Op de Dag van de ontwikkeling

Broeders, zonen, vrienden, die ons allen bijzonder lief bent in Christus!

Het is maar een eenvoudig woord dat wij vandaag tot u richten. Het veronderstelt, dat wij allen hier aanwezig, met al degenen die onze stem van verre horen, vast overtuigd zijn van de waarheid van de titel die men ter nadere bepaling van dit congres aan het eucharistisch geheim geeft: band van liefde. Men heeft daardoor geprobeerd in de bedoelingen van de Heer door te dringen. Door de instelling van dit sacrament heeft Hij zijn goddelijk leven op zo liefdevolle en innige wijze met het onze willen verenigen, dat Hij zich tot ons voedsel maakt en ons zo persoonlijk doet deelnemen aan zijn verlossend offer, tegenwoordig gesteld en voortgezet in het eucharistisch sacrament: en dat niet om het vuur van zijn liefde bij elke disgenoot van zijn sacramentele tafel te doen stilstaan; maar om elk van ons in te voegen en binnen te voeren in zijn heilsplan, dat voor heel de mensheid openstaat en dat verwerkelijkt is in hen die zich laten opslorpen in de werkelijke eenheid van zijn mystiek lichaam, dat de Kerk is. vgl: iiia q. 73 a. 3 [[[t:iiia q. 73 a. 3]]] Het doel, de genade en de deugd van de Eucharistie, die ontspringt aan Christus' liefde voor ons, streven naar de verspreiding van deze liefde, van ons naar de anderen toe. Wie zich voedt met de eucharistie, dient juist daardoor de roeping tot liefde jegens de naaste te begrijpen, dient de ruimte van de liefde te verwijden vgl: 10, De Verbis Domini [[[880]]] van zichzelf naar de anderen toe, dient de sacramentele band van liefde, die hem levensnoodzakelijk met Christus verenigt, met de maatschappelijke band van liefde te verbinden, waardoor hij zijn leven verschuldigd is aan dat van de mensen, virtueel zijn broeders geworden.

Dat is het vertrekpunt, de basis van overeenstemming, waarvan wij allen overtuigd moeten zijn.

Nu wij dan ook te midden van u, met u en voor u deze heilige Mis vieren, hebben wij u niets anders te zeggen dan dit: maakt u, allen en ieder, in naam van Christus en als gedreven door zijn innige liefde, tot stuwkracht van zijn naastenliefde. Laat u in het geheim van uw persoonlijk binnenste door zijn liefde vervullen; en maakt vervolgens, dat deze liefde overstroomt, zich op ideale wijze tot de universele dimensies van de mensheid verruimt en op praktisch niveau tot uw net van betrekkingen in gezin en maatschappij. Moge de in elk hart ontstoken vonk van liefde een vuur worden dat de gemeenschapskring waarin uw leven zich afspeelt in vlam zet. Maakt de liefde van Christus tot het beginsel van de morele vernieuwing en van de maatschappelijke wedergeboorte van dat Latijns Amerika, in het hart waarvan ook wij de vlam van de liefde zijn komen opwekken; liefde die ons verenigt met de opperste bron van ons heil en die de omvorming bewerkt van de menselijke samenleving, welke er zoveel behoefte aan heeft haar verdeeldheid en tegenstellingen te boven te komen, in een gezin van broeders. De liefde is het beginsel. De liefde is de kracht. De liefde is het middel. De liefde is het geheim van het succes. De liefde is de zaak die de moeite van het handelen en strijden waard is. De Liefde moet de band zijn die van een onwetende, vormeloze, ongeordende, lijdende en soms boosaardige massa een nieuw volk, een levend volk, een actief volk, een verenigd volk, een sterk volk, een zelfbewust, voorspoedig en gelukkig volk maakt. De liefde; wij bedoelen de liefde van Christus, zijn geheimnisvolle, goddelijke en menselijke naastenliefde. En dus de liefde van God, die zich van de mensenliefde onderscheidt en haar overstijgt, maar die er het licht en de bron van is.

