Op het feest van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria

Eerbiedwaardige Broeders; zeer beminde Zonen!

Wij denken met vreugde aan het bezoek terug, dat Wij verleden jaar op 7 december brachten aan de Kerk van de HH. Apostelen bij gelegenheid van de sluiting van de Noveen tot de Onbevlekte Ontvangenis [9092]. Na ongeveer een eeuw deed dit feit onverwachts de traditie herleven van het persoonlijk bezoek van de Paus aan deze beroemde kerk.

De genaden, die Wij bij deze gelegenheid van de heilige Moeder van Jezus en Onze Moeder hebben afgesmeekt, zijn Ons verleend of zullen Ons gelukkig binnenkort geschonken worden.

De Diocesane Synode [d:225], die Ons zozeer ter harte ging, is geslaagd: en wel tot aller voldoening. Het werk, dat de levende inhoud van haar bepalingen bevat, die door een sterk verlangen naar geestelijke vooruitgang zijn ingegeven, is over de grenzen van de Eeuwige Stad in de wereld verspreid; en de uitvoering hiervan bij ons vormt het object van aandachtige studie en van vurige instemming bij de meest edelmoedige mensen, die de geestelijke en apostolische behoeften van Rome aanvoelen. Gedurende de Noveen tot de Onbevlekte Ontvangenis, toen Wij van plan waren ook dit jaar een godsdienstige bijeenkomst met Onze beminde zonen te houden, moesten Wij van vertrouwde zijde herhaaldelijk het verlangen vernemen, dat de Paus aan de viering van het grote geheim van de Onbevlekte Ontvangenis een grotere plechtigheid zou verlenen, door deze bijeenkomst, liever dan op de vigiliedag, op de dag zelf van het liturgische feest te vieren en wel in de schittering van de Liberiaanse Basiliek, die niet alleen in de Eeuwige Stad maar over de gehele wereld begroet en ten zeerste geëerd wordt als het meest waardige document van de Mariaverering in de Katholieke Kerk sedert de beroemdste dagen van haar geschiedenis.

De kerken, aan Maria toegewijd, zijn inderdaad ontelbaar en in ieder land zijn er prachtige en zeer rijke: maar de Basiliek van de H. Maria de Meerdere op de Esquilinus te Rome overtreft hen alle door de gewijde oudheid van haar verleden en op al haar bezoekers maakt zij een stemmige en tegelijk fascinerende indruk. Zeer geliefde zonen van Rome, Wij zijn dus verheugd u dit jaar hier te mogen ontvangen en u te begroeten in dit prachtige verblijf van de Moeder van Jezus, die ook onze Moeder is: goed en gezegend voor allen en voor ieder in het bijzonder.

Daar deze ontmoeting Ons er de gelegenheid toe geeft en Ons in zekere zin ertoe uitnodigt, verzoeken Wij u, zeer beminde zonen, u met Ons in de geest te verenigen door uw vurige blik op drie lichtpunten te werpen, die Wij in deze schitterende sfeer van religieuze geschiedenis en kunst en van mariale devotie onder liw levendige aandacht wensen te brengen. Wij zouden niet beter van deze gelegenheid kunnen gebruik maken, daar zij u uitnodigt om met des te meer overtuiging een opwekkend woord te aanvaarden en een aanmoediging te ontvangen om goed te doen en vertrouwen te hebben.

De drie punten, waarvan de zachte glans Ons ontroert en Ons aanmoedigt, zijn de volgende:

1. de Onbevlekte Ontvangenis;
2. de herinnering aan Onze Voorgangers, en speciaal aan Paus Pius IX, die dit voorrecht van Maria afkondigden en als een zeer heilig privilege beschouwden;
3. het grote Tweede Oecumenisch Concilie van het Vaticaan [d:4], dat reeds, in zijn goed georganiseerde voorbereiding, de vurigheid en het blijde, maar tevens bezorgde, medeleven van al de gelovigen van de gehele wereld opwekt.

De katholieke leer, die de Onbevlekte Ontvangenis van Maria betreft en die er de luister van bezingt, is aan iedere goede christen wel bekend: voor de edelste zielen is zij een vreugde en heeft zij een grote aantrekkingskracht. Men vindt haar in de liturgie; men vindt haar in de Woorden van de Kerkvaders en in het bezorgde verlangen van zoveel harten, om haar te eren: zij verspreiden de geur van haar zuiverheid en zij maken van deze leer gebruik in de vurigheid van hun apostolaat om de goede zeden, zowel in het openbaar als in ieder afzonderlijk, te bevorderen.

