Tot de deelnemers aan de bijeenkomst van het Pauselijk Atheneum voor liturgie: San Anselmo

Eminentie,
Geachte Vader Abt-Primaat,
Geachte rector,
Hoogwaardige professoren,
Beste studenten,

Met vreugde heet ik u welkom ter gelegenheid van het negende Internationale Liturgiecongres dat jullie houden in verband met de vijftigste verjaardag van de stichting van het Pauselijk Liturgisch Instituut. Ik groet u allen in vriendschap, in het bijzonder de Grootkanselier, Abt-Primaat Notker Wolf, en ik dank hem voor de vriendelijke woorden die hij, namens u allen, tot mij gericht heeft.

Op verzoek van een liturgische beweging dat een nieuw elan en nieuwe adem wilde geven aan het gebed van de Kerk, vlak voor en tijdens het Tweede Vaticaans Concilie [d:4], heeft de Zalige Johannes XXIII gewild dat de Faculteit van de Benedictijnen op de Aventijn een centrum van studie en onderzoek zou worden om een stevige basis te leggen voor de hervormingen van het Concilie. Op de vooravond van het Concilie leek de noodzaak voor een liturgische hervormingen des te groter, in feite, omdat het ook was voorgesteld door verschillende bisschoppen. Bovendien vereisten de sterke pastorale eisen die de liturgische beweging aandreven het koesteren en opwekken van een actievere deelname van de gelovigen in de liturgische vieringen door middel van het gebruik van plaatselijke talen, en een uitwerken van het aanpassen van de riten in verschillende culturen, in het bijzonder in missiegebieden. Daarbij werd er vanaf het begin een duidelijke nood ontdekt om de theologische basis van de liturgie diepgaander te bestuderen, om zo te voorkomen dat het vervalt in ritualisme of het koesteren van subjectivisme, het pronken van de celebrant, en om de hervorming stevig te funderen in het geheel van de traditie van de Kerk. Om tegemoet te komen aan deze noden, en gedreven door zijn wijsheid en profetische geest, stichtte Paus Johannes XXIII het Liturgisch Instituut, waar hij meteen de naam ‘Pauselijk’ aan heeft willen verlenen om zo de bijzondere band aan te geven met de Heilige Stoel.

Beste vrienden, de titel gekozen voor het congres van dit Jubeljaar is zeer belangwekkend: ‘Het Pauselijk Instituut: Tussen Herinnering en Profetie.’ Aangaande de herinnering moeten we kennis nemen van de overvloedige vruchten voortgebracht door de Heilige Geest in een halve eeuw aan geschiedenis, en hiervoor moeten we de Gever van alle goeds danken, ondanks de misverstanden en fouten in het daadwerkelijk uitvoeren van de hervorming. Hoe kunnen we pioniers vergeten, die betrokken waren bij de stichting van deze Facultieit: Cipriano Vagaggini, Adrien Nocent, Salvatore Marsili en Burkhard Neunheuser, die, na het ontvangen van de verzoeken van de pauselijke stichter, zichzelf toewijdden, in het bijzonder na de promulgatie van de Conciliare Constitutie ‘ Sacrosanctum Concilium [570]’, aan het verder overwegen van “de uitoefening van het priesterlijk ambt van Jezus Christus, waarin de heiliging van de mens door uiterlijk waarneembare tekens wordt aangeduid en op de wijze, eigen aan ieder van deze tekens, wordt bewerkt, en waarin door het mystieke Lichaam van Jezus Christus, het Hoofd nl. en Zijn ledematen, de volledige publieke eredienst wordt uitgeoefend” Sacrosanctum Concilium [[570|7]].

Aan de ‘herinnering’ behoort het leven zelf van het Pauselijk Liturgisch Instituut, dat haar aandeel heeft geleverd aan de Kerk, toegewijd aan de ontvangst van Vaticanum II [d:4], gedurende zo’n vijftig jaar van academische liturgische vorming. Vorming geboden in het licht van het vieren van de heilige geheimen, van vergelijkende liturgie, van het Woord van God, van liturgische bronnen, van het Magisterium, van de geschiedenis van oecumenische wensen en van een stevige antropologie. Dankzij dit belangrijke vormingswerk dragen velen van hen met diploma’s en licentiaten al bij aan de Kerk in verschillende delen van de wereld, het Volk van God helpend om de liturgie te leven als uitdrukking van de Kerk in gebed, als aanwezigheid van Christus te midden van de mensen en de tegenwoordigstelling van de verlossingsgeschiedenis. Het conciliedocument geeft in feite duidelijk het tweevoudige theologische en ecclesiologische karakter van de liturgie weer. De viering bewerkstelligd tegelijkertijd een openbaring van de Heer en een openbaring van de Kerk, twee dimensies die verenigd zijn in de liturgische gemeenschap, waar Christus het paasmysterie van Dood en Verrijzenis tegenwoordigstelt en het gedoopte volk des te overvloediger drinkt van de bronnen van de verlossing. In het liturgisch handelen van de Kerk bestaat de actieve aanwezigheid van Christus: wat Hij deed onder de mensen maakt Hij steeds mogelijk door zijn persoonlijke sacramentele handelen, waarvan de Eucharistie de kern is.

