HH. Leonardo Murialdo en Giuseppe B. Cottolengo

Dierbare broeders en zusters,

Wij naderen de afsluiting van het Priesterjaar [d:254] en op deze laatste woensdag van april zou ik over twee heilige priesters willen spreken, voorbeeldig in hun gave aan God en hun getuigenis van de naastenliefde in de Kerk en voor de Kerk, ten bate van hun meest behoeftige broeders; de heilige Leonardo Murialdo en de heilige Giuseppe Benedetto Cottolengo. Wij gedenken de 110e verjaardag van de dood van de eerste en de 40e verjaardag van zijn heiligverklaring; de vieringen voor de 200e verjaardag van de priesterwijding van de tweede hebben een aanvang genomen.

H. Leonardo Murialdo
Leonardo Murialdo is geboren in Turijn op 26 oktober 1828: in het Turijn van de heilige Don Bosco en van de heilige Giuseppe Cottolengo, vruchtbare grond door de zeer talrijke voorbeelden van heiligheid onder de leken gelovigen en priesters. Leonardo is het achtste kind in een bescheiden gezin. Als kind gaat hij met zijn broer naar het college van de Piaristen van Savona en volgt de basisschool, het college en lyceum: hij vindt er gevormde opvoeders in een sfeer van godsdienstigheid die gebaseerd is op ernstige catechese en het regelmatig beoefenen van de vroomheid. Tijdens zijn adolescentie maakt hij echter een diepe existentiële en spirituele crisis door zodat hij voortijdig naar zijn familie terugkeert en zijn studies in Turijn beëindigt. Hij schrijft zich in voor een tweejarige cursus filosofie. De “terugkeer naar het licht” – zo vertelt hij – gebeurt enkele maanden later door de genade van een algemene biecht waarin hij opnieuw Gods immense barmhartigheid ontdekt; op zijn 17e rijpt dan de beslissing priester te worden als het liefdevolle antwoord op God wiens liefde hem gegrepen had. Hij wordt gewijd op 20 september 1851. Het is in die tijd dat Don Bosco hem als catechist van het Oratorium van de Engelbewaarder leert kennen en waarderen en hij overtuigt hem de leiding te aanvaarden van het nieuwe Oratorium van de Heilige Lodewijk in Porta Nuova dat hij tot in 1865 zou leiden. Daar komt hij in contact met de zware problemen van de armste sociale klassen, hij bezoekt hun huizen, verwerft een diepe sociale, educatieve en apostolische gevoeligheid die hem ertoe brengt zich autonoom te wijden aan vele initiatieven voor de jeugd. Catechese, onderwijs, ontspannende activiteiten zijn de basis van zijn opvoedkundige methode aan het Oratorium. Don Bosco wil hem opnieuw aan zijn zijde tijdens de audiëntie die hem in 1858 door de zalige Pius IX verleend werd.

In 1873 sticht hij de Congregatie van de Heilige Jozef, waarvan het doel van meet af aan de opleiding van de jeugd is, in het bijzonder van de armste en meest verlaten jongeren. De context van Turijn in die tijd is gekenmerkt door de intense bloei van liefdadigheidswerken en –activiteiten die door Leonardo Murialdo bevorderd worden tot aan zijn dood op 30 maart 1900.

