Nota over persoonlijke ordinariaten voor Anglicanen die toetreden tot de Katholieke Kerk

Met de voorbereiding van een Apostolische Constitutie [3232] reageert de Katholieke Kerk op de vele verzoeken, voorgelegd aan de Heilige Stoel door groepen anglicaanse priesters en gelovigen in verschillende delen van de wereld, die in volledige, zichtbare gemeenschap met de Katholieke Kerk willen treden.

In deze Apostolische Constitutie [3232] heeft de Heilige Vader een canonieke structuur ingevoerd die zo’n gezamenlijke hereniging mogelijk maakt door het instellen van personele ordinariaten, die voormalige anglicanen in de gelegenheid stellen in volledige gemeenschap met de Katholieke Kerk te treden, terwijl ze elementen van het kenmerkende anglicaanse geestelijke en liturgische erfgoed bewaren. Onder de bepalingen van de Apostolische Constitutie [3232] zullen pastoraal toezicht en pastorale leiding voor groepen voormalige anglicanen worden verzorgd middels een personeel ordinariaat, waarvan de ordinarius doorgaans gekozen zal worden uit de voormalige anglicaanse geestelijkheid.

De aangekondigde Apostolische Constitutie [3232] biedt een redelijke en zelfs noodzakelijke reactie op een wereldwijd fenomeen, door één enkel canoniek model voor de Wereldkerk te bieden, dat aangepast kan worden aan verschillende plaatselijke situaties in de universele toepassing en recht doet aan voormalige anglicanen. Het voorziet in de wijding van gehuwde voormalige anglicaanse geestelijken tot Katholiek priester. Historische en oecumenische redenen sluiten de wijding van gehuwde mannen tot bisschop in zowel de Katholieke als de Orthodoxe Kerk uit. Daarom bepaalt de Constitutie [3232] dat de ordinarius een priester of een ongehuwde bisschop kan zijn. De seminaristen in het ordinariaat moeten worden voorbereid samen met andere Katholieke seminaristen, ofschoon het ordinariaat een vormingshuis mag oprichten voor de bijzondere behoeften van vorming in het anglicaanse erfgoed. Op deze manier tracht de Apostolische Constitutie [3232] het evenwicht te vinden tussen aan de ene kant de zorg voor het bewaren van het waardevolle anglicaanse geestelijke en liturgische erfgoed en, aan de andere kant, de zorg dat deze groepen en hun geestelijkheid geïntegreerd zullen worden in de Katholieke Kerk.

Kardinaal William Levada, Prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer [d:106] die deze bepaling heeft voorbereid, zei: “We hebben getracht tegemoet te komen aan de verzoeken tot volledige gemeenschap die ons in recente jaren van anglicanen in verschillende delen van de wereld hebben bereikt. Met dit voorstel wil de Kerk reageren op de legitieme verlangens van deze anglicaanse groepen wat betreft volledige en zichtbare eenheid met de Bisschop van Rome, de opvolger van St. Petrus.”

Deze personele ordinariaten zullen naar behoefte worden gevormd, in overleg met de plaatselijke bisschoppenconferenties, en de structuur ervan zal in sommige opzichten lijken op die van de militaire ordinariaten, die in de meeste landen zijn gevestigd om te voorzien in de pastorale zorg voor leden van de strijdkrachten en hun verwanten over de gehele wereld. “De anglicanen die de Heilige Stoel hebben benaderd hebben kenbaar gemaakt dat ze volledige, zichtbare eenheid in de ene, heilige, katholieke en apostolische Kerk verlangen. Tegelijk hebben ze ons meegedeeld hoe belangrijk hun anglicaanse tradities van spiritualiteit en godsdienstbeleving zijn voor hun geloofsreis,” zei Kardinaal Levada.

De bepaling van deze nieuwe structuur is in overeenstemming met de betrokkenheid bij de oecumenische dialoog, die een prioriteit van de Katholieke Kerk blijft, in het bijzonder middels de inspanningen van de Pauselijke Raad ter bevordering van de Eenheid van de Christenen [d:91]. “Het initiatief is gekomen van een aantal verschillende groepen anglicanen”, zei Kardinaal Levada verder: “Zij hebben verklaard dat ze delen in het gemeenschappelijke katholieke geloof, zoals het verwoord is in de Catechismus van de Katholieke Kerk [1], en het Petrusambt aanvaarden als iets dat Christus voor de Kerk heeft gewild. Voor hen is de tijd gekomen deze impliciete eenheid tot uitdrukking te brengen in de zichtbare vorm van volledige gemeenschap.”