Eerbiedwaardige Broeders en zeer beminde zonen, wat ligt hier toch een grote taak voor ons: door allen mede te werken aan de zuiverheid van de zeden in maatschappij en individu met de hulp van de genade van de Onbevlekte Maagd Maria en in het licht van haar onderrichtingen !

Wij weten, dat Wij hier een teer punt aanraken, maar Ons geweten gebiedt het Ons.

De miskenning van de zuiverheid, de verdorvenheid van de zeden, in zoveel vormen van verleiding en plichtsverzaking ten toon gespreid en verheven, veroorzaken een afschrik in de ziel van de priester en hoeveel te bitterder in de ziel van de Paus, die tot u spreekt. Want wanneer Wij op de weg van Ons lang leven teruggaan en Ons de verschillende ontmoetingen en indrukken van vroeger tijden herinneren, dan voelen Wij Ons nog doordrongen van een diepe ontroering bij de gedachte aan de talrijke menigte echtgenoten en moeders, eenvoudige huisvrouwen en kloosterzusters, wier naastenliefde en voorzichtigheid de kracht en de ware adel vormden van de gezinnen en de steun voor het werk van de priesters. Al hun rustige handelingen voltrokken zich in het licht van de wet van God, in de beoefening der menselijke en christelijke deugden, die de waardigheid en de zuiverheid der zeden tot grondslag hebben.

Uit deze aangename herinneringen komt naar aanleiding hiervan een gedachte naar voren, die Wij juist een jaar geleden voor een geacht gezelschap Katholieke Juristen hebben uitgesproken en die Wij gaarne weer opnieuw herhalen: "Vanaf Onze jeugd waren Wij als het ware geheel opgenomen in een huiselijke en godsdienstige traditie, die steeds open stond voor de kennis van het ware en het schone ... Welnu, in gedachten teruggaande naar de dingen die Wij gezien en gehoord hebben, de personen waarmede Wij in contact zijn geweest, kunnen Wij tot Onze grote vreugde zeggen, dat nooit in Onze jeugd Onze geest door beelden, woorden of verkeerde verhalen beledigd is. Wij kunnen aldus getuigenis afleggen van de rechtschapenheid, eerbaarheid en fijngevoeligheid van geweten van Onze naaste omgeving en Ons gezin ... " (A.A.S. LIl, 1960, p. 46).

De tradities van ons goed christelijk volk zijn nog in grote meerderheid gezond en krachtig; zij zijn verbonden aan een ongerept en onwankelbaar vertrouwen in het bezit van de waarheid en de wijsheid, die de Kerk jaloers bewaart als haar kostbaarste geestelijke schat. Maar al degenen, aan wie het lot van het gezin en de staat ter harte gaat, moeten een steeds krachtiger houding aannemen ten opzichte van de weloverwogen pogingen van deze tijd om de zuiverheid van het zedelijk gedrag door een offensief zonder precedent, die geen wapenstilstand kent, te ondermijnen. In deze gemeenschappelijke krachtsinspanning, waartoe al de mensen van goede wil en in het bijzonder de vaders en moeders der gezinnen geroepen zijn, biedt de Onbevlekte Maagd ons een krachtige steun om ons niet te laten overheersen, een inspirerende bezieling om trouw te blijven en ons te wapenen voor de goede strijd: wij moeten haar aanroepen om ons te beschermen, als ons groot voorbeeld om ons te sterken in ons apostolaat, dat een grote verantwoording vormt voor de gehele wereld.

Zeer geliefde zonen, vergunt het Ons u nu te spreken over de Pausen van de Onbevlekte Ontvangenis en in het bijzonder, op grond van zijn grote verdiensten, over Pius IX.