Het verheugt mij te benadrukken dat de kern van de spiritualiteit van Leonardo Murialdo de overtuiging is van Gods barmhartige liefde: een Vader die altijd goed is, geduldig en gul, die de grootsheid en oneindigheid van Zijn barmhartigheid laat kennen door Zijn vergeving. Deze werkelijkheid had de heilige Leonardo niet op intellectueel vlak doch in zijn bestaan ervaren door de levende ontmoeting met de Heer. Hij beschouwde zich steeds als een man die geraakt was door de genade van de Heer: daarom leefde hij in de vreugde van de dankbaarheid aan de Heer, in het serene besef van eigen beperktheid, het vurige verlangen naar boetedoening, de constante en edelmoedige inzet om zich te bekeren. Hij zag heel zijn leven niet alleen door deze liefde verlicht, geleid, ondersteund, maar ook voortdurend ondergedompeld in Gods oneindige barmhartigheid. Hij schreef in zijn “ Geestelijk Testament [3554]”: “Uw barmhartigheid omhult mij, o Heer ... Zoals God altijd en overal is, is Hij altijd en overal barmhartig”. In de herinnering aan het crisismoment van zijn jeugd, schreef hij: “Zie hoe de goede God Zijn goedheid en gulheid nog eens wou doen schitteren op een heel aparte manier. Hij liet mij niet alleen opnieuw toe in Zijn vriendschap maar riep mij met een uitverkiezing: Hij riep mij tot het priesterschap en dit slechts enkele maanden na mijn terugkeer naar Hem”. De heilige Leonardus beleefde zijn priesterroeping dus als een kosteloze gave van Gods barmhartigheid met zin voor dankbaarheid, vreugde en liefde. Hij schreef nog: “God heeft mij gekozen! Hij heeft mij geroepen, Hij heeft mij zelfs gedwongen tot de eer, de heerlijkheid, het onuitsprekelijk geluk Zijn bedienaar te zijn, ‘een andere Christus’ te zijn ... Waar was ik toen Gij mij gezocht hebt, mijn God? In de diepte van de afgrond! Ik was daar en daar is God mij komen zoeken; daar liet Hij mij Zijn stem horen ...”.

Met nadruk op de grootsheid van de zending van de priester die “het werk van de verlossing moet verder zetten, het grote werk van Jezus Christus, het Werk van de Verlosser van de wereld”, dat wil zeggen het werk “zielen te redden”, herinnerde hij zichzelf en ook zijn confraters aan de verantwoordelijkheid een leven te leiden dat coherent is met het ontvangen sacrament. Liefde van God en liefde voor God: dat was de kracht van zijn weg van heiligheid, de wet van zijn priesterschap, de diepste betekenis van zijn apostolaat onder de arme jeugd en de bron van zijn gebed. De heilige Leonardo Murialdo heeft zich met vertrouwen aan de Voorzienigheid overgegeven door Gods wil vrijgevig te vervullen in het contact met God en zijn toewijding aan de arme jeugd. Op die manier heeft hij de contemplatieve stilte verenigd met de onvermoeibare vurigheid van de actie, de trouw aan de dagelijkse plicht met het geniale karakter van zijn initiatieven, de sterkte bij moeilijkheden met sereniteit van de geest. Dat is zijn weg van heiligheid om het gebod van de liefde te beleven, voor God en voor zijn naaste.

H. Giuseppe Benedetto Cottolengo
Met dezelfde geest van naastenliefde leefde veertig jaar voor Leonardo Murialdo, de heilige Giuseppe Benedetto Cottolengo, stichter van het werk dat hij zelf het “Kleine huis van de Goddelijke Voorzienigheid” noemde en dat vandaag ook “Cottolengo” genoemd wordt. Volgende zondag, tijdens mijn pastoraal bezoek aan Turijn, heb ik de gelegenheid het stoffelijk overschot van deze heilige te vereren en de bewoners van het “Kleine huis” te ontmoeten.

Giuseppe Benedetto Cottolengo werd geboren in Bari, een kleine provinciestad in Cunea, op 3 mei 1786. Als oudste van twaalf kinderen, waarvan zes op jonge leeftijd stierven, gaf hij van in zijn kindertijd blijk van een grote gevoeligheid voor de armen. Hij ging de weg van het priesterschap, en werd daarin ook gevolgd door twee van zijn broers. Zijn jeugdjaren waren die van het Napoleontische avontuur en de moeilijkheden die daaruit gevolgd zijn op godsdienstig en sociaal vlak. Cottolengo werd een goede priester, door vele boetelingen opgezocht en in de stad Turijn van die tijd de prediker van retraites en conferenties voor universiteitsstudenten, bij wie hij altijd veel succes oogstte. Op de leeftijd van 32 jaar werd hij kanunnik benoemd van de Allerheiligste Drie-eenheid, een priestercongregatie die tot taak had in de Kerk van “Corpus Domini” dienst te doen en hun waardigheid te verlenen aan religieuze ceremonies in de stad, maar dat voldeed hem niet. God bereidde hem op een bijzondere zending voor en door een onverwachte en beslissende ontmoeting, deed Hij hem begrijpen wat zijn toekomstige bestemming zou zijn in de uitoefening van zijn ambt.

