De eerlijke dialoog voor de vrede als gedragslijn van de Heilige Stoel en model van zijn diplomatieke activiteit

Excellenties,

Dames en Heren,

Het is altijd een grote vreugde u allen samen in dit huis te ontvangen, op de drempel van een nieuw jaar. Zo zie ik alle ambassadeurs terug met wie ik een tegelijk persoonlijk en officieel gesprek heb gehad op het ogenblik waarop zij hun geloofsbrieven overhandigden. En ik neem contact op met de andere leden van de ambassades. En boven uw persoon uit heb ik als het ware de indruk in gesprek te zijn met de volkeren en naties, met de staatshoofden en regeringen die u vertegenwoordigt, dat wil zeggen met honderdvijf landen die zeer verschillen naar demografisch belang, cultuur en economische macht, maar die hier allen met dezelfde eerbied en welwillendheid worden ontvangen. Ja, dit is altijd een ontroerend moment van mijn pontificaat; en ik begroet heel bijzonder de nieuwe leden van het corps diplomatique die gedurende het afgelopen jaar bij de Heilige Stoel zijn geaccrediteerd. Voor verschillende landen is hun missie verheven tot de rang van ambassade, die van Groot-Brittannië, van het prinsdom Monaco, van de Soevereine en Militaire Orde van Malta; andere hebben besloten diplomatieke betrekkingen aan te gaan met de Heilige Stoel: Denemarken, Noorwegen en Zweden.

Met de hem eigen fijngevoeligheid en als vertolker van uw gevoelens heeft uw gewaardeerde deken een aantal initiatieven van mijn pontificaat willen opnoemen die een geestelijke of vredelievende invloed hebben. Ik dank hem zeer hartelijk voor zijn edelmoedige woorden. Mogen zijn wensen, met de genade van God, zich verwezenlijken opdat de Apostolische Stoel op zijn eigen niveau een steeds geschikter en doeltreffender middel mag worden voor de dialoog tussen de mensen, om hen beter te dienen!

Deze gezamenlijke ontmoeting krijgt nog sterker reliëf omdat hij ons, bij het uitwisselen van goede wensen, de gelegenheid biedt vitale problemen naar voren te brengen voor de internationale betrekkingen.

De dialoog voor de vrede [6631] is juist het thema geweest dat gekozen werd voor de recente werelddag en u zult begrijpen dat ik er hier op terugkom, niet zozeer om de noodzaak, de mogelijkheid, de sterke kanten en de problemen ervan aan te tonen, zoals ik reeds in mijn boodschap [6631] deed, als wel om de toepassing ervan in concrete situaties te bespreken.

In die boodschap [6631] deed ik op u, diplomaten, een bijzonder beroep, 'wier edel beroep, schreef ik, het onder andere is de geschillen onder ogen te zien en te proberen ze door dialoog en onderhandelen op te lossen om wapengeweld te voorkomen of door oorlogvoerenden te vervangen.' De dialoog tot vrede: een opdracht aan onze tijd [[6631|(11)]] En ik heb hulde gebracht aan dit werk van geduld en doorzettingsvermogen. Voor de Heilige Stoel is dit benadrukken niets nieuws. Mijn vereerde voorganger Paulus VI zei reeds in 1965 tot het corps diplomatique: 'Hoe meer het recht wordt vergeten, veracht ... des te duidelijker blijkt ... dat de rede, het menselijk verstand, het kalm onderhandelen, vrij van hartstocht - en per slot van rekening dus, mijne heren, de diplomatie - de menselijke betrekkingen moeten regelen en dat slechts zij in staat zijn het gebouw van de vrede op te trekken.' Tot het Corps Diplomatique [[1645|4]]. Inderdaad, wanneer de dialoog voor de vrede een zaak van allen is om de hindernissen van het egoïsme, van het onbegrip van de agressiviteit vgl: De dialoog tot vrede: een opdracht aan onze tijd [[[6631|(11)]]] te bestrijden, zijn, na de staats- en regeringshoofden, de diplomaten de eerste betrokkenen. Ze zijn en moeten zijn de meesters in de kunst van een dergelijke dialoog die openheid veronderstelt en eist vgl: De dialoog tot vrede: een opdracht aan onze tijd [[[6631|(6)]]] voor de echte problemen van de ander, het in overweging nemen van wat het anders zijn en het bijzondere van de ander uitmaakt die men niet tot een voorwerp mag herleiden, het aanvaarden van het feit dat ieder een verantwoordelijke deelgenoot is en dus elementen aandraagt voor de oplossing, het vasthouden aan uitsluitend vreedzame middelen en vooral het boven soms moeilijk met elkaar te verzoenen standpunten uit zoeken naar wat tenslotte de twee partijen gemeenschappelijk hebben, wat van levensbelang is voor hun bestaan en geëist wordt door het algemeen belang, omdat het gaat over wat waar, goed en rechtvaardig is. Zonder deze positieve doelstelling is er geen echte dialoog. En vandaag is een hernieuwde toeneming te vrezen van het wederzijdse wantrouwen, welke zelfs bepaalde voorstellen tot dialoog als propagandamiddelen gebruikt.

