Inhoudsopgave

- Toelichting Super Universas

Eerst wordt in deze bul Super Universas [5079] van Paus Paulus IV uiteengezet waarom een nieuwe bisschoppelijke indeling van de Nederlanden nodig is: de bestaande indeling dateert uit de tijd waarin de lage landen dun bevolkt waren, maar inmiddels wonen er heel veel mensen. Nederland ligt tussen landen waar de ketterij voortgang heeft geboekt, waartegen de gelovigen moeten worden beschermd. De Nederlandse kerkprovincies worden onttrokken aan de buitenlandse aartsbisdommen Keulen en Reims. Daarna volgt de instelling van drie nieuwe aartsbisdommen binnen de Nederlanden, gevolgd door de onderverdeling in de bisdommen, met het noemen van de hoofdplaats en de kerk waar de nieuwe bisschop zal zetelen. Het aartsbisdom Mechelen kreeg Brabant en Vlaanderen onder zich, met als bisdommen Gent, Ieper, Brugge, Antwerpen, Roermond en Den Bosch. De Waalse gewesten kregen als aartsbisdom Kamerijk, met als bisdommen Atrecht, Sint-Omaars, Doornik en Namen. Ten noorden van de grote rivieren werd een aartsbisdom te Utrecht gevestigd, onderverdeeld in de bisdommen Leeuwarden, Groningen, Deventer, Haarlem en Middelburg. Om de onkosten van de bisdommen te bestrijden werden de bisschoppen tevens abt van een belangrijke abdij in hun bisdom, zodat zij de rijke abdij-inkomsten konden gebruiken. Zo werd de bisschop van Haarlem tevens abt van Egmond, de bisschop van Antwerpen kreeg de Abdij van Sint-Bernard-aan-de-Schelde te Hemiksem toegewezen en de bisschop van Middelburg de Onze Lieve Vrouw-abdij, en het bisdom Mechelen mocht beschikken over de abdij van Afflighem.
Koning Filips krijgt het recht om kandidaten te stellen voor het bisschopsambt, die vervolgens door de paus zullen worden benoemd, mits zij aan de voorwaarden voldoen en een academische graad in de theologie of rechten hebben.

Mgr. Hendriks, vanaf 2020 Bisschop van Haarlem-Amsterdam, schrijft op zijn blog "Arsacal.nl" op 23-08-2020:

De eerste oprichting van het bisdom Haarlem-Amsterdam - toen nog bisdom Haarlem geheten - dateert van 12 mei 1559, toen de paus op verzoek van koning Filips II de bulle Super Universas [5079] uitvaardigde en de lage landen indeelde in drie kerkprovincies Kamerrijk (Cambrai) met de bisdommen Atrecht (Arras), Doornik (Tournai), Namen (Namur) en Sint-Omaars (Saint Omer), aartsbisdom Mechelen, met de bisdommen Antwerpen, Brugge, Gent, ’s-Hertogenbosch, Ieper en Roermond en het aartsbisdom Utrecht met de bisdommen Deventer, Groningen, Haarlem, Leeuwarden en Middelburg. Filips II hoopte hiermee onder meer het katholieke geloof te versterken in een tijd van opkomend protestantisme, maar veel van deze bisdommen was maar een kort leven beschoren.

In 1580 stierf de laatste aartsbisschop van Utrecht. Sinds juni 1592 oefende Sasbout Vosmeer het kerkelijk bestuur uit over de Utrechtse kerkprovincie met gedelegeerde bevoegdheden, feitelijk als apostolisch vicaris, waardoor de rechten die de Spanjaarden inzake bisschopsbenoemingen claimden, werden omzeild. Toen In 1622 de pauselijke missie-congregatie De Propaganda Fide in Rome werd opgericht, werden de Noordelijke Nederlanden als formeel missiegebied onder die congregatie gesteld (tot 1908). In het begin van de achttiende eeuw leidden verdeeldheid tussen een deel van de seculiere geestelijken en reguliere geestelijken (behorend tot een kloosterorde) en kwesties rond de vraag voor wie de verlossing toegankelijk was (Jansenisme) ertoe dat het deel van de seculiere clerus dat voor een strengere opvatting was, een eigen bisschop koos en er een schisma tot stand kwam (ontstaan oud-katholieke kerk).

Op 4 maart 1853 is de kerkelijke hiërarchie in het huidige Nederland hersteld, maar dat gold niet voor alle bisdommen van 1559. Pogingen werden gedaan om een bisdom in de hoofdstad te vestigen, maar het verzet uit protestantse hoek (Aprilbeweging) leidde ertoe daar maar van af te zien. Pas op 7 oktober 2008 werd de naam ‘Amsterdam’ aan de naam van het bisdom Haarlem toegevoegd.

Extra opties voor deze alinea

Reageer op deze alinea Deel op social media

Bericht

Toelichting Super Universas

25 augustus 2020

Van 1 tot en met 8 november: Dagelijks een volle aflaat voor de zielen in het vagevuur

30 oktober 2023

Catechismus in 2 jaar - Schema van de uitzendingen

19 oktober 2023

Waarom de milieuvriendelijke apostolische exhortatie van paus Franciscus niet overtuigend klinkt voor de gelovigen

18 oktober 2023

Paus publiceert exhortatie over kleine Thérèse van Lisieux

16 oktober 2023

Paus schrijft exhortatie over Sint Theresia van Lisieux

16 oktober 2023

bekijk overzicht