Penitus Commoto Animo

Met een innige ontroering, zoals Wij in de loop van Ons Pontificaat slechts zelden hebben ervaren, groeten Wij u vandaag, Eerbiedwaardige Broeders, Onze vreugde en kroon van Onze blijdschap. De oorzaak van deze blijde geestesstemming is u bekend. Beschikking van de Eeuwige God, Wiens Wezen goedheid is, heeft Ons, die van Onze eerste jaren af de verheven Moeder van God met zeer vurige godsvrucht hebben vereerd, zonder Onze verdiensten uitverkoren met een uitspraak van Ons hoogste gezag [42] en een van dwaling vrije verklaring te bezegelen en bekend te maken, dat het een door de hemel gegeven waarheid is, dat de verheven Maagd en Moeder van God, die nimmer de erfzonde kende, met ziel en lichaam in de hemel is opgenomen.

Dat is de reden van Onze troost en vreugde, zoals Wij ook gisteren zeer verheugd waren, toen gij in grote getale Ons op het ogenblik, dat Wij gebruik maakten van de hoogste voorrechten van Ons ambt, om ons heen stondt en door Uw aanwezigheid bijna eenparig de stemmen, die gij hadt uitgebracht, hebt bevestigd. Gij waart er als getuigen ook van het geloof uwer kudden in dit grote geheim betreffende de Moeder van God en onze Moeder.

Wij richten er Onze aandacht op, dat Wij met u dit grote uur beleefden. Nog nooit lazen Wij in de kronieken van de Kerkgeschiedenis, met uitzondering dan van het Oecumenisch Concilie van het Vaticaan [d:217], dat er een zo groot aantal Bisschoppen was geschaard rondom de Opvolger van Petrus, de Prins der Apostelen. Het is dank zij de technische bekwaamheid en de vaardigheid in het vervoerswezen, dat dit kon gebeuren niet zonder groot voordeel voor de kerkelijke eenheid. Daarom danken Wij de goddelijke Voorzienigheid, dat deze mogelijkheden vallen juist in deze tijd, nu, gedreven door de hemelse genade, er zowel onder de gewijde herders als onder de gelovigen aan hun zorgen toevertrouwd een sterke wil tot eenheid groeit, groter misschien dan in enig ander tijdperk.

Dat gij uit ver verwijderde gebieden, zelfs uit de verste uiteinden der wereld hierheen zijt samengestroomd, toont in een nieuw en zeer stralend getuigenis de aard van Christus Kerk, die in Haar omarming en in Haar schoot alle volkeren omvat. Van het schouwspel, dat het Heilig Jaar zoals geen ander tevoren heeft geboden, is dit samenkomen en samenzijn de bekroning, daar het duidelijk aantoont, hoe de Katholieke mensen van welke streek of taal dan ook, door geloof en liefde één zijn.

Maar zonder bittere droefheid kunnen Wij toch niet verzwijgen, datgene wat niet te wijten is aan de Kerk, maar wat zijn oorzaak vindt in geweld en dwang van buiten. Velen, ach, zeer velen ontbreken er zowel onder u als onder de menigte gelovige pelgrims uit de gebieden, waar geen vrijheid is om zich, met hun broeders, die hetzelfde geloof belijden, vreedzaam te verenigen in deze uitverkoren Stad, beminde en beminnende Vaderstad en voornaamste zetel van de christelijke wereld. Allerdierbaarste zonen, die zo droevig van de heilige rechten der vrijheid zijt beroofd, op geen enkele manier vergeten Wij u; gij hebt altijd een plaats gehad in Onze gedachten. Als Wij onderscheid mochten maken in Onze liefde jegens Christus' schapen, dan zoudt gij de voorste plaats bezetten in Onze welwillendheid. Dagelijks zenden Wij onze dringende gebeden tot God voor u en de volkeren, waartoe gij behoort. Wij weten het rechte van het kromme te onderscheiden. Wij weten onderscheid te maken tussen volken en ideologieën, ook al zijn ze aan elkaar verbonden en ook al heeft deze verbinding zijn tijdelijke en eeuwige gevolgen. Als Wij sommige ideologieën hebben veroordeeld en verworpen, dan hebben Wij ons niet tegen sommige volken of enige staat als zodanig gericht, doch keerden Wij ons alleen tegen dwalingen, die er naar streven over de gehele wereld het begrip van de eeuwige godheid af te breken en het christelijk geloof te vernietigen, en die om dit goddeloze doel te bereiken, de macht van politieke partijen gebruiken. Niets hebben Wij gezegd of gedaan, dan wat het bewustzijn van het Ons toevertrouwde ambt van Ons eiste.

