Aan het 22e Congres van de Pax Romana

Hoezeer is Uw wereldcongres van Katholieke Studenten en intellectuelen in het Ons zo dierbare Canada en met name in de provincie Quebec, die voorbereidingen treft om het honderdjarig bestaan van haar eerste universiteit te vieren, een reden tot vreugde en hoopvolle verwachting voor Ons vaderhart. Waarom er niet het onderpand van een nieuwe opbloei van de christelijke cultuur van Noord-Amerika en van een verdere verspreiding van Uw tweevoudige internationale Beweging in zien? Bovendien doet het Ons plezier, dat meerdere, in de tweetalige streken van het land gelegen steden bij Uw werkzaamheden zijn betrokken en Wij twijfelen niet aan de hartelijke ontvangst door de geestelijke, burgerlijke en universitaire autoriteiten. Het is dan ook Onze wens, dat gij op het ogenblik waarop het 22ste Pax Romana congres, onder voorzitterschap van Onze Eerbiedwaardige Broeder, de Aartsbisschop van Montreal, wordt geopend, beseft, dat Wij in de geest onder U aanwezig zijn en over Uw bijeenkomsten overvloedige goddelijke genaden afsmeken.

Evenals bij het congres in Amsterdam worden Uw werkzaamheden op dit congres in Montreal door hetzelfde apostolische ideaal bezield; daarom willen Wij allereerst de steeds actueel blijvende richtlijnen, die Wij U kort geleden over de rol van de intellectuelen binnen de Kerk gaven, bekrachtigen. Het thema van dit congres: "De zending van de Universiteit" noopt Ons overigens om ze nader te omschrijven op een Ons bijzonder dierbaar punt, indachtig de beslissende activiteit van de Pausen bij de oprichting der eerste universiteiten en in de loop van haar schitterende geschiedenis. Mochten de wisselvallige tijdsomstandigheden zo nu en dan die eeuwenoude banden tussen Kerk en universiteit hebben verslapt, de huidige ontreddering van een mensheid, die naar eendracht en eenheid verlangt, de angst van zoveel goedwillenden, al deze factoren nodigen U uit om de banden opnieuw aan te knopen.

In deze geest moet gij, Katholieke studenten en intellectuelen, de traditionele en toch steeds nieuwe taak van de universiteit gaan bestuderen; het is Uw plicht deze taak goed te kennen, om haar goed te kunnen volbrengen.

Vooreerst dan, het staat voor degene, die een universiteit beschouwt als een gemeenschap van professoren en leerlingen, die zich aan het moeizame werk van de geest wijden, onomstotelijk vast, dat de universiteit tot taak heeft een haard te zijn, die tot welzijn van de nationale gemeenschap intellectueel leven uitstraalt in die atmosfeer van gezonde vrijheid, welke aan iedere cultuur eigen is. Een blijvende taak, waaraan na ons onze kinderen nog zullen werken. Wil de universiteit echter de eeuwenoude schat, die zij ter bewaring ontvangen heeft, voor de toekomstige generaties vruchtbaar maken, dan moet zij op de bijzondere huidige levensomstandigheden letten. Is nu inderdaad niet het uur aangebroken, waarop in verschillende landen brede volkslagen aan een authentieke cultuur deelachtig willen worden? Waarop de economische en sociale moeilijkheden van het studentenleven en van het beroep ernstige problemen aan hèn stellen, die voor de maatschappij verantwoordelijk zijn? Het uur tenslotte, waarop de moderne communicatiemiddelen onophoudelijk invloedrijker worden en dit soms ten koste van een waarachtige ontwikkeling van het persoonlijk denken? Maken Wij nog wijdere perspectieven, dan ligt hier een gelijksoortige taak voor de internationale universitaire familie, erfgename van het culturele erfgoed der mensheid. Om zich van funeste particularismen te vrijwaren, moeten de contacten tussen de hoogleraren en studenten der verschillende landen worden uitgebreid, moet door de bestudering der verschillende talen en door nuttige samenwerking de waardering voor elkanders rijkdommen worden vergroot: zo zullen de volkeren, in plaats van elkaar te beconcurreren en tegenstellingen onder elkaar op te roepen, er behagen in scheppen elkander te helpen. Wij kunnen de Pax Romana beweging hier slechts gelukwensen met haar geduldige pogingen in deze richting en Wij waarderen eveneens, dat zich op internationaal plan, ten dienste van de, wetenschap en de cultuur een methodische actie aan het ontwikkelen is.