Ik leg de nadruk op een belangrijk punt: de dialoog vereist wederkerigheid. Daarop heb ik gewezen in de homilie van de eerste januari [3169] naar aanleiding van de geleidelijke vermindering van de kernbewapening of de conventionele bewapening: de betrokken partijen dienen zich in gelijke mate in te zetten en samen de verschillende etappes van de ontwapening te doorlopen door zich in te spannen om zonder dralen een maximale vermindering te bereiken. Ik hoop dat dit einddoel nooit uit het oog wordt verloren bij alle ontwapeningsonderhandelingen in Genève of elders. Deze wederzijdse inspanning geldt ook voor andere soort onderhandelingen: de vrede kan niet worden opgebouwd door de één zonder de ander, op eenzijdige wijze. Wanneer zullen de mensen er eindelijk van overtuigd zijn dat het welzijn van een volk uiteindelijk niet tegen het welzijn van een ander verworven kan worden, dat het ene volk het ander niet kan vernietigen en dat er in ieder hypothese rechten, personen en gemeenschappen zijn die gerespecteerd moeten worden, en verderfelijke -- voor allen gevaarlijk - procedures die vermeden, uitgesloten moeten worden?

Nee, de dialoog voor de vrede is niet gemakkelijk; hij is veeleisend; hij is bezaaid met strikken; en sommigen, gehinderd omdat ze iets redelijks moeten inzien of toegeven, wijzen hem liever af of verbinden er voorwaarden aan die hem onmogelijk maken of eindeloos vertragen. De dialoog veronderstelt ongetwijfeld scherpzinnigheid om eventuele valstrikken te onderkennen, hij vereist standvastigheid en volharding. Maar de moeilijkheden nemen niet weg dat het altijd voordelig is te proberen de dialoog te hernemen op vaste grondslagen en de ander te helpen hem zonder vernedering weer op te nemen; sterker nog, dat is noodzakelijk. Waar kan immers de afwijzing van de dialoog op uitlopen? Zou dat niet op de status quo zijn in de onrechtvaardigheid of onderdrukking, op de koude oorlog of zelfs de oorlog? In deze zin waardeert en huldigt de Heilige Stoel de betrokkenheid van diplomaten. En ik durf te hopen dat u van uw kant een bron van inspiratie en aanmoediging zult vinden in de manier waarop de Heilige Stoel zich buiten zijn aansporingen om betrekt bij de bilaterale diplomatieke betrekkingen en de deelneming aan internationale conferenties en instellingen: hij dialogeert, gebaseerd op de waarheid en het respect voor de ander, als methode en middel bij voorkeur van zijn handelen en betrekkingen, door zich in te spannen om anderen te wijzen op de dialoog en deze te doen aanvaarden als het geschiktste middel om de problemen en geschillen op te lossen. Het feit dat zoveel landen diplomatieke betrekkingen met de Heilige Stoel hebben willen aanknopen, getuigt van dit wederzijdse vertrouwen.