Is het daarom nog nodig, dat Wij in deze toespraak, die Wij tot u houden, de beschuldigingen afwijzen, waardoor sommigen - en het is duidelijk, wie Wij hier op het oog hebben - de Romeinse Hogepriester er van betichten, dat Hij de oorlog zou willen en Zich moeite geeft om die oorlog te bewerken en te doen ontbranden en daartoe Zijn hulp verleent aan een grote en zeer machtige staat? Als deze laatste jaren, direct na de wereldoorlog, de volkeren onophoudelijk worden opgejaagd en als een dobbelsteen worden gegooid en geschud door de vrees voor een nieuw gewapend conflict, dan mag men daarvoor niet de schuld geven aan de Kerk en Haar Opperhoofd, die altijd geweest zijn en nog zijn de toegewijde verdedigers en voorvechters van recht, rechtvaardigheid en vrede. Welke Onze mening en Ons oordeel is over oorlog en vrede, hebben Wij met open vizier en vrijheid gezegd - om van andere documenten te zwijgen - in Onze radiotoespraak op de vooravond van Kerstmis 1948 [5660], gericht tot alle volken. Toen dachten Wij inderdaad niet dat op zo korte termijn de feiten Onze woorden zouden bevestigen. Het is verre van Ons de hoop op te geven, dat de vrede kan bewaard en verdedigd worden zonder gevaar van het uitbreken van een nieuwe strijd. Moge God; bij wie niets onmogelijk is (Lc. 1, 37) [[b:Lc. 1, 37]], de slechte voortekenen logenstraffen. Moge de Allerzaligste Moeder der Genade, Maria, Moeder van Barmhartigheid, God bidden om de waarachtige vrede te beschermen. Dit is Ons eerste en vurigste gebed tot de Koningin des Hemels, Wier eer en glorie Wij met zo grote vreugde hebben mogen vermeerderen. Gij echter, Eerbiedwaardige Broeders, spoort uw geestelijkheid en de aan uw zorgen toevertrouwde gelovigen aan zich en te allen tijde en met zo groot mogelijke ijver erop toe te leggen, om met liefde en gebeden de broederlijke vrede te behoeden.

Uitgerust met geestelijke wapenen moesten zij een heilige strijd aanbinden onder het teken des Kruises. Wij maken gebruik van deze gelegenheid, die Ons geboden wordt, u, Eerbiedwaardige Broeders, en allen, die de naam katholiek dragen, nog eens openlijk uiteen te zetten, wat Wij al zo dikwijls hebben gezegd. Gij weet, dat het kerkelijk gebod van vasten -en onthouding de laatste jaren veel milder is geworden vanwege de levensomstandigheden van een groot deel der katholieken, vooral van hen, die in grote steden wonen en in fabrieken of op kantoren werken; voor hen was de oude vasten- en onthoudingswet te zwaar en bijna onmogelijk. Daarom is bovenvermelde verzachting aangebracht.

De gelovigen van onze tijd zouden echter verre ten achter staan bij hun voorouders, als zij de verzachting van het vroegere gebod niet vrijwillig zouden aanvullen met aan onze tijd aangepaste werken van boetvaardigheid, en dit vooral thans, nu meer dan een van die boze demonen woeden, die volgens het woord van de goddelijke Meester slechts door bidden en vasten kunnen worden uitgedreven (Mt. 17, 20) [[b:Mt. 17, 20]] en nu hun geestelijke offers zo nodig zijn om die vele gevaren van de morele en sociale orde te overwinnen en te keren. Dit geschiedt dan ook ongetwijfeld. Wat immers de werken van naastenliefde betreft: na de laatste wereldoorlog, Wij bekennen het met niet geringe vreugde, is de vrijgevigheid der katholieken zo groot geweest, dat zij de vergelijking met de vrijgevigheid uit iedere andere tijd kan doorstaan. Wat Ons betreft, Wij nemen de gelegenheid te baat, om Onze dank te betuigen aan de Bisschoppen over geheel de wereld, op de eerste plaats aan hen, die in rijkere gebieden hun ambt uitoefenen, alsmede aan de hun toevertrouwde gelovigen voor de hulp, die zij Ons overvloedig gaven en waarmede Wij de nood van zovele gebrekkigen hebben kunnen lenigen.

