Over de betekenis van het Kerstfeest, de geboorte van Jezus Christus

Geliefde broeders en zusters,

Met de kerstnoveen die wij deze dagen vieren, nodigt de Kerk ons uit op een intense en diepe manier voor te bereiden op de aanstaande geboorte van de Verlosser. Het verlangen dat wij allemaal in het hart dragen, is dat het volgende kerstfeest ons te midden van de hectische bezigheden van onze tijd, serene en diepe vreugde zou geven zodat wij Gods goedheid van zeer nabij kunnen voelen en nieuwe moed krijgen.

Om de betekenis van het Kerstmis van de Heer beter te begrijpen, zou ik kort willen herinneren aan de historische oorsprong van dit hoogfeest. Het liturgische jaar van de Kerk heeft zich namelijk niet ontwikkeld beginnend bij de geboorte van Christus, maar vanuit het geloof in Zijn verrijzenis. Daarom is het oudste feest van het christendom niet Kerstmis maar Pasen; de verrijzenis van Christus is het fundament van het christelijk geloof, zij ligt aan de basis van de Evangelieverkondiging en van het ontstaan van de Kerk. Christen zijn betekent dus leven op de wijze van Pasen, door zich te laten opnemen in de dynamiek die het licht ziet bij het doopsel en ertoe leidt te sterven aan de zonde om met God te leven (Rom. 6, 4) [[b:Rom. 6, 4]].

De eerste die duidelijk affirmeerde dat Jezus op 25 december geboren is, was Hippolytus van Rome in zijn commentaar op het boek van de profeet Daniël, geschreven rond het jaar 204. Sommige exegeten merken vervolgens op dat op die dag het feest gevierd werd van de Wijding van de Tempel van Jeruzalem, ingesteld door Judas de Makkabeeër in 164 vóór Jezus Christus. Het samenvallen van de data zou betekenen dat met Jezus die als Gods licht verscheen in de nacht, de tempelwijding, de komst van God op deze aarde werkelijk plaatsheeft. In het christendom heeft het Kerstfeest definitieve vorm aangenomen in de IVe eeuw, toen het de plaats innam van het Romeinse feest van “Sol invictus”, de onoverwinnelijke zon; zo werd benadrukt dat de geboorte van Christus de overwinning is van het ware licht op de duisternis van kwaad en zonde. De bijzondere en intense spirituele sfeer die rond Kerstmis hangt, heeft zich echter in de Middeleeuwen ontwikkeld, dank zij de heilige Franciscus van Assisië, die zeer veel hield van de mens Jezus, van God-met-ons. Zijn eerste biograaf, Thomas van Celano, vertelt in de “ Vita seconda [3337]” dat de heilige Franciscus “meer dan aan alle andere hoogfeesten, onzegbaar zorg besteedde aan het Kerstfeest van het Kind Jezus en hij noemde de dag waarop God zich tot kind gemaakt had en aan een moederlijke borst gezogen had, het feest boven alle feesten” “Fonti Francescane”, n. 199, p. 492 [[3337]]. Het is aan deze bijzondere devotie voor het mysterie van de Menswording dat de fameuze kerstviering in Greccio ontleend is. Ze werd de heilige Franciscus waarschijnlijk ingegeven door zijn bedevaart in het Heilig Land en de kribbe van Santa Maria Maggiore in Rome. Wat de Poverello van Assisië bezielde, was het verlangen concreet, levendig en actueel de ervaring op te doen van de nederige grootheid van de geboorte van het Kind Jezus en er iedereen de vreugde van mee te delen.

In de eerste biografie [3338] spreekt Thomas van Celano levendig en treffend over de nacht van de kribbe in Greccio, waardoor hij beslist heeft bijgedragen tot de verspreiding van de mooiste Kersttraditie, die van de kribbe. De nacht van Greccio heeft inderdaad de intensiteit en schoonheid van het Kerstfeest aan het christendom teruggegeven en heeft het volk Gods geleerd er de meest authentieke boodschap, de bijzondere warmte van te vatten en de mensheid van Christus te beminnen en te aanbidden. Deze bijzondere benadering van Kerstmis heeft voor het christelijk geloof een nieuwe dimensie geopend. Pasen had de aandacht gericht op Gods macht die het haalt op de dood, die het nieuwe leven inhuldigt en hoop geeft op een komende wereld. Met de heilige Franciscus en zijn kribbe werd de ontwapenende liefde van God belicht, Zijn nederigheid en goedaardigheid die zich aan de mensen toont in de menswording van het Woord om hun een nieuwe manier aan te leren van leven en beminnen.

