Octaafdag van Kerstmis, Hoogfeest van de Moeder Gods en 45e Werelddag voor de Vrede

Dierbare broeders en zusters,

Op de eerste dag van het jaar laat de liturgie in de Kerk over de hele wereld, de oude priesterlijke zegen weerklinken, die we in de eerste lezing hoorden. “Moge de Heer u zegenen en u behoeden! Moge de Heer de glans van zijn gelaat over u spreiden en u genadig zijn! Moge de Heer zijn gelaat naar u keren en u vrede schenken!” (Num. 6, 24-26) [b:Num. 6, 24-26]. Door bemiddeling van Mozes werd deze zegen door God aan Aäron en zijn zonen, dat wil zeggen aan de priesters van het volk Israël, toevertrouwd. Het is een drievoudige wens vol licht, dat stroomt uit de herhaling van de Naam van God, van de Heer, en uit het beeld van Zijn gelaat. Inderdaad, om gezegend te worden moet men in Gods aanwezigheid vertoeven, Zijn Naam over zich ontvangen en in de straal blijven van het licht dat van Zijn gelaat uitgaat, op de plaats die verlicht wordt door Zijn blik, die genade en vrede uitstraalt.

Dat is de ervaring die ook de herders van Bethlehem hadden en die we nog eens ontmoeten in het Evangelie van vandaag. Zij hadden de ervaring in Gods aanwezigheid te zijn, onder Zijn zegen te staan, niet in een zaal van een indrukwekkend paleis of in het aangezicht van een groot heerser, doch in een stal, bij een “kind, dat in de kribbe lag” (Lc. 2, 16) [b:Lc. 2, 16]. Juist van dit Kind straalt een nieuw licht uit, dat het donker van de nacht verlicht, zoals we op veel schilderijen die de geboorte van Christus voorstellen, kunnen zien. En daarvan komt nu de zegen: van Zijn Naam – Jezus, wat “God redt” betekent – en van Zijn menselijk gelaat, waarin God, de almachtige Heer van hemel en aarde, vlees aannam en Zijn heerlijkheid onder de sluier van ons vlees wou verbergen, om ons Zijn goedheid ten volle te openbaren (Tit. 3, 4) [[b:Tit. 3, 4]].

De eerste die met deze zegen vervuld werd, is de maagd Maria, bruid van Jozef, die God van het eerste ogenblik van haar bestaan uitverkozen had om Moeder te worden van Zijn mens geworden Zoon. Zij is de “gezegende onder de vrouwen” (Lc. 1, 42) [b:Lc. 1, 42] – zoals de heilige Elizabeth haar begroette. Heel haar leven staat in het licht van de Heer, in de invloedssfeer van de Naam en het gelaat van God, die in Christus mens geworden is, de “gezegende vrucht van haar schoot”. Zo stelt het Lucasevangelie haar aan ons voor: er geheel op gericht om alles wat haar Zoon Jezus aangaat, in haar hart te bewaren en te overwegen (Lc. 2, 19.51) [[b:Lc. 2, 19.51]]. Het mysterie van haar Goddelijk moederschap, dat wij vandaag vieren, bevat in overrijke mate het geschenk van de genade dat ieder menselijk moederschap in zich draagt, zozeer dat de vruchtbaarheid van de moederschoot altijd in verbinding met Gods zegen gezien werd. De Moeder van God is de eerste gezegende en Zij is degene die de zegen brengt; Zij is de vrouw die Jezus in zich opgenomen heeft en voor heel de mensenfamilie ter wereld bracht. Zo bidden wij in de liturgie: “In de glans van ongeschonden maagdelijkheid heeft Zij het eeuwige Licht ter wereld gebracht, onze Heer Jezus Christus” prefatie I voor de Maagd.. prefatie I voor de Maagd Maria.