Hoe staat het met deze beginselen wanneer we naar de verschillende haarden van oorlog, van staat van beleg, van guerrilla of de ernstige spanningen kijken die vandaag in de hele wereld bestaan? :

Wat Libanon betreft bijvoorbeeld is duidelijk dat de Heilige Stoel, die na iedere episode van het drama dat iedereen kent, zijn steun heeft verleend, onophoudelijk de hervatting heeft aangemoedigd van de onderhandelingen en het zoeken naar een algehele regeling voor het hele gebied van het Midden-Oosten, 'ervan overtuigd vooral, dat men geen werkelijke vrede zal kunnen bereiken zonder rechtvaardigheid en dat er geen rechtvaardigheid zal zijn, indien de rechten van alle betrokken volkeren niet op een hechte, redelijke en rechtvaardige manier worden erkend en aanvaard.' vgl: L'Osservatore Romano, l7 september 1982 [[[7772]]] Laat ons hopen, dat deze zaak in de onderhandelingen die begonnen zijn, voortgang maakt. De partijen moeten ophouden in angst te leven en ook om hun toevlucht tot geweld, terrorisme of vergelding te nemen; ze moeten eerlijk proberen de bestaansvoorwaarden en veiligheid van allen in vrede, waardigheid, vrijheid, verdraagzaamheid en verzoening te aanvaarden en toe te passen.

Al is het geval van het Midden-Oosten kenmerkend door de omvang van de rampen, de scherpte van de problemen die opgelost moeten worden en de veelvoudige bondgenootschappen die hierin meespelen, toch zouden alle andere plaatsen van strijd, spanningen en leed niet vergeten mogen worden.

De zending van de Heilige Stoel is steeds bij te dragen dat men elkaar beter begrijpt en van het ergste afziet, de hoop op een oplossing levend te houden, de ethische voorwaarden van een waarachtige vrede aan te geven. Hij spant zich in dat te doen, ook wanneer zijn oproepen middenin de conflicten moeilijk te horen zijn.

Het moge volstaan te herinneren aan de zich voortslepende oorlog tussen Iran en Irak, met zijn nasleep van vernielingen, doden, aangewakkerde haat: de Heilige Stoel betreurt ten zeerste dit menselijk drama; hij moedigt de buurlanden en de internationale gemeenschap aan de ware dialoog te vergemakkelijken en smeekt hen niet te berusten in deze vernietigende onderneming en vooral niet van plaatselijke rivaliteiten te profiteren om de kortzichtige hegemonie-belangen van dit of dat land te begunstigen of zich aan de wapenhandel over te geven. Waarom de ogen sluiten voor de tragische situatie waarin het Afghaanse volk leeft, dat terecht trots is op zijn onafhankelijkheid en meegesleept wordt in een avontuur dat zoveel slachtoffers, zoveel ellende en zo'n enorme uittocht van vluchtelingen kost? Is het dan onmogelijk tot een houding te komen welke tot het vertrouwen zouden inspireren welke noodzakelijk is om tot rust te komen?

Ik denk ook aan de landen van Midden-Amerika: hoe zouden we niet wensen dat een waarachtige binnenlandse dialoog de oplossing mogelijk maakt van de ernstige problemen, de sociale ellende en de interne spanningen, zodat vermeden wordt dat de betrokkenen het slachtoffer worden van materialistische keuzen en tussenkomsten van buitenaf ondergaan, welke proberen de tegenstellingen te radicaliseren?

Er zouden nog heel wat andere plaatsen opgenoemd kunnen worden waar de spanning hoog en gevaarlijk blijft en gemakkelijk in gewelddaden ontaardt zoals in Noord-Ierland; en ook de schijnbaar rustige situaties, die echter een valse vrede verbergen, zonder vooruitgang, omdat de wettige rechten geschonden blijven zonder dat er een echte dialoog tussen de sociale en politieke partners mogelijk is.