De Heer plaatst altijd tekens op onze weg om ons volgens Zijn wil te leiden naar wat waarlijk goed voor ons is. Voor Cottolengo deed zich dat op dramatische wijze voor op de zondagmorgen van 2 september 1827. Op de terugweg van Milaan, kwam een postkoets aan in Turijn, die voller was dan ooit. Daarin zat een heel Frans gezin opeengepakt, waarvan de vrouw met haar vijf kinderen zich in een toestand van gevorderde zwangerschap bevond en met hoge koorts. Na meerdere hospitalen bezocht te hebben, vond dit gezin onderdak in een openbare slaapplaats maar de toestand van de vrouw werd ernstiger en meerdere personen gingen op zoek naar een priester. Door een mysterieus plan kruisten zij Cottolengo en het was precies hij die met bezwaard en bedrukt hart deze jonge moeder naar de dood begeleidde, omringd door de wanhoop van haar gezin. Na deze pijnlijke taak, begaf hij zich met de dood in zijn ziel, naar het Allerheiligste Sacrament en bad: “Mijn God, waarom? Waarom wilt Ge dat ik hierbij aanwezig was? Wat wilt Gij van mij? Ge moet iets doen!” Hij stond op, liet alle klokken luiden, de kaarsen aansteken en terwijl hij de nieuwsgierigen binnenliet in de kerk, zei hij: “De genade is er! De genade is er!”. Van dan af was Giuseppe Benedetto Cottolenga getransformeerd: al zijn capaciteiten, vooral zijn bestuurs- en organisatietalenten werden aangewend om initiatieven in het leven te roepen ter ondersteuning van de meest behoeftige.

Hij wist in zijn onderneming tientallen en tientallen medewerkers en vrijwilligers op te nemen. Hij verplaatste zich naar de periferie van Turijn om zijn werk uit te breiden, stichtte een soort van dorp waarin hij aan ieder gebouw dat hij kon oprichten een betekenisvolle naam gaf: “huis van geloof”, “huis van de hoop”, “huis van naastenliefde”. Hij creëerde een “gezinsstijl” in echte gemeenschappen van vrijwilligers, mannen en vrouwen, religieuzen en leken, verenigd om samen de moeilijkheden aan te pakken en te boven te komen. Iedereen in het “Kleine huis van de Goddelijke Voorzienigheid” had een precieze taak: werken, bidden, dienen, onderrichten, besturen. Gezonden en zieken droegen hetzelfde gewicht van het dagelijks leven. Ook het religieuze leven werd mettertijd specifieker, volgens de noden en bijzondere vereisten. Hij dacht ook aan een eigen seminarie met het oog op de specifieke opleiding van de priesters van de Orde. Hij was steeds bereid de Goddelijke Voorzienigheid te volgen en te dienen, zonder haar ooit te bevragen. Hij zei: “Ik ben tot niets in staat en weet zelfs niet wat ik doe. Maar de Goddelijke Voorzienigheid weet zeker wat zij wil. Ik moet haar alleen volgen. Voorwaarts “in Domino”. Tegenover zijn armen en meest behoeftige noemde hij zich steeds de “ongeschoolde arbeider van de Goddelijke Voorzienigheid”.

Naast de kleine forten wou hij ook vijf kloosters stichten van contemplatieve zusters en één voor kluizenaars; hij beschouwde ze als één van zijn belangrijkste realisaties: een soort “hart” dat voor heel het Werk moest slaan. Hij stierf op 30 april 1842, met deze woorden op de lippen: “Misericordia, Domine, Misericordia, Domine. Goede en heilige Voorzienigheid ... Heilige Maagd, nu is het aan U”. Zijn leven was - zoals een dagblad uit die tijd schreef - “een innige dag van liefde” geweest.

Dierbare vrienden, deze twee heilige priesters van wie ik enkele trekken geschetst heb, hebben hun ambt uitgeoefend in totale zelfgave voor de armste, de meest behoeftige, de laatste, en vonden steeds de diepe wortel, de onuitputtelijke bron voor hun actie in de band met God, door aan Zijn liefde te putten, diep overtuigd dat het niet mogelijk is de naastenliefde te beoefenen zonder in Christus en in de Kerk te leven. Moge hun voorspraak en voorbeeld het ambt van vele priesters blijven verlichten, die zichzelf edelmoedig geven voor God en de kudde die hun toevertrouwd is, en mogen zij elke priester helpen zichzelf met vreugde en gulheid te geven aan God en de naaste.