Tot de priesters en de vastenpredikers van Rome

Wij willen u allereerst deelgenoot maken van de vreugde en ontroering die ons vervullen bij deze geestelijke ontmoeting op de drempel van de heilige vastentijd van het jaar 1965, Uw aanwezigheid hier is voor altijd een vertroosting en. een reden tot blijdschap. Nooit zijn wij ons meer bewust van de ernst van onze taak en nooit voelen wij sterker het verlangen om u tot hulp en steun te zijn dan juist bij deze zeldzame gelegenheden waarin wij u allen te zamen rondom ons verenigd zien.

Gij van uw kant komt getuigenis afleggen van uw genegenheid en trouw en van uw vaste voornemen ons als toegewijde medewerkers terzijde te staan in de beoefening van ons ambt; wij zijn in de gelegenheid u onze erkentelijkheid en achting te betuigen en u de verzekering te geven van ons vaste vertrouwen in u.

Tussen u en ons bestaat een innige band. Gij draagt met ons de zorg voor de zielen van de eerste, de enige uitverkoren apostolische Kerk en, meer dan wij, voelt gij de moeiten en lasten; gij zijt in de volste zin van het woord onze geestelijkheid, dit wil zeggen: onze medebroeders, onze zonen, onze priesters waarin wij onszelf begrepen en vertolkt willen zien. Gij, priesters, waarin wij weerspiegeld en gerealiseerd willen zien het ideale priesterschap van Christus, dat het hoogtepunt is van onze gedachten en onze wensen omdat het het hoogtepunt is van zijn liefde en zijn heilsplan. Gij, herders; leraren, dienaren van het Romeinse volk, uw roeping maakt deel uit van het actie-plan van God in de geschiedenis en dus van onze zending als bisschop, als opvolger van de apostel Petrus, als plaatsbekleder van Christus.

Luistert dus naar ons!

Of liever, leest in ons hart de vele, vele dingen die wij u zouden willen toevertrouwen. Helaas moeten wij ons hier beperken tot de grote lijnen.

Onze eerste gedachte betreft de trouw aan uw roeping en aan uw priesterlijk ambt: 'hic iam quaeritur inter dispensatores ut fidelis quis inveniatur' (1 Kor. 4, 1) [b:1 Kor. 4, 1]; met andere woorden de inwendige gehechtheid en trouw aan het offer dat gij gebracht hebt, totaal en onherroepelijk, van uw leven aan de Heer en aan de Kerk, uw offer aan de enige liefde, uw offer aan het kruis van Christus, de navolging van Hem als enig en eeuwig voorbeeld van volmaaktheid; in één woord: uw heiliging 'haec est enim voluntas Dei, sanctificatio vestra; ... vocavit nos Deus ... in sanctificationem' (1 Tess. 4, 3-7) [b:1 Tess. 4, 3-7].

Het tweede punt: de praktische, juiste en door God en ons gezegende lijn die gij moet aanhouden in uw gedachten, uw gedrag, uw herderlijke arbeid, in de leiding der zielen, in de prediking, in de activiteiten op maatschappelijk gebied. Wij begrijpen zeer goed hoe moeilijk het kan zijn deze praktische lijn duidelijk te onderkennen in een tijd als deze waarin alles wankel komt te staan vanwege valse beschuldigingen of ten gevolge van een problematiek die alles in twijfel trekt, alles aan kritiek onderwerpt, meent te kunnen beoordelen en te kunnen veranderen.

Welnu, wij drukken u op het hart: staat open voor de geest van vernieuwing die door de wereld waait en ook de Kerk niet onberoerd laat, maar waakt er tegelijkertijd voor u niet te laten meesleuren in de maalstroom van willekeurige nieuwigheden, doet niet mee aan de mode om allerlei dingen in te voeren die niet door de Kerk zijn goedgekeurd of die nog aan de ervaring getoetst moeten worden - ex fructtbus eorum! onthoudt het! Wanneer de gehoorzaamheid ooit reden van bestaan heeft in het leven van de Kerk en wanneer deze deugd ooit een bron van heil en verdienste is, dan menen wij dat thans het uur aangebroken is om dit te erkennen en er openhartig en krachtig voor te getuigen, zoals het volgelingen van Hem die 'gehoorzaam geworden is tot de dood' (Fil. 2, 8) [b:Fil. 2, 8] betaamt. Gij moet vertrouwen hebben in de leiding van hen die boven u gesteld zijn. We herhalen nogmaals: 'Oboedite praepositis vestris et subiacete eis. Ipsi enim pervigilant quasi rationem pro animabus vestris reddituri, ut cum gaudio hoc faciatis, et non gementes; hoc enim expedit vobis!' (Hebr. 13, 17) [b:Hebr. 13, 17].