De Heilige Stoel wil niet geloven dat de staat van oorlog of de guerrilla onvermijdelijk is om rechtvaardigheid te doen ontstaan. De rechtvaardigheid en de vrede liggen tenslotte op de weg van een echte dialoog, van een vrije dialoog zonder leugen, wanneer men de moed heeft die aan te gaan, wanneer men het zich tot een eer rekent het risico ervan op zich te nemen en wanneer de andere landen hem respecteren. Van deze beginselen die voor iedereen duidelijk zouden moeten zijn, zal de Heilige Stoel zich met u, als u dat wilt, de heraut maken.

Ik kom nu tot een aspect dat de diplomatie en de internationale actie van de Heilige Stoel kenmerkt: de humanitaire zorg om hetgeen het leven, de waardigheid van personen en gemeenschap, tot welk kamp of minderheid men ook behoort, ernstig aantast, te vermijden. Eerlijk gezegd moet die zorg alle diplomaten van de verschillende landen aan het hart gaan en inspireren.

Ik weet dat het voorwerp van onderhandelingen veelomvattender is, zoals ik vermeldde in mijn vredesboodschap. De dialoog tot vrede: een opdracht aan onze tijd [[6631|(10)]] De Heilige Stoel is zich bewust van het belang van territoriale, commerciële en economische kwesties, zoals bijvoorbeeld de vragen die dit jaar in Belgrado tijdens de bijeenkomst van de UNCTAD zullen worden behandeld, en draagt er gaarne toe bij deze op te lossen, in het kader van zijn bevoegdheid en middelen.

Maar de kerk voelt heel bijzonder de plicht zich zoveel mogelijk tot de goede Samaritaan te maken voor hen die de hele weg van de geschiedenis door in de steek zijn gelaten. En wanneer ik 'kerk' zeg, denk ik niet alleen aan de diplomatie, maar ook aan de verschillende organismen van de Heilige Stoel zoals de Pauselijke Raad 'Cor Unum' [d:95], aan de talrijke kerkelijke instellingen en aan allen die naar hun christelijke geweten actief zijn op het gebied van de conflicten en spanningen. Ja, de kerk zou vooral de stem willen zijn van de stemlozen, van de armen, van de slachtoffers van iedere aard, en de aandacht willen vestigen op vergeten of miskende fundamentele rechten van de mens, op de problemen van de minderheden, op de dreigingen die op bepaalde momenten op de volkeren drukken. Die naastenliefde wil naar alle kanten openstaan, voor alle vormen van dreiging, voor de leden van alle volkeren. De Heilige Stoel die in naam van de kerk de mogelijkheid heeft in contact te komen met de verantwoordelijken van de landen hoopt, dat zijn tussenkomst tenminste aanvaard zal worden; dat ze een kans tot leniging zal zijn voor de slachtoffers. De Heilige Stoel eist niets; hij vraagt niets voor zichzelf; hij geeft zijn stem en stelt een humanitair gebaar. Hij heeft niet de bedoeling te kwetsen, te veroordelen, hij wil slechts redden. De staat die geneigd zou zijn zich vandaag schrap te zetten tegenover een beleefde en bescheiden tussenkomst van de Heilige Stoel, zal misschien morgen blij zijn er profijt van te trekken voor een van zijn ingezetenen in den vreemde. De universele roeping van de kerk zou in de ogen van allen een waarborg moeten zijn voor haar belangeloosheid en onpartijdigheid. Het is de mens als mens die haar interesseert, vooral omdat ze in hem het beeld ziet van de Schepper, de broeder van Christus.

Om nu enkele kenmerkende voorbeelden te nemen, dames en heren, begrijpt u ook waarom de Heilige Stoel er in zijn humanitaire bezorgdheid toe komt clementie, en vervolgens gratie aan te bevelen voor de ter dood veroordeelden, vooral indien ze veroordeeld werden op politieke gronden, die trouwens veranderlijk zijn omdat ze afhankelijk zijn van de persoonlijkheid van de verantwoordelijken van het moment.

