De liefde van Christus jegens de migranten

De liefde van Christus voor de migranten laat ons geen rust (2 Kor. 5, 14) [[b:2 Kor. 5, 14]] om opnieuw naar hun problemen te kijken waarmee tegenwoordig de gehele wereld in aanraking komt. Op een of andere wijze hebben alle landen te maken met migratie; het maatschappelijk, economisch, politiek en godsdienstig leven wordt er sterk door beïnvloed, en migratie wordt steeds meer een blijvend structureel gebeuren. Vaak wordt ze bepaald door de vrije beslissing van de migranten, welke in veel gevallen wordt ingegeven niet alleen door redenen van economische aard maar ook door culturele, technische en wetenschappelijke redenen. Ze weerspiegelt de wereldwijde onevenwichtigheden op sociaal en economisch gebied, en ook op dat van de bevolkingsopbouw, waardoor mensen ertoe worden gebracht te emigreren.

Dit verschijnsel komt ook voort uit overdreven nationalisme, en in sommige landen zelfs uit haat en systematische of gewelddadige uitsluiting van etnische of godsdienstige minderheden bij burgerlijke, politieke of godsdienstige conflicten, waardoor alle werelddelen geteisterd worden. Door deze conflicten zwellen de stromen vluchtelingen en ballingen aan, en vermengen zich vaak met de stromen migranten. Er worden daarbij ook gastlanden betrokken waarin etnische groepen en mensen met verschillende taal en cultuur bij elkaar worden gebracht, met het risico van onderlinge tegenstellingen en botsingen.

Maar door migratie leren mensen elkaar ook kennen. Ze biedt gelegenheid voor gesprek en gemeenschap en ook voor integratie op verschillende niveaus. Paus Johannes Paulus II heeft hierop gewezen in zijn Boodschap voor de Wereldvrededag 2001: "In veel beschavingen heeft immigratie nieuwe groei en een verrijking opgeleverd. In andere gevallen is er een culturele scheiding blijven bestaan tussen de lokale bevolking en de immigranten, maar heeft men wel bewezen dat men naast elkaar kan leven, elkaar respecteert en de diversiteit aan gebruiken accepteert of tolereert." Dialoog tussen culturen voor een beschaving van liefde en vrede [[196|12]] vgl: Novo millennio ineunte [[[9|55]]]

Het is geen eenvoudige uitdaging waarmee de huidige migratie ons confronteert, omdat ze in verband staat met kwesties op het gebied van economie, sociaal welzijn, politiek, cultuur, gezondheid en veiligheid. Alle christenen moeten op deze uitdaging ingaan; het is niet alleen maar een zaak van goedwillendheid of charisma van enkelen onder hen.

Maar we mogen niet zwijgend voorbijgaan aan de edelmoedige reactie van mannen en vrouwen, genootschappen en organisaties, die bij het zien van hoe talloze mensen onder emigratie te lijden hebben, opkomen voor de rechten van gedwongen of vrijwillige migranten en hen verdedigen. De betrokkenheid van deze mensen kan vooral worden toegeschreven aan de compassie van Jezus, de barmhartige Samaritaan, die de heilige Geest in het hart van mensen van goede wil overal verwekt, ook in de Kerk "waarin weer opnieuw het mysterie van haar Stichter, het mysterie van leven en dood tot leven komt". Rondzendbrief over de Kerk en de menselijke mobiliteit [[5978|(8)]] De door de Heer aan de Kerk toevertrouwde zending om het Woord van God te verkondigen is bovendien vanaf het begin nauw verbonden met de geschiedenis van christenen die emigreerden.

Daarom hebben we deze Instructie willen schrijven. Het voornaamste doel ervan is in te gaan op de geestelijke en pastorale noden van migranten, en van migratie meer en meer een instrument te maken van dialoog en verkondiging van de christelijke boodschap. Daarnaast wil dit document een antwoord geven op enkele belangrijke behoeften van deze tijd. Het is hierbij noodzakelijk rekening te houden met de nieuwe normen van de twee thans geldende Canonieke Wetboeken voor de Latijnse en de Oosterse katholieke Kerken. Wij willen ook ingaan op de bijzondere noden van de steeds talrijker migranten die behoren tot de katholieke Oosterse Kerken. Ook moet het oecumenisch aspect van de migratie voor de geest worden gehouden, omdat onder de stroom migranten zich christenen bevinden die niet in volledige communio zijn met de katholieke Kerk, alsmede het interreligieus aspect omdat onder de migranten steeds meer aanhangers zijn van andere godsdiensten, met name moslims. Ten slotte moet ons pastoraat openstaan voor nieuwe ontwikkelingen in de pastorale structuren zelf, en tegelijk verbondenheid waarborgen tussen de medewerkers in deze speciale pastorale arbeid en de plaatselijke hiërarchie.

Het migratieverschijnsel breidt zich steeds verder uit, en vormt tegenwoordig een belangrijk element in de toenemende onderlinge afhankelijkheid van de volkeren die kenmerkend is voor de globalisering. vgl: Ecclesia in Europa [[[710|(8)]]] vgl: Pastores Gregis [[[711|(69.72)]]] Deze heeft wel markten maar niet grenzen geopend, ze heeft de toegang geopend voor het vrije verkeer van informatie en kapitaal, maar niet in dezelfde mate voor het vrije verkeer van mensen. Geen enkele staat is hoe dan ook gevrijwaard van de gevolgen van een of andere vorm van migratie, die vaak met negatieve factoren verbonden is. Daaronder valt de verandering in de samenstelling van de bevolking in landen die het eerst geïndustrialiseerd werden, de groeiende ongelijkheid tussen Noord en Zuid, het bestaan van protectionistische belemmeringen in het internationaal handelsverkeer, waardoor de jonge landen hun producten niet tegen concurrerende prijzen kunnen afzetten op de markten van de landen in het Westen, en ten slotte het groeiend aantal conflicten en burgeroorlogen. Al deze gegevens zullen in de komende jaren even zovele factoren zijn die de migrantenstromen sneller zullen doen toenemen vgl: Ecclesia in Europa [[[710|(8)7]]] vgl: Pastores Gregis [[[711|(67)]]], ofschoon het opkomend internationaal terrorisme aanleiding kan zijn tot het nemen van maatregelen om veiligheidsredenen. Deze maatregelen zullen onvermijdelijk leiden tot indamming van de stroom migranten die ervan dromen werk en veiligheid te vinden in de zogeheten welvarende landen, die hen als arbeidskrachten nodig hebben.

Het is daarom niet verwonderlijk dat migratie voor de migranten, vroeger en ook nu nog, allerlei ontberingen en lijden met zich meebrengt. Toch wordt met name in de laatste tijd en in bepaalde omstandigheden tot migreren aangespoord om de economische ontwikkeling te bevorderen van het gastland of van het land van herkomst (met name door het geld dat de emigranten overmaken). Veel volkeren zouden niet zo ver gekomen zijn als waar ze nu staan, zonder de bijdrage die miljoenen immigranten hebben geleverd.

De emigratie van gezinnen en de steeds toenemende emigratie van vrouwen gaan met veel leed gepaard. Vaak worden ze als ongeschoold personeel (hulp in het huishouden) in dienst genomen, en werken ze illegaal. Vaak missen ze de meest elementaire mensen- en vakbondsrechten, zo ze al niet simpelweg slachtoffer zijn van ‘mensenhandel’, die zelfs kinderen niet ontziet. Dat is een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van de slavenhandel.

Ook al komt het niet tot dergelijke uitersten, toch moet men bedenken dat buitenlandse arbeiders niet beschouwd mogen worden als koopwaar of enkel maar arbeidskracht; ze mogen dus niet behandeld worden als zo maar een of andere productiefactor. Iedere migrant geniet onvervreemdbare fundamentele rechten die steeds geëerbiedigd dienen te worden. Bovendien hangt de bijdrage die de migranten aan het gastland kunnen leveren af van de mogelijkheid die ze in hun werk hebben om hun verstand en talenten te gebruiken.

Wat dit betreft werd op 1 juli de Internationale Conventie van kracht voor de Rechtsbescherming van alle Gastarbeiders en hun Gezinsleden; Paus Johannes Paulus II Vgl. Paus Johannes Paulus II,.. Vgl. Paus Johannes Paulus II, Angelus Domini van zondag 6 juli 2003, in: OR 7-8 juli 2003, 1 heeft sterk aangedrongen op de ondertekening daarvan. Hierin vindt men een samenvatting van de rechten De Conventie verwijst ook.. De Conventie verwijst ook naar andere reeds bestaande Conventies in internationaal verband en waarvan de beginselen en rechten heel logisch toegepast kunnen worden op migranten. De Conventie herinnert met name aan de Conventies over slavernij, tegen discriminatie op het gebied van het onderwijs en opvoeding en tegen iedere vorm van rassendiscriminatie, de internationale verdragen over burger- en politieke rechten en die welke betrekking hebben op economische, sociale en culturele rechten, alsmede de Conventie tegen vrouwendiscriminatie, de Conventie tegen martelingen en andere wrede, onmenselijke en vernederende behandelingen. Ook wordt er verwezen naar de Conventie over de rechten van het kind en naar de Manilla Verklaring van het Vierde Verenigde Naties-Congres over Misdaadpreventie en de Behandeling van Wetsovertreders. Verder moet erop gewezen worden dat zelfs landen die de internationale Conventie over de rechtsbescherming van alle gastarbeiders en hun gezinsleden niet hebben ondertekend, toch verplicht zijn zich te houden aan bovengenoemde Conventies, natuurlijk in het geval dat zij die hebben ondertekend en er volledig mee akkoord zijn gegaan. vgl: Deze als voorbeeld wat betreft het standpunt van de Kerk aangaande de rechten van de migranten in de maatschappij [[[712|23]]] waardoor het de migranten mogelijk wordt gemaakt een dergelijke bijdrage te leveren. Daarom verdient ze de instemming met name van de staten die het meest profiteren van de migratie. Daartoe stimuleert de Kerk de ratificatie van de internationale juridische instrumenten die de rechten van migranten, van vluchtelingen en van hun gezinnen waarborgen. Door tussenkomst van haar verschillende ter zake kundige instellingen en verenigingen (centra voor migrantenhulp, migrantentehuizen, bureaus voor sociale diensten, documentatie en bijstandverlening enzovoort) biedt de Kerk ook de in deze tijd steeds meer nodige bijstand aan. Vaak zijn migranten slachtoffer van illegaal dienstverband en kortlopende arbeidscontracten met armzalige werk- en levensomstandigheden, waarbij zij lichamelijk, verbaal en zelfs seksueel misbruik moeten ondergaan, lange uren moeten werken, vaak verstoken blijven van de normale gezondheidszorg en de normale sociale voorzieningen.

Maar terwijl deze precaire situatie van zoveel vreemdelingen iedereen tot solidariteit zou moeten bewegen, verwekt ze daarentegen bij veel mensen angst en vrees; ze ervaren de immigranten als een last, beschouwen hen met achterdocht en zien hen als een bedreiging en gevaar. Dit leidt vaak tot uitingen van onverdraagzaamheid, vreemdelingenangst en racisme. vgl: Migratie met het oog op de vrede [[[259]]]

De aanwezigheid van een groeiend aantal moslims, en trouwens ook van aanhangers van andere godsdiensten, in landen waar de inwoners van oudsher in meerderheid christen zijn, maakt deel uit van het brede en ingewikkelde hoofdstuk van de ontmoeting tussen verschillende culturen en van de dialoog tussen de godsdiensten. Overigens woont een aanzienlijk aantal christenen in sommige landen met een bevolking die in meerderheid moslim is.

