Gebed 9. - Het gebed van Elia

Geliefde broeders en zusters, goedendag!

Vandaag gaan we verder met de catechese over het gebed [d:513]. We hebben die onderbroken voor de catechese over de zorg voor de schepping [d:521]. Bij deze herneming ontmoeten we een van de meest boeiende persoonlijkheden uit de hele Heilige Schrift: de profeet Elia. Hij overstijgt de grenzen van zijn tijd en we kunnen zijn aanwezigheid bespeuren in enkele episodes van het Evangelie. Bij de gedaanteverandering verschijnt hij aan Jezus samen met Mozes. (Mt. 17, 3) [[b:Mt. 17, 3]] Jezus verwijst naar zijn persoon om het getuigenis van Johannes de Doper te bevestigen. (Mt. 17, 10-13) [[b:Mt. 17, 10-13]]

In de Bijbel verschijnt Elia plots, op een geheimzinnige wijze, afkomstig uit een klein volstrekt onbetekenend dorp. (1 Kon. 17, 1) [[b:1 Kon. 17, 1]] En uiteindelijk zal hij onder de ogen van zijn leerling Elisa hemelwaarts verdwijnen op een wagen van vuur. (2 Kon. 2, 11-12) [[b:2 Kon. 2, 11-12]] Het is dus iemand zonder een nauwkeurige oorsprong en vooral zonder een einde, ten hemel gevoerd. Daarom werd zijn terugkeer verwacht, als voorloper, vóór de komst van de Messias. De terugkeer van Elia werd dus verwacht.

De Schrift stelt ons Elia voor als de man van het glasheldere geloof. In zijn naam – die wellicht betekent: Jahweh is God - ligt het geheim van zijn zending besloten. Dat zal zo heel zijn leven blijven. Hij is een totaal onkreukbare persoon, onbekwaam tot kleinzielige afspraakjes. Zijn symbool is het vuur, beeld van de zuiverende macht van God. Hijzelf zal als eerste zwaar op de proef gesteld worden. Maar hij blijft trouw. Hij is het voorbeeld voor alle gelovigen die bekoringen en pijnen kennen, maar niet tekortschieten tegenover het ideaal waarvoor zij geboren werden.

Het gebed is de spijs die zijn bestaan voortdurend voedt. Daarom is hij een van de personages die zeer dierbaar zijn aan de monastieke traditie. Sommigen hebben hem daarom uitgekozen tot geestelijke vader van het aan God gewijde leven. Elia is de man Gods. Hij werpt zich op als verdediger van de heerschappij van de Allerhoogste. En toch moet ook hij rekening houden met zijn eigen broosheid. Het is moeilijk uit te maken welke ervaringen voor hem het meest van nut waren. Is het de nederlaag van de valse profeten op de berg Karmel (1 Kon. 18, 20-40) [[b:1 Kon. 18, 20-40]] of de verwarring wanneer hij vaststelt dat “hij niet beter is dan zijn voorvaderen” (1 Kon. 19, 4) [[b:1 Kon. 19, 4]] In de ziel van de biddende mens is het besef van eigen zwakheid kostbaarder dan de ogenblikken van bewogenheid, wanneer het leven een optocht lijkt vol overwinningen en successen. Zo is het gebed altijd: ogenblikken die ons opmonteren en zelfs enthousiasmeren en gebedsmomenten vol pijn, dorheid, beproeving. Zo is het gebed: zich door God laten dragen en ook geslagen worden door negatieve ervaringen en ook door bekoringen. Dat is een werkelijkheid die men aantreft in veel Bijbelse roepingen, ook in het Nieuwe Testament. Denken we slechts aan de Heilige Petrus en aan de Heilige Paulus. Ook hun leven was zo: ogenblikken van jubel en ogenblikken van zwakte, van pijn.

Elia is de man van het beschouwende leven en tegelijkertijd van het actieve leven. Hij is begaan met de gebeurtenissen van zijn tijd, in staat om zich tegen koning en koningin te keren, nadat deze Nabot hadden doen doden om zijn wijngaard in te palmen. (1 Kon. 21, 1-24) [[b:1 Kon. 21, 1-24]] We hebben veel nood aan gelovigen, ijverige christenen, die, met de moed van Elia, optreden ten aanzien van mensen met leidinggevende verantwoordelijkheden en zeggen: “Dit doe je niet! Dat is moord!” We hebben nood aan de geest van Elia. Hij bewijst dat er geen tweespalt moet zijn in het leven van wie bidt. Men staat voor God en men gaat de broeders tegemoet waarnaar Hij ons zendt. Het gebed is geen afzondering met de Heer om de ziel te schminken. Neen, dat is geen gebed. Dat is doen alsof men bidt. Bidden is een ontmoeting met God om zich te laten zenden tot dienst aan de broeders. De proef op de som voor het gebed is de concrete liefde voor de naaste. En omgekeerd: gelovigen engageren zich in de wereld nadat ze eerst gezwegen en gebeden hebben. Anders is hun actie gevoelsmatig en zonder onderscheid. Een gejaagd rennen zonder doel. Gelovigen gedragen zich soms als volgt: ze begaan grote onrechtvaardigheden omdat ze niet eerst naar Heer zijn gegaan om te bidden en te onderscheiden wat ze moeten doen.

Het geschrift van de Bijbel laat veronderstellen dat ook het geloof van Elia een groei gekend heeft. Ook hij is gegroeid in het gebed, heeft het beetje bij beetje verfijnd. Op zijn tocht is het gelaat van God scherper geworden. Totdat het zijn hoogtepunt bereikte in die buitengewone ervaring wanneer God op de berg aan Elia verschijnt. (1 Kon. 19, 9-13) [[b:1 Kon. 19, 9-13]] Hij verschijnt niet in de zware storm of in het verslindende vuur, maar in “het suizen van een zachte bries”. (1 Kon. 19, 12) [[b:1 Kon. 19, 12]] Of beter, volgens een vertaling welke die ervaring goed weergeeft: in een zuchtje klinkende stilte. Zo verschijnt God aan Elia. Het is met dit eenvoudige gebaar dat God in contact komt met Elia, die op dat moment een voortvluchtige profeet is die de vrede verspeeld heeft. God komt naar een vermoeide mens, een mens die dacht op alle fronten verloren te hebben. Maar met een vriendelijke bries, met dat zuchtje klinkende stilte brengt Hij rust en vrede in dat hart.

Dit is het verhaal van Elia, het lijkt wel over ons allen geschreven te zijn. Soms kunnen we ons nutteloos en alleen voelen. Het is dan dat het gebed zich zal melden en aan de deur van ons hart zal kloppen. De zoom van Elia’s mantel kunnen wij allen grijpen, zoals zijn leerling Elisa de helft van zijn mantel gegrepen heeft. En ook al hebben we een vergissing begaan of voelden we ons bedreigd en angstig, door in gebed voor God te verschijnen, zal, als bij wonder, de rust en de vrede terugkeren. Dit is het wat het voorbeeld van Elia ons leert.