Behalve deze ruime giften weten Wij, dat men zich in de Kerk toelegt op de deugd van boetvaardigheid, wat zeer duilelijk blijkt of doordat men de tegenslagen en ellenden, die God toelaat of overzendt, sterk en rustig weet te aanvaarden, of doordat men zich spontaan onthoudt van luxe en overmatig vermaak.

Wij kunnen niet over luxe en vermaak spreken, zonder dat Wij beklagen en betreuren de onduldbaar toenemende uitgaven aan luxe, die in bittere tegenstelling staan tot de ellende en het gebrek van velen. De begeerte naar luxe en vermaak is het gevolg van de denk- en levenswijze van het materialisme; daarmede gaan overeenkomstige zeden gepaard. Hoe kan het anders? Als de mens het bewustzijn van zijn waardigheid verliest, maat en evenwicht in zijn handelen kwijtraakt, als hij geen rekening houdt met het geestelijke, bovennatuurlijke en eeuwige, en deze niet worden erkend als de ware bronnen van geluk, dan komen de hebzucht en het onbeteugeld verlangen naar aardse goederen boven en eert men in plaats van Gods macht en majesteit de techniek en het brute en domme geweld. De lof, die Wij eerder gaven, trekken Wij niet terug. Maar Wij moeten wel weten en bekennen, dat deze drang naar luxe en vermaak, die zich als een stroom uitstort, niet aan de katholieken voorbijgaat zonder hen te raken en door te dringen binnen hun grenzen en gebieden. De goede en welwillende moeder, die de Kerk is, beperkt de vrijheid niet, behalve in datgene, wat niet strookt met de eenvoud van het christelijk leven, met de geboden, met het ambt, waardoor wij gehouden zijn en met de behoeften van anderen. Is de vreugde geen kenmerk en sieraad van de katholiek? Maar het vermaak mag de eerbare en billijke grenzen niet te buiten gaan.

Tegen deze onmatigheid waarschuwen Wij en Wij dringen er bij allen op aan, om, onder het teken der christelijke onthouding en uit begeerte meer te doen dan de zedenwetten voorschrijven, vrijwillig te strijden, voorzover ieders krachten het toelaten, Gods genade daartoe aanspoort en het ambt, dat zij uitoefenen, het toestaat. Veel is op deze wijze te bereiken. Voor alles zal ieder zo zijn vergrijpen uitboeten door versterving, de smet der ondeugd uit zijn ziel wassen en heiliger en sterker worden. Voor de broeders, die hetzelfde geloof belijden en voor die daarbuiten staan, zullen zij vervolgens een voorbeeld en een prikkel zijn; wat zij onttrekken aan de ijdelheid komt ten goede aan de naastenliefde, edelmoedig komen zij tege, moet aan de noden van Kerk en armen. De christenen uit de vroegste Kerk deden evenzo; door te vasten en zich te onthouden van het geoorloofde, voedden zij de bronnen der werkdadige naastenliefde. Dit voorbeeld te volgen is lofwaardig en geheel en al passend bij de huidige toestand, niet alleen in een of ander gebied, dat uitmunt door spontane vrijgevigheid en aan de noden van de Kerk tegemoet komt, maar overal ter wereld zonder enige uitzondering.

Bijzonder, Eerbiedwaardige Broeders, gaat Ons ter harte, dat, wat Wij u hier voorhouden, ook zijn volle uitwerking zal hebben. Voor ons, even goed als voor de eerste Christenen, geldt de vermaning van de Apostel Paulus: "Ik vul aan in mijn vlees, wat aan Christus' lijden ontbreekt, ten bate van Zijn Lichaam de Kerk" (Kol. 1, 24) [b:Kol. 1, 24]. Wij moeten ons allen aftobben, zo zegt dezelfde Apostel, "in geduld ... in arbeid, nachtwaken en vasten ... in ongeveinsde liefde" (2 Kor. 6, 4-6) [b:2 Kor. 6, 4-6] tot opbouw van het Rijk Gods. En blijkt dit niet van duidelijke toepassing op de priester :. "Ik kastijd mijn lichaam en houd het in bedwang, opdat ik niet, na anderen gepredikt te hebben, zelf verloren ga" (1 Kor. 9, 27) [b:1 Kor. 9, 27].