Het migratieverschijnsel heeft tegenwoordig heel andere aspecten dan in het verleden; politiek op louter nationaal niveau heeft daarom weinig zin. Geen enkel land kan thans in de waan verkeren dat het de emigratievraagstukken op eigen kracht kan oplossen. Nog minder succesvol zouden puur restrictieve politieke maatregelen zijn; ze zouden nog negatiever gevolgen hebben, met het risico dat het aantal illegale binnenkomers zou toenemen en de activiteit van criminele organisaties in de hand zou worden gewerkt.

De internationale migratie wordt terecht beschouwd als een belangrijk structureel onderdeel van het sociaal, economisch en politiek gebeuren in de huidige wereld. Omdat er zoveel mensen bij betrokken zijn, is een nauwe samenwerking vereist tussen de landen vanwaar zij komen en de gastlanden; ook dient er een geëigende regelgeving tot stand te komen waardoor de verschillende juridische structuren met elkaar in overeenstemming kunnen worden gebracht. Wat beoogd wordt, is de behoeften en rechten te beschermen van de emigranten en hun gezinnen, en ook die van het gastland.

Tegelijk wordt door de migratie een echt ethische kwestie aan de orde gesteld, namelijk het zoeken naar een nieuwe internationale economische orde om te komen tot een rechtvaardiger verdeling van de aardse goederen. Dit zou op niet geringe wijze bijdragen tot het verminderen en duidelijk matigen van een groot deel van de stroom migranten uit bevolkingsgroepen in nood. Daaruit volgt de noodzaak zich sterker in te zetten voor het scheppen van scholings- en pastorale systemen om de mensen te vormen op ‘wereldwijde schaal’, dat wil zeggen, hun een nieuwe kijk bij te brengen op de wereldgemeenschap en deze te zien als een volkerenfamilie voor wie de goederen van de aarde uiteindelijk bedoeld zijn, met als uiteindelijk doel het algemeen gemeenschappelijk welzijn.

De huidige migraties stellen de christenen daarnaast ook voor nieuwe opdrachten tot evangelisering en solidariteit, en vragen van hen dieper in te gaan op waarden die zij delen met andere religieuze of lekengroepen en die onmisbaar zijn om zonder wanklank samen te kunnen leven. De overgang van monoculturele samenlevingen naar multiculturele samenlevingen kan zo een teken worden van Gods levende tegenwoordigheid in de geschiedenis en in de mensengemeenschap, want ze biedt een providentiële gelegenheid om Gods plan van een universele verbondenheid ten uitvoer te leggen. De nieuwe historische situatie wordt feitelijk gekenmerkt doordat de ander zich aan ons in allerlei gedaanten vertoont, en in tegenstelling met vroeger is deze verscheidenheid in veel landen iets heel gewoons geworden. Vandaar dat de christenen geroepen zijn om niet alleen een geest van verdraagzaamheid uit te dragen en in praktijk te brengen – wat een grote verworvenheid is niet alleen in politiek en cultureel maar ook in godsdienstig opzicht – maar ook om andermans identiteit te respecteren. Zo kunnen zij, wanneer het mogelijk is en gelegen komt, stappen ondernemen om tot uitwisseling te komen met mensen die een andere afkomst en cultuur hebben, ook om ‘op respectvolle wijze hun geloof te verkondigen’. We worden dus allen uitgenodigd tot een cultuur van solidariteit, vgl: Gaudium et Spes [[[575|22.30-32]]] vgl: Lumen Gentium [[[617|1.7.13]]] vgl: Apostolicam Actuositatem [[[653|14]]] vgl: Pacem in Terris [[[53|11]]] Pauselijke Raad ‘Cor.. Pauselijke Raad ‘Cor Unum’ en Pauselijke Raad voor Migratie en Toerisme, De asielzoekers, een uitdaging tot solidariteit, in: EV 13 (1991-1993), 1019-1037; Pauselijke Commissie voor Vrede en Gerechtigheid, Self-reliance: rekenen op zichzelf, in: EV 6 (1977-1979), 510-563 in: KD 17/4 (april 1989), 295-322. [[4267]] die door het Magisterium zo vaak is aanbevolen, om samen te komen tot een echte en onvervalste mensengemeenschap. Dit is de, weliswaar moeilijke, weg die de Kerk ons wil laten gaan.

In de jongste tijd migreren in verschillende landen aanzienlijk meer mensen binnen het eigen land; soms gebeurt dat vrijwillig, zoals de trek van het platteland naar de grote steden, soms ook onder dwang, zoals het geval is bij mensen die geëvacueerd worden of die op de vlucht zijn voor terrorisme, geweld en drugshandel, met name in Afrika en Latijns Amerika. Men denkt dat wereldwijd de meeste migratie tegenwoordig binnen het eigen land plaats heeft, en vaak bepaald wordt door de seizoenen.

Dit soort, meestal ongecontroleerde, mobiliteit is mede oorzaak van de snelle, ordeloze groei van stedelijke centra, die er niet op voorbereid zijn een zo grote menigte mensen op te vangen; daardoor zijn sloppenwijken ontstaan met zeer moeilijke sociale en morele levensomstandigheden. In feite worden de migranten erdoor gedwongen zich te vestigen in een omgeving die heel andere trekken vertoont dan die van de omgeving waar ze vandaan komen, met als gevolg dat de mensen zeer grote moeilijkheden ondervinden, ernstig gevaar lopen maatschappelijk ontworteld te raken, en dat de godsdienstige en culturele tradities van de daar levende bevolking geweld wordt aangedaan.

Toch gaat de migratie binnen het eigen land bij miljoenen mensen vaak gepaard met grote verwachtingen, die vaak helaas ongegrond en bedrieglijk zijn. Hun familiebanden worden daardoor verbroken, en ze komen terecht in gebieden waar misschien wel dezelfde taal wordt gesproken maar waar een ander klimaat en andere gewoonten heersen. Keren zij vervolgens weer terug naar waar ze vandaan kwamen, dan brengen ze een andere mentaliteit en stijl van leven mee, vaak ook een andere kijk op de wereld en de godsdienst, en een ander zedelijk gedrag. Dat alles betekent een uitdaging voor het pastorale handelen van de Kerk, Moeder en Lerares.

Ook op dit gebied vraagt de huidige situatie van hen die in de pastoraal werkzaam zijn en van de gemeenschappen waarin deze migranten worden opgenomen, kortom van de Kerk, een grote aandacht voor hen en voor hun beroep op broederlijkheid en solidariteit. Door de migraties in eigen land heen vraagt de Geest luid en duidelijk om zich met hernieuwde kracht in te zetten voor evangelisering en naastenliefde door middel van wijd vertakte en permanente goede organisaties voor pastorale opvang en activiteiten, die zoveel mogelijk aansluiten bij de daagse werkelijkheid en de eigen, concrete behoeften van de emigranten zelf.

In de migranten heeft de Kerk steeds het beeld van Christus aanschouwd die zei: "Ik was vreemdeling en jullie hebben Me opgenomen" (Mt. 25, 35) [b:Mt. 25, 35]. Hun situatie is in haar ogen daarom een uitdaging voor het geloof en de liefde van de gelovigen; dezen zijn geroepen om het kwaad te helen dat het gevolg is van de migratie, en te ontdekken wat God ermee voor heeft, zelfs al is zij het gevolg van duidelijk onrecht. Doordat velerlei leden van het mensengeslacht bij migratie betrokken zijn, brengt zij een steeds grotere en bontere samenleving tot stand, bijna zoals toen volkeren en rassen elkaar door de gave van de Geest ontmoetten en een kerkelijke broederschap werden.



Enerzijds is het leed dat met migratie gepaard gaat teken van de barensweeën van een nieuwe mensheid, maar van de andere kant brengen de onevenwichtigheden en onderlinge verschillen die tot migratie hebben geleid de verscheurdheid aan het licht die de zonde in de mensenfamilie teweeg heeft gebracht, en zo is ze een smartelijke oproep tot echte broederlijkheid.

Dit inzicht brengt ons ertoe om de migratie te benaderen in het licht van de Bijbelse gebeurtenissen die de verschillende fasen markeren op de moeizame weg van de mensheid naar de geboorte van een volk waar geen discriminatie of grenzen meer zijn, waaraan Gods gave is toevertrouwd voor alle volken, en dat openstaat voor de eeuwige roeping van de mens. Het geloof herkent daarin de lange reis van de Aartsvaders die, gesterkt door de Belofte, optrokken naar het komend Vaderland, en de weg van de Hebreeën die met het doortrekken van de Rode Zee bevrijd werden uit de slavernij en met de Uittocht tot volk van het Verbond werden. Het geloof vindt in migratie in zekere zin de ballingschap die de mens confronteert met de betrekkelijkheid van alle doel dat hij bereikt heeft, en doet hem daarin opnieuw de universele boodschap ontdekken van de profeten, die alle discriminatie, onderdrukking, deportatie, verstrooiing en vervolging als strijdig met Gods bedoelingen aan de kaak stellen. En zij maken van de gelegenheid gebruik om het heil aan te kondigen dat voor iedere mens bestemd is, en te getuigen dat, zelfs in de chaotische gebeurtenissen en tegenstrijdigheden van de mensengeschiedenis, God blijft werken aan zijn heilsplan totdat alle dingen onder één hoofd in Christus zijn samengebracht (Ef. 1,10) [[b:Ef. 1,10]].

We kunnen dus het huidige migratieverschijnsel zien als een belangrijk ‘teken van de tijden’, een uitdaging waarop moet worden ingegaan en waarvan moet worden geprofiteerd bij onze arbeid om de mensheid te vernieuwen en het evangelie van de vrede te verkondigen.

De heilige Schrift laat ons zien wat dit allemaal betekent. Israël ontleent immers zijn oorsprong aan Abraham die gehoorzamend aan Gods stem wegtrok uit zijn land en naar een vreemd land ging, met de Belofte van God dat hij vader zou worden "van een groot volk" (Gen. 12, 1-2) [b:Gen. 12, 1-2]. Jacob was "een zwervende Arameeër die naar Egypte ging met een klein aantal mensen, en een groot, machtig, talrijk volk is geworden" (Dt. 26, 5) [b:Dt. 26, 5]. Na een lange slavernij in Egypte werd Israël tijdens de veertig jaren van de ‘Uittocht’ in de woestijn plechtig uitgeroepen tot ‘Volk van God’. De harde beproeving van migratie en deportatie is dus van wezenlijke betekenis in de geschiedenis van het uitverkoren volk, met het oog op het heil van alle volken: zo ging het ook bij de terugkeer uit de ballingschap (Jes. 42, 6-7; Jes. 49, 5) [[b:Jes. 42, 6-7; Jes. 49, 5]].

Met deze herinneringen wordt het uitverkoren volk versterkt in zijn vertrouwen op God, zelfs in de donkerste uren van zijn geschiedenis (Ps. 105, 12-15; Ps. 106, 45-47) [[b:Ps. 105, 12-15; Ps. 106, 45-47]]. Met betrekking tot de vreemdeling die in het land woont geeft de Wet hetzelfde gebod als geldt voor de "zonen van uw volk" (Lev. 19, 18) [b:Lev. 19, 18], namelijk "u moet hem beminnen als u zelf" (Lev. 19, 34) [b:Lev. 19, 34].