De kerk neemt ook het lot ter harte van allen die onderworpen worden aan martelingen, ongeacht het politieke regime, want in haar ogen kan niets deze vernedering rechtvaardigen, welke helaas dikwijls vergezeld gaat van barbaarse, weerzinwekkende mishandelingen.

Ook kan zij er niet toe komen te zwijgen over de misdadige activiteit die erin bestaat een aantal mensen te doen verdwijnen, zonder proces, en bovendien hun gezinnen in wrede onzekerheid te laten.

De Apostolische Stoel denkt de volkeren te helpen de weg van de eer terug te vinden door hen te vragen erop toe te zien dat dergelijke praktijken worden uitgeroeid, evenals trouwens alle andere vormen van willekeurige arrestaties en opsluitingen, concentratiekampen en verschillende vormen van onderdrukking. Vandaag wil ik overigens de inspanningen erkennen die op dit gebied tot een zekere vooruitgang hebben geleid en moedig die aan. Het is ons ongetwijfeld niet onbekend, dat er in andere landen interneringen gebeuren zonder waarborg voor de rechtvaardigheid en dat zelfs talrijke parate executies blijven plaatsvinden onder het voorwendsel van politieke oppositie.

De Heilige Stoel betreurt van zijn kant niet in staat te zijn de verantwoordelijken van een dergelijke onrechtvaardigheid te overtuigen. Maar het is te wensen dat de internationale, politieke of humanitaire instanties blijven interveniëren ten gunste van de slachtoffers op punten waarop het internationale recht en de verklaringen van de Verenigde Naties de mensen zo duidelijk hebben willen beschermen tegen dit soort knevelarij.

En tenslotte zijn er, zelfs in het kader van openlijke conflicten, praktijken die een bijzonder inhumaan niveau bereiken, bijvoorbeeld wanneer hele bevolkingen het slachtoffer worden van chemische en biologische wapens die door het internationale geweten en zelfs sinds lang door het internationale recht vgl: Protocol van Genève [[[7773]]] afgekeurd worden.

De humainitaire zorg van de Heilige Stoel betreft ook de verplaatsingen van bevolkingen die vandaag steeds veelvuldiger en sterker worden. Er zijn ongetwijfeld verschijnselen van migratie die in dialoogverband plaatsvinden en de waardigheid van de ontheemden eerbiedigen, bijvoorbeeld wanneer gastarbeiders met hun gezin opgenomen worden en eerlijk worden beloond en een plaats krijgen in de systemen van sociale zekerheid, of ook wanneer er contracten worden afgesloten met buitenlandse ondernemingen om hen werkkrachten ter beschikking te stellen die vrij blijven en goed worden behandeld. Maar er zijn mensen die naar het buitenland komen of worden gestuurd met bedoelingen en voorwaarden die het land van ontvangst een slechte dienst bewijzen. En er zijn vooral massa's arbeiders die men verplicht heeft het vaderland te verlaten om naar het buitenland te gaan voor werk dat sterk op dwangarbeid lijkt, in ellendige omstandigheden van klimaat, loon en huisvesting. Ook moeten nog degenen vermeld worden die tot ballingschap worden gedwongen op grond van hun politieke of religieuze overtuigingen en hen die de mogelijkheid wordt ontzegd terug te keren naar hun vaderland en hun gezin. Op dit gebied zouden inspanningen mogelijk zijn zonder de veiligheid van de naties in gevaar te brengen en bepaalde landen hebben kortgeleden eervol gehandeld door stappen te ondernemen in deze humanitaire richting.

