Bij de uitwisseling van de Kerstgroeten met het College van Kardinalen en leden van de Romeinse Curie

Beste kardinalen,
Broeders in het bisschoppelijk en priesterlijk dienstwerk,
Dierbare broeders en zusters,

1. Ten eerste is er een nieuwe ervaring van katholiciteit, van de universaliteit van de Kerk. Dat is wat de jonge mensen en alle deelnemers vrij direct raakte: we komen van ieder continent, maar ook al hebben we elkaar nooit ontmoet, kennen we elkaar. We spreken verschillende talen, we hebben verschillende manieren van leven en verschillende culturele achtergronden, maar we zijn meteen verenigd als één grote familie. Uiterlijke scheiding en verschil word gerelativeerd. We worden allemaal bewogen door de ene Heer Jezus Christus, in wie ware menselijkheid en tegelijkertijd het gelaat van God aan ons word geopenbaard. We bidden op dezelfde manier. Dezelfde innerlijke ontmoeting met Jezus Christus heeft ons diep van binnen gemerkt met dezelfde structuur van intellect, wil en hart. En uiteindelijk spreekt onze gezamenlijke liturgie tot onze harten en verenigd ons in een grote familie. Zo bezien is te zeggen dat de hele mensheid broeders en zusters zijn niet alleen maar een idee: het wordt een echte gedeelde ervaring die vreugde voortbrengt. En zo hebben we vrij concreet begrepen: ondanks alle beproevingen en tijden van duisternis is het iets prachtigs om tot de wereldwijde Kerk te behoren die de Heer ons heeft gegeven.

2. Hier komt een nieuwe manier om onze menselijkheid, onze christenheid, te leven uit voort. Voor mij was één van de belangrijkste ervaring tijdens die dagen de ontmoeting met de vrijwilligers van de Wereldjongerendagen [d:264]; ongeveer 20.000 jonge mensen, die allemaal weken of maanden van hun leven hadden gewijd aan de technische, organisatorische en materiële voorbereidingen voor de Wereldjongerendagen, en die het zo mogelijk maakten dat het hele evenement soepel verliep. Zij die hun tijd gaven, gaven ook een deel van hun leven. Aan het einde van de dagen waren deze jonge mensen zichtbaar en voelbaar vervuld met een grote vreugde: hun tijd had een betekenis; door het geven van tijd en arbeid hadden zij tijd gevonden, leven gevonden. En hier werd mij iets fundamenteels duidelijk: deze jonge mensen hadden een deel van hun leven in geloof gegeven, niet omdat dat van hen gevraagd werd, niet om in de hemel te komen, noch om aan het gevaar van de hel te ontsnappen. Ze deden niet om vervulling te vinden. Ze keken niet uit voor zichzelf. Daar dacht ik aan de vrouw van Lot, die door om te kijken in een zoutpilaar werd veranderd. Hoe vaak wordt het leven van christenen niet bepaald door het feit dat ze eerst voor zichzelf bezig zijn, ze doen goed, zo te zeggen, voor zichzelf. En hoe groot is de verleiding voor alle mensen om zich vooral om zichzelf te bekommeren; voor zichzelf uit te kijken en daardoor innerlijk leeg te raken, ‘zoutpilaren’ te worden. Maar hier was het geen kwestie van vervulling zoeken of het leven voor zichzelf te leven. Deze jonge mensen deden goed, zelfs voor een prijs, zelfs als het een offer vereiste, simpelweg omdat het prachtig is om goed te doen, er voor anderen te zijn. Alles wat nodig is is de moed om de sprong te wagen. Hier vooraf gaat de ontmoeting met Jezus Christus, die in ons de liefde voor God en voor anderen ontsteekt, en ons bevrijd van het zoeken naar ons eigen ego. In de woorden van een gebed dat word toegeschreven aan de heilige Franciscus Xaverius: Ik doe goed, niet omdat ik daardoor in de hemel kan komen en niet omdat u mij anders in de hel zal werpen. Ik doe het vanwege u, mijn Koning en mij Heer. Ik kwam deze houding ook in Afrika tegen, bijzonder onder de Zusters van Moeder Teresa, die zichzelf toewijden aan verlaten, zieken, arme en lijdende kinderen, zonder iets voor zichzelf te vragen, en zo innerlijk rijk en vrij worden. Dit is de echte christelijke houding. Even onvergetelijk voor was de ontmoeting met gehandicapte jonge mensen in het Sint-Jozefcentrum in Madrid, waar ik dezelfde bereidheid vond om zichzelf ter beschikking te stellen van anderen – een bereidheid die uiteindelijk voortkomt uit de ontmoeting met Christus, die zichzelf voor ons gaf.