In de vreemdeling ziet een christen niet enkel een naaste, maar het gelaat van Christus zelf, geboren in een kribbe, en gevlucht naar Egypte waar Hij als vreemdeling verkeerde; zo deelde Hij in de fundamentele ervaring van zijn volk en vatte die in zich samen (Mt. 2, 13 vv) [[b:Mt. 2, 13 vv]]. In den vreemde geboren en afkomstig uit een ander land (Lc. 2, 4-7) [[b:Lc. 2, 4-7]] "kwam Hij onder ons wonen" (Joh. 1, 11.14) [b:Joh. 1, 11.14], en bracht zijn openbaar leven door zonder vaste verblijfplaats maar trekkend door steden en dorpen (Lc. 13, 22; Mt. 9, 35) [[b:Lc. 13, 22; Mt. 9, 35]]. Na zijn opstanding verschijnt Hij als een nog onbekende vreemdeling op de weg naar Emmaüs aan twee van zijn leerlingen, die Hem pas herkenden bij het breken van het brood (Lc. 24, 35) [[b:Lc. 24, 35]]. De christenen zijn dus volgelingen van een zwerver die "nergens het hoofd kan neerleggen" (Mt. 8, 20; Lc. 9, 58) [b:Mt. 8, 20; Lc. 9, 58]. vgl: Een grote pelgrimage naar het huis van de Vader [[[7267|(3)]]]

Ook Maria, Jezus’ moeder kan op dezelfde wijze beschouwd worden als een levend symbool van de vrouw onderweg. vgl: Redemptoris Mater [[[713|25]]] Zij bracht haar Zoon ter wereld in een vreemd land en ze moest vluchten naar Egypte (Mt. 2, 13-14) [[b:Mt. 2, 13-14]]. Terecht vereert de volksdevotie haar als Onze Lieve Vrouw van de weg.

Als we de Kerk thans beschouwen, zien we dat zij werd geboren uit Pinksteren, de voltooiing van het paasmysterie. Het was een daadwerkelijke bijeenkomst, vol symboliek, van mensen, zodat Paulus later kon verklaren: "Er is geen sprake meer van Griek of Jood, besnedene of onbesnedene, barbaar, Skyth, slaaf, vrije mens" (Kol. 3, 11) [b:Kol. 3, 11]. Want "Christus heeft de twee werelden één gemaakt, en de scheidsmuur neergehaald" (Ef. 2, 14) [b:Ef. 2, 14].

Anderzijds betekent Christus volgen dat men achter Hem aan gaat en zichzelf als een pelgrim op aarde beschouwt, want "wij hebben hier geen blijvende stad" (Heb. 13, 14) [b:Heb. 13, 14]. De gelovige is steeds een pároikos, een tijdelijk ingezetene, een gast, waar hij zich ook mag bevinden (1 Pt. 1, 1; 1 Pt. 2, 11; Joh. 17, 14-16) [[b:1 Pt. 1, 1; 1 Pt. 2, 11; Joh. 17, 14-16]]. Daarom is het voor christenen niet erg belangrijk op welke plek zij op aarde wonen, 5, 1, aangehaald in Paus Johannes Paulus II, Boodschap voor de migranten 1999, nr. 2 [[1571 |+ 30 ]] Een grote pelgrimage naar het huis van de Vader [[7267|(2)]] en hebben zij een aangeboren gevoel voor gastvrijheid. De apostelen benadrukken die gastvrijheid (Rom. 12, 13; Heb. 13, 2; 1 Pt. 4, 9; 3 Joh. 5) [[b:Rom. 12, 13; Heb. 13, 2; 1 Pt. 4, 9; 3 Joh. 5]], en de pastorale brieven bevelen die bijzonder bij de episkopos aan (1 Tim. 3, 2; Tit. 1, 8) [[b:1 Tim. 3, 2; Tit. 1, 8]]. In de oerkerk was gastvrijheid het antwoord van de Christenen op de behoeften van rondreizende missionarissen, van religieuze leiders die in ballingschap of op doorreis waren, en van arme leden van verschillende gemeenschappen. vgl: X-XII, in: PG 1, 226-233 [[[984]]] vgl: XI, 1; XII, 1-5., ed. F.X. Funk (1901), 4, 34 [[[1657|+81 +93]]] vgl: VII, 29,2, ed. F.X. Funk (1905), 418 [[[6358]]] vgl: I, 67, in: PG 6, 429 [[[1026]]] vgl: 39, in: PL 1, 471 [[[968]]] vgl: 20, in: PL 2, 32; Augustinus, Sermo 103, 1-2.6, in: PL 38, 613-615. [[[983]]]

Daarnaast zijn vreemdelingen ook een zichtbaar teken van de universaliteit die tot het wezen van de Kerk behoort, en herinneren daaraan heel duidelijk. Een visioen van Jesaja kondigde het aan: "Op het einde der dagen zal het gebeuren dat de berg van het huis van de HEER gevestigd zal zijn als de hoogste der bergen, ... en alle volken stromen naar hem toe" (Jes. 2, 2) [b:Jes. 2, 2]. In het evangelie voorspelt Jezus zelf: "ze zullen komen van oost en west, van noord en zuid, en aan tafel gaan in het koninkrijk van God" (Lc. 13, 29) [b:Lc. 13, 29]. In de Apokalyps ziet men "een grote menigte ... uit alle rassen en stammen en volken en talen" (Apok. 7, 9) [b:Apok. 7, 9]. Thans is de Kerk op de steile vgl: Redemptoris Missio [[[4|20]]] weg die naar dit uiteindelijk doel leidt; de stromen migranten kunnen doen denken aan en een voorafbeelding zijn van de uiteindelijke ontmoeting van de gehele mensheid met en in God.

Het op-weg-zijn van de migranten kan zo een levend teken worden van een eeuwigdurende roeping, een voortdurende prikkel tot die hoop die wijst naar een toekomst die de huidige wereld overstijgt, en die deze wereld omvormt tot liefde en eschatologische overwinning. De bijzondere kenmerken van de migranten zijn een vraag aan ons om weer de Pinkstereenheid te beleven, als de verschillen door de Geest op elkaar worden afgestemd, en liefde waarachtig wordt doordat men elkaar aanvaardt. Het migratiegebeuren kan dus een voorafbeelding zijn van het paasmysterie, waarin dood en verrijzenis voorbereiden op de wording van de nieuwe mensheid waar er geen slaaf of vreemdeling meer is. (Gal. 3, 28) [[b:Gal. 3, 28]]

Het migratieverschijnsel van de voorbije eeuw betekende een uitdaging voor het pastoraat van de Kerk die in vaste territoriale parochies georganiseerd was. In vroeger tijden waren geestelijken meegetrokken met groepen mensen die onontgonnen landen gingen koloniseren, maar vanaf het midden van de negentiende eeuw werd het pastoraat voor de migranten steeds vaker toevertrouwd aan missiecongregaties. Denken we, zonder volledig te.. Denken we, zonder volledig te willen zijn, aan de Salesiaanse Sociëteit van St. Johannes Bosco in Argentinië, de initiatieven van de heilige Francesca Saverio Cabrini, met name in Noord Amerika, die van twee religieuze congregaties welke gesticht werden door de zalige bisschop Giovanni Battista Scalabrini, het Bonomelli-werk in Italië en de St. Raphaels-Verein in Duitsland, alsook aan de Sociëteit van Christus voor Emigranten, gesticht door kardinaal August Hlond in Polen.

In 1914 behandelde het Decreet Ethnografica studia [3321] voor het eerst het vraagstuk van de geestelijkheid die zich bezighield met de zorg voor de migranten. Het decreet benadrukte de verantwoordelijkheid van de lokale Kerk om immigranten bij te staan, en suggereerde aan de geestelijkheid een speciale opleiding te geven op het gebied van taal, cultuur en pastoraat. Het Decreet Magni Semper [3043] van 1918, dat volgde op de afkondiging van het Wetboek van Canoniek Recht [2620], gaf aan de Consistoriale Congregatie de bevoegdheid voor zaken betreffende de machtiging van de geestelijkheid die met de migrantenzorg was belast.

In de vorige eeuw werd na de Tweede Wereldoorlog de situatie op het gebied van de migratie nog veel dramatischer, niet alleen vanwege de door het conflict veroorzaakte verwoestingen, maar ook omdat er steeds meer vluchtelingen kwamen (vooral uit de zogenaamde Oostbloklanden), waarvan velen tot de verschillende katholieke Oosterse Kerken behoorden.

Er werd toen de behoefte gevoeld aan een document waarin de voorafgaande regelingen en voorzieningen werden bijeengezet, en dat richtinggevend zou zijn voor een systematisch pastoraat. Aan deze behoefte werd voldaan op 1 augustus 1952 in de apostolische Constitutie van paus Pius XII Exsul Familia Nazarethana [400], die beschouwd wordt als de magna charta van het kerkelijk denken over migratie. Het is het eerste officiële document van de Heilige Stoel dat globaal en systematisch het pastoraat voor migranten vanuit historisch en canoniek standpunt afbakent. Na een uitvoerige historische uiteenzetting volgt in de Constitutie een gedetailleerde uiteenzetting van normen. Erin werd bevestigd dat de eerste verantwoordelijkheid voor het pastoraat voor migranten berust bij de plaatselijke diocesane bisschop, ook al bleef de Consistoriale Congregatie bevoegd voor de organisatie ervan.