Maar ik denk hier vooral aan de steeds talrijkere menigte vluchtelingen: die aan Zuid-Oost Azië, waarover ik verschillende malen gesproken heb en wier lot zo onzeker blijft, aan die van Afghanistan, van het Midden-Oosten, aan hen die zich in Europa bevinden, aan die van Midden-Amerika en die van een zeker aantal landen van Afrika die in grote nood verkeren. Wordt het aantal vluchtelingen in de wereld niet op tien miljoen geschat? De oorzaken zijn verschillend: soms zijn het kwesties van grenzen, die van het koloniale verleden zijn geërfd, soms natuurrampen en honger, maar ook de schending van de meest elementaire rechten welke door despotische machten wordt bedreven, vervolgingen op grond van ras, godsdienst of politiek, onveiligheid welke te wijten is aan conflicten of guerrillaoorlog. De mensen die gedwongen worden te emigreren behoren vaak tot de nederigste sociale groeperingen, met een hoog percentage wezen, weduwen en bejaarden. Deze ontwortelde bevolkingen koesteren het wanhopige verlangen terug te keren naar hun grond, hun cultuur, hun samenleving; en dikwijls overleven ze nauwelijks, want de meesten zijn te gast in landen die reeds tot de armste behoren in verschillende delen van Afrika, in Thailand en in Pakistan. Het is dus kennelijk noodzakelijk dat de internationale gemeenschap die landen helpt met een louter humanitaire en vreedzame bedoeling en dat anderzijds dankzij een politiek van rechtvaardigheid en vrede geprobeerd wordt de oorzaken van een zo betreurenswaardige, maar niet onvermijdelijke werkelijkheid te doen verdwijnen. Moge onze generatie deze uitdaging opnemen!

Ik heb gezinspeeld op de honger, en ik zou meer uitdrukkelijk de aandacht op deze nood willen vestigen. Een aantal landen - in Azië, Midden-Amerika, in Afrika, vooral in de zones ten zuiden van de Sahara - hebben te lijden onder een voedselgebrek dat rampzalige menselijke gevolgen heeft. Sinds jaren is de voedselproductie per inwoner afgenomen, terwijl de bevolking steeds meer toenam en elders in de wereld middelen voor handen zijn om de situatie het hoofd te kunnen bieden. De natuurlijke elementen spelen er ongetwijfeld een rol in -de aanhoudende droogte doet de moeilijkheden bij de strijd tegen de honger bijvoorbeeld toenemen-, maar ze rechtvaardigen niet de berusting en het fatalisme. Er moet een landbouwbeleid worden toegepast, dat beter aansluit op de voedselbehoeften van de bevolking. De economische en commerciële samenwerking tussen rijke en arme landen dient gunstigere vormen te vinden voor de in nood verkerende landbouw. De internationale gouvernementele en niet-gouvernementele organisaties moeten hun moed en hun vindingrijkheid verdubbelen om de hongertendens die hier en daar om zich heen grijpt een halt toe te roepen. Kortom, actie is dringend noodzakelijk, want vandaag worden zelfs volkeren gedecimeerd door de honger en indien er geen intensievere pogingen worden ondernomen zal deze ramp afmetingen aannemen die zonder precedent zijn en getuigen van een schuldig gebrek aan solidariteit van de kant van de volkeren die een overvloed aan voedsel hebben.

Ik weet heel goed dat de regeringen en internationale instellingen deze dingen weten en dat er goede initiatieven worden genomen. Maar in zijn verlangen zijn stem te lenen aan de armen wil de Heilige Stoel beslist de dringende noodzaak van deze noden in herinnering roepen bij de diplomaten en de publieke opinie. Wanneer immers bepaalde landen de grootmachten altijd interesseren om strategische of economische redenen, zo zelfs dat hen hebzucht en oorlog worden berokkend, zijn er andere die gevaar lopen vergeten te worden! Soms omdat ze weinig materiële rijkdommen bezitten om mee te verhandelen, terwijl hun bevolkingen even verdienstelijk en ijverig zijn. Soms schijnen ze zelfs gedoemd tot verstikking en verlies van hun onafhankelijkheid, vooral de kleine landen, omdat ze hun schulden niet kunnen afbetalen. In andere gevallen werden de vrijheden van het volk, zijn vermogen zichzelf te bepalen verstikt door te proberen de nationale identiteit te onderdrukken en het land op te nemen in een buitenlands geheel. En tenslotte maken binnen de naties etnische en religieuze minderheden soms zelfs een enigszins analoog noodlot mee: ze worden niet gerespecteerd in hun identiteit, terwijl ze niet weigeren eerlijk mee te werken aan het algemeen welzijn. De kerk is bezorgd over het lot van al die groepen, waarmee niet genoeg rekening wordt gehouden.

