Terugblik op de apostolische reis naar de Tsjechische Republiek

Geliefde broeders en zusters,

Zoals het gebruikelijk is na een buitenlandse apostolische reis [d:16], maak ik van de algemene audiëntie gebruik om over de pelgrimstocht te spreken die ik de voorbije dagen in de Tsjechische Republiek [d:265] heb gemaakt. Vooreerst doe ik dit als dankzegging tot God, die mij in de mogelijkheid gesteld heeft dit bezoek [d:265] te maken en die het ruimschoots gezegend heeft. Het was een ware pelgrimstocht en tegelijk een missie in het hart van Europa: een pelgrimstocht, omdat Bohemië en Moravië reeds langer dan een millennium de bodem zijn van geloof en heiligheid; een missie, omdat Europa er nood aan heeft God en het stevige fundament van zijn liefde, die de hoop is, opnieuw te vinden. Het is geen toeval dat Cyrillus en Methodius [3003], de heiligen die deze volken geëvangeliseerd hebben, de patronen zijn van Europa samen met de heilige Benedictus [2297]. “De liefde van Christus is onze kracht”: dat was het devies van deze reis, woorden die de weerklank zijn van het geloof van zoveel heldhaftige getuigen van een ver en een recent verleden - ik denk in het bijzonder aan de voorbije eeuw – doch ook een devies dat vooral de zekerheid wil verwoorden van de christenen van vandaag. Ja, onze kracht is de liefde van Christus! Een kracht die ware, vredelievende en bevrijdende revoluties inspireert en ons steunt in ogenblikken van crisis omdat zij ons toont wanneer de moeizaam herwonnen vrijheid het gevaar loopt zelf te ontsporen en ook haar waarheid te doen ontsporen.

De verwelkoming was hartelijk. De president van de Republiek, tot wie ik opnieuw mijn dank richt, heeft bij verschillende gelegenheden aanwezig willen zijn en heeft mij samen met mijn medewerkers zeer hartelijk ontvangen in zijn residentie, het historische kasteel van de hoofdstad. Heel de Bisschoppenconferentie, in het bijzonder de kardinaal aartsbisschop van Praag en de bisschop van Brno, hebben mij met grote hartelijkheid de diepe band laten voelen die de katholieke gemeenschap in Tsjechië verbindt met de opvolger van de heilige Petrus. Ik dank hen ook voor de zorgvuldige voorbereiding van de liturgische vieringen. Ik ben ook de burgerlijke en militaire autoriteiten dankbaar en hen die op verschillende manieren hebben samengewerkt voor het welslagen van mijn bezoek.

De liefde van Christus begon zich te openbaren in het gelaat van een Kind. In Praag aangekomen heb ik mijn eerste halte inderdaad gehouden in de kerk van de Heilige Maagd Maria van de Overwinning, waar het Kind Jezus vereerd wordt dat bekend is als het “Kindje van Praag” [3156]. Deze afbeelding verwijst naar het mysterie van God die mens werd, naar God die nabij is, het fundament van onze hoop. Bij het Kind van Praag heb ik voor alle kinderen en ouders gebeden en voor de toekomst van het gezin. De ware “overwinning” die wij vandaag aan Maria vragen is de overwinning van de liefde en het leven in gezin en samenleving!

Het kasteel van Praag, dat buitengewoon is vanuit historisch en architecturaal oogpunt, biedt een bijkomende meer algemene reflectie: het bevat in zijn zeer uitgestrekte ruimte vele monumenten, lokalen en instellingen, die een soort van “polis” vormen waarin de kathedraal en het paleis, het plein en de tuin harmonieus samen bestaan. In dezelfde context kon mijn bezoek [d:265] het burgerlijke en religieuze kader omvatten, die niet naast elkaar staan maar harmonieus in mekaars nabijheid alhoewel van elkaar onderscheiden. Toen ik mij tot de politieke en burgerlijke overheden en het diplomatieke corps [3151] richtte, wou ik herinneren aan de onlosmakelijke band die er altijd moet zijn tussen vrijheid en waarheid. Men moet voor de waarheid geen angst hebben, want zij is de vriend van de mens en van zijn vrijheid; in tegendeel, alleen in het oprecht zoeken van wat waar, goed en schoon is, kan men werkelijk een toekomst bieden aan de jongeren van vandaag en aan de komende generaties. Trouwens, wat trekt zoveel mensen naar Praag tenzij haar schoonheid, een schoonheid die niet alleen esthetisch is maar historisch, religieus, humaan in de brede zin van het woord? Zij die verantwoordelijkheid uitoefenen op politiek en educatief vlak moeten aan het licht van deze waarheid weten te putten, dat de weerkaatsing is van de eeuwige Wijsheid van de Schepper; en zij zijn geroepen er persoonlijk door hun leven van te getuigen. Alleen een ernstig engagement van intellectuele en morele rechtschapenheid is het offer waard van hen die de prijs van de vrijheid duur betaald hebben!

Het symbool van deze synthese tussen waarheid en schoonheid is de schitterende kathedraal van Praag, gewijd aan de heiligen Guido, Wenceslaus en Adalbert, waar de Vesperdienst plaatshad met priesters, religieuzen, seminaristen en een delegatie van leken die geëngageerd zijn in kerkelijke verenigen en bewegingen. Voor de gemeenschappen van Midden- en Oost-Europa is het een moeilijk ogenblik: de schadelijke uitwerking van een zeker secularisme en de westerse consumptiementaliteit voegen zich bij de gevolgen van een lange winter van atheïstisch totalitarisme. Ik heb dus iedereen aangemoedigd altijd nieuwe energie te scheppen uit de verrezen Heer, om in de samenleving het gist te kunnen zijn van het Evangelie en zich te engageren in werken van liefdadigheid, wat reeds het geval is, en meer nog in opvoedkundige en schoolse activiteiten.