Dit is een tweede punt, waardoor Wij worden geleid om vurig tot de Moeder Gods te bidden. Moge Maria, ten hemel opgenomen, Wier ziel en lichaam volkomen en geheel vrij bleven van iedere schuld, ongeregelde beroering of onbeheerste aandrang, van Haar goddelijke Zoon de vervulling van Onze hoop verkrijgen.

Als Wij de tijdsomstandigheden, waarin Wij leven, met nog grotere aandacht en nauwlettendheid beschouwen, dan zijn er de zeer grote vraagstukken betreffende huwelijk en gezin, die steeds dringender Onze aandacht en Onze toeleg vragen. Wij menen Ons niet te vergissen, als Wij beweren, dat de ontwrichting, die het huwelijk en het gezin op breed terrein en diepgaande verstoort, voor de tegenwoordige gemeenschap een grote ramp is en verderfelijk voor het heil der zielen. Over deze kwestie is er zowel theoretisch als praktisch veel geschreven, maar het afzichtelijke kwaad werd steeds maar erger en groter. Maar dat kan ook niet anders, als degenen, die de wond willen genezen, het huwelijk losmaken van Gods geboden zoals de menselijke natuur die oplegt en zoals zij door de leer van de Kerk worden voorgehouden.

Wij behoeven niet te schilderen de slijkerige stroom van boeken, boekjes, commentaren, publicaties van allerlei aard, waarin in woord en beeld, vol onbenulligheden en schaamteIoosheden, het gezonde volksoordeel en de juiste zin der mensen worden bedorven.

Wij kennen zeker en hebben ook hoogachting voor de vooruitgang, waarop de medische, psychologische en sociale wetenschappen zich met recht beroemen. Wij verlangen dan ook, dat de zielzorg bij behartiging van huwelijk en gezin hiervan ook gebruik zal maken. Wat Wij afkeuren en verbieden is dit: dat buiten de eerbare en ernstige vertogen er nog meer van die ellendige geschriften verschijnen, die onder de valse en leugenachtige naam van wetenschap de eenvoudige en onwetende lezers opzwepen tot ziekelijke gevoelsprikkels en tot het koesteren van duistere, verworven instincten onder het mom van wetenschap.

Het past de beoefenaars van een wetenschap of vak niet, dingen die zij zelf tot eigen nut kennen, op onvoorzichtige wijze aan hun cliënten bekend te maken, niet zonder nadeel voor ziel en lichaam van deze cliënten zelf. Er moet voor gewaakt worden, dat de dwaalleer geen ingang vindt, die gold in de tijd van het "verlichting", dat enkel maar het weten de maatstaf is van het goed of kwaad van de mens en zijn daden. Dit te denken is altijd gevaarlijk, maar in deze zaken is het verderfelijk.

Niet minder nadelig is het, wat zo onder het volk wordt gebracht en stelselmatig verspreid, zodat er kunstmatig een algemene opvatting ontstaat, die mede onder invloed van zedelijke, en nog vaker van economische druk, de behoeften van beide geslachten zou willen regelen en bij het aangaan van een huwelijk of het stichten van gezinnen een bepaalde handelwijze zou willen opdringen. Wordt zo de zedelijke orde niet te gronde gericht, als de mens, beeld van God, in datgene, wat zijn meest intieme persoonlijkheid betreft, zich laat leiden door hen, die op een laaghartige manier alles bijeenschrapen wat voor hun doel bruikbaar is? Een gezonde en ernstige algemene opvatting over huwelijk en gezin is ongetwijfeld een leidraad voor levensbeginselen en levensnormen, zij is derhalve noodzakelijk.

Als echter deze opvatting gezond wordt genoemd en dat ook werkelijk is, dan komt zij niet alleen als een voorschrift van buiten af, maar dan is zij altijd allereerst de discipline, die uit de natuur van de mens opkomt en die hem aan God en Zijn wet bindt.