In zijn humanitaire zorg kan de Heilige Stoel ook niet ongeïnteresseerd zijn betreffende de plagen die uw landen blijven duchten en bestrijden: het terrorisme, de ontvoeringen, het gijzelen en, op een ander gebied, de drughandel die de jeugd zoveel schade berokkent, enz. Ook daar probeert de kerk, die de dreiging van dergelijke praktijken voor de vrede duidelijk ziet vooral te pleiten voor de onschuldige slachtoffers. Sommige van die praktijken hebben het gemene doel van oneerlijke handel en valse winsten; andere vinden plaats onder het voorwendsel van een politieke strijd. Maar de kerk verklaart nogmaals dat ze door niets gerechtvaardigd kunnen worden. Vandaag hebben ze, dat is genoegzaam bekend, de neiging steeds meer te steunen op internationale netwerken. De unanieme afkeuring moet al deze daden van terrorisme blijven ontmoedigen; maar deze afkeuring wordt pas doeltreffend wanneer ze vergezeld gaat van echte internationale samenwerking. Geen enkel land zou zijn medewerking mogen weigeren, wanneer het om zulke ernstige problemen gaat, die de grenzen overschrijden. Dan is het mogelijk een vooruitgang te boeken, die ik hier graag wil benadrukken: heeft men het aantal vliegtuigkapingen niet sterk zien verminderen sinds de internationale solidariteit zijn kordaatheid heeft getoond?

En tenslotte kan ik te midden van de ernstige aantastingen van de waardigheid van de mens niet nalaten nogmaals die aantastingen te vermelden die zijn innerlijke overtuigingen betreffen, vooral zijn godsdienstige overtuigingen, de vrije uiting van zijn geloof, zijn toevlucht in de religieuze gemeenschap waartoe hij behoort. Op 16 november jongstleden heeft de vertegenwoordiger van de Heilige Stoel op de Conferentie over veiligheid en samenwerking in Europa te Madrid op dit punt nauwkeurige inlichtingen en wensen uitgesproken waarmee nog steeds geen rekening is gehouden. vgl. L'Osservatore.. vgl. L'Osservatore Romano, 17 november 1982 De Heilige Stoel - en men zal gemakkelijk begrijpen waarom - zal niet ophouden de aandacht van de wereld te vestigen op de schendingen van de godsdienstvrijheid die in zoveel landen verschillende, gewelddadige of subtiele, maar altijd gevaarlijke en onrechtvaardige vormen aannemen.

Tenslotte, excellenties, dames en heren, zou ik uw aandacht willen vestigen op een praktijk waaraan de Heilige Stoel veel belang hecht in zijn humanitaire zorg en zijn bijdrage aan de zaak van de vrede. Om het welzijn, de zaak van de armen en onderdrukten te dienen is de Apostolische Stoel namelijk van mening, dat hij in volledige onafhankelijkheid moet werken. Hij is dus bereid naar alle menselijke, religieuze en politieke uitingen te luisteren, zijn deur te openen voor al degenen die in feite op dit gebied enige verantwoordelijkheid, enige invloed hebben. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat de Heilige Stoel die personen een legitimiteit of een politieke vertegenwoordiging toekent, noch dat hij de ideologie die ze volgen goedkeurt. De taak van een priester, een bisschop, de plicht van een paus is de mensen te ontvangen, indien dat nuttig kan zijn voor de vooruitgang in de rechtvaardigheid en de vrede; juist om hen in alle duidelijkheid op die weg aan te moedigen en hen, zonder welk compromis ook, aan te sporen af te zien van gewelddadige middelen en terrorisme bij de steun van de zaak van de armen die ze zeggen te verdedigen, en die reëel en belangrijk blijft. De Heilige Stoel heeft geen enkele exclusiviteit, en is bereid dit met allen te doen indien hij dat heilzaam en beleidvol acht.