Caritas en rechtvaardigheid
Wij zullen deze rede niet te lang maken; alleen willen wij tot de meest talrijke en meest representatieve groepen van deze vergadering enkele rechtstreekse woorden richten ten antwoord op een tegenwerping die allen voor de geest kan komen: is de liefde voldoende? Volstaat de liefde om de wereld te verheffen? Om te zegevieren over de ontelbare en veelvormige moeilijkheden die een ontwikkeling van de samenleving in de zin van omvorming en wedergeboorte in de. weg staan, zoals de geschiedenis, de volkenkunde, de economie, de politiek en de organisatie van het openbare leven ons deze vandaag voorstellen? Zijn wij er, tegenover de moderne mythe van de wereldlijke efficiency, zeker van, dat de naastenliefde geen illusie is, geen vervreemding is? Wij moeten antwoorden: ja en nee. Ja, de naastenliefde is noodzakelijk en voldoende als het stuwend beginsel van het grote verschijnsel van vernieuwing van de gebrekkige wereld waarin wij leven. Nee, de naastenliefde volstaat niet, als zij louter theoretisch, verbaal en gevoelsmatig blijft (Mt. 7, 21) [[b:Mt. 7, 21]] en als zij niet wordt gevolgd door andere deugden - vóór alles de rechtvaardigheid, die de kleinste maat is van de naastenliefde - en door andere coëfficiënten, die de door de naastenliefde zelf bezielde en ondersteunde actie op het specifieke en afwisselende gebied van de menselijke en tijdelijke werkelijkheden praktisch, werkzaam en concreet maken.

Opheffen naar een "weg van het mens-zijn"
Wij weten heel goed, dat deze werkelijkheden zich in Latijns Amerika - op het ogenblik waarop de Paus dit werelddeel voor de eerste maal komt bezoeken - in een diepe, werkelijk historische crisissituatie bevinden die zoveel - teveel! - aspecten bevat die tot een beangstigende bezorgdheid aanleiding geven.

Zou de Paus met deze foltering onbekend kunnen zijn? Zou hij niet een van de doelstellingen van zijn reis gaan missen, als hij weer naar Rome vertrok zonder te zijn doorgestoten tot het middelpunt van het probleem dat aan de oorsprong ligt van zoveel bezorgdheid?

Velen, vooral onder de jongeren, leggen de nadruk op de noodzaak om met spoed de maatschappelijke structuren te wijzigen die volgens hen niet zouden toelaten, dat men tot een daadwerkelijke toestand van rechtvaardigheid voor de individuen en de gemeenschappen komt: en sommigen trekken daaruit de gevolgtrekking, dat het wezenlijke vraagstuk van Latijns Amerika alleen door het geweld kan worden opgelost.

Wij geven eerlijk toe, dat dergelijke theorieën en dergelijke praktijken vaak hun laatste motivering vinden in een edele drang naar rechtvaardigheid en naar solidariteit, maar wij moeten zeggen en herhalen, dat het geweld niet evangelisch is, niet christelijk is; en dat plotselinge of gewelddadige structuurwijzigingen bedrieglijk zouden zijn, uit zichzelf ondoeltreffend en zeker niet in overeenstemming met de waardigheid van het volk, welke vereist, dat de noodzakelijke veranderingen van binnen uit tot stand worden gebracht, door middel van een behoorlijke bewustwording, van een gepaste voorbereiding en van de daadwerkelijke deelneming van allen, die thans door de onwetendheid en de soms beneden-menselijke levensomstandigheden nog niet kan worden verwerkelijkt.