Maria is de Moeder en het Oerbeeld van de Kerk, die in haar geloof het Goddelijk Woord opneemt en zich aan God aanbiedt als een “goede bodem”, waarin Hij Zijn verlossingsmysterie verder kan volbrengen. Ook de Kerk heeft deel aan het mysterie van het Goddelijk Moederschap, door de verkondiging die in heel de wereld het zaad van het Evangelie uitzaait en door de sacramenten die de mensen genade en Goddelijk leven schenken. Vooral in het Sacrament van de Doop beleeft de Kerk dit moederschap, wanneer zij kinderen van God voortbrengt uit water en Heilige Geest die in ieder van hen “Abba! Vader!” (Gal. 4, 6) [b:Gal. 4, 6] roept. Zoals Maria, is de Kerk voor de wereld de middelares van Gods zegen: zij ontvangt de zegen omdat zij Jezus opneemt en zij deelt de zegen mee door Jezus te brengen. Jezus is de barmhartigheid en vrede die de wereld uit zichzelf niet geven kan en die zij altijd als brood en veel meer dan brood nodig heeft.

Dierbare vrienden, de vrede is in zijn volle en diepere zin de som en samenvatting van alle zegeningen. Daarom groeten twee bevriende mensen elkaar wanneer zij elkaar ontmoeten en wensen zij elkaar daarbij de vrede. Ook de Kerk smeekt dit hoogste goed op de eerste dag van het jaar bijzonder af; en zij doet dat zoals de maagd Maria die Jezus aan iedereen toont. Want “Hij is onze vrede” (Ef. 2,14), zoals de apostel Paulus benadrukt, en tegelijk is Hij de “Weg” waarover de mensen en volken dit doel, waarnaar wij alle streven, kunnen bereiken. Met deze diepe wens in het hart, verheug ik mij u hier allen te begroeten en te verwelkomen, u die vandaag samengekomen bent voor de 45e Werelddag voor de Vrede [d:24] in de Sint-Pietersbasiliek: de heren kardinalen, de ambassadeurs van vele bevriende landen die bij deze heuglijke gelegenheid meer dan anders met mij en de Heilige Stoel de wil delen, om de inspanningen ter bevordering van de vrede in de wereld te vernieuwen; de voorzitter van de Pauselijke Raad voor Gerechtigheid en Vrede [d:94], die zich met de secretaris en de medewerkers bijzonder voor dit doel inzetten; alle andere aanwezige bisschoppen en autoriteiten; de vertegenwoordigers van verenigingen en Kerkelijke bewegingen en u allen, broeders en zusters, vooral degenen onder u die zich inzetten voor de opvoeding van de jeugd. Want u weet dat ik in mijn boodschap van dit jaar [4116], verwezen heb naar het aspect van de opvoeding.

“ Jongeren opvoeden tot gerechtigheid en vrede [4116]” is een opdracht die iedere generatie aangaat en God zij dank, heeft de mensenfamilie na de tragedies van de twee grote wereldoorlogen getoond dat zij zich daar steeds meer van bewust is. Dat bevestigen enerzijds internationale verklaringen en initiatieven, anderzijds het feit dat de laatste decennia bij de jongeren zelf vele en verschillende vormen van maatschappelijke inzet op dit gebied te vinden zijn. Voor de Kerkgemeenschap behoort opvoeding tot vrede tot de zending die zij van Christus ontvangen heeft en is zij een integraal bestanddeel van de evangelisatie want het Evangelie van Christus is ook het Evangelie van gerechtigheid en vrede. De Kerk heeft zich de laatste tijd echter tot spreekbuis gemaakt van een vereiste die iedereen aanbelangt die een fijner en verantwoordelijk geweten heeft tegenover het lot van de mensheid, de vereiste namelijk te beantwoorden aan de doorslaggevende uitdaging die juist in de opvoeding gelegen is. Waarom een uitdaging? Tenminste om twee redenen: ten eerste, omdat in de huidige tijd, die sterk getekend is door een technologische mentaliteit, opvoeden en niet louter onderwijzen, niet vanzelfsprekend is, doch een keuze veronderstelt; ten tweede, omdat de relativistische cultuur een radicale vraag stelt: heeft het nog zin op te voeden? En dan: opvoeden tot welk doel?

