Oecumenische dialoog en trouw aan het Evangelie

Dierbare broeders en zusters in Christus,

Het is een bijzonder genoegen u vandaag welkom te heten als leden, consultoren en staf van het Secretariaat voor de bevordering van de eenheid der Christenen. Het is een genoegen dat ik een aantal nieuwe leden kan begroeten, diocesane bisschoppen uit verschillende delen van de wereld, die in de uitoefening van hun collegiale verantwoordelijkheid graag hier komen om de Heilige Stoel bij te staan in zijn universele zending tot eenheid. Het is een genoegen, omdat mijn ontmoeting met u plaats heeft enkele dagen voor de twintigste verjaardag van de afkondiging door het Tweede Vaticaans Concilie van zijn dogmatische constitutie over de Kerk [617] en zijn decreet over het oecumenisme [618], basisdocumenten die om zo te zeggen de Magna Carta vormen van uw bijzondere dienst aan de Kerk. En het is een genoegen, omdat u gedurende deze week de oecumenische dimensies van de nieuwe Codex van het kerkelijk recht [30] bestudeert.

In de apostolische constitutie Sacrae Disciplinae Leges [3464] ter afkondiging van de nieuwe Codex [30], heb ik erover gesproken als 'een krachtige poging ... de ecclesiologie van het concilie in canonieke taal te vertalen' en als 'de voltooiing van het leergezag van het Tweede Vaticaans Concilie'. Terwijl ik de elementen opsomde, welke het ware en echte beeld van de Kerk kenmerken, heb ik zorgvuldig melding gemaakt van 'de ijver van de Kerk... voor het oecumenisme' Sacrae Disciplinae Leges [[3464]] Eén canon is in dit opzicht van bijzonder belang. Terwijl hij een fundamentele zorg van Unitatis Redintegratio [618] weergeeft, stelt hij zonder dubbelzinnigheid vast: 'Het komt op de eerste plaats het hele bisschoppencollege en de Heilige Stoel toe onder de katholieken de oecumenische beweging te bevorderen en richting te geven, waarvan het doel het herstel van de eenheid (Unitatis redintegratio) tussen alle Christenen is, welke de Kerk door de wil van Christus verplicht is te bevorderen.' §1 [[30|755]]

De afkondiging van de codex, een zo zorgvuldig gedurende vele jaren voorbereid en bediscussieerd werk, is een voorbeeld van de manier waarop onze getrouwheid aan het Evangelie en aan het mysterie van de Kerk ons van woorden tot daden moet brengen. De codex is onvermijdelijk kort en beknopt, maar in haar toepassing op het pastorale leven wil ze een 'werkzaam middel zijn voor de Kerk om zich te vervolmaken volgens de geest van het Tweede Vaticaans Concilie.' Sacrae Disciplinae Leges [[3464]] Het is uw taak geweest in deze dagen verder na te denken over de vele manieren waarop de oecumenische implicaties van deze 'wet van het concilie' zijn praktische uitdrukking kan en moet vinden in het dagelijks leven van de Kerk. Enkele maanden geleden hadden wij daarvan een treffend voorbeeld. Tijdens het bezoek van de Syrisch-Orthodoxe patriarch Moran Mar Ignatius Zakka I Iwas in juni jongstleden hadden wij het genoegen een gemeenschappelijke verklaring [3287] te tekenen. Daarin konden wij als resultaat van een lange en zorgvuldige dialoog één geloof in het mysterie van het mensgeworden Woord belijden. Maar wij kwamen er ook toe een praktische uitdrukking aan dit gemeenschappelijk geloof te geven door een nauwe pastorale samenwerking tussen onze kerken goed te keuren, en ook de toediening "van de sacramenten aan die leden van beide kerken die geen toegang hebben tot hun eigen priesters." Gezamenlijke Verklaring van Paus Johannes Paulus II en de Syrisch-orthodoxe Patriarch van Antiochië van de Syriërs en van het hele Oosten, Moran Mar Ignatius Zakka I Iwas [[3287|9]] Dit is nog niet de volle gemeenschap waarnaar wij vurig verlangen, maar het geeft reeds een vollediger uitdrukking in daden aan de groeiende gemeenschap welke reeds tussen ons bestaat.

Maar zoals dit voorbeeld aantoont, kunnen woorden alleen in die mate tot daden leiden, dat wij werkelijk één zijn in het geloof dat wij belijden. Daarom wordt zo'n belang gehecht aan de vele dialogen waarbij de katholieke Kerk thans is betrokken door het werk van uw secretariaat en zijn edelmoedige medewerkers. Deze dialogen zijn te talrijk om ze in deze korte toespraak op te sommen, maar ik moet mijn voldoening uitspreken, dat nu een officiële dialoog is begonnen met de Wereldbond van Baptisten.

De voornaamste onderwerpen in onze geloofsdialoog met de Orthodoxe Kerken hebben betrekking op het mysterie van de Kerk en de sacramenten. Vanwege de vooruitgang in deze dialoog was ik bijzonder blij tijdens mijn bezoek aan Zwitserland eerder dit jaar, het Orthodox centrum van het oecumenisch patriarchaat in Cambesy [7237] te bezoeken. Mijn bezoek was noodgedwongen kort, maar in de hartelijke verwelkoming welke ik daar ontving, kon ik opnieuw iets beleven van de ervaring van mijn bezoek aan het Oecumenisch patriarchaat [3298] vijf jaar geleden, een ervaring welke wordt hernieuwd en gekoesterd in de jaarlijkse uitwisseling van bezoeken tussen Rome en Constantinopel op de feestdagen van de heilige apostelen, onze patronen.