Daarna heeft het Tweede Vaticaans Concilie belangrijke richtlijnen opgesteld over een dergelijk speciaal pastoraat. Het vroeg dat vooral de christenen zich van het migratieverschijnsel op de hoogte zouden stellen vgl: Gaudium et Spes [[[575|65-66]]] en de invloed beseffen die emigratie heeft op het leven. Er wordt gewezen op het recht te emigreren vgl: Gaudium et Spes [[[575|65]]], In het eerste deel van de Encycliek Pacem in terris wordt herinnerd aan het recht om te emigreren en te immigreren: "Ieder mens heeft het recht zich te verplaatsen en te vestigen binnen de politieke gemeenschap waarvan hij een burger is; wanneer daar goede redenen toe zijn heeft hij ook het recht in andere politieke gemeenschappen te immigreren en er zich te vestigen", in: a.w., 263. [[53|106]] de waardigheid van de migranten vgl: Gaudium et Spes [[[575|66]]], de noodzaak een einde te maken aan de verschillen in sociale en economische ontwikkeling vgl: Gaudium et Spes [[[575|63]]] en in te gaan op de werkelijke behoeften van de mens. vgl: Gaudium et Spes [[[575|84]]]

Overigens erkent het Concilie dat in bepaalde omstandigheden de burgerlijke gezagsdragers het recht hebben de migrantentoevloed te regelen. vgl: Gaudium et Spes [[[575|87]]]

Het volk van God, zo zegt de Concilietekst, moet een edelmoedige bijdrage leveren voor de oplossing van het emigratievraagstuk, en met name de leken wordt gevraagd hun samenwerking naar alle sectoren van de samenleving uit te breiden vgl: Apostolicam Actuositatem [[[653|10]]] en zo de ‘buurman’ te worden voor de migrant vgl: Gaudium et Spes [[[575|27]]]. De Concilievaders vragen om bijzondere aandacht "voor gelovigen die wegens hun levensomstandigheden onvoldoende profijt hebben van de gewone algemene zielzorg van de parochieherders, of zelfs daar geheel buiten vallen, zoals het geval is met zeer veel immigranten, met ballingen en vluchtelingen, met zeelui en met luchtvaartpersoneel, met zwervers en dergelijken. Er moet naar geëigende pastorale methoden wordt gezocht – zo gaan ze verder – om ook het geestelijk leven van mensen die voor ontspanning andere landen bezoeken te verzorgen. Vooral op nationaal niveau dienen de Bisschoppenconferenties – benadrukken ze tot slot – aandacht te schenken aan de meer urgente vragen rond deze mensen en met vereende krachten eensgezind hun geestelijke verzorging te behartigen en te begunstigen met behulp van daartoe geschikte middelen en instellingen. Daarbij dienen zij vooral te letten op de richtlijnen welke door de Apostolische Stoel ofwel reeds gegeven zijn of nog gegeven moeten worden en op de aanwezigheid van geschikte omstandigheden van tijd, van plaats en van personen." vgl: Christus Dominus [[[646|18]]] Exsul Familia Nazarethana [[400]] vgl: Iam Pridem [[[877]]] vgl: auctoritate Pii Div. Prov. PP XII conditae, in: AAS L (1958), 375-383. [[[7268]]]

Het Tweede Vaticaans Concilie [d:4] markeert een beslissend moment voor het pastoraat voor migranten en voor mensen onderweg, waarbij het een bijzonder belang toekent aan de betekenis van mobiliteit en katholiciteit, aan de betekenis van de particuliere Kerken, de zin van de parochie en de opvatting over de Kerk als mysterie van gemeenschap. Daarom manifesteert de Kerk zich als "het verenigd volk dat deel heeft aan de eenheid van Vader, Zoon en heilige Geest" Lumen Gentium [[617|4]].

De opname van de vreemdeling, kenmerkend voor de oerkerk, blijft dus het zegelmerk van de Kerk van God. Ze blijft als het ware gekenmerkt door een roeping tot ballingschap, diaspora, verstrooiing te midden van culturen en etnische groepen, zonder zich ooit met een daarvan te identificeren; want dan zou ze niet langer eersteling en teken zijn, zuurdeeg en profetie, van het universele Koninkrijk en van de gemeenschap die iedere mens welkom heet zonder voorkeur voor bepaalde mensen of volken. Het hoort dus tot het wezen van de Kerk om de vreemdeling welkom te heten; daarmee bewijst zij haar trouw aan het Evangelie. Voor de Wereldmigratiedag 1992 [[4596|(6)]]

Om de leer van het Concilie verder concreet uit te werken, vaardigde paus Paulus VI in 1969 de Motu proprio Pastoralis Migratorum Cura [260] uit, waarmee de Instructie De pastorali migratorum cura [284] officieel werd gepubliceerd. In 1978 stuurde de Pauselijke Commissie voor Migratie en Toerisme, de organisatie die in die tijd belast was met het pastoraat voor migranten, een rondzendbrief aan de Bisschoppenconferenties Rondzendbrief over de Kerk en de menselijke mobiliteit [5978], waarin het migratieverschijnsel bij de (toenmalige) tijd werd gebracht, en een duidelijke uitleg en pastorale toepassing ervan werd gegeven. In dit document werd uitvoerig ingegaan op de opvang van migranten door de lokale Kerk, en werd de noodzaak benadrukt van een interkerkelijke samenwerking om te komen tot een pastoraat zonder grenzen. Ten slotte werd erin de speciale rol erkend en naar waarde geschat van de leken en van de vrouwelijke en mannelijke religieuzen.

In navolging en ter bevestiging van het Concilie vraagt het nieuwe Wetboek van Canoniek Recht voor de Latijnse Kerk [30] dat de pastoor speciale aandacht zal besteden aan mensen die ver weg zijn van hun eigen land §1 [[30|529]] en benadrukt de wenselijkheid en verplichting om voor zover mogelijk te zorgen voor speciaal voor hen bestemd pastoraat Codex Iuris Canonici [[30|568]];.

Evenals het Wetboek van Canones van de Oosterse Kerken voorziet het in de stichting van personele parochies Codex Iuris Canonici [[30|518]] § 1 [[574|(280)]], en ook van missies voor de geestelijke zorg van de gelovigen Codex Iuris Canonici [[30|516]] en de aanstelling van speciale pastorale functionarissen zoals de bisschoppelijke vicaris Codex Iuris Canonici [[30|476]] en aalmoezeniers voor migranten Codex Iuris Canonici [[30|568]].

Het nieuwe Wetboek wil verder, in de lijn van de aanbevelingen van het Concilie vgl: Presbyterorum Ordinis [[[704]]] vgl: Ad Gentes Divinitus [[[703|20]]] vgl: Ad Gentes Divinitus [[[703|27]]], de instelling van andere speciale pastorale structuren zoals voorzien zijn in de wetgeving en praktijk van de Kerk. vgl: Codex Iuris Canonici [[[30|294]]] vgl: noot 237 [[[1045|(65)]]] vgl. EEU, 103, noot 166. vgl. EEU, 103, noot 166.

De gelovigen van de katholieke Oosterse Kerken uit Azië en het Midden Oosten en uit Centraal en Midden Europa trekken tegenwoordig in groten getale naar het Westen. Daarmee komt natuurlijk de vraag aan de orde naar hun pastoraat, waarvoor de ordinaris van de plaats waar ze worden opgevangen de beslissende verantwoordelijkheid draagt. Men dient dus dringend de pastorale en juridische consequenties na te gaan van het groeiend aantal van deze gelovigen die buiten hun traditionele grondgebied wonen, en van de officiële en privé-contacten die zich op verschillende niveaus ontwikkelen tussen gemeenschappen als zodanig en tussen afzonderlijke leden van deze gemeenschappen. De regelingen en normen hieromtrent, waardoor de katholieke Kerk om zo te zeggen met twee longen vgl: in: AAS LXXXII (1990), 1037 [[[3696]]] kan ademen, zijn te vinden in de CCEO. vgl: Voor de specifieke normen en regelingen met betrekking tot de Oosterse katholieke Kerken betreffende het onderhavige onderwerp (over Exarchaten en Exarchen) [[[574|(315)]]] vgl: (over de status van de vreemdeling en de plaatselijke ordinaris, de eigen ordinaris en de eigen parochiegeestelijke) [[[574|(911.915)]]] vgl: (over de bestuursmacht) [[[574|(986)]]] vgl: (over het bevoegd gerecht) [[[574|(1075)]]] vgl: (over wetten, gewoonten en bestuurlijke handelingen) [[[574|(1491)]]]

Voornoemd wetboek voorziet in de oprichting van Kerken sui iuris Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium [[574|(27.28.147)]], geeft als aanbeveling "de riten van de Oosterse Kerken, die tot het erfgoed behoren van de gehele Kerk van Christus" te bevorderen en te onderhouden Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium [[574|(39)]] vgl: Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium [[[574|(40.41)]]], en stelt nauwkeurige normen vast aangaande wetten op het gebied van liturgie en kerkelijke tucht Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium [[574|(150)]]. Het verplicht de eparchiaalbisschop de christengelovigen bij te staan "welke hun leeftijd, stand, nationaliteit, Kerk sui iuris ook mogen zijn, of zij wonen in het gebied van de Eparchie of daar tijdelijk verblijven" § 1 [[574|(192)]], en erop toe te zien dat de christengelovigen uit een andere Kerk sui iuris die hem zijn toevertrouwd "de ritus van hun eigen Kerk bewaren" § 1 [[574|(193)]], zo mogelijk "dankzij priesters of parochiegeestelijken uit dezelfde Kerk sui iuris ’ § 2 [[574|(193)]]. Tot slot geeft het Wetboek [574] als aanbeveling dat de parochie territoriaal dient te zijn, zonder personele parochies uit te sluiten wanneer bijzondere omstandigheden dit nodig zouden maken vgl: § 1 [[[574|(280)]]].

Het Wetboek van Canones van de Oosterse Kerken [574] voorziet ook in het bestaan van het Exarchaat, dat omschreven wordt als "een deel van het Godsvolk dat vanwege speciale omstandigheden niet als Eparchie is opgericht, en dat, territoriaal of op andere wijze omschreven, aan het pastoraat van de Exarch is toevertrouwd" § 1 [[574|(311)]].

Niet alleen uit de canonieke normen maar ook uit een zorgvuldige bestudering van de documenten en richtlijnen over de migratie die de Kerk tot dusver heeft uitgebracht, kunnen enkele belangrijke theologische en pastorale verworvenheden worden afgeleid, zoals: de centrale positie van de mens; de verdediging van de rechten van de mannelijke en vrouwelijke emigranten en hun kinderen; het kerkelijk en missionair aspect van de migraties; de betekenis die aan het lekenapostolaat wordt toegekend; de betekenis van de diverse culturen bij het evangeliseringswerk; de bescherming en het tot hun recht doen komen van minderheidsgroepen in de Kerk; het belang van de dialoog binnen en buiten de Kerk; de heel eigen bijdrage van de emigratie aan de wereldvrede. Deze documenten onderstrepen ook de pastorale dimensie van het werk ten behoeve van de migranten. Allen moeten "in de Kerk hun vaderland kunnen vinden"; Familiaris Consortio [[267|77]] deze is het mysterie van God onder de mensen, mysterie van liefde, met name in zijn dood en verrijzenis zichtbaar gemaakt door de eniggeboren Zoon, opdat alle mensen "leven mogen bezitten, en wel in overvloed" (Joh. 10, 10) [b:Joh. 10, 10], opdat allen de kracht mogen vinden om alle verdeeldheden te overwinnen, en opdat hun verschillen niet ertoe mogen leiden dat ze met elkaar breken, maar hen brengen tot verbondenheid door de ander aanvaarden in zijn legitieme verscheidenheid.

Daarnaast is er in de Kerk waardering voor de rol van de Instituten van het Gewijde Leven en de Sociëteiten van het Apostolisch Leven voor hun specifieke bijdragen aan het migrantenpastoraat. vgl: Ripartire da Cristo [[[4135|(9.35.36.37.44)]]]

Wat dit betreft wordt opnieuw de verantwoordelijkheid van de diocesane en eparchiaalbisschoppen op ondubbelzinnige wijze bevestigd, zowel wat de Kerk betreft waaruit de migranten afkomstig zijn als die welke hen ontvangt. De Bisschoppenconferenties van de verschillende landen en de daaraan beantwoordende structuren van de Oosterse Kerken dragen medeverantwoordelijkheid voor hen. Pastoraat voor de migranten bestaat in gastvrij onthaal, respect, bescherming, bevordering van hun levensomstandigheden, en waarachtige liefde jegens iedere mens in zijn of haar godsdienstige en culturele uitdrukkingsvormen.

