Paus Franciscus doet een plechtige uitnodiging: “Ik nodig elke christen uit, waar en in welke situatie ook, vandaag nog zijn persoonlijke ontmoeting met Jezus Christus te hernieuwen, of ten minste het besluit te nemen zich door Hem te laten ontmoeten, Hem elke dag onophoudelijk te zoeken” Evangelii Gaudium [4984|3]. “Er is geen reden waarom iemand zou kunnen denken dat deze uitnodiging niet voor hem bestemd is, want niemand is uitgesloten van de vreugde die de Heer brengt”, en hij moedigt aan “naar Hem terug te keren” wanneer men “verdwaald” is want “God wordt het nooit moe te vergeven” Evangelii Gaudium [4984|3]. Volgens de paus laat “deze oneindige en onwankelbare liefde” toe het hoofd op te richten en te herbeginnen; Jezus’ tederheid ontgoochelt nooit en kan de vreugde altijd teruggeven” Evangelii Gaudium [4984|3]. "Vluchten wij niet voor de verrijzenis van Jezus, geven wij ons nooit gewonnen, wat er ook gebeurt”, zegt de paus met klem. Met andere woorden, het gaat erom “geen houding” aan te nemen “van een Vasten zonder Pasen” Evangelii Gaudium [4984|6].
Vreugde heeft geen voorwaarden
"Vreugde wordt in al zijn fases en in alle levensomstandigheden die soms heel hard zijn, niet op dezelfde manier beleefd”, merkt de paus op: “Zij past zich aan en transformeert zich, en blijft altijd ten minste een lichtstraal vanuit de persoonlijke zekerheid oneindig, alles overtreffend bemind te zijn” Evangelii Gaudium [4984|6]. Terwijl paus Franciscus “begrijpt dat mensen bedroefd worden omwille van grote moeilijkheden”, moedigt hij toch aan om “beetje bij beetje” “de vreugde van het geloof te laten ontwaken, als een stil doch vast vertrouwen, zelfs te midden van de grootste zorgen” Evangelii Gaudium [4984|6]. Trouwens, volgens de paus zijn er geen “voorwaarden” om vreugde mogelijk te maken: “de mooiste en meest spontane vreugde die ik in mijn leven beleefd heb, is die van heel arme mensen die weinig hebben om zich aan vast te klampen” Evangelii Gaudium [4984|7].
Ons decentreren!
De paus legt ook uit dat deze exhortatie uit de “rijkdom” put van de werkzaamheden van de Synode voor de Nieuwe Evangelisatie [d:317] van oktober 2012 en ook “de zorgen verwoordt die op dit concrete moment van het evangelisatiewerk van de Kerk in hem leven” Evangelii Gaudium [4984|16]. Het pauselijk leergezag, zo brengt hij in herinnering, heeft niet tot doel “een definitief of volledig woord te zeggen over alles kwesties die Kerk en wereld aanbelangen” want de paus “vervangt niet de plaatselijke episcopaten bij de onderscheiding van alle problemen die zich op hun grondgebied voordoen”. De paus pleit in die zin voor een heilzame “decentralisatie” Evangelii Gaudium [4984|16]. In de exhortatie stelt paus Franciscus “enkele lijnen” voor om “in heel de Kerk een nieuwe fase van bezielende en dynamische evangelisatie aan te moedigen en er richting aan te geven” in het bijzonder rond volgende thema’s die “aan voor iedere activiteit een evangeliserende stijl helpen geven” Evangelii Gaudium [4984|18]:
Hervorming van de Kerk die missionair op weg gaat
Bekoringen van pastorale werkers
De Kerk begrepen als totaliteit van het volk Gods dat evangeliseert
De homilie en de voorbereiding ervan
Sociale betrokkenheid van de armen
Vrede en sociale dialoog
Spirituele redenen voor de opdracht tot missionering.
Hoofdstuk 3
De paus wijdt een heel gedeelte aan "de predicatie in de liturgie”, namelijk “aan de homilie en de voorbereiding ervan”, want “talrijk zijn de klachten over deze belangrijke dienst” Evangelii Gaudium [[4984|135]]. Hij verwijst hier ook naar een punt uit de Bisschoppensynode voor de Nieuwe Evangelisatie [d:317] van oktober 2012.
Volgens de paus “heeft de homilie bijzondere waarde die voortvloeit uit haar Eucharistische context, daarom overstijgt zij alle catecheses want de homilie is het meest verheven moment in de dialoog tussen God en Zijn volk voor de sacramentele communie” Evangelii Gaudium [4984|137].