Het is bijzonder bemoedigend te zien, dat vele andere dialogen nu ook, elk op zijn eigen manier, tot een punt zijn gekomen, waarop hun hoofdthema het mysterie van de Kerk zelf is; zo vormt de leer welke de kern van de leer van het concilie was, vandaag de kern van de oecumenische dialoog. Dit is bijvoorbeeld waar voor de nieuwe fase van de dialoog met de Anglicaanse Gemeenschap [d:268], welke een goed begin heeft gemaakt, ook al is het eindrapport van de vorige commissie het voorwerp van voortgezette studie en waardering overeenkomstig de respectieve procedures van onze twee commissies.

Zoals u weet, had ik tijdens mijn bezoek aan Zwitserland een ontmoeting van bijzonder belang op het oecumenisch centrum van de Wereldraad van Kerken [7236], en daar kon ik in een klimaat van gebed eens te meer spreken over de betrokkenheid van de katholieke Kerk bij het werk voor de eenheid. Eveneens kon ik met de staf over de verschillende praktische stappen spreken waarin onze toenemende samenwerking steeds meer haar uitdrukking vindt, hetzij op het terrein van de multilaterale theologische dialoog, hetzij op samenwerkingsgebieden om de onberekenbare noden van een helaas verdeelde mensheid het hoofd te bieden. Die ontmoeting was, evenals de vele oecumenische ontmoetingen die een belangrijk onderdeel van mijn apostolische reizen vormen, inderdaad een bemoediging en een vreugde.

Onze woorden beginnen dus een omzetting in daden te vinden. Onze dialogen en andere contacten zijn bedoeld om in waarheid en liefde tot diepe uitwisselingen van betrekkingen met onze mede-Christenen te komen en ik dank God, dat dergelijke uitwisselingen nu door zijn genade duidelijk beginnen te worden. Maar wij moeten daarover niet te voldaan zijn; een dergelijke uitwisseling van betrekkingen mag niet worden beperkt tot een loutere kwestie van wederzijdse hoffelijkheden, die geen rekening houden met de ernstige moeilijkheden die nog onder ogen moeten worden gezien. Ze moet ons tot die samenwerking brengen welke ons in staat stelt met één hart en één stem het woord van God te verkondigen, een samenwerking welke naar wij hopen, als ze voortgang maakt, ons tot die volheid van gemeenschap in geloof en liefde zal leiden, welke de wil van God is en waarnaar wij verlangen.

Daarom hebben wij, die bisschoppen zijn, een ernstige verantwoordelijkheid de wil tot eenheid onder de mensen te bevorderen die aan onze zorgen zijn toevertrouwd. De zorgvuldige en fijngevoelige uitvoering van de nieuwe Codex van het kerkelijk recht met zijn voortdurende nadruk op het belang van de kerkelijke gemeenschap, moet een primair middel zijn om de 'geest van het concilie' te versterken, welke de katholieken overal moet kenmerken. In uw samenwerking met de Apostolische Stoel door uw werk op het Secretariaat voor de bevordering van de eenheid der Christenen en in uw werk als herders in uw eigen bisdommen en als leden van uw bisschoppenconferenties, dring ik er bij u op aan, dit werk met moed en trouw uit te voeren, want dit zijn de werkelijke elementen van een waar pastoraal beleid. De heilige Paulus zei niet alleen tot allen: 'Blijft waakzaam', maar ook 'staat vast in het geloof, weest moedig en sterk. Laat alles bij u gebeuren met liefde' (1 Kor. 16, 13-14) [b:1 Kor. 16, 13-14]. Zoals de canon zegt, die ik reeds heb aangehaald: 'Het is voor de bisschoppen en, in overeenstemming met de wet, voor de bisschoppenconferenties zaak deze zelfde eenheid te bevorderen en overeenkomstig de verschillende behoeften en gelegenheden van de omstandigheden, praktische normen te geven die overeenstemmen met de beschikkingen die door het hoogste gezag van de Kerk zijn gegeven.' §2 [[30|755]] Terwijl wij nogmaals de twintigste verjaardag van het conciliedecreet over het oecumenisme [618] in herinnering roepen, een decreet dat na de rijke ervaring van twintig jaar van deze nieuwe verhoudingen met onze mede-Christenen zelfs meer voor ons betekent, een decreet dat ons voortdurend uitdaagt tot nieuw en steeds energieker handelen op elk niveau van het kerkelijk leven, dank ik u nogmaals voor uw aanwezigheid op deze voltallige vergadering. Ik vraag de God van de eenheid u te zegenen en ieder die met u en met het secretariaat meewerkt in de arbeid voor het herstel van de eenheid onder alle Christenen - een taak 'welke de Kerk door de wil van Christus verplicht is te bevorderen.' § 1 [[30|755]]

En moge Maria, de moeder van het mensgeworden Woord van God, u bijstaan door al uw werkzaamheden te richten op de eer van de allerheiligste Drie-eenheid: de Vader en de Zoon en de Heilige Geest.