Op deze achtste december, die ons ieder jaar weer herinnert aan de plechtige verklaring [254] van het schone en stralende dogma van de Onbevlekte Ontvangenis, meer dan honderd jaar geleden, gaat Onze gedachte als vanzelf uit naar hem, die hiervan de gezaghebbende stem, het onfeilbaar orakel was. De prachtige persoonlijkheid van Onze Voorganger Pius IX, onsterfelijk er en heiliger gedachtenis, is Ons bijzonder kostbaar en ligt Ons na aan het hart, omdat hij een zeer tedere liefde had tot de H. Maagd en zich vanaf zijn jeugd toelegde op de bestudering en de verdieping van de voorrechten van de Onbevlekte Ontvangenis van de H. Maagd Maria. Aldus teruggaande in de geschiedenis van de eeuwen, had hij een groot verlangen om zich met dezelfde eervolle mantel te bekleden als zovelen van zijn beroemde voorgangers in het Romeins Pontificaat en hij hield ervan steeds weer opnieuw getuigenis af te leggen van de devotie en de liefde tot Maria, die het volk van Rome officieel erkent als zijn Heil door haar aan te roepen en te prijzen als de Salus populi Romani, de Redding van het Romeinse volk, en die door de gehele wereld begroet wordt als de Koningin van hemel en aarde. Laten Wij enige van de voornaamste van deze beroemde Pausen van meer nabij beschouwen.

Vooreerst verschijnt voor ons de waardige Paus Benedictus XIV, die hier in Onze basiliek van de H. Maria de Meerdere de luisterrijke kapel heeft opgericht voor het feest van de Onbevlekte Ontvangenis.

Onder hen, die op verdienstelijke wijze medegewerkt hebben aan de ontwikkeling van de liturgie ter ere van de Onbevlekte Ontvangenis vóór de dogmaverklaring, noemen Wij Clemens XI, die het feest van de Onbevlekte Ontvangenis als een verplichtend feest instelde voor de gehele H. Kerk op 6 december 1708; Paus Innocentius XII stelde het octaaf in en verhief dit feest tot de graad van 2de klas op 15 mei 1696; Clemens IX had dit reeds in 1667 bepaald voor de gehele Kerkelijke Staat, terwijl Alexander VII in 1665 dezelfde gunst verleend had aan de bisdommen van de Republiek Venetië. Wanneer Wij nog verder teruggaan, dan zien Wij dat Clemens VIII in zijn uitgave van het Brevier het feest tot duplex maius verheven heeft, terwijl Pius V er nieuwe lezingen aan heeft toegevoegd. Een van de vurigste voorstanders van de verering van Maria is Paus Sixtus IV, die in 1472 aan de liturgie van 8 december dezelfde aflaten heeft verleend als die zijn voorgangers hadden verleend aan het feest van Sacramentsdag; in een schrijven, waarin hij de bouw van de kerk van de H. Maria der Genaden aanbeval (1472) noemde hij Maria de "Immaculata Virgo", de "Onbevlekte Maagd", een titel, die nog gebruikt wordt in de handelingen van de Pauselijke Curie.

Maar een beroemd gebleven bewijs van de devotie van Sixtus IV tot de Onbevlekte Ontvangenis van Maria blijft het feit, dat deze Paus in de oude Sint Pieter de Kapel van de Onbevlekte heeft laten oprichten op de plaats, waar zich nu nog de grootse en rijke koorkapel bevindt. Daar viert het Kapittel van het Vatikaan gewoonlijk de plechtigheden: op de muren van deze kapel prijkt nog steeds naast de fresco's van het Oude en Nieuwe Testament het bewonderenswaardige mozaïek van de "Onbevlekte Ontvangenis" met de Heiligen Joannes en Chrysostomus, Franciscus en Antonius, roemrijke heiligen van de Serafijnse Orde, die hier geknield liggen in verering rondom de Onbevlekte.

Het is juist deze prachtige en indrukwekkende afbeelding, die Paus Pius IX met een grootse plechtigheid op 8 december 1869 heeft gekroond bij gelegenheid van de opening van het Eerste Vaticaans Concilie. En een oorzaak van geestelijke voldoening is voor Ons de levendige herinnering, een halve eeuw na de dogmaverklaring op 8 december 1904, als jong priester persoonlijk tegenwoordig geweest te zijn bij de plechtigheid, waarin Pius X, de heilige opvolger van Pius IX, de Kroning hernieuwd heeft met een nog schitterender diadeem van edelstenen, die door de vereerders van Maria in al de delen van de wereld bijeen verzameld zijn.

Dit kort historisch overzicht brengt Ons naar de innemende persoonlijkheid van Paus Pius IX. De glans van de Onbevlekte Maagd, die zich over hem heeft uitgespreid, laat ons het geheim van God begrijpen in de hoogverheven en heilige dienst, die hij aan de H. Kerk bewezen heeft.

