Het aggiornamento van het Concilie

Dierbare eerbiedwaardige broeders,

Wij zijn vandaag samen na de plechtige viering die ons gisteren [4722] op het Sint-Pietersplein bijeengebracht heeft. De hartelijke en broederlijke begroeting die ik tot u wil richten, komt uit de diepe gemeenschap die alleen een Eucharistieviering kan scheppen. Daarin worden de banden die ons als leden van het Bisschoppencollege verenigen met de Opvolger van Petrus zichtbaar, bijna tastbaar.

Op uw gezicht, dierbare Patriarchen en Aartsbisschoppen van de katholieke Oosterse Kerken, dierbare Voorzitters van de Bisschoppenconferenties van overal ter wereld, zie ik ook de honderden bisschoppen die in alle gebieden ter aarde geëngageerd zijn in de verkondiging van het Evangelie en in de dienst van de Kerk en de mens, gehoorzaam aan het mandaat dat we van Christus ontvingen. Maar het is tot u dat ik vandaag een bijzondere groet zou willen richten, dierbare broeders, die de genade gekend heeft om als vader deel te nemen aan het Tweede Vaticaanse Oecumenische Concilie [d:4]. Ik dank kardinaal Arinze, die uw gevoelens vertolkt heeft en op dit ogenblik bewaar ik in gebed en genegenheid de hele groep bisschoppen die nog in leven zijn en hebben deelgenomen aan de werkzaamheden van het Concilie – bijna zeventig. In hun antwoord op de uitnodiging voor deze herdenking, waarop zij wegens hun gevorderde leeftijd en gezondheid niet konden aanwezig zijn, hebben velen aan deze dagen herinnerd met aangrijpende woorden en de verzekering van hun geestelijke eenheid op dit ogenblik, met inbegrip van het offer van hun leed.

Ze zijn zo talrijk, , rijk en vruchtbaar, de herinneringen aan die zo levendige periode die het Concilie was en die voor onze geest te voorschijn komen en in ieders hart zijn ingeprent! Maar ik wil niet te veel uitweiden, doch wanneer ik de elementen herneem van mijn homilie van gisteren [4722], zou ik willen herinneren hoe een woord van de zalige Johannes XXIII, voortdurend in de werkzaamheden van het concilie, bijna geprogrammeerd, teruggevonden wordt: “aggiornamento”.

Vijftig jaar na de opening van de plechtige zittingen van de Kerk, zullen sommigen zich afvragen of dit woord, misschien van bij het begin gelukkig gekozen was. Ik denk dat men uren over de keuze van de woorden zou kunnen discuteren en men zou voortdurend tegenstrijdige meningen vinden, maar ik ben ervan overtuigd dat de intuïtie van de zalige Johannes XXIII, in dit woord samengevat, juist was en nog is. Het Christendom moet niet beschouwd worden als “iets uit het verleden” en niet beleefd worden met de blik blijvend “achterom” gekeerd, want Jezus Christus is gisteren, vandaag en voor de eeuwigheid (Hebr. 13, 8) [[b:Hebr. 13, 8]]. Het Christendom wordt getekend door de aanwezigheid van de eeuwige God die in de tijd gekomen is en in iedere tijd aanwezig is, opdat iedere tijd uit Zijn scheppende kracht, uit Zijn eeuwig “nu” zou ontspringen.

Daarom is het Christendom altijd nieuw. Wij moeten het nooit zien als een boom die uit het Evangelisch mosterdzaadje volgroeid is, die gegroeid is, zijn vruchten gegeven heeft, en op een mooie dag oud wordt en waarvan de levenskracht ten einde loopt. Het Christendom is een boom die bij wijze van spreken, in een blijvende morgenstond staat, die altijd jong is. En deze actualiteit, dit “aggiornamento” betekent geen breuk met de traditie, maar drukt haar blijvende vitaliteit uit; het betekent geen beperking van het geloof, door het te verlagen tot de mode van de tijd, tot wat ons behaagt, wat de publieke opinie behaagt, doch het tegendeel: juist zoals de Concilievaders, moeten wij het “nu” dat wij beleven op het vlak brengen van het christelijk gebeuren, wij moeten het “nu” van onze tijd brengen in het “nu” van God.

Het Concilie was een tijd van genade waarin de Heilige Geest ons heeft geleerd dat de Kerk op haar weg in de geschiedenis, altijd tot de hedendaagse mens moet spreken, maar dat kan slechts gebeuren dank zij de kracht van hen die diep geworteld zijn God, die zich door Hem laten leiden en hun geloof zuiver beleven; dat komt niet van wie zich afstemmen op het ogenblik dat voorbijgaat, van wie de gemakkelijkste weg kiest. Het Concilie ziet het helder, waar de dogmatische Constitutie over de Kerk, “ Lumen Gentium [617]”, in paragraaf 49 [617|49] zegt dat iedereen in de Kerk tot heiligheid geroepen is, volgens het woord van de apostel Paulus: “God wil dat gij u heiligt” (1 Tess. 4, 3) [b:1 Tess. 4, 3]: heiligheid manifesteert het ware gelaat van de Kerk, laat binnengaan in het eeuwige “nu” van God binnen het “nu” van ons leven, binnen het “nu” van de mens van onze tijd.

Dierbare broeders in het bisschopsambt, de herinnering aan het verleden is kostbaar, maar nooit een doel op zich. Het Jaar van het Geloof [d:354] dat wij gisteren hebben ingeluid, suggereert ons de betere manier om het Concilie [d:4] te herinneren en herdenken: zich concentreren op de kern van zijn boodschap, die tenslotte niets anders is dan de boodschap van het geloof in Jezus Christus, de enige Redder van de wereld, verkondigd aan de mens van onze tijd. Wat ook vandaag belangrijk en wezenlijk is, is de straal van Gods liefde in het hart en het leven van elke man en vrouw, en de mannen en vrouwen van overal en altijd bij God te brengen. Ik wens ten zeerste dat alle afzonderlijke Kerken in de viering van dit Jaar [d:354] de gelegenheid vinden van de altijd noodzakelijke terugkeer naar de levende bron van het Evangelie, naar de transformerende ontmoeting met de persoon van Jezus Christus.