Ook recente pauselijke verklaringen hebben in de lijn van de mens als de weg van de Kerk Redemptor Hominis [[237|14]] de pastorale horizonten en perspectieven met betrekking tot het migratieverschijnsel bevestigd en verbreed. Sinds het pontificaat van Paulus VI en later dat van Johannes Paulus II worden, met name in de Boodschappen voor de Werelddagen voor migranten en vluchtelingen vgl: Migranten zonder documenten [[[1374|5]]] vgl: Toon betrokkenheid met het lot van migranten - Geloof werkt door barmhartigheid [[[3808|3-5]]] vgl: Voor de Wereldmigratiedag 1998 [[[4597]]] herhaaldelijk de fundamentele mensenrechten benadrukt, met name het recht om te emigreren, zodat het individu zijn talenten, aspiraties en plannen beter ten uitvoer kan brengen vgl: Voor de Wereldmigratiedag 1992 [[[4596|(2)]]] (dit echter in samenhang met het recht van ieder land om een immigratiepolitiek te voeren die beantwoordt aan het algemeen belang) evengoed als het recht om niet te emigreren en daarom in staat te zijn, zijn rechten en legitieme verlangens te doen gelden in zijn eigen land. Vgl. Pauselijke Raad voor.. Vgl. Pauselijke Raad voor Migratie en Toerisme, Toespraak van de Heilige Vader, 2, in: Acta van het IVde wereldcongres over de pastoraal van migranten en vluchtelingen (5-10 oktober 1998) (Vaticaanstad 1999), 9

Het Magisterium heeft altijd gewezen op de sociale en economische onevenwichtigheden die in de meeste gevallen oorzaak zijn van de migratie, op de gevaren van een ongeordende globalisering waarbij de migranten veel meer slachtoffer zijn dan zij die voorstander zijn van hun migratie, en op het ernstige vraagstuk van illegale immigratie, vooral wanneer de emigrant als een handelsvoorwerp door misdadigerbendes wordt uitgebuit. vgl: Migranten zonder documenten [[[1374]]]

Het Magisterium heeft ook met nadruk gewezen op de behoefte aan een politiek die het recht van alle migranten waarborgt, en waarbij iedere eventuele discriminatie zorgvuldig wordt vermeden. Paus Johannes Paulus II,.. Paus Johannes Paulus II, Boodschap 1988, 3b, in: OR 4 september 1987, 5. Het benadrukt een hele reeks van waarden en vormen van gedrag (gastvrijheid, solidariteit, met elkaar delen) en van de kant van de gastgemeenschappen de noodzaak alle gevoelens en uitingen van racisme, en vreemdelingenhaat te verwerpen. Vgl. Paus Johannes Paulus II.. Vgl. Paus Johannes Paulus II Boodschap 1990, 5, in: OR 22 september 1989, 5 en de Boodschappen van 1992, 3, 5-6, en van 2003 In het kader van de wetgeving en de bestuurlijke praktijken van verschillende landen schenkt het veel aandacht aan de eenheid van het gezin en de bescherming van de minderjarigen, die vaak bij migratie gevaar lopen vgl. Paus Johannes Paulus II,.. vgl. Paus Johannes Paulus II, Boodschap 1987, in: OR 21 september 1986, 5, en de Boodschap van 1994, in: KD 22/2 (maart 1994), 115-118. en daarnaast ook aan de vorming van multiculturele samenlevingen als gevolg van migratie.

Het samengaan van verschillende culturen betekent voor de moderne mens een uitnodiging tot dialoog, en confronteert hem met grote levensvragen zoals de zin van leven en geschiedenis, lijden en armoede, honger, ziekte en dood. Openstaan voor verschillende soorten cultuur betekent echter niet dat men ze steeds allemaal zonder meer moet aanvaarden, maar dat men ze dient te respecteren – omdat ze bij de mens horen – en zo mogelijk in hun verscheidenheid moet waarderen. Het ‘relatief karakter’ van de culturen werd ook benadrukt door het Tweede Vaticaans Concilie vgl: Gaudium et Spes [[[575|54-56.58]]]. Veelheid van culturen is een kostbare schat, en de dialoog, hoe onvolmaakt en in voortdurende ontwikkeling ook, vormt een stap naar die uiteindelijke eenheid, waarnaar de mensheid verlangt en waartoe ze geroepen is.

De voortdurende zorg van de Kerk voor de religieuze, sociale en culturele bijstand aan de migranten waarvan het Magisterium blijk geeft, wordt daarnaast geconcretiseerd in de speciale, door de Heilige Stoel daartoe opgerichte organen.

De grondgedachte daarvan is te vinden in het memorandum Pro emigratis catholicis van de zalige Giovanni Battista Scalabrini. Hij was zich bewust van de moeilijkheden die het gevolg waren van de verschillende nationalistische stromingen in het buitenland, en stelde daarom de Heilige Stoel voor, een pauselijke Congregatie (of Commissie) op te richten voor alle katholieke emigranten. Deze Congregatie, bestaande uit vertegenwoordigers uit verschillende landen, zou tot doel hebben "geestelijke bijstand te verlenen aan de emigranten in de verschillende omstandigheden en fasen van dit gebeuren, met name in de beide Amerika’s, en zo het katholieke geloof in hun hart te bewaren". Giovanni Battista Scalabrini,.. Giovanni Battista Scalabrini, Memorandum voor de instelling van een pauselijke commissie Pro emigratis catholicis (4 mei 1905), in: S. Tomasi en G. Rosoli: ‘Scalabrini e le migrazioni moderne. Scritti e carteggi’ (Turijn 1997), 233.

Geleidelijk kreeg deze intuïtie vorm. Na de hervorming van de Romeinse Curie door Pius X werd in 1912 binnen de Consistoriale Congregatie het eerste Bureau opgericht voor migratievraagstukken; in 1970 stelde paus Paulus VI de pauselijke Commissie in voor het pastoraat van migratie en toerisme, die in 1988 met de apostolische Constitutie Pastor Bonus [577] de Pauselijke Raad voor Migratie en Toerisme [d:96] zou worden. Aan deze Raad werd de zorg toevertrouwd voor allen die "gedwongen waren hun vaderland te verlaten of geen vaderland hadden": asielzoekers en ballingen, migranten, zwervers en circusvolk, zeelieden, aan boord of aan de wal, allen die zich buiten hun woonplaats bevinden, mensen die op luchthavens en in vliegtuigen werken. Pastor Bonus [[577|149-151]]

Het is dus de plicht van de Pauselijke Raad [d:96] geschikte pastorale initiatieven te ontwikkelen, bevorderen en stimuleren ten behoeve van mensen die uit vrije keuze of door noodzaak gedwongen hun gebruikelijke woonplaats verlaten, en aandachtig de sociale, economische en culturele problemen na te gaan die vaak de oorzaak zijn van dergelijke veranderingen van woonplaats.

De Pauselijke Raad [d:96] richt zich rechtstreeks tot de Bisschoppenconferenties en hun regionale Raden, tot de verschillende hiërarchische structuren van de betrokken katholieke Oosterse Kerken en tot de individuele bisschoppen en hiërarchen. Met alle respect voor ieders verantwoordelijkheid dringt zij bij hen er op aan, zorg te dragen voor een gericht pastoraat voor de bevolkingsgroepen die te maken hebben met het steeds verder oprukkende verschijnsel van mensen die voortdurend op weg zijn, en geëigende voorzieningen te treffen zoals de veranderende omstandigheden die vragen.

Sinds kort heeft het migratieaspect zelfs in de oecumenische betrekkingen een plaats gekregen. Daardoor is het aantal eerste contacten met de andere Kerken en kerkgemeenschappen sterk gegroeid. Eenzelfde toekomstbeeld daagt ook op voor de interreligieuze dialoog. De Pauselijke Raad zelf is in de persoon van haar leiders en medewerkers soms in internationaal verband aanwezig om de Heilige Stoel te vertegenwoordigen bij bijeenkomsten van multilaterale organisaties.

Onder de voornaamste katholieke organisaties voor bijstand aan migranten en vluchtelingen mag niet onvermeld blijven dat in 1951 de Internationale Katholieke Migratie Commissie werd opgericht. Ze heeft grote verdiensten vanwege de hulp die ze in dit vijftigtal jaren in christelijke geest bood aan regeringen en internationale organisaties, en voor haar eigen bijdrage bij het zoeken naar duurzame oplossingen voor migranten en vluchtelingen in de gehele wereld. De dienst door de Commissie in de voorbije tijd, en ook thans nog, verleend, zo verzekerde Johannes Paulus II, Paus Johannes Paulus II,.. Paus Johannes Paulus II, Toespraak tot de leden van de Internationale Katholieke Migratie Commissie, 4, in: OR 12-13 november 2001, 6 "heeft te maken met een dubbele trouw: aan Christus ... en aan de Kerk". Haar werk "is een zeer vruchtbaar element geweest van oecumenische en interreligieuze samenwerking". Paus Johannes Paulus II,.. Paus Johannes Paulus II, Toespraak tot de leden van de Internationale Katholieke Migratie Commissie, 4, in: OR 12-13 november 2001, 6

Tot slot: we mogen niet de krachtige inzet vergeten van de verschillende Caritas-organisaties en andere liefdadigheids- en solidariteitsorganisaties ten dienste van migranten en vluchtelingen.

Omdat de Kerk het sacrament is van eenheid, worden binnen haar de barrières en verdeeldheden afgebroken die op een ideologie of op rassenonderscheid berusten. Ze verkondigt aan iedere mens en iedere cultuur dat het noodzakelijk is door middel van dialoog en wederzijdse aanvaarding de onderlinge verschillen eerlijk onder ogen te zien, en van daaruit naar de waarheid te streven. De verschillende culturen, ieder met eigen karakter, moeten zich zo openstellen voor een algemeen verstaan, niet door wat er goed in hen is op te geven, maar door het in dienst te stellen van de gehele mensheid. Iedere particuliere Kerk is betrokken bij een dergelijk algemeen verstaan, dat de in de Drie-eenheid aanschouwde eenheid in verscheidenheid benadrukt en onthult; deze eenheid in verscheidenheid legt op haar beurt verband tussen de verbondenheid van alle mensen en de volle ontplooiing van ieders persoonlijk leven.

De culturele situatie van deze tijd met haar wereldwijde dynamiek betekent een ongehoorde uitdaging om het éne geloof vlees en bloed te doen worden in uiteenlopende culturen; ze is een echte kairòs voor het gehele volk van God vgl: Ecclesia in Europa [[[710|(58)]]].

Wij hebben namelijk te maken met een cultureel en godsdienstig pluralisme dat tot dusver misschien nooit zo bewust ervaren is. Van de ene kant is men snel op weg naar een wereldwijde openheid die in de hand wordt gewerkt door technologie en massamedia; daardoor worden traditioneel van elkaar verschillende en voor elkaar vreemde culturele en godsdienstige werelden met elkaar in contact gebracht en zelfs door elkaar gemengd. Van de andere kant ziet men dat mensen weer gaan verlangen naar lokale identiteit en dat zij de culturele trekken van ieder afzonderlijk zien als middelen voor de eigen ontplooiing.

Omdat ‘cultuur’ zo’n wisselend karakter vertoont, wordt ‘inculturatie’ des te noodzakelijker, want men kan niet evangeliseren als men geen diepgaande dialoog aangaat met de culturen. Tegelijk met volken van diverse pluimage kloppen ook andere waarden en levensmodellen aan onze deur. Terwijl iedere cultuur geneigd is het evangelie te verstaan in termen van de eigen manier van leven, is het de taak van het Magisterium van de Kerk dit proces te begeleiden en de geldigheid ervan te beoordelen.

