Een meer broederlijke mensheid naar het beeld van de Drie-eenheid van Liefde

Mijne Heren kardinalen,
Dierbare broeders in het bisschopsambt en priesterschap,
dierbare broeders en zusters,

Ik dank kardinaal Versaldi voor zijn beminnelijke inleidende woorden en ik groet u van harte. Deze voltallige zitting gaf u de gelegenheid om deze dagen het compacte werk te herlezen dat gedurende de drie laatste jaren tot stand kwam en om engagementen voor de toekomst uit te stippelen, met een open hart en met hoop. Het domein dat tot de competentie van het Dicasterium [d:119] behoort, engageert u om de fascinerende wereld van de opvoeding binnen te gaan, wat nooit een repetitieve handeling is maar de kunst om te groeien, te rijpen en daarom nooit hetzelfde is.

Opvoeding is een dynamische realiteit, een beweging die mensen tot het licht brengt. Het is een bijzondere soort van beweging, met kenmerken die het een groeidynamiek geven, en gericht is op de volle ontwikkeling van de persoon in zijn individuele en sociale dimensie. Ik zou bij enkele typische trekken willen stilstaan.

Het is eigen aan de opvoeding, een ecologische beweging te zijn. Zij is één van de krachten die het totaalobjectief van de opvoeding in de hand werken. Opvoeding die de persoon in het centrum van zijn integrale realiteit plaatst, beoogt hem kennis van zichzelf bij te brengen, kennis van ons gemeenschappelijk huis waarin hij geplaatst is om te leven, en vooral om broederlijkheid te ontdekken als een relatie binnen de multiculturele samenstelling van de mensheid, wat een bron van wederzijdse verrijking is.

Zoals ik schreef in de encycliek Laudato Si' [5000], draagt deze educatieve beweging bij tot het herstel van de

“verschillende niveaus (van) een ecologisch evenwicht: het innerlijk evenwicht met zichzelf, het solidaire evenwicht met de ander, het natuurlijk evenwicht met alle levende wezens en het geestelijke evenwicht met God. De milieuopvoeding zou ons erop moeten voorbereiden de sprong naar het Mysterie te maken waaraan een ecologische ethiek haar diepste zin ontleent. Anderzijds zijn er opvoeders die in staat zijn de pedagogische wegen voor een ecologische ethiek opnieuw te ontwerpen, zodat zij effectief helpen te groeien in solidariteit, verantwoordelijkheid en zorg, gebaseerd op medeleven.” Laudato Si' [[5000|210]]

Wat de methode betreft, is opvoeding een inclusieve beweging. Inclusie van alle uitgesloten personen: uitgesloten omwille van armoede, van kwetsbaarheid door oorlog, hongersnood en natuurrampen, van sociale selectiviteit, van familiale en existentiële moeilijkheden. Inclusie die concreet wordt door educatieve acties ten voordele van vluchtelingen, slachtoffers van mensenhandel, migranten, en die geen onderscheid maken tussen geslacht, godsdienst of volksgroep. Inclusie is geen moderne uitvinding, maar maakt integraal deel uit van de christelijke heilsboodschap. Het is vandaag noodzakelijk, deze inclusieve beweging van de opvoeding te versnellen om de wegwerpcultuur in te dijken, die het resultaat is van het afwijzen van broederlijkheid als constitutief element van de mensheid.

Een ander kenmerk van opvoeding is een vredelievende beweging te zijn. Een beweging die vrede brengt, is harmonieus – wij zullen er later over spreken, maar ze zijn met elkaar verbonden. De jongeren zelf getuigen ons daarvan, zij die door hun engagement en dorst naar waarheid, ons “voortdurend terugbrengen bij het feit dat hoop geen utopie is en dat vrede een goed is dat altijd mogelijk is.” Tot de leden van het Diplomatencorps geaccrediteerd bij de Heilige Stoel [[7614]] Een educatieve beweging die vrede brengt, is een kracht die moet aangewakkerd worden en ingaat tegen de verafgoding van het ik, oorzaak van onvrede, breuken tussen de generaties, onder de volken, culturen, tussen rijke en arme volken, tussen wat mannelijk is en vrouwelijk, tussen economie en ethiek, mensheid en milieu. vgl: Wereldpact voor de Opvoeding - Instrumentum laboris [[[7615]]]

Deze breuken en tegenstellingen, die de relaties bemoeilijken, verbergen angst voor verscheidenheid en verschillen. Daarom is de opvoeding met haar vredelievende kracht geroepen om mensen op te leiden die kunnen begrijpen dat verscheidenheid geen hinder is voor eenheid, maar integendeel onmisbaar voor de rijkdom van ieders identiteit.