Omwille van het belang ervan, geeft de paus een weg van voorbereiding op de homilie Evangelii Gaudium [4984|145-159]. “Wie preekt en er zich niet op voorbereidt, is niet spiritueel, maar oneerlijk en gaat onverantwoordelijk om met de gaven die hij gekregen heeft” Evangelii Gaudium [4984|145]. Hij geeft daarom de raad “aanhoudend tijd te besteden aan studie, gebed, reflectie en pastorale creativiteit”: “moge elke week voldoende tijd aan deze taak besteed worden, zowel persoonlijk als gemeenschappelijk” Evangelii Gaudium [4984|145].
De paus raadt “korte” homilieën aan, geen “conferentie” of “toespraak” Evangelii Gaudium [4984|138] en nog minder “indoctrinatie”: zij moeten “het hart doen branden” en niet beperkt blijven tot de moraal Evangelii Gaudium [4984|142]. "Een homilie mag geen ontspannende vertoning zijn, zij beantwoordt niet aan de logica van de media, maar moet vurigheid en zin geven aan de viering”, vervolgt de paus die preciseert dat het woord van wie predikt, niet “buitensporig mag zijn, zodat eerder de Heer schittert dan de bedienaar” Evangelii Gaudium [4984|138].
“Een goede homilie .. moet een idee, een gevoel, een beeld bevatten” Evangelii Gaudium [4984|157], zij is positief, geeft hoopt en sluit de gedoopten niet op in “negativiteit” Evangelii Gaudium [4984|159]. Zij is geroepen “een intense en gelukkige ervaring van de Geest” te zijn, “een bemoedigende ontmoeting met het Woord, een constante bron van vernieuwing en groei” Evangelii Gaudium [4984|135].
Zij moet ook de uitdrukking zijn van “een moederlijke en Kerkelijke geest”, namelijk door “de nabijheid des harten van wie preekt, zijn warme toon, zachtmoedige stijl, de vreugde van zijn gebaren” Evangelii Gaudium [4984|140] want de homilie “neemt de dialoog op die de Heer reeds met Zijn volk begonnen is” Evangelii Gaudium [4984|137].
Maar het onthaal van de “sublieme schat van het geopenbaarde Woord” vereist ook dat studie van de Bijbel “voor alle gelovigen een open deur” zou zijn, zo vervolgt de paus, die aan de bisdommen, parochies en katholieke groeperingen vraagt aan iedereen “een ernstige en volgehouden Bijbelstudie” voor te stellen Evangelii Gaudium [4984|175].
Hoofdstuk 4
Dit hoofdstuk heeft als titel: “De sociale dimensie van de evangelisatie”. Daarin wordt opeenvolgend, als een grote klankversterker, gesproken over de leer van Vaticanum II en van de pausen Johannes Paulus II en Benedictus XVI, en vragen op vorige synodes:
“weerslag op de gemeenschap en sociale weerslag” van de verkondiging van het Evangelie (Geloofsbelijdenis en sociaal engagement van de Kerk),
“sociale integratie van de armen” (Wij horen een noodkreet, trouw aan het Evangelie, voorkeur voor de armen, verdeling van de inkomens, zorg voor wat kwetsbaar is)
“algemeen welzijn en sociale vrede” (Vier principes: tijd staat boven ruimte, eenheid en geen conflict, eerder de realiteit dan de idee, geheel en onderdeel)
“sociale dialoog, bijdrage tot de vrede” (Dialoog tussen geloof-rede-wetenschappen, oecumenische dialoog, band met het jodendom, interreligieuze dialoog, sociale dialoog en godsdienstvrijheid).
