Opvoeden is transformeren

Dierbare vrienden,

Ik heet u allen welkom, u die deelneemt aan de ontmoeting “Opvoeden is transformeren”, onder impuls van de Stichting Gravissimum Educationis. Ik dank kardinaal Versaldi voor zijn inleidend woord en ben ieder van u dankbaar, ieder van u, die in u de rijkdom draagt van uw ervaring verbonden aan uw plaats van afkomst en aan uw persoonlijke en beroepsactiviteiten.

Zoals u weet, is het op mijn initiatief dat de Stichting werd opgericht, in antwoord op de uitnodiging aan de Congregatie voor het Katholiek Onderwijs [d:119], op 28 oktober 2015, ter gelegenheid van de 50e verjaardag van de Verklaring van het Tweede Vaticaans Concilie, Gravissimum Educationis [647]. Door deze Stichting hernieuwt de Kerk haar engagement voor het katholiek onderwijs, op het ritme van de historische veranderingen van onze tijd. De Stichting houdt namelijk rekening met de aansporing, die reeds vervat was in de Verklaring [647] waaraan zij haar naam ontleent, om beter het hoofd te bieden aan de hedendaagse uitdagingen. vgl: Gravissimum Educationis [[[647|12]]] Deze aansporing van de Raad is in de loop der tijd gerijpt en manifesteert zich eveneens in de recente Apostolische Constitutie Veritatis Gaudium [6795] betreffende de universiteiten en kerkelijke faculteiten, omwille van “de dringende noodzaak een netwerk te vormen tussen de verschillende instellingen die overal ter wereld, kerkelijke studies ontwikkelen en bevorderen” inleiding 4d [[6795|(4)]] en in ruimere zin, tussen de katholieke onderwijsinstellingen onderling.

Het is maar door het onderwijs te veranderen dat men de wereld kan veranderen. Daar zou ik enkele suggesties willen voor aanreiken.

1
Het is vooreerst belangrijk een netwerk te vormen. Een netwerk vormen, betekent scholen en universiteiten samen brengen om het initiatief van onderwijs en onderzoek te versterken, door zich te verrijken met de sterke punten van ieder, om doeltreffender te zijn op intellectueel en cultureel vlak.

Een netwerk vormen betekent ook kennis, wetenschappen en disciplines verenigen om het hoofd te bieden aan de complexe uitdagingen van de inter- en transdisciplinariteit, zoals Veritatis Gaudium [6795] vgl: c [[[6795|(4)]]] suggereert.

Een netwerk vormen betekent in onderwijsinstellingen plaatsen creëren voor ontmoeting en dialoog en ze extern promoveren, met medeburgers uit andere culturen, andere tradities en andere godsdiensten, zodat het christelijk humanisme zicht heeft op de universele conditie van de hedendaagse mensheid.

Een netwerk vormen betekent ook van de school een gemeenschap maken die opvoedt, waarin onderwijzers en leerlingen niet alleen door een didactisch project met elkaar verbonden zijn, maar ook door een programma van leven en ervaring, zodat de wederkerige betrekkingen tussen de generaties opgenomen worden in de opvoeding. En dat is heel belangrijk om zijn wortels niet te verliezen.

Trouwens, de uitdagingen waarmee de mens voortaan geconfronteerd wordt, zijn globaal in een ruimere zin dat men gewoon is te denken. Het katholiek onderwijs beperkt zich niet tot het vormen van de geest om een ruimere blik te hebben, die de meest onbekende realiteiten kan omvatten. Het geeft zich rekenschap dat de morele verantwoordelijkheid van de hedendaagse mens zich niet alleen uitstrekt in ruimte maar ook in tijd, en dat de keuzes van vandaag een weerslag zullen hebben op de toekomstige generaties.

2.
Een andere verwachting waartoe het onderwijs geroepen is een antwoord te geven en waarop ik gewezen heb in de apostolische Exhortatie Evangelii Gaudium [4984], is “ons de hoop niet te laten ontnemen”. Evangelii Gaudium [[4984|86]] Door deze aansporing heb ik de mannen en vrouwen van onze tijd willen aanmoedigen om sociale veranderingen positief te integreren, zich onder te dompelen in de realiteit met het licht van de belofte van het christelijk heil.

Wij zijn geroepen om de hoop niet te verliezen, want wij moeten hoop geven aan de huidige wereld in haar geheel. “De hoop wereldwijd maken” en “de hoop, verbonden aan de mondialisering, ondersteunen” is een fundamenteel engagement in de zending van het katholiek onderwijs, waar het recente document “ Opvoeden tot een solidair humanisme [6651]” van de Congregatie voor het Katholiek Onderwijs vgl: Opvoeden tot broederlijk humanisme. Bouwen van een "maatschappij van liefde" bij gelegenheid van 50 jaar na Populorum Progressio [[[6651|(18-19)]]] op wijst.

