Inhoudsopgave
- Metropoliet Hilarion: Christologische oriëntatie bij Josef Ratzinger
“Het is mijn hoop dat dit boek onze lezers helpt om het katholicisme beter te begrijpen, maar ook dat het voor onze schrijvers een stimulans is om kwesties met betrekking tot de liturgie te verdiepen”, schrijft de Russisch orthodoxe metropoliet Hilarion van Volokolamsk, voorzitter van het departement Buitenlandse Kerkelijke Betrekkingen van het patriarchaat van Moskou, in deze presentatie van het boek van Josef Ratzinger – Benedictus XVI, dat in het Russisch werd vertaald: “Theologie van de liturgie. Sacramenteel fundament van het christenbestaan”.
Metropoliet Hilarion stelde het boek voor in de Italiaanse L’Osservatore Romano van 15 oktober 2017. Hij geeft als voorbeeld de “antropologische aspecten van de liturgie” en “de kwestie van de theologische fundamenten van de sacrale muziek”.
Daarna zegt hij nog: “dit boek dat ik met genoegen mag presenteren, kan ook een gezamenlijke reflectie wekken over de kwestie van de aanwezigheid van de Kerk in de huidige wereld en over de complexe dialoog met de samenleving en de geseculariseerde cultuur”.
Hier volgt de vertaling van de presentatie door metropoliet Hilarion.
Het boek van Paus emeritus Benedictus XVI (Josef Ratzinger), Theologie van de Liturgie, verschijnt in het Russisch voor de 90e verjaardag van deze grote hiërarch en theoloog van de Rooms katholieke Kerk. Josef Ratzinger kende in Europa erkenning toen hij professor dogmatiek was, eerst aan de universiteit van Bonn, dan van Münster, Tübingen en Regensburg; hij was één van de meest actieve specialisten tijdens het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965). Zijn boek Inleiding op het Christendom over de fundamenten van het christengeloof, in een taal die aangepast is aan de moderne tijd, verwierf grote faam.
De wetenschappelijke interesses van Josef Ratzinger gaan van dogmatische theologie tot theologie van de liturgie, strekt zich uit over de patristiek, het denken in de Middeleeuwen, apologetica en Bijbelwetenschappen. Het laatste en grote werk van Benedictus XVI kwam uit toen hij het hoofd was van de katholieke Kerk: Jezus van Nazareth, eveneens in het Russisch vertaald en uitgegeven. De naam van Paus Benedictus XVI is verbonden met de strijd voor de verdediging van traditionele christelijke waarden en voordien reeds aan de herontdekking en herwaardering van hun actualiteit in een moderne en geseculariseerde samenleving. Een grote periode van dienstbaarheid aan de Kerk bekleedde hij als aartsbisschop van München-Freising (1977-1981), daarna als prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer (1981-2005). In 2005 werd kardinaal Ratzinger tot Paus gekozen en nam hij de naam Benedictus XVI aan. In 2013 deed hij als eerste in 600 jaar geschiedenis van het Pausdom, vrijwillig afstand van de Stoel van de Heilige Petrus.
Paus Benedictus heeft dikwijls zijn diepe sympathie geuit voor de orthodoxie en heeft altijd gemeend dat de orthodoxen op theologisch vlak het dichtst bij de katholieken staan. Het is geen toeval dat hij één van de eerste leden was van de gemengde internationale commissie voor theologische dialoog tussen de katholieke en orthodoxe Kerk, onmiddellijk na de stichting ervan in 1979.
Als theoloog heeft Josef Ratzinger immense inspanningen gedaan om de kwestie van het primaatschap van de bisschop van Rome te verduidelijken, door het accent te verplaatsen van een juridische kijk op dit primaatschap naar een begrip dat vooral een christelijk getuigenis is van een apart genre en dienstbaarheid aan eenheid in de liefde. Hij was een overtuigd tegenstander van ieder compromis op het vlak van de geloofsleer en wees er terecht op dat eenheid – als een mogelijk principe tussen Oost en West – zorgvuldig moet gebaand worden en zowel spiritueel als concreet moet rijpen, ook door diepgaande studie van theologische en historische aard.
Ik zou graag hebben dat de Russische uitgave van het boek Theologie van de Liturgie niet alleen een blijk is van grote achting voor de auteur maar dat het ook de aandacht van onze lezers zou trekken om het te lezen. En niet alleen omdat over het algemeen niet veel boeken van Josef Ratzinger in het Russisch vertaald werden. Maar omdat dit boek over de liturgie gaat, één van de onderwerpen die ongetwijfeld tot de belangrijkste van zijn wetenschappelijke productie behoren, maar ook omdat het te maken heeft met een tijd waarin hij bijzonder aandacht besteedde aan pastoraal (en kerkleer). Bovendien is liturgie een bijzonder belangrijk en betekenisvol thema voor orthodoxe gelovigen.