Naar onze mening bestaat de sluitsteen van het grondprobleem van Latijns Amerika dan ook in een dubbele inspanning, gelijktijdig, harmonisch en over en weer weldadig: zeker, men dient over te gaan tot een hervorming van de maatschappelijke structuren, maar tot een hervorming die trapsgewijs gaat en door allen kan worden geassimileerd en die dus dient te worden verwerkelijkt in hetzelfde ritme - en, zouden wij zeggen, als een van de voorwaarden - als het grote en geduldige werk dat de verheffing van de 'wijze van mens-zijn' van de grote meerderheid van de mensen die vandaag in Latijns Amerika leven, wil bevorderen. Ieder helpen om zich volledig bewust te worden van zijn eigen waardigheid, om zijn persoonlijkheid te ontwikkelen in de gemeenschap waarvan hij lid is, om een burger te zijn die zich van zijn rechten en plichten bewust is, om in vrijheid een waardevol element van economische, burgerlijke en morele vooruitgang te zijn in de maatschappij waartoe hij behoort: dat is de grote taak die aan alles vooraf gaat en zonder de uitvoering waarvan elke plotselinge wijziging der maatschappelijke structuren slechts een lege, kortstondige en gevaarlijke kunstgreep zou zijn.

Dit werk vindt, zoals u heel goed weet, zijn concrete uitdrukking in elke activiteit die geschikt is om de integrale bevordering van de mens en zijn actieve invoeging in de gemeenschap vooruit te brengen: leren lezen en schrijven, basisonderwijs, voortgezet onderwijs, beroepsopleiding, vorming van het burgerlijk en politiek bewustzijn, stelselmatige organisatie van de materiële diensten die wezenlijk zijn voor een normale ontwikkeling van het individuele en collectieve leven in de moderne tijd.

Mogen wij hopen, dat dit ernstige probleem zal worden overwogen en op juiste wijze zal worden begrepen in het licht van het liefdesgeheim dat wij bezig zijn te vieren; en dat u, geliefde zonen van Latijns Amerika, uit ditzelfde geheim de nodige en werkzame kracht zult weten te putten, opdat iedereen een hoognodige bijdrage zal kunnen leveren tot de oplossing ervan? Ja. De Paus hoopt het. De Paus heeft vertrouwen in u.

Aan studenten, docenten en arbeiders
Wat ons betreft, wij willen hier ten overstaan van u, bevoegde vertegenwoordigers van alle maatschappelijke groeperingen van Latijns Amerika, onze verbintenis vernieuwen: om met een vernieuwde geestdrift en met alle mogelijke middelen de inspanning voort te zetten om de zojuist genoemde doelstellingen te verwezenlijken, doelstellingen en overtuigingen die wij reeds aan de wereld hebben bekendgemaakt door onze encycliek ' Populorum Progressio [266]', En thans zullen wij een bijzonder woord zeggen tot u op de eerste plaats, studenten, en tot u, mensen van de wetenschap en van de cultuur: uw naastenliefde moet zich vóór alles op het gebied van het denken engageren en zij moet de dorst, de bescheidenheid en de moed van de waarheid bezitten. Het komt speciaal aan u toe om uzelf en onze intellectuele wereld te bevrijden van de passieve aansluiting bij de gemeenplaatsen, bij de massacultuur, bij de ideologieën die dank zij mode en propaganda zo gemakkelijk vat krijgen op de mensen. En het is uw taak om in de waarheid, die als enige het recht heeft om onze geest te verplichten, de vrijheid van handelen als mens en als Christen te vinden. (Joh. 8, 32) [[b:Joh. 8, 32]] En onder allen komt het aan u toe om apostelen van de waarheid te zijn.

Tot u, arbeiders, willen wij thans zeggen, welke weg naar onze mening dient te worden gevolgd door uw naastenliefde, gevoed door het geloof en door de gemeenschap met Christus, de weg die leidt naar de ontmoeting met hen die uw arbeid en verwachting delen: deze weg is de bond, de vereniging, niet beschouwd als een eenvoudige administratieve structuur of als instrument van collectieve knechting in de handen van de dwingelandij van enkele leiders die aan elke controle ontsnappen, maar als school van sociaal bewustzijn, als belijdenis van solidariteit, van broederschap, van verdediging van gemeenschappelijke belangen en van verbintenis tot gemeenschappelijke verplichtingen. Uw naastenliefde moet dus de kracht in haar voordeel hebben: de kracht van het aantal, de kracht van de sociale dynamiek; niet de subversieve kracht van de revolutie en van het geweld, maar de opbouwende kracht van een nieuwe, menselijker orde, waarin aan uw gewettigde verlangens voldoening wordt gegeven en waarin elke economische en sociale factor komt bijdragen tot de rechtvaardigheid van het algemeen welzijn. U weet, dat bij uw poging om deze nieuwe en betere orde te scheppen de Kerk, speciaal voor u, werkende mensen, 'moeder en opvoedster' is.