Levada: “Het is de hoop van de Heilige Vader, Paus Benedictus XVI, dat de anglicaanse geestelijkheid en de gelovigen die eenheid met de Katholieke Kerk wensen in deze canonieke structuur de mogelijkheid zullen vinden de anglicaanse tradities te bewaren, die hun dierbaar zijn en in overeenstemming met het katholieke geloof. Voor zover deze tradities op een kenmerkende wijze uitdrukking geven aan het gemeenschappelijke geloof vormen ze een gave die breder in de Kerk gedeeld zou moeten worden. De eenheid van de Kerk vereist geen uniformiteit die culturele verscheidenheid negeert, zoals de geschiedenis van het christendom aantoont. Bovendien zijn de vele verschillende tradities die thans in de Katholieke Kerk aanwezig zijn allemaal geworteld in het principe dat St. Paulus verwoordt in zijn brief aan de Christenen van Efeze: ‘Eén Heer, één geloof, één doop’ (Ef. 4, 5) [b:Ef. 4, 5]. Onze gemeenschap wordt daarom versterkt door zulke legitieme verscheidenheid, en daarom zijn we gelukkig dat deze mannen en vrouwen hun bijzondere bijdragen meebrengen naar ons gemeenschappelijk geloofsleven.”

Achtergrondinformatie
Sinds de zestiende eeuw, toen koning Hendrik VIII verklaarde dat de Kerk in Engeland onafhankelijk was van het pauselijk gezag, heeft de Kerk van Engeland haar eigen dogmatische belijdenissen, liturgische boeken en pastorale praktijken ontwikkeld, waarbij dikwijls ideeën van de Reformatie op het Europese vasteland werden overgenomen. De uitbreiding van het Britse Rijk, gepaard met anglicaans missiewerk, leidde uiteindelijk tot een wereldwijde Anglicaanse Gemeenschap.

Gedurende de hele geschiedenis van meer dan 450 jaar is de vraag naar de hereniging van anglicanen en katholieken nooit echt weg geweest. In de loop van de negentiende eeuw veroorzaakte de Oxford Beweging (in Engeland) een oplaaiende belangstelling voor de katholieke aspecten van het anglicanisme. In de jaren twintig van de twintigste eeuw ging Kardinaal Mercier van België geruchtmakende gesprekken aan met anglicanen om de mogelijkheid te onderzoeken van vereniging met de Katholieke Kerk, waarbij voor het anglicanisme het motto zou gelden “verenigd, niet geïncorporeerd”.

Bij het Tweede Vaticaans Concilie [d:4] werd de hoop op vereniging verder gevoed toen in het Decreet over de katholieke Deelneming aan de Oecumenische Beweging (Unitatis redintegratio) [618] werd gesteld: “Onder degenen die de katholieke tradities en structuren gedeeltelijk hebben bewaard, neemt de anglicaanse gemeenschap een bijzondere plaats in” Unitatis Redintegratio [[618|13]].
Sinds het Concilie is het klimaat van de betrekkingen tussen anglicanen en Rooms-katholieken zeer verbeterd wat betreft wederzijds begrip en samenwerking. De “Anglican-Roman Catholic International Commission” (ARCIC) heeft in de loop der jaren een serie leerstellige verklaringen geproduceerd, in de hoop de basis te leggen voor volledige en zichtbare eenheid. Voor veel mensen in beide gemeenschappen vormden de verklaringen van ARCIC een middel om een gezamenlijke uitdrukking van het geloof te herkennen. Binnen dit raamwerk moet deze nieuwe bepaling worden gezien.

In de jaren na het Concilie hebben sommige anglicanen gebroken met de traditie de hogere wijdingen alleen toe te dienen aan mannen, door vrouwen toe te laten tot het priesterschap en het episcopaat. Meer recent zijn bepaalde segmenten van de Anglicaanse Gemeenschap afgeweken van de gemeenschappelijke Bijbelse leer over menselijke seksualiteit – hetgeen al duidelijk is verklaard in het ARCIC document “Life in Christ” (Leven in Christus) – door het wijden van openlijk homoseksuele geestelijken en het inzegenen van homoseksuele relaties. Terwijl de Anglicaanse Gemeenschap wordt geconfronteerd met deze nieuwe en moeilijke uitdagingen blijft de Katholieke Kerk zich niettemin inzetten voor de voortzetting van oecumenische betrokkenheid bij de Anglicaanse Gemeenschap, in het bijzonder middels de inspanningen van de Pauselijke Raad ter bevordering van de Eenheid van de Christenen [d:91].

Intussen zijn vele individuele anglicanen in volledige gemeenschap getreden met de Katholieke Kerk. Soms zijn er groepen anglicanen toegetreden met behoud van enige ‘gezamenlijke’ structuur. Voorbeelden hiervan zijn ondermeer het anglicaanse bisdom van Amritsar in India en sommige individuele parochies in de Verenigde Staten, die een anglicaanse identiteit hebben behouden toen ze toetraden tot de Katholieke Kerk, onder een ‘pastorale bepaling’, aangenomen door de Congregatie voor de Geloofsleer [d:106] en goedgekeurd door Paus Johannes Paulus II in 1982. In deze gevallen heeft de Katholieke Kerk dikwijls dispensatie verleend wat betreft de celibaatsplicht om reeds gehuwde anglicaanse geestelijken, die hun dienstwerk willen voortzetten als katholiek priester, in de gelegenheid te stellen in de Katholieke Kerk gewijd te worden.

In het licht van deze ontwikkelingen kunnen de personele ordinariaten, opgericht door de Apostolische Constitutie [3232], worden gezien als weer een stap in de richting van het verlangen naar volledige, zichtbare eenheid in de Kerk van Christus, een van de voornaamste doelen van de oecumenische beweging.