‘Inculturatie’ begint met luisteren naar, met het leren kennen van hen aan wie men het evangelie verkondigt. Dit luisteren en deze kennismaking leiden tot een juister beoordeling van de waarden en onwaarden in hun culturen in het licht van het paasmysterie van leven en dood. Hierbij kan er niet mee volstaan worden, tolerant te zijn: er is sympathie nodig en zoveel mogelijk respect voor de culturele identiteit van de gesprekspartners. De positieve aspecten van de culturen erkennen en waarderen omdat ze voorbereiden op het aanvaarden van het evangelie is een noodzakelijk inleiding voor een succesvolle evangelieverkondiging. Alleen dan kan er dialoog, begrip en vertrouwen ontstaan. Onze aandacht voor het Evangelie wordt zo tot aandacht voor mensen met hun waardigheid en vrijheid. Wil men ieder van hen helpen zich ten volle te ontplooien, dan zal men moeten streven naar broederlijkheid, solidariteit, dienstvaardigheid en gerechtigheid. Wanneer immers God in zijn liefde aan de mens de waarheid schenkt en hem zijn verheven roeping toont, wordt tegelijk zijn waardigheid vergroot, en laat Hij de gemeenschap ontstaan rond een evangelieverkondiging waarnaar geluisterd wordt, en die men in zich opneemt, viert en beleeft. Paus Paulus VI wijst er bijzonder op dat het noodzakelijk is de verschillende culturen te evangeliseren [[519|20]]

Uitgaande van het Tweede Vaticaans Concilie [d:4] zijn er drie fundamentele manieren waarop de Kerk haar pastoraal ambtswerk verricht:

• Als communio heeft zij waardering voor de legitieme eigen trekken van de katholieke gemeenschappen en brengt deze in verbinding met wat universeel van aard is. De eenheid van Pinksteren schaft immers de verschillende talen en culturen niet af, maar erkent ze zoals ze zijn, terwijl ze tegelijkertijd deze toegankelijk maakt voor wat ervan afwijkt door middel van de universele liefde die erin werkzaam is. De éne katholieke Kerk bestaat zo door en in de particuliere Kerken, juist zoals de particuliere Kerken in en door de universele Kerk bestaan vgl: Lumen Gentium [[[617|13]]] vgl: Communionis notio [[[306|8-9]]]
• Als missio is het dienstwerk van de Kerk naar buiten gericht, wil het de eigen schatten aan anderen meedelen en verrijkt worden met nieuwe gaven en waarden. Dit missieaspect komt ook tot uiting binnen de particuliere Kerk zelf, want missie is op de eerste plaats het uitstralen van Gods heerlijkheid, en de Kerk heeft er behoefte aan "de verkondiging te ontvangen van Gods grote daden ... en door de Heer opnieuw te worden aangesproken en tot eenheid gebracht" Evangelii Nuntiandi [[519|15]].
• Als volk en familie van God, mysterie, sacrament, Mystiek Lichaam en tempel van de heilige Geest wordt de Kerk tot geschiedenis van een volk-onderweg, dat, met als uitgangspunt het Christusgeheim en de levensomstandigheden van individuen en groepen waaruit zij bestaat, geroepen is een nieuwe geschiedenis gestalte te geven als geschenk van God en vrucht van de menselijke vrijheid. Ook de migranten zijn dus in de Kerk geroepen een belangrijke rol te spelen, samen met het gehele op aarde pelgrimerende Volk van God vgl: Redemptoris Missio [[[4|32.49.71]]].

In concreto kunnen de pastorale keuzes die speciaal gericht zijn op het opvangen van de migranten als volgt worden samengevat:

• pastoraat voor een bepaalde etnische groep of een groep van een bepaalde ritus die erop gericht is een waarlijk katholieke geest te bevorderen vgl: Lumen Gentium [[[617|13]]];
• universaliteit en eenheid dienen bewaard te blijven; deze twee mogen niet tegelijkertijd in botsing komen met een speciaal op migranten gerichte pastoraal waarbij de zorg voor hen eventueel wordt toevertrouwd aan priesters die hun taal spreken, uit dezelfde Kerk sui iuris zijn, of aan priesters die in taal en cultuur een zekere verwantschap met hen hebben vgl: De pastorali migratorum cura [[[284|11]]];
• grote betekenis moet worden toegekend aan de moedertaal van de migranten, want daarin brengen zij onder woorden wat er in hen omgaat, hoe zij denken, hun cultuur, de eigen karaktertrekken van hun geestelijk leven en van de tradities van de Kerk waaruit zij afkomstig zijn vgl: De pastorali migratorum cura [[[284|11]]].
• Een dergelijke toegespitste pastoraal past in het geheel van het migratiegebeuren, dat mensen van verschillende nationaliteiten, etnische achtergronden en godsdiensten met elkaar in contact brengt, en zo het echte gelaat van de Kerk zichtbaar maakt vgl: Gaudium et Spes [[[575|92]]] en daarnaast duidelijk de oecumenische betekenis en het belang van dialoog en missie doet uitkomen. vgl: Ad Gentes Divinitus [[[703|11]]] Want mede daardoor zal Gods heilsplan temidden van de volken tot stand komen (Hand. 11, 19-21) [[b:Hand. 11, 19-21]]. vgl: Ad Gentes Divinitus [[[703|38]]] Daartoe is het nodig ervoor te zorgen dat het christelijk leven van de migrant door middel van een evangeliserende en catechetische vorm van apostolaat sterker en rijper wordt vgl: Christus Dominus [[[646|13-14]]] vgl: De pastorali migratorum cura [[[284|4]]].

Het is een zaak van alle leden van het mystieke Lichaam, in gesprek te gaan en te verkondigen; ook de migranten zelf moeten deze opdracht vervullen in de drievoudige functie van Christus als Profeet, Priester en Koning. Het zal dus nodig zijn de Kerk in hen en met hen op te bouwen en te doen groeien, om de christelijke waarden samen te herontdekken en te doen kennen, en om een waarachtige sacramentele gemeenschap te vormen van geloof, eredienst, naastenliefde Presbyterorum Ordinis [[704|2.6]] Sacrosanctum Concilium [[570|47]] Gaudium et Spes [[575|66]] en hoop.

De bijzondere situatie waarin de speciale zielzorgers en de leken pastoraal werkers zich ten opzichte van de hiërarchie en de plaatselijke geestelijkheid bevinden, vraagt van hen goed te beseffen dat zij hun werk in nauwe samenwerking dienen te verrichten met de bisschop van het diocees of met de hiërarch en met zijn geestelijkheid vgl: Christus Dominus [[[646|28-29]]] vgl: Apostolicam Actuositatem [[[653|10]]] vgl: Presbyterorum Ordinis [[[704|7]]]. Doordat het zowel moeilijk als noodzakelijk is sommige van deze doelstellingen zowel op individueel als gemeenschapsniveau te bereiken zullen de migrantenzielzorgers ertoe gebracht worden op zo ruim mogelijke schaal goede samenwerking te zoeken met mannelijke en vrouwelijke religieuzen vgl: De pastorali migratorum cura [[[284|52-55]]] en lekengelovigen vgl: De pastorali migratorum cura [[[284|56-61]]]. vgl: Ecclesiae de mysterio [[[1377]]]

De migraties zijn dus een gebeuren dat ook de religieuze kant van de mens raakt, en dat aan katholieke migranten een bijzondere, maar vaak ook pijnlijke gelegenheid biedt om duidelijker te gaan beseffen dat zij tot de universele, alle plaatselijke bijzonderheden achter zich latende Kerk behoren.

Daartoe is het nodig dat de gemeenschap niet denkt jegens de migranten enkel maar verplicht te zijn tot het stellen van daden van broederlijke hulp of tot het steun verlenen aan een wetgeving die hun inburgering in de samenleving bevordert met eerbiediging van hun identiteit als vreemdeling. De christenen moeten werken aan een echte cultuur van opname en gastvrijheid vgl: Ecclesia in Europa [[[710|(101.103)]]] die oog heeft voor de authentieke menselijke waarden van de migranten ondanks de talrijke moeilijkheden die kleven aan het leven met mensen die van ons verschillen vgl: Ecclesia in Europa [[[710|(85.112)]]] vgl: Pastores Gregis [[[711|(65)]]].

De Christenen zullen dit alles tot stand brengen door middel van een echt broederlijk onthaal, in de zin van Paulus’ aansporing: "Aanvaard elkaar, zoals ook Christus u aanvaard heeft, tot eer van God" (Rom. 15, 7) [b:Rom. 15, 7]. De Brief aan de Romeinen.. De Brief aan de Romeinen schetst in het vijftiende hoofdstuk de basistrekken van de plicht om anderen welkom te heten. De ontvangst moet ‘van een christen’ zijn en uit het hart komen ("God verlene u de eensgezindheid die u in Christus past": (Rom. 15, 5); ze moet edelmoedig en om niet gegeven worden, belangeloos zijn en niet bazig ("Christus heeft zichzelf niet gezocht ... Hij is dienaar geweest": (Rom. 15, 3.8) weldadig en stichtend ("laat ieder van ons bedacht zijn op het welzijn en de stichting van zijn naaste": (Rom. 15, 2), aandacht hebben voor de zwaksten ("wij die bij de sterken horen hebben de plicht de gevoeligheid van de zwakken te verdragen, zonder onszelf te zoeken": (Rom. 15, 1).

Deze oproep moge dan wel heel dringend en van harte gemeend zijn, toch geeft ze natuurlijk geen automatisch en concreet antwoord op wat ons iedere dag weer met zorg vervult. Een vage angst en een onveilig gevoel bij veel mensen wordt er bijvoorbeeld niet door weggenomen; ze is ook geen garantie dat de wet gerespecteerd en de integriteit van de gastgemeenschap behouden zal blijven. Maar een echt christelijke mentaliteit zal weten hoe om te gaan met deze problemen, zal mensen de moed geven om ze het hoofd te bieden, en zal de concrete middelen vinden waarmee we ze in het leven van onze christelijke gemeenschappen iedere dag weer moeten oplossen vgl: Ecclesia in Europa [[[710|(85.111)]]].

Daarom moet de gehele Kerk van het gastland zich bij het vraagstuk van de migranten betrokken en bewogen voelen. De particuliere Kerken dienen daarom een vorm van pastoraat te bedenken en te plannen die de gelovigen helpt om in de nieuwe multiculturele en plurireligieuze situatie waarin zij nu verkeren hun geloof op authentieke wijze te beleven. vgl. Paus Johannes Paulus II,.. vgl. Paus Johannes Paulus II, Boodschap voor migranten en vluchtelingen 1992, nrs. 3-4 vgl: Pastores Gregis [[[711|(65)]]] Met behulp van maatschappelijke en pastorale werkers moet de plaatselijke bevolking bewust gemaakt worden van de ingewikkelde problemen van migratie, en leren beseffen dat men zich dient te verzetten tegen op niets berustende achterdocht en beledigende vooroordelen jegens vreemdelingen.