Een mondialisering zonder hoop en zonder visie, is blootgesteld aan de conditionering van economische belangen, en staat dikwijls ver af van een juist begrip van het algemeen welzijn, wat gemakkelijk sociale spanningen, economische conflicten en machtsmisbruik veroorzaakt. Wij moeten een ziel geven aan de globale wereld, door middel van een intellectuele en morele vorming die de goede dingen die de goede dingen weet te bevorderen die de mondialisering heeft teweeggebracht, weet te bevorderen en de negatieve te corrigeren.

Dat zijn belangrijke doelstellingen die kunnen bereikt worden dank zij de ontwikkeling van het wetenschappelijk onderzoek, dat toevertrouwd is aan de universiteiten en ook tot de zending behoort van de Stichting Gravissimum Educationis. Kwaliteitsonderzoek tegen een horizont vol uitdagingen waaronder sommige, die voor de geest gehaald worden in de encycliek Laudato Si' [5000], verwijzen naar de globale onderlinge afhankelijkheid die zich enerzijds voordoet als een positieve historische kracht, want zij markeert een grotere samenhang tussen de mensen; maar anderzijds voedt zij de onrechtvaardigheid en plaatst de nauwe band op de voorgrond tussen menselijke ellende en de kritische punten van de ecologie van de planeet. Het antwoord ligt in de ontwikkeling en het onderzoek van een integrale ecologie. Ik zou nog de economische uitdaging willen benadrukken, gebaseerd op het onderzoek van betere ontwikkelingsmodellen, die aangepast zijn aan een meer authentieke opvatting van geluk en die in staat zijn om bepaalde perverse consumptie- en productiemechanismen te corrigeren. Er is ook de politieke uitdaging: de macht van de technologie is voortdurend in expansie. Een van haar uitwerkingen is de verspreiding van de wegwerpcultuur, die zowel objecten als mensen opslokt, zonder enig onderscheid. Deze macht impliceert een antropologie, gebaseerd op de idee dat de mens een roofdier is en de wereld waarin hij leeft, een rijkdom die naar believen kan geplunderd worden. Het ontbreekt de specialisten en onderzoekers die samenwerken met de Stichting Gravissimum Educationis, zeker niet aan werk.

3.
Om doeltreffend te zijn, dient het werk dat u wacht om originele onderwijsprojecten te ondersteunen, te gehoorzamen aan drie essentiële criteria.

Vooreerst, de identiteit. Zij vereist samenhang en continuïteit met de zending van scholen, universiteiten en onderzoekcentra, ontstaan, gepromoveerd of begeleid door de Kerk en open voor iedereen. Deze waarden zijn fundamenteel om de weg te gebruiken, die de christelijke beschaving en de evangeliserende zending van de Kerk getrokken hebben. Op die manier, zult u wegen kunnen aanwijzen om gepaste antwoorden te geven op de dilemma’s van de huidige tijd, met een voorkeur voor de meest behoeftige mens.

Een ander essentieel knooppunt is kwaliteit. Het is de veilige lichtbaken die ieder initiatief van studie, onderzoek en onderwijs moet belichten. Kwaliteit is noodzakelijk om “centra van interdisciplinaire uitmuntendheid” uit te werken, zoals aanbevolen door de Constitutie Veritatis Gaudium [6795|(5)] en die de Stichting Gravissimum Educationis verlangt te steunen.

Bovendien kan het doel van het algemeen welzijn in uw werk niet ontbreken. Het algemeen welzijn is moeilijk te bepalen in onze samenlevingen die getekend zijn door het samenleven van burgers, groeperingen en volken van verschillende culturen, tradities en overtuigingen. Wij moeten de horizonten van het algemeen welzijn verruimen en iedereen opvoeden tot lidmaatschap van de mensenfamilie.

Om uw zending te vervullen, dient u de basis te leggen van coherentie met de christelijke identiteit; middelen te voorzien die in overeenstemming zijn met de kwaliteit van studie en onderzoek; doelen na te streven die in harmonie zijn met de dienst aan het algemeen welzijn.

Een programma van denken en doen, dat gebaseerd is op deze stevige zuilen, kan door het onderwijs bijdragen tot de opbouw van een toekomst waar de waardigheid van de mens en universele broederlijkheid, de wereldwijde rijkdommen zijn waarop iedere burger van de wereld beroep kan doen.

Ik dank u voor al wat u zal kunnen doen door uw steun aan de Stichting, en ik moedig u aan deze verdienstelijke en weldadige zending verder te zetten. Ik roep over u, uw collega’s en families, van harte en overvloedig de zegen van de Heer af. En alstublieft, vergeet niet voor mij te bidden. Dank u.