Thomas van Celano vertelt dat Franciscus in deze Kerstnacht de genade verleend werd van een heerlijk visioen. Hij zag in de voerbak een klein kind onbeweeglijk liggen, het ontwaakte uit de slaap precies door de nabijheid van Franciscus. En hij zegt erbij: “Dit visioen is niet in tegenstrijd met de feiten want door Zijn genade die door Zijn heilige dienaar Franciscus werkzaam was, werd het kind Jezus weer levend in het hart van vele mensen die Het vergeten waren en werd Het diep en vol liefde in hun geheugen geprent” “Fonti Francescane”, n. 86, p. 307 [[3338]]. Deze evocatie beschrijft heel nauwkeurig wat het levende geloof en de liefde van Franciscus voor de mensheid van Christus naar het christelijke feest van Kerstmis heeft overgedragen: dat God zich openbaart onder de tedere verschijning van het Kind Jezus. Dank zij de heilige Franciscus heeft het christenvolk kunnen zien dat met Kerstmis God werkelijk de “Emmanuël” geworden is, de God-met-ons van wie wij door geen enkele hindernis en afstand gescheiden worden. In dit kind is God zo dichtbij gekomen dat wij Hem met “gij” kunnen aanspreken en een diep genegen vertrouwensrelatie met Hem kunnen aangaan, op dezelfde manier als wij met een pasgeborene zouden doen.

Inderdaad, in dit Kind manifesteert God - Liefde zich: God komt zonder wapens, zonder kracht, omdat Hij niet wil overwinnen, als het ware van buitenaf; Hij wil eerder vrij door de mens aanvaard worden; God wordt een Kind zonder verdediging om de hoogmoed, het geweld, de drang naar bezit van de mens te overwinnen. Wij mogen niet vergeten dat de grootste titel van Jezus Christus precies die van “Zoon” is, Zoon van God; de Goddelijke waardigheid wordt aangeduid door een term die verwijst naar de bescheiden voerbak in Bethlehem, alhoewel hij op een unieke manier ook naar Zijn Godheid verwijst, de Godheid van de “Zoon”.

Bovendien wijst Zijn conditie van Kind erop hoe wij God kunnen ontmoeten en van Zijn aanwezigheid genieten. In het licht van Kerstmis kunnen wij Jezus’ woorden begrijpen: “als gij niet opnieuw wordt als de kleine kinderen, zult gij het Rijk der hemelen zeker niet binnengaan” (Mt. 18, 3) [b:Mt. 18, 3]. Wie het mysterie van Kerstmis niet begrepen heeft, heeft het doorslaggevende element van het christelijk leven niet begrepen. Wie Jezus niet heeft aanvaard met het hart van een kind, kan niet binnengaan in het Rijk der hemelen: hieraan heeft Franciscus de christenheid van zijn tijd en van alle tijden willen herinneren, tot op vandaag. Wij bidden de Vader opdat Hij ons hart deze eenvoud zou verlenen die de Heer erkent in het Kind, precies zoals Franciscus in Greccio. Dan zou ook ons kunnen overkomen wat Thomas van Celano – verwijzend naar de ervaring van de herders in de Heilige Nacht (Lc. 2, 20) [[b:Lc. 2, 20]] – vertelt over degenen die aanwezig waren bij het gebeuren in Greccio: “Iedereen keerde terug naar huis vervuld van onuitsprekelijke vreugde” “Fonti Francescane”, n. 86, p. 479 [[3338]]. Dat is de wens die ik genegen richt tot u allen, uw families en degenen die u dierbaar zijn. Zalig Kerstmis aan u allen!