3. Een derde element, dat een steeds grotere natuurlijke en centrale plaats in de Wereldjongerendagen [d:64] en in de spiritualiteit die uit hen voort komt inneemt, is aanbidding. Ik kijk nog steeds terug op dat onvergetelijke moment tijdens mijn bezoek aan het Verenigd Koninkrijk [d:288], toen tienduizenden, overwegend jonge, mensen in Hyde Park [3757] in sprekende stilte reageerden op de sacramentele aanwezigheid van de Heer, in aanbidding. Hetzelfde gebeurde weer op kleinere schaal in Zagreb en toen weer in Madrid, na de onweersbui die bijna de hele nachtwake verpestte door het falen van de microfoons. God is inderdaad al-aanwezig. Maar toch, de fysieke aanwezigheid van de verrezen Christus is iets anders, iets nieuws. De verrezen Heer komt in ons midden. En dan kunnen we niet anders dan zeggen, met de heilige Thomas: Mijn Heer en mijn God! Aanbidding is vooral een daad van geloof – de geloofsdaad als zodanig. God is niet zomaar een mogelijke of onmogelijke hypothese over de oorsprong van alle dingen. Hij is aanwezig. En als Hij aanwezig is, dan kniel ik voor Hem neer. Dan openen mijn intellect, wil en hart zich naar en vanuit Hem. In de verrezen Christis is de mensgeworden God aanwezig, die voor ons leed omdat Hij van ons houdt. We gaan deze zekerheid van Gods tastbare liefde binnen met liefde in onze eigen harten. Dit is aanbidding, en dit bepaalt dan mijn leven. Alleen zo kan ik de Eucharistie vieren en het lichaam van de Heer rechtmatig ontvangen.

4. Een ander belangrijk element van de Wereldjongerendagen [d:64] is het Sacrament van de Biecht, dat steeds meer word gezien als een integraal deel van de ervaring. Hier herkennen we dat we steeds opnieuw vergeving nodig hebben, en dat vergeving verantwoordelijkheid met zich meebrengt. Openheid naar de liefde is aanwezig in de mens, in hem geplant door de Schepper, samen met de mogelijkheid om in geloof op God te reageren. Maar ook aanwezig, als gevolg van de zondige geschiedenis van de mens (de Kerkleer spreekt van de erfzonde), is de neiging die tegen de liefde is – de neiging naar zelfzuchtigheid, naar het in zichzelf opgesloten raken, in feite naar het kwaad. Steeds opnieuw word mijn ziel bevlekt door deze neerwaartse aantrekkingskracht die in mij aanwezig is. Daarom hebben we nederigheid nodig om God steeds om vergeving te vragen, die zuivering zoekt en in ons de tegenkracht, de positieve kracht van de Schepper, opwekt om ons op te heffen.

5. Als laatste wil ik spreken over een laatste kenmerk, dat niet over het hoofd gezien mag worden, van de spiritualiteit van de Wereldjongerendagen [d:64], namelijk vreugde. Waar komt dit vandaan? Hoe is het uit te leggen? Zeker, vele factoren spelen hier een rol. Maar volgens mij is de allesbepalende deze zekerheid, gebaseerd op geloof: ik ben gewild; ik heb een taak; ik ben geaccepteerd, ik ben geliefd. In zijn boek over liefde heeft Joseph Pieper laten zien dat de mens zichzelf alleen kan accepteren als hij is geaccepteerd door een ander. Hij heeft de aanwezigheid van de ander nodig, die tegen hem zegt, met meer dan woorden: het is goed dat je bestaat. Alleen door de Jij kan de Ik tot zichzelf komen. Alleen als het geaccepteerd word, kan het zichzelf accepteren. Zij die niet geliefd zijn kunnen zelfs zichzelf niet liefhebben. Dit gevoel van geaccepteerd zijn komt in eerste instantie van andere mensen. Maar alle menselijke acceptatie is breekbaar. Uiteindelijk hebben we het gevoel nodig geaccepteerd te zijn zonder voorwaarden. Alleen als God mij accepteert, en ik hiervan overtuigd ben, weet ik zeker: het is goed dat ik besta. Het is goed een mens te zijn. Als ooit het gevoel van de mens geaccepteerd en geliefd te zijn door God verloren raakt, dan is er niet langer een antwoord op de vraag of het goed is een mens te zijn. Twijfel over het menselijk bestaan wordt steeds onoverkomelijker. Waar de twijfel over God overheerst volgt onvermijdelijk twijfel over de mensheid. We zien vandaag hoe wijdverspreid deze twijfel is. We zien het in de vreugdeloosheid, in de innerlijke droefheid die te lezen is op zoveel menselijke gezichten. Allen het geloof geeft mij deze overtuiging: het is goed dat ik besta. Het is goed een mens te zijn, zelfs in moeilijke tijden. Het geloof maakt ons diep van binnen blij. Dit is één van de prachtige ervaringen van de Wereldjongerendagen.