Bij het godsdienstonderricht en de catechese moet een goede manier gevonden worden om in het geweten van de christen gevoelens van gastvrijheid te wekken, met name jegens de armsten en de paria’s, zoals migranten vaak zijn. Een gastvrijheid die geheel berust op de liefde voor Christus, in de wetenschap dat het goed dat uit liefde tot God aan de naaste, vooral aan de meest noodlijdende, wordt gedaan, aan God zelf wordt gedaan. Maar bij deze catechese zal men ook moeten spreken over de ernstige problemen die tot migratie leiden of ermee gepaard gaan, met name de demografische kwestie, het vraagstuk van werk en werkomstandigheden (illegaal werk), bejaardenzorg, misdadigheid, de uitbuiting van migranten, mensensmokkel en mensenhandel.

Bij het opvangen van migranten is het nuttig onderscheid te maken tussen bijstand in het algemeen (een eerste opvang, eerder van korte duur), gastvrij onthaal in volle betekenis (met langduriger projecten), en integratie (een doelstelling op zeer lange termijn en in de eigenlijke zin van het woord).

Pastorale werkers die op het gebied van culturele bemiddeling deskundig zijn – en onze katholieke gemeenschappen moeten ervoor zorgen van hun diensten gebruik te maken – zijn geroepen een brug te helpen slaan tussen enerzijds de legitieme noodzaak van orde, legaliteit en maatschappelijke veiligheid, en anderzijds de concrete roeping van de christen tot gastvrijheid en naastenliefde. Er dient ook voor gezorgd worden dat allen beseffen welke voordelen – en niet alleen economische voordelen – de geïndustrialiseerde landen te danken hebben aan de in goede banen geleide stromen migranten; tegelijk moet men zich ervan bewust zijn dat de werkkrachten die men nodig heeft, mensen zijn, dat wil zeggen mannen, vrouwen, hele families met kinderen en bejaarden.

Niettemin blijven maatregelen voor ‘eerste opvang’ zeer belangrijk (men denke bijvoorbeeld aan ‘migrantentehuizen’, met name in de doorgangslanden) om tegemoet te komen aan met migratie samenhangende behoeften: voeding, huisvesting, medische voorzieningen, geldelijke bijstand, inlichtingencentra. Maar even belangrijk is gastvrij onthaal in volle zin. Dit is gericht op geleidelijke integratie en zelfredzaamheid van de immigrant. Denken we in het bijzonder aan wat er gedaan wordt voor gezinshereniging, opvoeding van de kinderen, onderdak, werk, verenigingsleven, bevordering van de burgerrechten en van de deelname van de migranten op verschillende manieren aan het maatschappelijk leven in het gastland. Christelijk geïnspireerde verenigingen van godsdienstige, sociale, caritatieve en culturele aard moeten daarnaast trachten de immigranten in hun organisaties op te nemen.

De ecclesiologische grondslagen van het migrantenpastoraat zullen ook bijdragen tot het vorm geven aan een liturgie die groter aandacht heeft voor de historische en antropologische aspecten van de migraties, zodat de liturgische vieringen een levende uiting worden van de gemeenschap van gelovigen die hic et nunc de wegen van het heil bewandelen.

Hierbij komt ook de vraag aan de orde hoe de verhouding is van de liturgie tot het karakter, de traditie en de eigen aard van de verschillende culturele groepen, en hoe het pastoraat op de heel eigen sociale en culturele situatie van dergelijke groepen moet ingaan bij haar streven naar een speciaal op hen afgestemde liturgische vorming en dynamiek vgl: Sacrosanctum Concilium [[[570|23]]], waardoor in de particuliere Kerk de actieve deelname van de gelovigen gestimuleerd wordt. vgl: Ecclesia in Europa [[[710|(69-72.78-80)]]].

Gezien het geringe aantal priesters moeten dezen de leken in het niet-gewijde dienstwerk een belangrijke rol laten spelen. Daar waar geen priesters beschikbaar zijn moet men de mogelijkheid overwegen om, ook in migrantengemeenschappen vgl: § 2 [[[30|1248]]], zogeheten zondagsbijeenkomsten zonder priester te organiseren, waaronder men bidt, het Woord van God verkondigt en de Eucharistie wordt uitgereikt vgl: Pastores Gregis [[[711|(37)]]] onder leiding van een diaken of een daartoe gemachtigde leek. vgl: Christifideles laici [[[692|23]]]

Het tekort aan priesters voor de migranten kan immers gedeeltelijk worden opgeheven door bepaalde diensten in de parochie conform het CIC toe te vertrouwen aan goed opgeleide leken vgl: § 1 [[[30|228]]] vgl: § 3 [[[30|230]]] vgl: § 2 [[[30|517]]].

Verder dient men zich te houden aan de algemene normen die reeds door de Heilige Stoel zijn uitgevaardigd, en waarnaar verwezen wordt in de apostolische Brief Dies Domini [402]: "Met het oog op de gevallen waarin het onmogelijk is de eucharistie te vieren, doet de Kerk de aanbeveling de gelovigen bijeen te laten komen voor een zondagse samenkomst zonder priester, volgens de aanwijzingen en richtlijnen van de Heilige Stoel, waarvan de toepassing is toevertrouwd aan de plaatselijke Bisschoppenconferenties." Dies Domini [[402|53]] vgl: Christi Ecclesia [[[1387|18-50]]] vgl: Ecclesiae de mysterio [[[1377|4.11]]]

In verband hiermee zullen de priesters moeten doen wat zij kunnen om het volk van God dieper te doen beseffen hoe nodig echte roepingen tot het ambtelijk priesterschap zijn voor het leven van iedere particuliere Kerk; ook onder de migranten moeten zij de roepingen tot het gewijde ambt sterk bevorderen vgl: Ecclesia in Europa [[[710|(31-32)]]] vgl: Pastores Gregis [[[711|(53-54)]]].

Daarnaast dient bijzondere aandacht te worden geschonken aan volksvroomheid, Directorium over volksvroomheid en liturgie. Principes en richtlijnen [[1096]] derde deel, hedendaagse inculturatieproblemen, 2-7, in: EV 11 (1988-1989), 876-878 [[1355]] want deze is kenmerkend voor veel migrantengemeenschappen. Men moet erkennen dat "wanneer ze verstandig wordt geleid, en wel vooral door een vaste evangelisatiemethode, ze veel goeds bevat" Evangelii Nuntiandi [[519|48]]; daarnaast moeten we bedenken dat ze voor veel migranten een wezenlijke band vormt met de Kerk waaruit ze afkomstig zijn, en met de wijze waarop zij het geloof verstaan en beleven. Er is hier een grondige evangelisering nodig, en de plaatselijke katholieke gemeenschap moet in de gelegenheid worden gesteld om bepaalde vormen van de vroomheid van migranten te leren kennen en waarderen, zodat ze begrijpelijk worden. Uit deze gemeenschappelijke geest kan zich een liturgie ontwikkelen waaraan actiever wordt deelgenomen, een die beter geïntegreerd is en een grotere geestelijke rijkdom bezit.

Dit gaat ook op voor de relatie met de verschillende Oosterse katholieke Kerken. De viering van de liturgie volgens de ritus van de eigen Kerk sui iuris is immers van belang om de geestelijke identiteit te beschermen van katholieke migranten uit het Oosten; datzelfde geldt overigens ook voor het gebruik van hun eigen taal in de liturgische bijeenkomsten. vgl: Orientalium Ecclesiarum [[[701|4.6]]]

Wegens de bijzondere omstandigheden waarin de migranten leven moet de pastoraal – steeds in liturgisch opzicht – ook veel ruimte geven aan het gezin als ‘huiskerk’, aan gemeenschappelijk gebed, aan familie-bijbelgroepen, aan het in gezinsverband gedenken van het liturgisch jaar vgl: Ecclesia in Europa [[[710|(78)]]]. Ook verdienen de zegeningen in het gezin die in het Rituale der Zegeningen staan de nodige aandacht. vgl: De benedictionibus [[[1827]]]

Bovendien ziet men tegenwoordig een nieuw streven om de gezinnen te betrekken bij de voorbereiding op het ontvangen van de Sacramenten; dit kan aan de christelijke gemeenschappen een nieuwe vitaliteit geven. Op die wijze immers ontdekken vele jonge mensen vgl: Pastores Gregis [[[711|(53)]]] welke waardevolle hulp bepaalde methoden hun kunnen bieden om hun geloof en leven als christen te versterken.

Bijzonder gevaarlijk voor het geloof is in onze tijd het godsdienstig pluralisme, in de zin van relativering en syncretisme inzake de godsdienst. Om daartegen in te gaan moeten nieuwe pastorale initiatieven genomen worden waarmee aan dit verschijnsel het hoofd kan worden geboden: naast het steeds groeiend aantal sekten vgl: Ethische en religieuze implicaties door de migratie [[[7266]]] Secretariaten voor de Eenheid.. Secretariaten voor de Eenheid van de Christenen, voor de Niet-Christenen en voor de Niet-Gelovigen en Pauselijke Raad voor de Cultuur, Het verschijnsel van de sekten of de nieuwe godsdienstige bewegingen: een pastorale uitdaging (Vaticaanstad 1986); Sekten en nieuwe godsdienstige bewegingen: teksten van de katholieke Kerk (1986-1994) (door de werkgroep over de nieuwe godsdienstige bewegingen) (Vaticaanstad 1995). vgl: Jezus Christus, de drager van het levende water. Een Christelijke reflectie op "New Age" [[[2398]]] is het een van de ernstigste kwesties van onze tijd.

Met betrekking tot katholieke migranten zorgt de Kerk voor een op hen toegespitst pastoraat dat bepaald wordt doordat er verscheidenheid is van taal, oorsprong, cultuur, etniciteit en traditie of doordat ze behoren tot een bepaalde Kerk sui iuris met een eigen ritus. Dat alles vormt vaak een belemmering voor een volledige en snelle opname van de migranten in de plaatselijke territoriale parochies; het kan aanleiding zijn om voor de gelovigen van bepaalde Kerken sui iuris eigen parochies of een eigen hiërarchie te stichten.

De emigrant moet zich losmaken van allerlei zaken, zoals geboortegrond, familie, taal enzovoort: daar mag niet nog eens bijkomen dat hij zijn ritus of religieuze identiteit zou moeten prijsgeven.

Als groepen immigranten bijzonder talrijk en homogeen zijn, moet men hen aansporen hun eigen katholieke traditie te bewaren. Met name dient men ervoor te zorgen dat priesters die de taal van de immigranten spreken, en hun cultuur en ritus bezitten, aan hen goed georganiseerde bijstand verlenen, en daarbij de meest geschikte juridische vorm kiezen van die welke voorzien zijn in het CIC [30] en CCEO [574].

In ieder geval kan niet genoeg benadrukt worden hoe noodzakelijk een innige verbondenheid is tussen missies die op taal en ritus berusten, en territoriale parochies. Er moet ook naar gestreefd worden dat men elkaar leert kennen, daarbij alle gelegenheden aangrijpend die het pastoraal werk biedt, om de immigranten te betrekken bij het parochieleven vgl: Ecclesia in Europa [[[710|(28)]]].

Mochten er te weinig immigranten zijn om een speciaal pastoraat voor hen te organiseren, dan dient de particuliere Kerk in het gastland hun hulp te bieden om de bezwaren die gepaard gaan met het moeten prijsgeven van hun oorspronkelijke gemeenschap, en de grote moeilijkheden om ingeburgerd te raken in het gastland, te boven te komen. Op plaatsen waar weinig immigranten zijn is het bijzonder nuttig als de pastorale medewerkers, religieuzen en leken, in nauwe samenwerking met de migrantenzielzorger zorgen voor catechetische vorming en stimulering van de liturgie vgl: Ecclesia in Europa [[[710|(51.73)]]] vgl: Pastores Gregis [[[711|(51)]]].