In het midden van de Theologie van de Liturgie van Josef Ratzinger staat de Eucharistie, de interpretatie van haar offerkarakter, de reële aanwezigheid van Jezus Christus in de heilige speciën van Zijn Lichaam en Bloed. De auteur verleende de juiste aandacht aan de symboliek van het eucharistisch mysterie en aan het thema van de geoorloofdheid van conceptuele nieuwigheden in de moderne sacramententheologie.
De ambitie van de theoloog Ratzinger bestaat in het belichten van de diepe banden die de mens als spiritueel-lichamelijk wezen verenigen - een constante bij de historicus die hij is, en van de sacramenten die God hem gegeven heeft om de wereld te heiligen. Hij probeert aan te tonen dat zowel spiritualistische als nominalistische, magische als materialistische opvattingen, verkeerd zijn.
De christologische oriëntatie die Josef Ratzinger bepaalt, kenmerkt zijn reflecties. De menswording is de hoeksteen van iedere argumentatie van hem. Tegelijk verleent hij weinig aandacht aan de Heilige Geest, aan de pneumatologie, een feit dat mij trouwens typisch lijkt voor de methodologie van de katholieke theologie op zich. Josef Ratzinger slaagt erin de analyse van de problemen organisch te verbinden met een moderne opvatting van de verschillende gestelde vragen en met een historische en systematische methode, waarbij het geheel stevig verankerd blijft in de Heilige Schrift, de traditie van de Kerk en de rijkdom van de westerse maar ook van de oosterse kerkvaderlijke traditie. Het is belangrijk te onderlijnen dat het soteriologisch perspectief, de godsdienstpraktijk, het gemeenschappelijk en privé gebed van de gelovigen in het midden van de aandacht blijven, dat wil zeggen al wat rechtstreeks dienstbaar is voor het heil van de mens. Ratzinger benadrukt ook de kosmische dimensie en de sociale betekenis van de Goddelijke eredienst.
Josef Ratzinger kant zich tegen de tendens van een oppervlakkige “creativiteit” waarvan het christendom in het Westen vandaag soms blijk geeft, dat wil zeggen de neiging om de liturgie te ontdoen van haar ware inhoud en doeleinden, namelijk een ontmoeting en vitale band te zijn met God en Zijn schepping. Zo raken bepaalde kwesties die in het boek behandeld worden – zoals rituele nieuwigheden en “liturgische ervaringen” zonder priester – vooral een sfeer die te maken heeft met problemen van catechetische aard.
Het is dus belangrijk dat de Russische lezer – die veel heeft horen spreken over de tendens tot modernisme in het hedendaagse katholicisme – de kritische blik leert kennen van één van de grootste theologen van de moderne tijd over de kwestie van de pijnlijke breuk met de traditie die zich na het Tweede Vaticaans Concilie heeft voorgedaan en de moeilijkheden waarmee de verwezenlijking ervan belemmerd wordt.
Josef Ratzinger, die de klassieke Europese cultuur waardeert en goed kent, geeft een nauwkeurige analyse van de muziek in de liturgie, van de inspirerende principes van sacrale ruimte en tijd, en geeft een nauwkeurige analyse van de verschillende – geslaagde of minder geslaagde – onderzoeken die op dat vlak ondernomen werden. Vele teksten van Ratzinger bevatten een polemiek tegen het protestantisme en de moderne Europese filosofie en belichten hun invloed op het katholieke denken, wat mogelijk werd door openheid en dialoog.
Het is mijn hoop dat dit boek onze lezers zou helpen om het katholicisme beter te begrijpen, maar ook dat het een stimulans is voor onze schrijvers om kwesties met betrekking tot de liturgie te verdiepen, die in de Russische theologie nog geen gepaste interpretatie gekregen hebben. Ik denk bijvoorbeeld aan de antropologische aspecten van de liturgie en de kwestie van de theologische fundamenten van de sacrale muziek. Maar dat niet alleen: dit boek dat ik met genoegen mag voorstellen, kan en zal een gemeenschappelijke reflectie kunnen wekken over de kwestie van de aanwezigheid van de Kerk in de wereld van vandaag en over de complexe dialoog met de samenleving en de geseculariseerde cultuur.
Vert. Maranatha-gemeenschap
Bron: zenit.org
Zie ook:
- de Nederlandstalige vertaling van het voorwoord van emeritus Paus Benedictus XVI bij de Russische editie van deel XI "Theologie van de liturgie" uit Gesammelte Schriften Joseph Ratzinger:
- Bericht:
Extra opties voor deze alinea
Reageer op deze alinea Deel op social media
Bericht Metropoliet Hilarion: Christologische oriëntatie bij Josef Ratzinger
https://rkdocumenten.nl/bericht/bericht_4015-metropoliet-hilarion-christologische-orientatie-bij-josef-nl