Hoeksteen van godsdienstvrijheid
"Niemand kan van ons eisen dat wij de godsdienst verwijzen naar de privé sfeer zonder enige invloed op het sociale en nationale leven”, verklaart paus Franciscus na gesproken te hebben over de “intieme” band tussen “evangelisatie” en “emancipatie van de mens”: hij baseert zich op de sociale overwegingen van Benedictus XVI voor wie de Kerk in de strijd om gerechtigheid niet afzijdig kan en mag blijven vgl: Deus Caritas Est [[[715|28]]]. Hij bevestigt het theologisch fundament van “de keuze voor de armen”, want zij zijn in de eerste plaats niet een sociologische categorie: “Daarom verlang ik een arme Kerk voor de armen”. Meer nog, de paus zegt waar het voor de wereld en de Kerk op staat: “Zolang de problemen van de armen niet radicaal opgelost zijn, (...) zolang zullen de problemen van de wereld niet opgelost zijn” en wanneer een gemeenschap de armen vergeet, “loopt zij ook het gevaar ten onder te gaan” Evangelii Gaudium [4984|198-207]. Onder “de armen” verstaat de paus “de zwaksten” en hij citeert: daklozen, verslaafden, vluchtelingen, inheemse volken, bejaarden, migranten, slachtoffers van mensenhandel en nieuwe vormen van verslaving: “Deze maffiose en abnormale misdaad is in onze steden ingeplant en velen hebben bloed aan hun handen door gemakzuchtige en stilzwijgende medeplichtigheid” Evangelii Gaudium [4984|211]. En het toppunt van armoede: “Dubbel zo arm zijn vrouwen die lijden onder uitsluiting, mishandeling en geweld” Evangelii Gaudium [4984|212].
Een valse sociale vrede
De paus bevestigt het engagement van de Kerk voor ongeboren kinderen, "de meest weerloze en onschuldige van allen, aan wie men vandaag de menselijke waardigheid wil ontzeggen" Evangelii Gaudium [4984|213]. Hij waarschuwt: “Men moet niet verwachten dat de Kerk haar stelling hierover zou veranderen ... Het is geen vooruitgang te denken dat men de problemen oplost door een mensenleven uit de weg te ruimen” Evangelii Gaudium [4984|241]. Samengevat, de paus nodigt uit deze valse sociale vrede te onderscheiden, die als excuus zou dienen om een sociale organisatie te rechtvaardigen die de armsten muilbandt, zodat degenen die de grootste winsten opstrijken hun manier van leven kunnen behouden” Evangelii Gaudium [4984|218]. Duurzame vrede, gerechtigheid, broederlijkheid vereisen daarentegen de naleving van deze vier principes:
“ tijd staat boven ruimte”, met andere woorden, men dient “op lange termijn te werken, zonder onmiddellijke resultaten te willen zien” Evangelii Gaudium [4984|233];
“eenheid staat boven het conflict”, met andere woorden, tegenstellingen kunnen tot een “veelvormige eenheid” leiden om “nieuw leven voor te brengen” Evangelii Gaudium [4984|228];
“de werkelijkheid is belangrijker dan de idee”, met andere woorden, politiek en geloof kunnen niet herleid worden tot mooi gepraat Evangelii Gaudium [4984|232];
“het geheel staat boven het onderdeel”, met andere woorden, mondialisering en zorg voor de locale dimensie mogen niet tegen mekaar uitgespeeld worden.
Wederzijdse betrekkingen met de islam
Dan gaat de paus over naar de methode: de dialoog, opdat de Kerk zou kunnen samenwerken “met alle politieke, sociale, godsdienstige en culturele partijen” Evangelii Gaudium [4984|238]. Vanuit godsdienstig standpunt herinnert de paus aan het levensbelang van de oecumenische dialoog onder christenen, van de dialoog met het jodendom – “dialoog en vriendschap met de kinderen van Israël behoren tot het leven als leerlingen van Jezus”, van de interreligieuze dialoog die vereist dat men “duidelijk is over zijn identiteit en er verheugd over is” en die een “voorwaarde” is voor “vrede in de wereld”. De paus spreekt opnieuw over het belang van de dialoog met de islam en vraagt“nederig”, in de lijn van de synodes van 2011 en 2012, dat de landen van islamitische traditie godsdienstvrijheid zouden waarborgen aan christenen, rekening houdend met “de vrijheid die islamitische gelovigen in westerse landen genieten!”. De paus betreurt tegelijk de “veralgemening”, veroorzaakt door “periodes van gewelddadig fundamentalisme”: “genegenheid voor de echte gelovigen van de islam moet ons ertoe brengen hatelijke veralgemeningen te vermijden, omdat de echte islam en een passende interpretatie van de Koran gekant zijn tegen ieder geweld”. Godsdienstvrijheid, ook in westerse samenlevingen: “het respect dat er moet zijn voor agnostische en ongelovige minderheden mag niet willekeurig zijn zodat gelovige minderheden het zwijgen opgelegd wordt en de rijkdom van godsdienstige tradities genegeerd” Evangelii Gaudium [4984|255]. Ook daar dient de logica van de dialoog toegepast te worden: gelovigen en niet-gelovigen kunnen in dialoog gaan, zich zelfs verenigen Evangelii Gaudium [4984|257].