Deze nauwe verbondenheid van huwelijk en gezin echter met Gods wet is als het ware de spil en de top van onze gedachten. Alleen de onderwerping aan het huwelijksverbond is een allernoodzakelijkste bescherming en beveiliging tegen de lichtzinnigheid, de onstandvastigheid en het wankelen der mensen in de harde problemen van het leven. Het oefent zijn weldadige kracht ook uit in de tegenslagen, schaadt de eigen aard van de huiselijke gemeenschap geenszins en maakt de band, die de echtelieden onderling verbindt, niet vals of trouweloos.

Ook niet weinig katholieken denken verward en verkeerd over deze stelling. Een valse filosofie leert, dat het beslist noodzakelijk is alle normen, van buiten gegeven, te verachten en te verwerpen, en daarmede bedoelen zij dan de wet, als zou deze vreemd zijn - aan de werkelijke natuur van de mens en daardoor de kracht van het ongeschonden en vruchtbare leven tot ontbinding brengen. Van een dergelijke perverse filosofie is inderdaad te vrezen, dat zij, als een ramp, de heilige zeden van huwelijk en gezin, die bloeien, daar, waar de leer der Kerk van kracht is, bedreigt. Daarom is niets van meer belang dan dat deze allervoornaamste leer onverwijld en ruim wordt verspreid, dat de mens in zijn tijdelijk en eeuwig geluk, waartoe hij geboren is om het te verwerven, beide zal mislopen, als hij niet beantwoordt aan de plicht, waartoe hij gehouden is en als hij niet aan Gods wet gehoorzaamt.

Wordt eenmaal deze band weggenomen, dan zijn er zaken, die niet meer te begrijpen of vast te leggen zijn: het recht om zijn eigen persoon en die van ieder ander te beschermen en te vervolmaken, de vrijheid van diezelfde persoon en het bewustzijn van onze daden rekenschap te moeten geven. Als iemand zich beroept op de hem door God gegeven gave der vrijheid om zich te ontslaan van het nakomen der goddelijke orde, dan vervalt hij in tegenstrijdigheden. Deze weg mogen wij nooit gaan, omdat hij schadelijk en onterend is, ook als men denkt er de mensen mee te helpen bij de harde problemen van het huwelijksleven. Het is verderfelijk, zowel voor de Kerk als voor de burgerlijke staat, als de zielzorgers in de leer of de praktijk van het leven uit gewoonte of met opzet zwijgen, wanneer in het huwelijk Gods wetten worden geschonden, welke wetten immers altijd en in alle omstandigheden van kracht blijven. Men tracht als verontschuldigingen vooral de armoede en de behoeftige gezinsomstandigheden aan te voeren, die oorzaak zijn van de moeilijke toestand in huwelijk en gezin. Met vaderlijk gevoel leven Wij met dit alles mee en betreuren het. Maar Wij mogen niet afwijken van de vaste en zekere weg der goddelijke orde. Deze mag en kan nooit en nergens wijken. Maar daarom is nodig, dat de sociale levensomstandigheden beter worden, vooral nu de nood zo nijpend is. Daarom moet ieder, die de erenaam van christen draagt, gedreven door rechtvaardigheid en liefde, zich inspannen voor deze heilzame verandering. En dat geldt vooral, waar het er om gaat hulp te verlenen aan die grote mensenmenigte, die, als maar eerst deze zeer harde moeilijkheden worden weggenomen, in staat zullen zijn een gelukkig huwelijksleven te leiden.

Er is een in deze tijd zeer veel gebruikt woord: sociale zekerheid. Als dit betekent zekerheid door middel van de gemeenschap, dan vrezen Wij, Eerbiedwaardige Broeders, dat het huwelijk en het gezin daarvan schade zullen lijden. Wat dan toch voor schade? Wij vrezen niet alleen, dat de burgerlijke gemeenschap zich iets zou aanmatigen, wat haar taak niet is, maar ook, dat de zin van het christelijk leven en de ordening van datzelfde leven zullen gaan tanen, ja zelfs geheel zullen uitdoven. Onder deze benaming worden de princiepen van het Malthusianisme verkondigd; op grond hiervan tracht men, naast de rechten van de menselijke persoon of althans het gebruik daarvan, nu ook de rechten te schenden, die betrekking hebben op het huwelijk en de kinderen. Voor de gelovige christenen, en in het algemeen voor allen, die in God geloven, kan de sociale zekerheid niets anders zijn dan de zekerheid in de gemeenschap en met de gemeenschap, waarin het natuurlijke leven van de mens en het natuurlijke ontstaan en de voortgang van huwelijk en gezin als het fundament moeten zijn, waarop de gemeenschap zelf rust en ordelijk en veilig haar taak uitoefent.