Twee en dertig jaar Pontificaat gaven hem de gelegenheid om alle punten van de katholieke leer te behandelen, om zich op vaderlijke en overtuigende wijze tot zijn zonen van de gehele wereld te richten, om op beminnelijke, maar onvermoeibare wijze een beroep te doen op de tucht, de eer en de moed tegenover de steeds toenemende moeilijkheden, de heimelijke of openlijke aanvallen, de uitdagingen aan de godsdienst op een ogenblik, waarop bekende persoonlijkheden haar stervend of reeds afgestorven noemden.

Pius IX wist "tegen alle hoop in te geloven" (Rom. 4, 18) [[b:Rom. 4, 18]] en met een onwankelbare kracht en een oneindige liefde wist hij de verschrikte en twijfelende kudde bijeen te houden; en. hoe goed hij ook was. hij toonde geen vrees voor de duistere machinaties van de sekten, hij wankelde niet voor de tegenstanders en hij week niet voor de valse beschuldigingen.

Wij staan erop het voor u te herhalen! het licht van de Onbevlekte Maagd, openlijk en op plechtige wijze gedefinieerd voor de gehele Kerk, ondanks de bespottingen van de ongelovigen en de bangheid van sommige twijfelaars - dit licht van de Onbevlekte Maagd straalde op het gelaat en in het hart van de grote Paus en het was de kracht van zijn inspanningen en de troost in zijn offers.

Zijn persoonlijkheid staat vastberaden en duidelijk voor Ons en zij toont Ons de juiste weg. Met de hulp van God verlangen Wij haar na te volgen en Wij zullen haar navolgen door Ons apostolisch ambt voort te zetten: met kalmte en zachtheid, met een onwankelbaar geduld en met volle zekerheid, met een vast vertrouwen en een zekere geestelijke overwinning, wat Ons ook mag overkomen.

De loop der omstandigheden in de menselijke samenleving, nu eens overeenkomend met Onze plannen, dan weer eraan tegenovergesteld of ervoor onverschillig, zal Ons niet uitermate kunnen opwekken noch Onze krachten kunnen terneer drukken, die vóór alles rekenen en vertrouwen op de voorspraak van de Onbevlekte Maagd, Moeder van Jezus: "Mater Ecclesiae, et Mater nostra dulcissima": "Moeder van de Kerk en Onze zoetste Moeder."

De inspirerende en krachtige persoonlijkheid van Pius IX spoort Ons aan om moedig voort te gaan met het grote plan van het 2de Concilie van het Vatikaan, dat voor Ons ligt.

In deze onderneming, wellicht de zwaarste van Ons nederig leven als "Servus servorum Dei", "Dienaar van de dienaren Gods", worden Wij aangemoedigd en gesterkt door de zekerheid, dat Wij gehoor geven aan de goede en machtige wil van de Heer. Deze zekerheid is Ons een reden tot gerustheid en tot natuurlijke over. gave aan de hemelse genade, en tevens steunt zij Onze ziel en Onze plannen door ze te verheffen op de vleugels van een vertrouwvol afwachten, dat zich geheel op God gevestigd heeft.

Iedere dag geeft Ons er de bemoedigende bewijzen van. Ons hart ondergaat inderdaad een diepe ontroering als Wij denken aan de weerklank, die de voorbereidende werkzaamheden van het Concilie en bepaalde handelingen, die hiermede in verband staan, in de gehele wereld vinden.

Gelovigen, dichtbij Ons of in verafgelegen plaatsen, bidden met een nederige vurigheid; kinderen worden uitgenodigd om de bloemen van hun onschuld uit te spreiden op de weg en over het werk van de Vaders van het Concilie; zieken offeren de verdiensten van hun pijnen; priesters, en vooral de missionarissen, monniken en religieuzen, leden van mannelijke en vrouwelijke congregaties - grote en kleine, oude en nieuwe - gaan als het ware met een wil, tot alles bereid, de beraadslagingen van het Concilie vooraf; jonge seminaristen, strevend naar het ideaal van het priesterschap dat voor hen openligt, vervullen met een weloverwogen rijpheid hun plichten van gebed en studie om nog rijkere zegen van de Heer erover af te smeken. Geheel de christenheid is in afwachting en bidt met hen: zij biedt Ons een schouwspel, dat ontroert en opwekt.