Een ander typisch element van opvoeding is een teambeweging te zijn. Het is nooit de actie van één persoon of instituut. De conciliaire Verklaring Gravissimum Educationis [647] zegt, dat de school

“als het ware een centrum tot stand brengt, aan wiens activiteit en vooruitgang deelhebben: de gezinnen, de leerkrachten, de diverse verenigingen die het culturele, burgerlijke en godsdienstige leven behartigen, de burgerlijke maatschappij en de gehele menselijke gemeenschap.” Gravissimum Educationis [[647|5]]

Van haar kant zegt de apostolische Constitutie Ex corde Ecclesiae [4623], waarvan wij dit jaar de dertigste verjaardag van haar uitvaardiging vieren, dat

“de katholieke Universiteit haar objectieven nastreeft binnen haar engagement om een authentiek humane gemeenschap te vormen, bezield door de geest van Christus.” Ex corde Ecclesiae [[4623|21]]

Doch alle universiteiten zijn geroepen

“gemeenschappen van studie, onderzoek en vorming” par. 1 [[6795|(11)]]

te zijn.

Deze teambeweging heeft het om verschillende redenen, reeds lang moeilijk. Daarom heb ik de noodzaak aangevoeld voor de aanstaande 14e mei, de dag van de Educatieve Wereldalliantie [d:144] te promoten, waarvan ik de organisatie heb toevertrouwd aan de Congregatie voor Katholieke Opvoeding [d:119]. Het is een oproep, gericht aan iedereen die politieke, administratieve, godsdienstige en educatieve verantwoordelijkheid draagt om “het dorp van de opvoeding” opnieuw vorm te geven. Het gaat er niet om samen te zijn om programma’s op te stellen, maar opnieuw een gemeenschappelijke stap te ondernemen om het engagement voor en met de jonge generaties nieuw leven in te blazen, die de geestdrift voor een meer open en inclusieve opvoeding vernieuwt, zodat geduldig luisteren, constructieve dialoog en wederzijds begrip mogelijk zijn. De educatieve alliantie mag geen simpel systeem zijn en mag het positivisme niet herkauwen dat wij kregen van de opvoeding van de Verlichting. Ze moet revolutionair zijn.

“Het is nooit zo noodzakelijk geweest als vandaag, om de krachten te bundelen in een ruime educatieve alliantie ten einde personen te vormen die volwassen en bekwaam zijn om fragmentatie en oppositie te overstijgen en terug relaties aan te knopen voor een meer broederlijke mensheid.” Voor die objectieven is moed nodig: “De moed om de persoon in het centrum te plaatsen (…). De moed om de beste krachten te investeren (…). De moed om personen te vormen die beschikbaar zijn om zich ten dienste te stellen van de gemeenschap”. Reinventing the Global Educational Alliance [[7550]] De moed om opvoeders een goed loon te geven.

Ik zie in de samenstelling van een educatieve wereldalliantie de mogelijkheid om een interdisciplinaire en transdisciplinaire alliantie te vergemakkelijking en groei te geven. Zo een alliantie signaleerde de recente apostolische Constitutie Veritatis Gaudium [6795] voor kerkelijke studies, maar zij geldt voor alle studies, als

“vitaal en intellectueel principe van kennis om eenheid te zien in de verscheidenheid en respect te hebben voor de veelzijdige expressies ervan die met elkaar verbonden zijn en convergeren, meer bepaald in verband met het hedendaagse gefragmenteerde en dikwijls gedesintegreerde panorama van de universitaire studies en met een conflictueus of relativistisch en onzeker pluralisme van overtuigingen en culturele opties.” Voorwoord, 4c [[6795]]

Tegen deze ruime horizont van de opvoeding, wens ik dat u met vrucht het programma voor de volgende jaren verder verwezenlijkt, in het bijzonder de redactie van een Directorium, de oprichting van een Wereldobservatorium, de kwalificatie en op puntstelling van de kerkelijke studies, en meer toewijding voor de universiteitspastoraal als instrument voor de nieuwe evangelisatie. Al die engagementen kunnen efficiënt bijdragen tot het smeden van de alliantie, in de zin die het Woord Gods ons geleerd heeft: “Het verbond tussen God en de mensen, het pact tussen de generaties, het verbond tussen de volken en culturen, het verbond – op school – tussen onderwijzers en leerlingen en ook de ouders, het verbond tussen mens, dier en planten en zelfs de onbezielde realiteiten die ons gemeenschappelijk huis mooi en kleurrijk maken. Alles is relatie met alles, alles is geschapen om het levende beeld van God te zijn die Drie-eenheid van Liefde is!.” Tot de academische gemeenschap van het universitaire Instituut Sofia van Loppiano [[7616]]

Dierbare broeders en zusters, ik dank u voor het werk dat u dagelijks en met toewijding verricht. Ik smeek over u de gaven af van de Heilige Geest opdat Hij u zou sterken in uw delicaat dienstwerk voor de opvoeding. En ik vraag u, wil voor mij bidden alstublieft. Dank u.