Waarheid, verkondiging en authenciteit in het digitale tijdperk

Geliefde broeders en zusters,

Ter gelegenheid van de 45ste Wereldcommunicatiedag [d:31] wil ik met u enkele overwegingen delen die door een karakteristiek verschijnsel van onze tijd worden ingegeven: het zich verspreiden van communicatie via internet. Men is er steeds meer van overtuigd dat, zoals de industriële revolutie een diepgaande verandering teweegbracht in de maatschappij door de vernieuwingen die werden ingevoerd in de productiecyclus en het leven van de arbeiders, de diepgaande verandering die tegenwoordig aan de gang is op het vlak van de communicatie de koers bepaalt van grote culturele en maatschappelijke verschuivingen. De nieuwe technologieën zijn niet alleen de manier van communiceren aan het veranderen, maar het communiceren zelf en daarom kan men stellen dat we voor een grote culturele verandering staan. Met een dergelijke manier van het verspreiden van informatie en kennis is er een nieuwe wijze van leren en denken aan het ontstaan, met ongekende mogelijkheden voor het creëren van relaties en het vormen van gemeenschap.

Er tekenen zich doeleinden af die tot voor kort ondenkbaar waren, die verbazing wekken door de nieuwe mogelijkheden en die er tegelijkertijd steeds meer toe dwingen serieus na te denken over de betekenis van de communicatie in het digitale tijdperk. Dit is in het bijzonder duidelijk wanneer men wordt geconfronteerd met de buitengewone mogelijkheden van internet en de complexiteit van de toepassingen ervan. Zoals elke andere vrucht van de menselijke geest vragen de nieuwe technologieën erom dat zij ten dienste worden gesteld van het totale welzijn van de persoon en de hele mensheid. Indien zij op verstandige wijze worden gebruikt, kunnen zij ertoe bijdragen het verlangen naar zin, waarheid en eenheid, dat het diepste streven van het menselijk wezen blijft, te bevredigen.

In de digitale wereld betekent informatiedoorgeven steeds vaker deze inbrengen ineen maatschappelijk netwerk waar kennis wordt gedeeld in een context van eenpersoonlijke uitwisseling. Het duidelijkeonderscheid tussen producent en consumentvan informatie wordt betrekkelijken communicatie zou niet alleen het uitwisselenvan gegevens willen zijn, maarsteeds meer ook samen delen. Deze dynamiekheeft bijgedragen tot een nieuweblik op het communiceren, dat vooralwordt beschouwd als dialoog, uitwisseling,solidariteit en het scheppen vanpositieve verhoudingen. Anderzijds stootdit op grenzen die typisch zijn voor dedigitale communicatie: de eenzijdigheidvan de interactie, de neiging om alleenmaar enkele gedeelten van de eigeninnerlijke wereld te communiceren, hetrisico te vervallen tot een soort constructievan een zelfbeeld dat kan uitmondenin zelfgenoegzaamheid.

Vooral jongeren beleven deze veranderingen met al de verlangens, tegenstrijdigheden en creativiteit die eigen zijn aan degenen die zich enthousiast en nieuwsgierig openstellen voor nieuwe ervaringen in het leven. Het steeds meer betrokken raken bij de publieke digitale arena, gecreëerd door de zogeheten social networks (sociale netwerken), leidt ertoe nieuwe vormen van intermenselijke relaties tot stand te brengen, is van invloed op het beeld dat men van zichzelf heeft, en stelt derhalve onvermijdelijk niet alleen de vraag over de juistheid van het eigen handelen, maar ook over de authenticiteit van het eigen zijn. De aanwezigheid in deze virtuele ruimten kan een teken zijn van een authentiek zoeken naar een persoonlijke ontmoeting met de ander, mits men zich behoedt voor gevaren als het vluchten in een soort parallelle wereld of het zich overdreven blootstellen aan een virtuele wereld. Bij het zoeken naar samen delen, “vriendschappen”, staat men voor de uitdaging authentiek te zijn en trouw te blijven aan zichzelf, zonder toe te geven aan de illusie van een kunstmatig geconstrueerd eigen publieke “profiel”.

De nieuwe technologieën maken het demensen mogelijk elkaar te ontmoetenover de grenzen van ruimte en culturenheen en openen zo een hele nieuwewereld van mogelijke vriendschappen.Dit is een grote kans, maar vraagt ookmeer aandacht voor en bewustwordingvan de mogelijke risico’s. Wie is mijn“naaste” in deze nieuwe wereld? Bestaater het gevaar minder aanwezig te zijnvoor degene die wij in ons normale dagelijkseleven ontmoeten? Bestaat er hetgevaar verstrooider te zijn, omdat onzeaandacht verdeeld is en wordt opgesloktdoor een wereld die “anders” is dan diewaarin wij leven? Hebben wij tijd omkritisch na te denken over onze keuzes enom menselijke relaties te onderhoudendie werkelijk diepgaand en duurzaamzijn? Het is belangrijk er altijd aan tedenken dat het virtuele contact het directemenselijke contact met de mensen opalle niveaus van ons leven niet kan enmag vervangen.