Deze zo bemoedigende feiten maken het Ons mogelijk om vandaag moedig en concreet u, zeer geliefde zonen en de gehele wereld, Onze innerlijke overtuiging mede te delen; namelijk dat God waarlijk de zielen zal willen brengen tot een meer oprechte en meer beleefde verdieping van de waarheid, de rechtvaardigheid en de naastenliefde, en dat Hij hen wil uitnodigen om met meer aandacht het Evangelie te lezen door in het bijzonder de woorden te bestuderen, die betrekking hebben op een hogere en meer verdienstelijke waardering van het tegenwoordige en toekomstige leven. De normale uitstorting van Gods barmhartigheid over Ons maakt Ons niet ongerust noch over bijzondere genadegaven, noch over de macht om wonderen te doen. Het is Ons voldoende om van dag tot dag aan de hemelse genade te beantwoorden en in gewone eenvoudige woorden de onafgebroken boodschap van de eeuwige bestemming van de mens te verkondigen, zoals God het heeft toevertrouwd aan het onfeilbaar leergezag van zijn Kerk en van de opvolger van Petrus: de eerste dienaar der dienaren Gods.

Twee jaar geleden trilde Onze stern van ontroering bij de eerste aankondiging van het Concilie: zij heeft steeds meer belangstelling doen ontstaan voor deze gebeurtenis, die voortaan in een vast en zeker ritme wordt voorbereid, om aldus steeds beter te beantwoorden aan het verlangen van Ons hart en aan de gespannen verwachting van de christelijke wereld.

Ook hier - Wij herhalen dit gaarne - is Maria onze hoop, en wel Maria aangeroepen onder de titel van haar Onbevlekte Ontvangenis.

O Maria, O Moeder, O Koningin van de H. Kerk, wat zijn Wij verheugd deze avond in deze kerk, terwijl de gehele wereld, zelfs op de meest verwijderde plaatsen, Ons hoort, het gebed te herhalen, dat Paus Pius IX tot u richtte als slot van de openingsrede van het Eerste Concilie van het Vaticaan te Sint Pieter op de avond van 8 december 1869.

Het Tweede Concilie van het Vaticaan is nog niet officieel geopend; maar het voorbereidende werk, dat tot doel heeft het onmetelijke materiaal uit te werken dat reeds aan de bestudering van de 10 Commissies is voorgelegd, is, zoals Wij zeiden, in volle gang en is reeds een begin van het Concilie. Gisteren lazen Wij in het Brevier de woorden van de profeet Isaïas: "Ini consilium: coge concilium": "Neem een besluit: roep een vergadering bijeen" (Jes. 16, 3) [b:Jes. 16, 3]. Zij worden reeds in praktijk gebracht. Hoe welluidend en dierbaar schijnt Ons het woord toe van Pius IX, waarmee dat van zijn zesde opvolger zich nederig maar vurig verenigt ten gunste van dit werk, dat geplaatst is onder de bescherming van de Onbevlekte Maagd:

Wat een kostbare woorden! Door deze woorden op de dag van de Onbevlekte Ontvangenis in 1869 uit te spreken en hiermede het Eerste Concilie van het Vaticaan te openen, gaf de verheven Paus Pius IX op hoge leeftijd de toon aan voor zijn verre opvolger: God lovend, neemt deze die woorden over, hij herhaalt ze vanaf dit ogenblik en hij nodigt al de gelovigen van de Katholieke Kerk uit om ze te doen weerklinken als lofgezang en als smeekgebed voor het nieuwe Concilie. Vergeet vooral niet wat door de verdiensten en de voorspraak van de Onbevlekte Maagd aan de Heer gevraagd wordt, namelijk een moederlijke bescherming over de persoon van de Paus en over de beraadslagingen en werkzaamheden in het Concilie en voor het Concilie en voor allen, die geroepen zijn om eraan deel te nemen, de zeer kostbare genade van eensgezindheid en eendracht: werkelijk anima una et cor unum: één ziel en één hart.

Met de heerlijke gedachten en gevoelens, die deze bijeenkomst van goede kinderen - zoals we allen zijn rondom onze goede Moeder aan allen op haar feest heeft geschonken, bereiden wij ons nu ingetogen voor om de zegen van Jezus in de Eucharistie te ontvangen, waarvan Onze Apostolische Zegen een onderpand en een voortzetting is: Wij verlenen haar gaarne aan u allen, aan uw dierbaren, die op u wachten, en in het bijzonder aan de mensen op leeftijd, aan uw kinderen, aan de lijdenden, opdat over allen de glimlach van de christelijke vreugde straalt.

Amen.