Weest ervan overtuigd dat de gehoorzaamheid, die bloeien moet in elke sector van de Kerk Gods nooit overbodig zal zijn; zij zal nooit onlogisch of vernederend zijn, zij zal nooit geëist worden uit een hoogmoedig verlangen naar macht, noch worden opgelegd door een willekeurig en onverantwoord, of door een - zoals men dat tegenwoordig pleegt te noemen - constantijns of feodaal gezag. Neen, de gehoorzaamheid heeft haar oorsprong in een door God gewild en aan God ontleend gezag. Een gezag dat goed en sterk is en dat is ingesteld omwille van de verkondiging van Christus' leer, omwille van de opbouw van de kerkelijke gemeenschap, omwille van de meest vruchtbare en volledige beoefening van de pastorale liefde; om de zielen te bevrijden van hun zwakheden en twijfels, om de kinderen Gods te verheffen en hen bewust te maken van hun waardigheid en hun verantwoordelijkheid; omwille van de algemene heiliging van degenen die leiden zowel als van degenen die gehoorzamen en van al degenen die de zoetheid en de kracht van de katholieke leer erkennen.

Wij zouden nog vele andere punten kunnen bespreken, wij willen noch kunnen daar op dit ogenblik bij stilstaan.

Liever willen wij van deze ontmoeting gebruik maken om bij u een punt aan te bevelen dat in het kerkelijke leven van het ogenblik een zeer grote betekenis heeft nl. de toepassing van de conciliaire constitutie over de heilige liturgie [570]. De inhoud van de constitutie is u allen bekend, bovendien zal u, aan het einde van deze plechtigheid, over dit onderwerp nog een boekje ter hand gesteld worden.

Onze aanbeveling heeft betrekking op het volgende:

Besteedt de uiterste zorg aan het onderrichten, uitleggen en toepassen van de nieuwe vormen waaronder de Kerk van nu af de eredienst wil beoefenen. Dit is geen gemakkelijke taak, dit dient te geschieden met tact en beleid, dat vraagt om daadwerkelijke en regelmatige belangstelling, geduldige, liefdevolle, persoonlijke, werkelijk pastorale hulp en steun uwerzijds. Vele gewoonten, die in menig opzicht achtenswaardig en dierbaar zijn, zullen moeten veranderen; goede, vrome gelovigen moeten lastig gevallen worden met nieuwe vormen van gebed die zij niet dadelijk zullen begrijpen; vele mensen die in de kerk baden of niet baden, al naar believen, moeten nu gebracht worden tot een persoonlijk en gezamenlijk uitgesproken gebed; de gehele gemeenschap der gelovigen moet gebracht worden tot een meer concrete en actieve deelneming in het gebed en in de eredienst. Het gaat er dus om nieuwe gebaren, gebruiken, formules en gevoelens in te voeren; wij zouden het een godsdienstig activisme willen noemen. In één woord het gaat erom het volk Gods te betrekken in de liturgische handeling van de priester. Wij herhalen: dit is een moeilijke taak, dit vraagt om zeer veel tact. Maar wij voegen er dadelijk aan toe: de hernieuwing is noodzakelijk en zij zal een heilzame uitwerking hebben. Misschien zult gij in uw ambt nooit groter uitwendige voldoening en nooit groter innerlijke vertroosting smaken dan wanneer gij de vruchten van uw pedagogische en pastorale inspanning begint te plukken en wanneer gij de woorden van de psalm in werkelijkheid ervaart: 'Ecce quam bonum et quam jucundum habitare fratres in unum'. (Ps. 133, 1) [b:Ps. 133, 1].

De diepe, oprechte en daadwerkelijke eenheid val?uw gelovigen, wanneer zij te zamen met u bidden en offeren, zal zich aan u openbaren in een altijd weer nieuwe, mystieke schoonheid en u ruimschoots alle moeiten vergoeden die gij u getroost hebt om dit resultaat te bereiken. Maar, denkt erom, gij moet er zelf van overtuigd zijn dat het om iets groots gaat, dat er hoge idealen op het spel staan, ja zelfs goddelijke waarheden bij betrokken zijn, en dat wij met deze methode, met deze ware, gezaghebbende, gezegende, doeltreffende methode het hart willen raken van de moderne mens om daar opnieuw de vlam van de liefde tot God en tot de naaste te ontsteken en hem de mogelijkheid te bieden tot een troostrijk en verlossend godvruchtig gebed.