Ik heb deze boodschap van hoop, gebaseerd op het geloof in Christus, verspreid aan heel het volk van God, tijdens de twee grote Eucharistievieringen die respectievelijk plaatshadden in Brno, hoofdstad van Moravië en in Stará Boleslav [3174], plaats van het martelaarschap van de heilige Wenceslaus, de belangrijkste patroon van het land. Moravië doet onmiddellijk denken aan de heiligen Cyrillus en Methodius [3003], die het Evangelie brachten aan de Slavische volken, en dus aan de onuitputtelijke kracht van het Evangelie dat als een heilzame waterstroom de geschiedenis en de continenten bevloeit en overal leven en heil brengt. Op het fronton, boven de poort van de kathedraal van Brno, staan Christus’ woorden: “Komt allen tot Mij die uitgeput zijt en onder lasten gebukt, en ik zal u rust en verlichting schenken” (Mt. 11, 28) [b:Mt. 11, 28]. Dezelfde woorden klonken verleden zondag tijdens de liturgie en waren de weerklank van de eeuwige stem van de Heer, hoop der volken, gisteren, vandaag en altijd. Het welsprekende teken van Christus’ heerschappij, een heerschappij van genade en barmhartigheid, is het leven van de heilige patronen van de verschillende christenvolken, zoals precies Wenceslaus, die zich als jonge koning van Bohemen in de Xe eeuw, onderscheidde door zijn voorbeeldig christelijk getuigenis en door zijn broer werd gedood. Wenceslaus plaatste het koninkrijk der hemelen boven de aantrekkelijkheid van aardse macht en is voor altijd in het hart van het Tsjechische volk gebleven als een model en beschermer tijdens de verschillende wederwaardigheden van de geschiedenis. Aan de vele jongeren [3175] die aanwezig waren bij de Mis van de heilige Wenceslaus [3174] en die ook uit de buurlanden gekomen waren, heb ik de uitnodiging gericht in Christus de meest waarachtige vriend te zien, die de diepste verzuchtingen van het mensenhart voldoet.

Tenslotte moet ik onder meer twee ontmoetingen vermelden: de oecumenische ontmoeting en die met de academische gemeenschap [3233].

De eerste, die plaatshad op het aartsbisschoppelijk paleis van Praag, bracht de vertegenwoordigers bijeen van de verschillende christengemeenschappen van de Tsjechische Republiek en de verantwoordelijke van de joodse gemeenschap. Met de geschiedenis van dit land in gedachten, die helaas scherpe conflicten onder christenen gekend heeft, is het een reden tot diepe dankbaarheid aan God dat wij samen waren als leerlingen van de ene Heer, om de vreugde van het geloof en de verantwoordelijkheid voor de geschiedenis te delen tegenover de actuele uitdagingen. De inzet voor een steeds vollere en zichtbaardere eenheid tussen ons die in Christus geloven, maakt het gemeenschappelijk engagement om de christelijke wortels van Europa te herontdekken, sterker en doeltreffender.

Dit laatste aspect, dat mijn veelgeliefde voorganger Johannes Paulus II nauw aan het hart lag, is ook aan bod gekomen tijdens de bijeenkomst met de rectors van de universiteiten, vertegenwoordigers van onderwijzers en studenten en andere personaliteiten op cultureel niveau [3233]. In deze context wou ik nadruk leggen op de rol van de universitaire instelling, één van de dragende structuren van Europa - Praag heeft trouwens één van de oudste en meest aanzienlijke universiteiten van het continent, de Karelsuniversiteit, die haar naam ontleend heeft aan keizer Karel IV die ze samen met Paus Clemens VI gesticht heeft. De universiteit is een vitaal midden voor de samenleving, een waarborg voor vrijheid en ontwikkeling, zoals aangetoond wordt door het feit dat precies vanuit de universitaire kringen in Praag de “Fluwelen Revolutie” is uitgegaan. Twintig jaar na deze historische gebeurtenis, heb ik opnieuw de idee naar voor gebracht van een integrale humane vorming, gebaseerd op de eenheid van de kennis die geworteld is in de waarheid, ten einde weerstand te bieden aan een nieuwe dictatuur, die van het relativisme vergezeld van de heerschappij van de techniek. De humanistische cultuur en de wetenschappelijke cultuur kunnen niet gescheiden worden, in tegendeel zij zijn de twee kanten van eenzelfde medaille: daaraan herinnert ons nogmaals de Tsjechische grond, het vaderland van grote schrijvers zoals Kafka en abt Mendel, pionier van de moderne genetica.

Geliefde vrienden, ik dank de Heer omdat Hij mij met deze reis [d:265] toegelaten heeft een volk en een Kerk te ontmoeten met diepe historische en religieuze wortels, die dit jaar verschillende gebeurtenissen met een grote spirituele en sociale waarde herdenken. Ik hernieuw aan mijn broeders en zusters van de Tsjechische Republiek een boodschap van hoop en een uitnodiging moed op te brengen voor het goede om het heden en de toekomst van Europa op te bouwen. Ik vertrouw de vruchten van mijn pastoraal bezoek [d:265] toe aan de voorspraak van de Allerheiligste Maagd Maria en aan alle heiligen van Bohemen en Moravië. Dank u.