Er dient hier ook gewezen te worden op de noodzaak speciale pastorale zorg te verlenen aan technici, beroepskrachten en buitenlandse studenten die voor een zekere tijd verblijven in landen waar de meerderheid uit moslims of een andere godsdienst bestaat. Als deze tijdelijke immigranten aan hun lot worden overgelaten en geen geestelijk leidsman hebben, bestaat de kans dat zij, in plaats van een christelijk getuigenis te geven, oorzaak zijn van verkeerde oordelen over het christendom. Wij zeggen dit, terwijl we volledig de weldadige invloed erkennen van duizenden en duizenden christenen die in deze landen een goed getuigenis geven, of van voormalige migranten van andere godsdiensten, die afkomstig zijn uit landen waar de christenen een minderheid vormen, en die naar huis terugkeren na een verblijf in overwegend katholieke gebieden.

Het aantal migranten van de Oosterse ritus neemt tegenwoordig steeds sterker toe en behoort een bijzonder pastoraat te krijgen. Wat hen betreft moeten we voor alles herinneren aan de wettelijke verplichting om – voor zover mogelijk – overal zich te houden aan de eigen ritus; deze wordt beschouwd als hun liturgisch, theologisch, geestelijk en disciplinair erfgoed vgl: § 1 [[[574|(28)]]] vgl: Pastores Gregis [[[711|(72)]]].

Dit betekent dat "zelfs als ze zijn toevertrouwd aan een hiërarch of pastoor van een andere Kerk sui iuris, ze als lid blijven ingeschreven in hun eigen Kerk sui iuris" Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium [[574|(38)]]. Zelfs als men langdurig gewoon was sacramenten te ontvangen volgens de ritus van een andere Kerk sui iuris, volgt daar niet uit dat men bij deze wordt ingeschreven § 2 [[30|112]]. Het is in feite verboden "van ritus te veranderen zonder toestemming van de Apostolische Stoel" Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium [[574|(32)]] § 1 [[30|112]].

De oosterse katholieke migranten hebben het recht en de plicht hun eigen ritus te volgen, maar zijn ook gerechtigd actief deel te nemen aan liturgische vieringen van iedere andere Kerk sui iuris, dus met inbegrip van de Latijnse Kerk, overeenkomstig de voorschriften in de liturgische boeken § 1 [[574|(403)]].

Bovendien moet de hiërarchie zich ervan vergewissen dat zij die vaak contact hebben met gelovigen van een andere ritus deze ritus kennen en respecteren vgl: Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium [[[574|(41)]]]; ze zal er ook op toezien dat niemand zich vanwege taal of ritus in zijn vrijheid beknot voelt vgl: Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium [[[574|(588)]]].

Het Tweede Vaticaans Concilie bepaalt Christus Dominus [[646|23]]: "De diocesane bisschop moet, wanneer gelovigen van een andere ritus in zijn bisdom wonen, ervoor zorgen dat in hun geestelijke behoeften wordt voorzien door priesters of parochies van die ritus of door een bisschoppelijke vicaris die met voldoende volmachten is toegerust en eventueel ook tot bisschop wordt gewijd, of ook door zelf de taak te vervullen van een ordinarius van de verschillende ritussen." Daarnaast "kan de bisschop een of meer bisschoppelijke vicarissen aanstellen die van rechtswege ... ten aanzien van gelovigen die tot een bepaalde ritus behoren die bevoegdheid hebben welke door het algemeen recht aan een vicaris-generaal wordt toegekend" Christus Dominus [[646|27]].

In aansluiting bij het decreet van het Concilie stelt het CIC [30] § 2 [[30|383]]: "Indien de bisschop gelovigen van verschillende ritus heeft, dient hij te voorzien in hun geestelijke behoeften, hetzij door priesters of parochies van deze ritus hetzij door een bisschoppelijk vicaris." Volgens can. 476 [30|476] van het CIC [30] "beschikt deze laatste over dezelfde gewone macht die krachtens het universeel recht aan een vicaris-generaal toekomt" Codex Iuris Canonici [[30|476]], ook wat de gelovigen van een bepaalde ritus betreft. Nadat het CIC [30] in can. 518 [30|518] heeft gezegd dat een parochie in het algemeen territoriaal dient te zijn, stelt het vast: "waar het aanbeveling verdient dienen personele parochies opgericht te worden, bepaald op grond van de ritus." Codex Iuris Canonici [[30|518]]

Wanneer dit gebeurt zullen deze parochies juridisch deel uitmaken van het Latijns diocees, en de parochiepriesters van bovengenoemde ritus zijn leden van het diocesaan presbyterium van de Latijnse bisschop. Toch moet worden opgemerkt dat, ook al vallen deze gelovigen bij de in voornoemde canones voorziene veronderstelling onder de jurisdictie van de Latijnse bisschop, het passend is dat de bisschoppen eerst overleggen met de Congregatie voor de Oosterse Kerken en de betreffende hiërarchie, meer in het bijzonder met de patriarch daarvan, alvorens personele parochies op te richten en een priester aan te wijzen als medewerker, pastoor of bisschoppelijk vicaris.

Men bedenke dat het CCEO § 3 [[574|(193)]]; bepaalt dat in het geval de eparchiële bisschoppen "op deze wijze priesters, pastoors of syncelles aanstellen om te zorgen voor de christengelovigen van de patriarchale Kerken" zij "contact dienen op te nemen met de daarbij betrokken patriarchen, en met hun toestemming op eigen gezag handelend moeten optreden, waarbij zij zo spoedig mogelijk daarvan de Apostolische Stoel op de hoogte stellen. Als echter om een of andere reden de patriarchen hun instemming onthouden, moet de zaak worden voorgelegd aan de Apostolische Stoel." vgl: Aangaande de voorzieningen voor de coördinatie van verschillende ritussen op hetzelfde territorium [[[574|(202.207.322)]]] Ofschoon er in het CIC [30] een soortgelijke regeling ontbreekt, dient ze per analogie ook van toepassing zijn voor de bisschoppen van de Latijnse diocesen.

Er is een groeiend aantal christelijke immigranten die niet in volle gemeenschap zijn met de katholieke Kerk; dit biedt de particuliere Kerken nieuwe mogelijkheden om de oecumenische broederschap te beleven in het leven van iedere dag, en te komen tot een beter wederzijds verstaan tussen Kerken en kerkelijke gemeenschappen, iets wat ver afstaat van gemakkelijk irenisme of proselitisme. Het gaat erom de apostolische geest van liefde te verwerven die enerzijds andermans geweten respecteert en het goede dat in hem gevonden wordt, erkent, maar ook het ogenblik kan afwachten waarop men een instrument wordt voor een diepere ontmoeting tussen Christus en een medemens. De katholieke gelovigen mogen niet vergeten dat het ook een dienst is en een teken van grote liefde, medemensen welkom te heten in de volle gemeenschap met de Kerk.

In alle gevallen, "als priesters, bedienaren of gemeenten die niet in volledige gemeenschap leven met de katholieke Kerk, niet beschikken over een plaats of over de liturgische voorwerpen die nodig zijn om op waardige wijze hun religieuze plechtigheden te vieren, kan de bisschop aan hen toestaan gebruik te maken van een kerk of ander gebouw van katholieken, en kan hij hun ook die voor hun diensten noodzakelijke voorwerpen lenen. In soortgelijke omstandigheden kan aan hen verlof worden gegeven om op katholieke kerkhoven de begrafenisplechtigheid of uitvaartdienst te verrichten." Oecumenisch Directorium [[1089|(137)]]

Er moet hier ook aan herinnerd worden dat het in bepaalde omstandigheden voor niet-katholieken geoorloofd is samen met de katholieken de Eucharistie te ontvangen, zoals door de recente Encycliek Ecclesia de Eucharistia [87] bevestigd is.

"Terwijl het nooit geoorloofd is om te concelebreren bij afwezigheid van volledige communio, is datzelfde niet waar met betrekking tot het toedienen van de Eucharistie onder bijzondere omstandigheden en jegens individuele personen die behoren tot Kerken of Kerkelijke Gemeenschappen die niet in volle gemeenschap zijn met de katholieke Kerk. In dit geval is het feitelijke doel om tegemoet te komen aan een ernstige geestelijke behoefte met het oog op het eeuwig heil van afzonderlijke gelovigen, maar niet om een intercommunie te praktiseren, die onmogelijk blijft zolang de zichtbare banden van de kerkelijke communio niet zijn bevestigd. In deze zin heeft het Tweede Vaticaans Concilie [d:4] zich uitgesproken, toen het de te volgen praktijk tegenover Oosterse christenen heeft bepaald die, geheel te goeder trouw gescheiden van de katholieke Kerk levend, spontaan om het ontvangen van de Eucharistie uit handen van een katholieke gewijde ambtsdrager vragen en die daarop op de juiste wijze zijn voorbereid vgl: Orientalium Ecclesiarum [[[701|27]]]. Deze handelwijze is daarop bevestigd door de beide Codices, waarin ook, met de noodzakelijke aanpassingen, voorzien is in het geval van de andere, niet-oosterse christenen, die niet in volledige gemeenschap met de katholieke Kerk staan vgl: §§ 3-4 [[[30|844]]] vgl: §§ 3-4 [[[574|(671)]]]." De paus stelt ten dienaangaande voor de katholieken, met verwijzing naar de encycliek Ut Unum Sint: "Omgekeerd kunnen in bepaalde gevallen en vanwege bijzondere omstandigheden ook de katholieken zich voor deze sacramenten wenden tot de ambtsdragers van de Kerken waarin deze sacramenten geldig zijn" (46). "Deze voorwaarden – waarin niet gedispenseerd kan worden – moeten goed in acht worden genomen, ook al gaat het om specifieke afzonderlijke gevallen. Want de afwijzing van één of meer geloofswaarheden met betrekking tot deze sacramenten en, daaronder, de loochening van de waarheid die het voor de geldigheid ervan noodzakelijke vereiste van het gewijde priesterschap betreft ... maakt dat een katholieke gelovige de heilige communie niet zal kunnen ontvangen in een gemeenschap waarin het geldige wijdingssacrament niet aanwezig is" [[87|45.46]]

Hoe dan ook dient er speciaal en van beide zijden gelet te worden op de respectievelijke regelingen; ook het Oecumenisch Directorium [1089] dringt hierop aan: "Van de katholieken wordt gevraagd oprecht respect te betonen voor de liturgische en sacramentele kerkorde van de andere kerken en kerkelijke gemeenschappen; eenzelfde respect wordt van deze gevraagd voor de katholieke kerkorde." Oecumenisch Directorium [[1089|(107)]]

Deze beschikkingen en "de oecumene van het dagelijks leven" zullen ongetwijfeld met betrekking tot de migranten een gunstig effect hebben. De grote liturgische feesten van de verschillende denominaties, de gebruikelijke Werelddagen voor de Vrede [d:24], voor Migranten en Vluchtelingen [d:47], en ook de Bidweek voor de Eenheid van de Christenen [d:210] kunnen aanleiding zijn om bijzondere aandacht te besteden aan de oecumene.