Natuurlijk kunnen wij nu op deze kernvragen, die ik bij een andere gelegenheid probeerde te beantwoorden, niet ingaan. Ik zou echter het volgende naar voor willen brengen: ten overstaan van de schaduw die vandaag de horizont van de wereld verduistert, betekent verantwoordelijkheid dragen, jongeren tot de kennis van de waarheid brengen, opvoeden in de basiswaarden en –deugden: de toekomst hoopvol tegemoet zien. En bij deze inzet voor een integrale opvoeding behoort ook de opvoeding tot gerechtigheid en vrede. De jongens en meisjes van vandaag groeien op in een wereld die bij wijze van spreken kleiner geworden is, waarin duurzame, zij het ook niet altijd directe contacten bestaan tussen de verschillende culturen en tradities. Het is voor hen vandaag meer dan ooit onvermijdelijk, de waarde en de weg van vreedzaam samenleven, wederkerige achting, dialoog en begrip te leren. Jongeren staan van nature voor deze houding open, maar de maatschappelijke gegevenheden waarin zij opgroeien, kunnen hen er juist toe brengen in hun denken en handelen een tegenovergestelde, zelfs onverdraagzame en gewelddadige houding aan te nemen. Alleen een degelijke gewetensvorming kan hen voor deze gevaren behoeden en bekwaam maken altijd en alleen te strijden met vertrouwen op de kracht van de waarheid en het goede. Deze opvoeding begint in het gezin en zet zich verder op school en in andere karaktervormende ervaringen. Het gaat er wezenlijk om de kinderen, jongeren, jongvolwassenen te helpen een persoonlijkheid te ontwikkelen die diepe zin voor gerechtigheid verbindt met achting voor de andere, met de bekwaamheid conflicten zonder aanmatiging aan te gaan, vanuit de innerlijke kracht om het goede te doen, zelfs wanneer het offers vraagt, zoals vergeving en verzoening. Zo kunnen zij mannen en vrouwen worden die waarlijk vredelievend zijn en vredebrengers.

In dit opvoedingswerk van de nieuwe generaties komt de godsdienstige gemeenschappen een bijzondere verantwoordelijkheid toe. De weg van een echte godsdienstige opvoeding begeleidt de mens vanaf de prilste kinderjaren, zodat hij God leert erkennen. God is liefde, Hij is gerechtig en vredelievend, en wie Hem zou willen eren moet zich vooral gedragen als een kind dat het voorbeeld van de vader volgt. Een psalm zegt: “Gerechtigheid schept Hij, de Heer, doet recht aan elk die verdrukt wordt; … Barmhartig de Heer en genadig, lankmoedig, rijk aan ontferming” (Ps. 103, 6.8) [b:Ps. 103, 6.8]. In God wonen gerechtigheid en vrede volmaakt samen, zoals Jezus ons door het getuigenis van Zijn leven getoond heeft. In Jezus ontmoeten “genade en waarheid” elkaar, kussen “gerechtigheid en vrede” elkaar (Ps. 85, 11) [b:Ps. 85, 11]. Deze dagen viert de Kerk het grote mysterie van de menswording: Gods waarheid is uit de aarde ontsproten. Horen wij wat God zegt: “Het is vrede wat Hij verkondigt” (Ps. 85, 9) [b:Ps. 85, 9]. Jezus is een begaanbare weg, open voor iedereen. Hij is de Weg van de vrede. Vandaag wijst de Maagd en Moeder naar Hem, Zij toont ons de Weg: laten wij Hem volgen! En Gij, Heilige Moeder van God, begeleid ons met Uw bescherming. Amen.