Ook in het digitale tijdperk wordt ieder geconfronteerd met de noodzaak een authentieke en nadenkende persoon te zijn. Overigens laat de dynamiek die eigen is aan de sociale netwerken zien dat een persoon altijd betrokken is bij wat hij communiceert. Wanneer mensen informatie uitwisselen, delen zij zichzelf al met elkaar, hun visie op de wereld, hun verwachtingen, hun idealen. Hieruit volgt dat er ook een christelijke stijl van aanwezigheid in de digitale wereld bestaat: deze wordt concreet in een vorm van eerlijke en open communicatie die verantwoord is en getuigt van respect voor de ander. Het Evangelie meedelen door middel van de nieuwe media beperkt zich niet tot de inbreng van een duidelijk religieuze inhoud op de platforms van de verschillende media, maar omvat ook het consequent getuigen in het eigen digitale profiel en in de wijze van communiceren van keuzes, voorkeuren en oordelen die ten diepste overeenkomen met het Evangelie, ook wanneer men hiervan niet expliciet spreekt. Er kan ook in de digitale wereld geen verkondiging van een boodschap zijn zonder een consequent getuigenis van de kant van wie verkondigt. De Christen is ook in de nieuwe omstandigheden en gegeven de nieuwe uitdrukkingsvormen geroepen een antwoord te geven aan een ieder die rekenschap vraagt van de hoop die in hem leeft (1 Pt. 3, 15) [[b:1 Pt. 3, 15]].

De inzet om te getuigen voor het evangeliein het digitale tijdperk vraagt vanallen om attent te zijn op bepaalde risico’sdie besloten liggen in de logica vanhet web. Wij moeten er vooral van bewustzijn dat de waarheid die wij proberen tedelen, haar waarde niet ontleent aan de“populariteit” ervan of aan de hoeveelheidaandacht die zij krijgt. Wij moetenveeleer haar geheelomvattende dimensielaten zien dan proberen haar aanvaardbaarte maken, laat staan te “verdunnen”.Zij moet dagelijks voedsel worden en nietiets aantrekkelijks voor een ogenblik. Dewaarheid van het evangelie is niet iets dateen consumptieartikel kan zijn of ietswaarvan men oppervlakkig geniet, maarhet is een gave die om een vrij antwoordvraagt. Ook al wordt zij verkondigd binnende virtuele ruimte van het net, zijvraagt er altijd om te worden belichaamdin de werkelijke wereld en tegenover hetconcrete gelaat van de broeders en zustersmet wie wij het dagelijkse levendelen. Daarom blijven de menselijke,directe relaties altijd fundamenteel bij deoverdracht van het geloof.

Ik zou de Christenen er in ieder geval toewillen uitnodigen zich vol vertrouwen enmet een bewuste en verantwoorde creativiteitte voegen in het net van relaties dathet digitale tijdperk mogelijk heeftgemaakt. Niet simpelweg om het verlangente bevredigen om aanwezig te zijn ophet net, maar omdat het netwerk vanrelaties een integraal deel uitmaakt vanhet menselijk leven. Het web draagt bijaan de ontwikkeling van nieuwe en complexerevormen van intellectuele en spirituelekennis, van gedeelde bewustwording.Ook op dit terrein zijn wij geroepenons geloof te verkondigen dat ChristusGod is, de Heiland van de mens en degeschiedenis, Hij in wie alle dingen hunverwezenlijking bereiken (Ef. 1, 10) [[b:Ef. 1, 10]].De verkondiging van het evangelie vraagtom een respectvolle en discrete vorm vancommunicatie, die het hart prikkelt en hetgeweten beroert; een vorm die herinnertaan de stijl van de verrezen Christus, toenHij zich bij de leerlingen voegde op deweg naar Emmaus (Lc. 24, 13-35) [[b:Lc. 24, 13-35]], die geleidelijk tot hetbegrip van het mysterie werden gebracht,doordat Hij hen nabijkwam, met hen ingesprek ging, fijngevoelig naar bovendeed komen wat al in hun hart was.

De waarheid die in laatste instantie Christus is, is het volledige en authentieke antwoord op dat menselijk verlangen naar relatie, gemeenschap en zingeving dat ook naar boven komt in het massaal deelnemen aan de verschillende sociale netwerken. Door te getuigen van hun diepste overtuigingen leveren de gelovigen een kostbare bijdrage opdat het web niet een instrument wordt dat de mensen reduceert tot categorieën, dat probeert hen emotioneel te manipuleren of dat aan degenen die macht hebben de mogelijkheid geeft meningen van anderen te monopoliseren. Integendeel, de gelovigen kunnen anderen bemoedigen om de eeuwige vragen van de mens levend te houden, vragen die getuigen van het menselijk verlangen naar transcendentie en van nostalgie naar vormen van authentiek leven dat waard is te worden geleefd. Het is juist deze geestelijke spanning, eigen aan de mens, die verborgen gaat achter onze dorst naar waarheid en gemeenschap en die ons ertoe aanzet om integer en eerlijk te communiceren.

Ik nodig vooral de jongeren uit om een goed gebruik te maken van hun aanwezigheid in de digitale arena. Ik hernieuw met hen mijn afspraak op de volgende Wereldjongerendag van Madrid [d:264], waarvan de voorbereiding veel te danken heeft aan de voordelen van de nieuwe technologieën. Voor de werkers in de communicatie vraag ik God, op voorspraak van de patroonheilige Franciscus van Sales [4059], om het vermogen dat zij hun werk steeds gewetensvol en met nauwgezette professionaliteit kunnen doen, terwijl ik aan allen mijn apostolische zegen zend.

Uit het Vaticaan, 24 januari 2011, feest van Franciscus van Sales

Benedictus XVI