HH. Timoteüs en Titus

Beste broeders en zusters,

na uitvoerig over de grote apostel Paulus te hebben gesproken, kijken we vandaag naar zijn twee naaste medewerkers: Timoteüs en Titus. Aan hen zijn drie Brieven gericht die traditioneel toegeschreven worden aan Paulus, waarvan twee aan Timoteüs en een aan Titus.

Timoteüs
Timoteüs is een Griekse naam en betekent: "hij die God eert". Terwijl Lucas in de Handelingen hem zes keer noemt, verwijst Paulus in zijn brieven wel zeventien keer naar hem (terwijl hij bovendien één keer in de Brief aan de Hebreeën voorkomt). Men kan er uit afleiden dat hij in de ogen van Paulus groot aanzien genoot, ook al vindt Lucas het niet nodig ons alles over hem te vertellen. De Apostel belastte hem namelijk met belangrijke missies en zag in hem zoveel als een alter ego, wat blijkt uit de grote lof die hij hem betuigt in zijn Brief aan de Filippensen: "Ik heb niemand die zo van dezelfde gezindheid is (isópsychon) als hij, en die zo trouw uw belangen zal behartigen" (Fil. 2, 20) [b:Fil. 2, 20] Noot van de vertaler: De.. Noot van de vertaler: De Willibrordbijbelvertaling 1995 vertaalt: "die u zo welgezind is". De Italiaanse vertaling die door Benedictus XVI wordt gebruikt laat het "isópsychon" slaan op de betrekking tussen Timoteüs en Paulus: gelijk van ziel, of: mijn "alter ego"

Timoteüs werd geboren in Listra (ongeveer 200 km ten noordwesten van Tarsus) uit een joodse moeder en een heidense vader (Hand. 16, 1) [[b:Hand. 16, 1]]. Het feit dat moeder een gemengd huwelijk was aangegaan en haar zoon niet had laten besnijden, is aanleiding om te denken dat Timoteüs is opgegroeid in een gezin waar ze niet strikt observant waren, ook al wordt gezegd dat hij de Schriften van zijn jeugd af aan kende (2 Tim. 3, 15) [[b:2 Tim. 3, 15]].

Ons is de naam overgeleverd van de moeder: Eunike; en ook die van de grootmoeder: Loïs (2 Tim. 1, 5) [[b:2 Tim. 1, 5]]. Toen Paulus aan het begin van zijn tweede missiereis over Listra reisde, koos hij Timoteüs als metgezel, want "hij stond goed aangeschreven bij de broeders in Lystra en Ikonium" (Hand. 16, 2) [b:Hand. 16, 2], maar hij liet hem besnijden "met het oog op de Joden in die plaatsen" (Hand. 16, 3) [b:Hand. 16, 3]. Samen met Paulus en Silas trok Timoteüs door Asia Minor tot aan Troas, vanwaar hij overstak naar Macedonië. We weten bovendien dat in Filippi, waar Paulus en Silas ervan beschuldigd werden dat zij de publieke orde verstoorden en waar ze gevangen gezet werden omdat zij zich er tegen hadden verzet dat een jong meisje misbruikt werd als waarzegster door enkele gewetenloze personen (Hand. 16, 16-40) [[b:Hand. 16, 16-40]], Timoteüs gespaard bleef.

Toen Paulus later werd gedwongen om door te reizen naar Athene, is Timoteüs hem naar die stad nagereisd en werd van daar naar de jonge Kerk van Thessalonika gestuurd om te horen hoe het er mee ging en om haar te bevestigen in het geloof (1 Tess. 3, 1-2) [[b:1 Tess. 3, 1-2]]. Daarna heeft hij zich weer bij de Apostel gevoegd in Korinte, hem goede berichten gebracht over de Tessalonicenzen en met hem samengewerkt in de evangelisatie van die stad (2 Kor. 1, 19) [[b:2 Kor. 1, 19]].

We treffen Timoteüs weer aan in Efeze tijdens de derde missiereis van Paulus. Vandaar schreef de Apostel waarschijnlijk aan Filemon en aan de Filippenzen, en in beide brieven blijkt Timoteüs medeafzender te zijn (Filemon 1; Fil. 1, 1) [[b:Filemon 1; Fil. 1, 1]]. Vanuit Efeze stuurde Paulus hem naar Macedonië samen met een zekere Erastus (Hand. 19, 22) [[b:Hand. 19, 22]] en vervolgens ook naar Korinte met de opdracht er een brief heen te brengen, waarin hij de Korintiërs vraagt hem goed te ontvangen (1 Kor. 4, 17; 1 Kor. 16, 10-11) [[b:1 Kor. 4, 17; 1 Kor. 16, 10-11]].