Maar deze zending van de universiteit, die mensen en volkeren in een vreedzame samenwerking der geesten dichter bij elkaar brengt, zou teleurstellen, indien zij niet volbracht zou worden, door de wetenschappen onder elkaar steeds meer en beter samen te bundelen. Hoe zou een ware gemeenschap der geesten kunnen ontstaan buiten de eenheid van de waarheid?

"Universiteit", merkten Wij kort geleden op, "zegt niet alleen een naast elkander oprichten van faculteiten, waarvan de een de ander vreemd is, maar houdt een synthese van alle takken van wetenschap in en de moderne vooruitgang, de steeds meer gepousseerde specialisaties, maken deze synthese nog noodzakelijker dan voorheen" Kath. Arch. V, kol. 985-986 [[3032]]. Om de waarheid te zeggen, maken zij deze ook moeilijker en breekbaarder en de universiteit moet voor twee gevaarlijke klippen oppassen. De eerste bestaat in een onbevoegde inmenging van de Staat, die zijn bevoegdheden zou overschrijden en om politieke of ideologische beweegredenen aan het onderwijs de kunstmatige eenheid van een willekeurige wijsbegeerte zou trachten op te dringen. Maar van de andere kant zou de universiteit slecht aan haar zending beantwoorden door zich aan pluralisme of oppervlakkig syncretisme over te geven; alleen al op het plan van natuurlijke kennis komt de universiteit de taak toe om niet stil te blijven staan bij wat verschil brengt in de leerrichtingen, om een wijsheid aan te kweken en de intellectuele persoonlijkheid van de student te vormen: zij moet er zich dus voor hoeden in haar hoogste zending te falen, namelijk de jonge geesten de eerbied voor de waarheid bij te brengen, hen de vrije voor hun intellectuele rijpheid noodzakelijke schreden, te leren zetten. Een moeilijke zending, die veel standvastigheid en tact vereist, en waartoe Wij speciaal Onze Katholieke universiteiten, bij hun taak door het stralende licht van het geloof voorgelicht, aanspoorden; alleen de Katholieke universiteiten kunnen een poging tot volmaakte synthese wagen, want "deze eenheid kan slechts volkomen worden, naarmate zij deze zoeken zal in God, in de door de kennis verlichte liefde, volgens de enige waarheid van het Evangelie en onder leiding van de ene en heilige Kerk" Kath. Archief VII, kol. 84 Kath. Archief VII, kol. 84. Ten dienste van de studerende jeugd zullen deze universiteiten, die door het onderricht in de christelijke wijsbegeerte en theologie worden bekroond, scholen van waarheid zijn, zij zullen ook leerscholen zijn voor het christelijk, zedelijk, burgerlijk en sociaal leven.

Moge dit wereldcongres voor de leden van Pax Romana een aanleiding zijn om hun geweten nauwkeurig te onderzoeken over hun gemeenschappelijke verantwoordelijkheden in zo'n ernstig uur van de geschiedenis; moge dit voor elk universitair milieu het vertrekpunt zijn van broederlijke samenwerking, van nog verrijkender uitwisselingen, waardoor het de universiteit mogelijk gemaakt wordt haar bij uitstek menselijke en vredebrengende zending, waaraan de Kerk zo grote waarde hecht, zo goed mogelijk te volbrengen. Dit wensen Wij van ganser hart een als onderpand van deze gevoelens schenken Wij U, evenals aan alle studenten en intellectuelen van Uw twee Bewegingen, Onze zeer vaderlijke Apostolische Zegen.

Vaticaanstad, 12 augustus 1952
PAUS PlUS XII