Barmhartigheid 37. - Raad geven en onderrichten

Dierbare broeders en zusters, goedendag!

Nu het Jubileumjaar [d:426] afgelopen is, keren we terug naar de gewone werkwijze, maar er blijven nog enkele beschouwingen te geven over de werken van barmhartigheid en dus gaan we daarmee verder.

Ons nadenken over de geestelijke werken van barmhartigheid gaat vandaag over twee daden die onderling sterk verbonden zijn: raad geven aan wie twijfelt en de onwetenden onderrichten (...). Het woord onwetende is te sterk, het wil hier zeggen zij die iets niet weten en aan wie men dat moet leren. Dit zijn werken die men op een eenvoudige, familiale wijze kan beleven, als mogelijkheid voor allen, of – vooral het tweede, onderrichten – op een institutionele, georganiseerde wijze. We denken daarbij aan de vele kinderen die nog het slachtoffer van analfabetisme zijn. Dat is onbegrijpelijk: dat er analfabete kinderen zijn in een wereld die een zo hoog technische-wetenschappelijk niveau heeft bereikt! Dat is een onrechtvaardigheid. Zoveel kinderen die geen onderwijs krijgen. Dat is een grote onrechtvaardigheid die de waardigheid zelf van de mens raakt. Zonder onderwijs wordt men gemakkelijk tot prooi van uitbuiting en van verschillende vormen van sociaal ongemak.

In de loop der tijden heeft de Kerk de noodzaak gevoeld zich in te zetten voor het onderwijs omdat haar zending om te evangeliseren de inzet meebrengt om de meest arme mensen hun waardigheid terug te geven. Er bestaat een lange lijst van heilige mannen en vrouwen die in verschillende perioden aan de achtergestelde mensen onderwijs hebben gebracht in de overtuiging dat ze langs die weg ellende en discriminatie konden overwinnen. We denken aan het eerste voorbeeld van een “school” door de heilige Justinus hier in Rome gesticht in de tweede eeuw, om de christenen de Bijbel beter te leren kennen tot aan de heilige Jozef Calasanz die de eerste kosteloze scholen in Europa stichtte. Vele Christenen, leken, religieuze broeders en zusters, priesters hebben hun leven gewijd aan het onderwijs en de opvoeding van kinderen en jongeren. Dat is iets groots: ik nodig jullie uit hen een eerbetoon te geven door een mooi applaus! (applaus van de aanwezigen). Die pioniers van het onderwijs hadden ten volle het werk van barmhartigheid begrepen en er een levensstijl van gemaakt die de samenleving heeft veranderd. Door middel van eenvoudige arbeid en weinig structuren zijn ze er in geslaagd aan vele mensen hun waardigheid terug te bezorgen. Het onderwijs dat ze verzorgden was vaak gericht op de arbeid. We denken aan de heilige Jan Bosco die de straatjeugd voorbereidde op het werk, eerst met het oratorio en later met de scholen, de vakscholen. Op die wijze is een grote verscheidenheid van beroepsscholen gegroeid, die voorbereiden op het werk en tegelijk opvoeden tot menselijke en christelijke waarden. Onderwijs is daarom echt een bijzondere vorm van evangelisatie.

Hoe meer het onderwijs groeit des te meer mensen zekerheid en zelfbewustzijn verwerven, waaraan wij allen in het leven behoefte hebben. Goed onderwijs leert ons de kritische methode, die ook een zekere vorm van twijfel omvat, nuttig om vragen te stellen en de bereikte resultaten te toetsen met het oog op betere kennis. Het werk van barmhartigheid van raadgeven aan wie twijfelt, gaat niet over dit soort twijfel. Barmhartigheid beoefenen ten aanzien van wie twijfelt, staat daarentegen gelijk met het lenigen van die pijn en dat lijden wat samenhangt met de angst en de vrees die het gevolg zijn van twijfel. Het is waarlijk een gebaar van liefde waarmee je een persoon helpt die getekend is door de zwakheid als gevolg van onzekerheid.

Ik denk dat iemand mij zou kunnen vragen: “Padre, ik heb veel twijfels over het geloof, wat moet ik doen? Hebt U nooit twijfels?”. Vele heb ik er…Het is normaal dat iedereen op bepaalde momenten twijfels kent! Geloofstwijfels in positieve zin, zijn een teken dat we God, Jezus en het mysterie van zijn liefde voor ons beter en dieper willen leren kennen. “Maar wanneer ik een twijfel heb, zoek ik en studeer, ik kijk uit en vraag raad over wat te doen staat”. Dat soort twijfels bevorderen de groei! Het is goed dat we ons vragen stellen over het geloof, want op die wijze worden we gedwongen het te verdiepen. Maar twijfels moeten ook overwonnen worden. Daarom is het nodig het Woord van God te aanhoren en te verstaan wat het ons leert. De catechese is een weg die hierbij van groot nut is omdat het geloof ons zo tegemoet komt in het concrete persoonlijke leven en gemeenschapsleven. Een andere, even belangrijke weg, is het geloof zoveel mogelijk te beleven. Laten we van het geloof geen abstracte theorie maken waarin de twijfels altijd maar aangroeien. Laten we van het geloof ons leven maken. Laten we het in praktijk brengen in de dienst aan de broeders, vooral van de meest noodlijdende. Dan verdampen veel twijfels, want dan voelen we de aanwezigheid van God en de waarheid van het Evangelie, door de liefde, die zonder onze verdienste, in ons woont en die we met anderen delen.

Zoals jullie kunnen zien, geliefde broers en zussen, ook deze twee werken van barmhartigheid zijn niet vreemd aan ons leven. Ieder van ons kan zich inzetten om ze te beleven en zo het woord van de Heer in praktijk te brengen waar Hij zegt dat het mysterie van Gods liefde niet aan wijzen en verstandigen is geopenbaard, maar aan de kleinen. (Lc. 10, 21; Mt. 11, 25-26) [[b:Lc. 10, 21; Mt. 11, 25-26]] Vandaar dat het diepste onderricht dat we moeten verspreiden en de grootste zekerheid om uit de twijfel te komen, de liefde van God is waarmee wij werden bemind. (1 Joh. 4, 10) [[b:1 Joh. 4, 10]] Een liefde, groot, kosteloos en voor altijd. God komt in zijn liefde nooit op zijn stappen terug! God gaat steeds verder en wacht. God geeft steeds meer van zijn liefde waarvoor we ons verantwoordelijk moeten voelen door ervan te getuigen en door onze broeders barmhartigheid te betonen. Dankjewel.