Toen nog kort geleden de tijden uiterst rampzalig waren, heeft het gezin, ofschoon herhaaldelijk verminkt, toch getoond over welke weerstand het beschikt. Door deze haar aangeboren kracht herwint zij gemakkelijk alle andere menselijke instellingen. Als men er zich dus op toelegt de menselijke gemeenschap metterdaad te helpen, dan moet men niets verzuimen om het gezin te redden, te steunen en het in staat te stellen zichzelf te beschermen. Dit is de derde reden, waarom Wij aanhoudend bidden tot de Tenhemelopgenomen en Allerzaligste Maagd Maria. Waar huwelijk en gezin in zo slechte en benarde omstandigheden zijn geraakt, dat de hoop om die te boven te komen onzeker is, moge Maria daar met Haar allerkrachtigste voorspraak aan God, Schepper en Verlosser, vragen, dat de mensen terugkeren tot de eerbiediging van de verheven huwelijksvorm, zoals Hij die zelf heeft gewild en ingesteld, en dat de kinderen der Kerk het huwelijksverbond altijd en alleen maar met de rijkdommen van het Sacrament verenigen en door een kuise echt als in een heilig beeld mogen weerspiegelen de wonderbaarlijke vereniging tussen Christus en Zijn Kerk. (Ef. 5, 25-33) [[b:Ef. 5, 25-33]]

Waar reine huwelijken bloeien, getooid door christelijke zeden, bloeit ook gelijkelijk de maagdelijkheid, gevoed door de liefde van Christus. Wij vragen u om uw geestelijkheid aan te sporen, dat zij velen tot deze voortreffelijke vorm van leven, die de mensen aän de engelen gelijk maakt, mogen heenleiden, vroom opvoeden, en ook aan anderen raden om een zo edele weg van deugd te gaan vooral aan hen, die tot het vrouwelijk geslacht behoren. Want de Kerk lijdt grote schade, als de medewerking van de vrouw in de uitoefening van het apostolaat kwijnt.

Deze drie intenties, die Wij hebben genoemd, zijn het, waarover Wij de bescherming van de Allerzaligste Maagd Maria hebben afgeroepen en die Wij God aanbevelen. Wij zijn er zeker van, Eerbiedwaardige Broeders, dat gij met Ons wat deze zaken betreft instemt. Aan wat Wij reeds gezegd hebben, behoeven Wij twee andere zaken, die Ons zeer ter harte gaan, niet meer toe te voegen, te weten: het zuiver en ongeschonden bewaren van de katholieke leer en het bevorderen van de heiligheid van de clerus, deze hoogste instelling. Dit hebben Wij grondig, en uitvoerig gedaan in de encycliek Humani Generis [470] en in de Apostolische Vermaning Menti Nostrae [678]. In deze zeer grote en uitzonderlijke vergadering willen Wij graag bekennen, dat Ons hart dankbaar en vroom is gestemd, als Wij zien hoe de Bisschoppen der katholieke wereld hun hoge plicht vervullen, en het hun, die trouw samengaan met de opvolger van de Allerzaligste Petrus, niet ontbreekt aan daadwerkelijke waakzaamheid voor een oprecht geweten, een scherpzinnige ijver om de godsdienst te bevorderen, en een vurige wil om energiek te handelen.

Schuimend stormende golven en vloed na vloed komt aan van de woedende orkaan, die de Kerk van binnen uit of van buiten af belaagt en bedroeft. Doch hun vruchteloze aanval breekt stuk op die onwankelbare wil tot eenheid, die Wij hebben genoemd en die de goddelijke Verlosser in Zijn Hogepriesterlijk gebed heeft aanbevolen. (Joh. 17, 21-23) [[b:Joh. 17, 21-23]] Om nog maar niet te spreken van de belofte van Christus, waarin Hij zegt, dat de poorten der hel de Kerk niet zullen overweldigen (Mt. 16, 18) [b:Mt. 16, 18].

De ziel vol troost en heilige vreugde geven Wij tenslotte u allen, Eerbiedwaardige Broeders, die hier aanwezig zijt, al uw ambtgenoten, waar ook ter wereld, en de u toevertrouwde gelovigen, liefdevol en gaarne Onze Apostolische Zegen.