De opdracht is titanisch. Maar de christelijke visie die de toon van heel het document aangeeft, heeft de lezer van bij het begin bevrijd door hem (met de woorden van Paulus VI) te verzekeren: “Alhoewel deze zending grootmoedige inzet van ons vraagt, zou het een vergissing zijn haar te zien als een persoonlijke heldhaftige opdracht, want dit werk is vooreerst het Zijne (van Christus) en reikt verder dan al wat wij kunnen ontdekken en begrijpen. Jezus is “de allereerste en allergrootste Evangelieverkondiger”. In elke vorm van evangelisatie komt het primaat altijd toe aan God, die ons heeft willen roepen tot samenwerking met Hem en willen stimuleren met de kracht van Zijn Geest” (12).
Hoofdstuk 6
« De zending te midden van het volk is geen onderdeel van mijn leven, geen ornament waarvan ik mij kan ontdoen, noch een aanhangsel van het leven of een momentopname. De zending kan ik niet losmaken van mijn wezen, zo niet vernietig ik mezelf. Ik ben op deze aarde een zending en daarom ben ik in deze wereld”, schrijft de paus in het laatste hoofdstuk van zijn apostolische exhortatie “De vreugde van het Evangelie” Evangelii Gaudium [4984|273]. De christen moet erkennen dat hij “als het ware door vuur getekend is voor de zending om verheldering te brengen, tezegenen, leven in te blazen, te verlichten, te genezen, te bevrijden” Evangelii Gaudium [4984|273]. Met deze exhortatie verlangt de paus “aan te moedigen tot een meer vurige, vreugdevolle, edelmoedige en moedige tijd van evangelisatie vervuld van een diepere liefde, evals tot een meer aanstekelijk leven” Evangelii Gaudium [4984|261]. Doch “geen enkele reden zal voldoen indien in het vuur van de Geest niet in de harten brandt” want de Heilige Geest “is de ziel van de evangeliserende Kerk”, benadrukt hij. De paus roept daarom de Heilige Geest aan opdat Hij “de Kerk komt vernieuwen, door elkaar schudden, vooruit helpen om moedig buiten zichzelf te treden om alle volken te evangeliseren” Evangelii Gaudium [4984|261].
“Mensen die het Evangelie brengen met de Geest” zijn Evangelieverkondigers die bidden en werken”: “vanuit het standpunt van de evangelisatie is er geen plaats voor mystiek zonder sociaal en missionair engagement, noch voor sociale en pastorale toespraken en gebruiken zonder een spiritualiteit die het hart omvormt” Evangelii Gaudium [4984|262]. Zoals “de Kerk niet kan leven zonder de long van het gebed” Evangelii Gaudium [4984|261], zo “weet een echte missionaris die nooit ophoudt leerling te zijn, dat Jezus met hem op weg is, tot hem spreekt, met hem ademt, met hem werkt” Evangelii Gaudium [4984|262]. “Met Hem wordt het leven veel voller en met Hem is het gemakkelijker van alles de zin te vinden”: het is de hoop waarvan de gelovigen aan de wereld “rekenschap moeten geven”, “niet als vijanden die met de vinger wijzen en veroordelen” noch “als prinsen die minachtend neerkijken”. “Moge het minzaam en eerbiedig gebeuren” en “in vrede met iedereen”, met andere woorden “als mannen en vrouwen van het volk” Evangelii Gaudium [4984|271].
Tenslotte doet de paus opmerken dat wanneer een christen niet altijd de ontluikende knoppen ziet van wat hij gezaaid heeft, hij toch “innerlijke zekerheid nodig heeft, dat wil zeggen de overtuiging dat God in alle omstandigheden Zijn werk kan doen, zelfs te midden van schijnbare mislukkingen” Evangelii Gaudium [4984|279]. Hij moet “zeker” zijn dat geen enkel werk dat met liefde gedaan werd, verloren gaat, evenmin als elke oprechte zorg voor de anderen, elk werk uit liefde voor God, elke edelmoedige inspanning, elke pijnlijke beoefening van geduld. Dat alles doordringt de wereld als een levenskracht.
Om RK Documenten te kunnen verbeteren is uw reactie zeer waardevol. Heeft u aanmerkingen of suggesties voor verbeteringen of bent u een fout tegen gekomen? Laat het ons weten.
Naar de oude site