En naast deze grootse opvatting over de nieuwe liturgie is natuurlijk ook de zorg voor het detail en alles wat daar bijkomt, zoals tijdsduur, regelmaat, voorwerpen, gebaren, bewegingen, in acht nemen van stilte en - misschien het moeilijkste van alles - het gezang, onontbeerlijk. Er zullen jaren voor nodig zijn, maar wij moeten beginnen, opnieuw beginnen, volhouden, om te bereiken dat de vergadering der gelovigen eenstemmig en welluidend haar stem verheft.

Onder de vele dingen waaraan voorbereiding, zorg en aandacht gewijd moeten worden neemt het woord een voorname plaats in, zoals gij weet. Een gedeelte van de liturgie van de heilige mis wordt ingenomen door het woord. Allereerst door het woord van de Heilige Schrift dat wordt gelezen en waarnaar geluisterd wordt en vervolgens door het woord van de priester in zijn functie van apostel, profeet, leraar en leider van het volk Gods. Over dit woord, uw woord, o zielenherders en vastenpredikers, willen wij vandaag speciaal spreken. De heilige liturgie verheft uw woord tot zijn allereerste functie van verkondiging van de boodschap van het heil; zij schenkt het een Bijbelse inhoud; zij verbindt het op innige wijze met de offerdienst; zij ontdoet het van alle retorische overdaad; zij verleent het een goddelijk gezag. Ongetwijfeld herinnert gij u hetgeen gezegd en geschreven is over de heilige prediking, over de betrekking die er moet bestaan tussen hetgeen gepredikt wordt en het geestelijk en zedelijk leven van hem die predikt; over het gebed dat aan de prediking vooraf moest gaan: hij die predikt, zo leert de heilige Augustinus ons, 'sit orator antequam dictor' P.L. 34, 103 [[2077]]; over de oprechtheid, die de prediking moet kenmerken: 'Sacerdotis Christi mens osque concordent', zei de heilige Hiëronimus 52. 7; P.L. 22, 533 [[1052]]; over de inhoud die een godsdienstig karakter moet hebben en gericht moet zijn op onderrichting en stichting van de gelovigen en niet op het wekken van bewondering en verder over de noodzakelijkheid en de veelvormigheid van het predikambt en over de grote mogelijkheden die het biedt op didactisch, vermanend, dogmatisch en oratorisch gebied.

Wij zullen deze lessen nu niet herhalen, wij willen u slechts herinneren aan al die leraren en heiligen die het predikambt tot onderwerp van hun onderrichtingen gekozen hebben. Het zou zeker de moeite waard zijn deze geschriften te verzamelen en te bestuderen. Wij willen ons vandaag beperken tot het uitspreken van een wens: moge uw prediking vruchten afwerpen. De kunst om het predikambt op vruchtbare wijze te beoefenen zou tot één der belangrijkste punten van de moderne priesteropleiding gemaakt moeten worden, het voorbeeld van de sprekers die wij dagelijks op radio en televisie beluisteren spoort ons daartoe aan, de groeiende culturele belangstelling van het publiek wekt ons daartoe op, de onverdraagzaamheid van de moderne mens ten opzichte van iedere vorm van onbekwaamheid, hoogdravendheid, retoriek, pseudocultuur, wereldse surrogaten voor het gewijde woord noodzaakt ons daartoe, het hedendaags verlangen naar een helder, eenvoudig, kort, intelligent, essentieel woord eist dit van ons. Het zal echter altijd moeilijk blijven om goddelijke dingen in menselijke woorden uit te drukken, om aan het gewijde woord zo een mysterieuze kracht te verlenen dat het overtuigt en een heilzame uitwerking heeft, om ons armzalig woord zo scherp en zo levend te maken als een zwaard, gelijk er geschreven staat: 'Vivus est enim sermo Dei et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti' (Hebr. 4, 12) [b:Hebr. 4, 12].

Bedenkt wel, dierbare pastoors en vastenpredikers, het godsdienstig leven van onze tijd is voor een groot gedeelte afhankelijk van de menselijke en tegelijkertijd mysterieuze doeltreffendheid van uw prediking.

Daarom willen wij in deze toespraak eer brengen aan uw ambt, daarom willen wij u troosten en bemoedigen, niet alleen met het woord maar met de geest, met studie en gebed, met onze bezorgdheid, met ons hart, en tot besluit willen wij u toewensen dat voor u de vreugde en de verdienste moge zijn weggelegd van een waarlijk heilige, waarlijk doeltreffende prediking.