Dan treffen we hem nog aan als medeafzender van de Tweede Brief aan de Korintiërs, en wanneer Paulus vanuit Korinte de Brief aan de Romeinen schrijft, voegt hij er samen met die van de anderen, de groeten van Timoteüs aan toe (Rom. 16, 21) [[b:Rom. 16, 21]]. Vanuit Korinte vertrok de leerling naar Troas aan de Aziatische kust van de Egeïsche zee om daar op de Apostel te wachten die op weg was naar Jeruzalem aan het einde van de derde missiereis (Hand. 20, 4) [[b:Hand. 20, 4]]. Van dat moment hebben de bronnen met betrekking tot de biografie van Timoteüs voor ons alleen nog maar een zinspeling in de Brief aan de Hebreeën, waar te lezen staat: "Weet dat onze broeder Timoteüs is vrijgelaten. Als hij spoedig komt, zal hij mij vergezellen als ik u bezoek" (Heb. 13, 23) [b:Heb. 13, 23].

Als conclusie kunnen we zeggen dat de figuur van Timoteüs naar voren komt als die van een belangrijke herder. Volgens de latere " Geschiedenis van de Kerk [1115]" van Eusebius, was Timoteüs de eerste bisschop van Efeze vgl: 3, 4 [[[1115]]]. Enkele relieken van hem, afkomstig uit Constantinopel, bevinden zich sinds 1239 in Italië, in de kathedraal van Termoli in Molise.

Titus
Wat vervolgens de figuur van Titus betreft, wiens naam van Latijnse origine is, weten we dat hij Griek was van geboorte, dat wil zeggen een heiden (Gal. 2, 3) [[b:Gal. 2, 3]]. Paulus neemt hem met zich mee naar Jeruzalem voor het zogenaamde apostolische Concilie, waarin plechtig werd aanvaard dat aan de prediking van het evangelie aan de heidenen niet de voorwaarden van de Mozaïsche wet gesteld moes-ten worden. In de brief die hij hem schrijft, prijst de Apostel hem en noemt hem "mijn wettig kind in het gemeenschappelijk geloof" (Tit. 1, 4) [b:Tit. 1, 4]. Na het vertrek van Timoteüs uit Korinte, zendt Paulus Titus er heen met de opdracht die weerspannige gemeente weer tot gehoorzaamheid te brengen. Titus herstelde de vrede tussen de Kerk van Korinte en de Apostel, die haar in deze bewoordingen schrijft: "God, die de vernederden troost, heeft ook ons getroost door de komst van Titus. Natuurlijk niet alleen door zijn komst, maar vooral door de troost die hijzelf van u had ondervonden. Hij vertelde ons van uw vurig verlangen, uw verdriet en uw ijver voor mij, zodat mijn vreug-de nog groter werd...Bij onze troost kwam nog de veel groter vreug-de om de vreugde van Titus, die zich door u allen gerustgesteld voelt" (2 Kor. 7, 6-7.13) [b:2 Kor. 7, 6-7.13].

Titus werd nog een keer naar Korinte gezonden door Paulus - die hem "mijn metgezel en medewerker" noemt (2 Kor. 8, 23) [b:2 Kor. 8, 23] - dit keer om er de afsluiting van de collecte te organiseren voor de christenen van Jeruzalem (2 Kor. 8, 6) [[b:2 Kor. 8, 6]]. Latere berichten, afkomstig uit de Pastorale Brieven kwalificeren hem als bisschop van Kreta (Tit. 1, 5) [[b:Tit. 1, 5]], vanwaar hij op uitnodiging van Paulus zich bij de Apostel voegt in Nikopolis in Epirus (Tit. 3, 12) [[b:Tit. 3, 12]]. Vervolgens is hij ook naar Dalmatië gegaan (2 Tim. 4, 10) [[b:2 Tim. 4, 10]]. Over de achtereenvolgende reizen van Titus en over zijn dood hebben wij verder geen informaties.

Timoteüs en Titus
Wanneer we de beiden figuren van Timoteüs en Titus tegelijk beschouwen, kunnen we concluderend zeggen dat zij ons enkele heel betekenisvolle gegevens opleveren. Het belangrijkste is dat Paulus zich bij het volbrengen van zijn missies omringde met medewerkers. Hij blijft ongetwijfeld de Apostel bij uitstek, stichter en herder van vele kerken. Toch blijkt duidelijk dat hij niet alles alleen deed, maar steunde op vertrouwde personen die deelden in zijn ontberingen en zijn verantwoordelijkheden. Een andere belangrijke observatie betreft de beschikbaarheid van deze medewerkers. De bronnen stellen wat Timoteüs en Titus aangaat heel duidelijkheid hun onmiddellijke bereidheid in het licht in het op zich nemen van diverse opdrachten, die dikwijls bestonden in het vertegenwoordigen van Paulus, ook in niet gemakkelijke situaties. In één woord: zij leren ons het evangelie met edelmoedigheid te dienen, in de wetenschap dat dat ook een dienst aan de Kerk zelf met zich meebrengt. Nemen we tenslotte ook de aanbeveling ter harte die de apostel Paulus aan Titus doet in de brief die aan hem gericht is: "Ik wil dat u daarvan moedig getuigt, opdat zij die in God geloven, hun best doen om de eersten te zijn bij elk goed werk. Dat is goed en de mensen zullen er wel bij varen" (Tit. 3, 8) [b:Tit. 3, 8]. Door middel van onze concrete inzet moeten en kunnen ook wij de waarheid van deze woorden ontdekken, en juist in deze adventstijd rijk zijn aan goede werken, om zo de deuren van de wereld te openen voor Christus, onze Heiland.