Aan de leidinggevende klassen
En wat zullen wij u zeggen, mensen van de leidinggevende klassen? In welke richting moet de naastenliefde zich bewegen die ook u uit de eucharistische bron wilt putten? Verwerpt ons woord niet, ook al mocht bet u ongerijmd en vijandig schijnen; het is het woord van de Heer. Wat van u wordt gevraagd, is de edelmoedigheid. Dat wil zeggen de bekwaamheid om u los te maken van de gehechtheid aan uw positie, die bevoorrecht kan zijn of kan schijnen, om u in dienst te stellen van hen die behoefte hebben aan uw rijkdom, aan uw cultuur, aan uw bevoegdheid. Wij zouden u kunnen wijzen op de geest van evangelische armoede, die de banden van het egoïstisch bezit van de tijdelijke goederen losmaakt en de Christen in staat stelt om de economie en de macht op organische wijze ten dienste te laten komen van de gemeenschap. U, meesters van de wereld en zonen van de Kerk, weest steeds gevoelig voor het goed waaraan de maatschappij behoefte heeft. Houdt hel oor en het hart open voor de stemmen die smeken: brood, deelneming, rechtvaardigheid, actievere medezeggenschap bij de leiding van de maatschappij en bij het zoeken naar het algemeen welzijn. U, leiders, dient de helderziendheid en onverschrokkenheid te bezitten van de noodzakelijke vernieuwingen voor de wereld die u omgeeft; handelt zo, dat de minst begunstigden, de afhankelijken, de noodlijdenden in de uitoefening van het gezag de bereidwilligheid, de gematigdheid en de wijsheid zien die het voor allen achtenswaardig en tegelijk weldadig maken. Laat uw naastenliefde bestaan uit de voortgang van de rechtvaardigheid en de verdediging van de menselijke waardigheid. En vergeet niet, dat sommige grote crisissen van de geschiedenis een andere koers hadden kunnen nemen, als de noodzakelijke hervormingen door moedige offers op tijd de wanhoopsuitbarstingen van de opstand hadden voorkomen.

Aan de gezinnen
En hoe zal uw naastenliefde zijn, christelijke gezinnen, die vandaag om ons altaar heen staan en er in zekere zin de talrijke gezinnen vertegenwoordigen die de bevolkingen van Latijns Amerika uitmaken? Dat uw naastenliefde, uit de Christus geput, over uzelf moge terugvloeien. U moet een brandpunt zijn van de waarachtige, menselijke liefde die de Heer door het sacrament van het huwelijk tot de rang van naastenliefde, van bovennatuurlijke genade heeft verheven. Vaders, moeders, kinderen, maakt van uw huis een ideale maatschappij in het klein, waar de liefde als koning heerst, en vormt een huisschool van elke menselijke en christelijke deugd.

En om te besluiten, willen wij allen in herinnering brengen, dat Christus zichzelf in de Eucharistie aan ons heeft gegeven ter gedachtenis aan zijn offer. Evenzo zullen wij zonder offer uit dit sacrament niet de liefde kunnen balen waarvan het teken en werkelijkheid is om haarzelf aan onze broeders te geven. Hij heeft liefgehad en Hij heeft zich geofferd: "dilexit et tradidit semetipsum" - "Hij heeft ons bemind en zich voor ons overgeleverd" (Ef. 5, 2) [b:Ef. 5, 2]. Wij zullen Hem moeten navolgen, en dat is het kruis! Wij zullen Hem moeten liefhebben tot aan het offer van onszelf toe, als wij een nieuwe samenleving willen opbouwen die verdient om werkelijk, op voorbeeldige wijze, tegelijk menselijk en christelijk te zijn.