Met het ‘profetie’ richt onze blik zich op nieuwe horizonten. De Liturgie van de Kerk gaat vérder dan de “conciliaire hervorming” vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|1]]], waarvan het doel immers niet op de eerste plaats was het wijzigen van riten en teksten maar daarentegen een vernieuwing van de mentaliteit en de viering van het Paasmysterie van Christus naar het centrum van het christelijk en pastorale leven te brengen. Wellicht helaas, ook voor ons priesters en experts, werd de liturgie meer als een object om te hervormen gezien dan als subject dat het christelijk leven kan vernieuwen, vanaf het moment dat er “een zeer nauwe en natuurlijke band bestaat tussen het vernieuwen van de liturgie en het vernieuwen van het gehele leven van de Kerk. Uit de liturgie haalt de Kerk de kracht om te leven.” Zalige Johannes Paulus II [d:126] herinnert ons hieraan in Vicesimus Quintus Annus [1125], waarin de liturgie gezien wordt als het kloppende hart van alle kerkelijke activiteiten. En de Dienaar Gods Paulus VI, verwijzend naar de aanbidding door de Kerk, bevestigde met een samenvattende uitdrukking: “Vanuit de lex credendi gaan we over naar de lex orandi, en het laatste leidt ons naar de lux operandi et vivendi” Bij de traditionele Kaarsenzegening [[4092|(3)]].

De liturgie, hoogtepunt waar het handelen van de Kerk naar reikt en tegelijkertijd bron waar haar deugd uit ontspringt vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|10]]], wordt, in haar vierend geheel, de grote onderwijzer in het primaatschap van het geloof en de genade. De liturgie, geprivilegieerde getuige van de levende Traditie van de Kerk, trouw aan haar oorspronkelijke taak om de opus Redemptionis (werk van de verlossing) te openbaren en aanwezig te maken in het hodie (nu) van menselijke wisselvalligheden, bestaat vanuit een juiste en constante relatie tussen gezonde traditio (traditie) en gerechtvaardigde progressio (ontwikkeling), kraakhelder duidelijk gemaakt in de Conciliaire Constitutie [570|23] in nummer 23 [570|23]. De Concilievaders wilden hun hervormingsprogramma toewijden aan beide uitdrukkingen, in evenwicht met de grote liturgische traditie van het verleden en de toekomst. Niet zelden worden traditie en vooruitgang onhandig tegenover elkaar gezet. In werkelijkheid zijn beide concepten geïntegreerd: traditie is een levende werkelijkheid die om die reden in zichzelf het principe van ontwikkeling, van vooruitgang, bevat. Men zou kunnen zeggen dat de rivier van de traditie haar eigen bron is en naar de monding stroomt.

Beste vrienden, ik vertrouw erop dat deze Faculteit van Heilige Liturgie haar dienstwerk aan de Kerk zal voortzetten met hernieuwd elan, volledig trouw aan de rijke en waardevolle liturgische traditie en de hervorming verlangd door Vaticanum II [d:4], volgens de richtlijnen van ‘ Sacrosanctum Concilium [570]‘ en de uitspraken van het Magisterium. De christelijke liturgie is de liturgie van de belofte die uitkomt in Christus, maar het is ook de liturgie van hoop, van pelgrimeren naar de transformatie van de wereld, die plaats zal vinden wanneer God alles in alles is (1 Kor. 15, 28) [[b:1 Kor. 15, 28]]. Op voorspraak van de Maagd Maria, Moeder van de Kerk, in eenheid met de hemelse Kerk en met de patroonheiligen Sint Benedictus en Sint Anselmus, geef ik ieder de Apostolische Zegen. Dank u.