Uiteindelijk wil de kerk duidelijk zijn, maar ook gastvrij, zoals Christus. Ze weet dat de macht van het kwaad groot is; dat de verharding langer kan duren; ze maakt zich geen illusies. Maar ze mag niet wanhopen aan de verandering van de mensen, ook al gaan ze door met zondigen of zelfs met haar te vervolgen. Ze doet nogmaals de oproep tot dialoog. Ze spant zich in om het gevoel voor waarheid, rechtvaardigheid, broederschap of althans omzichtigheid wakker te roepen die kan sluimeren in het menselijk geweten dat nooit helemaal bedorven is, ondanks sommige ideologieën die dat bestrijden. Zij heeft het welzijn op het oog van mensen die in grote getale lijden onder deze noodsituaties. Zij wil de wereld smeken dit te verhelpen. Zij is van mening, dat de voornaamste hindernissen veroorzaakt door bepaalde verantwoordelijken tenslotte zullen wegvallen, want de generaties volgen elkaar op. Maar daarom legt zij zich nog niet neer bij de huidige beproevingen. Kortom, haar houding wordt ingegeven door vertrouwen in de vooruitgang van de personen en in de toekomst. Wie kan haar dat kwalijk nemen?

Ik durf daaraan toe te voegen, dat dit van de kant van de kerk geen gemakshouding is. Het is geen demagogisch taalgebruik. Zij is zich terdege bewust van haar tekortkomingen; haar leden zijn verre van vrij van zwakheid, lafheid, vandaag evenals in het verleden; en haar middelen stellen haar op geen manier in staat in te gaan op alle humanitaire gevallen. De Heilige Stoel kent zijn grenzen en prijst zich gelukkig met de eensgezinde bijdragen van zoveel personen en instellingen op dit gebied. Zijn taak is hun verdienstelijke inspanningen te erkennen en ze aan te moedigen, of ze nu katholiek zijn of niet-belijdend. Zo ben ik verleden jaar met vreugde naar Genève gegaan om de Internationale Arbeidsorganisatie aan te moedigen tot sociale rechtvaardigheid [1438] en het Internationale Rode Kruis [2366] tot humanitaire hulpverlening. Maar ik kan zeggen, dat ook de kerk in staat is de prijs te betalen voor haar betrokkenheid. Haar leden worden dikwijls als eersten in de waagschaal gesteld. Hoeveel priesters, religieuzen en leken in de missie, hoeveel bisschoppen hebben hun naastenliefde betaald met de prijs van hun vrijheid, hun gezondheid of zelfs hun leven? En haar instellingen blijven toch doorgaan de verwondingen te verzorgen van de getroffenen, van rechts en van links. Met blote handen verdedigt zij dikwijls de objectieve, onvervreemdbare rechten van de mens.

Zij weet dat zij in u, excellenties, dames en heren, bondgenoten, heeft niet van haarzelf, maar van de zaak van de mens.

In de katholieke liturgie hebben we de tijd van Kerstmis en Epifanie juist beëindigd, welke onze nieuwjaarswensen hun volle betekenis verleent. Dit mysterie heeft de Zoon van God, aanwezig in de menselijkheid van Jezus, geopenbaard, die solidair is met onze menselijke opgang, opdat wij deelgenoten zouden zijn van zijn liefde en zijn leven.

In deze gevoelens van geloof bid ik de Heer u te overladen met zijn zegeningen; uw personen en uw gezinnen te zegenen; elk van uw landen te zegenen. Spreken we niet allen vurige wensen uit voor het geluk, de vrede, de vrijheid, de sociale en geestelijke vooruitgang van ons eigen vaderland, zoals ik dat zelf doe voor mijn geboorteland? Mogen wij allen, ieder op zijn eigen plaats, beantwoorden aan onze sublieme roeping van herders van de vrede die God aan de mensen heeft toevertrouwd!