Barmhartigheid onthult de naam van God

Beste vrienden,

Ik bied jullie een warm welkom. Ik ben verheugd jullie te ontmoeten en ik dank jullie voor het aanvaarden van deze uitnodiging om samen te reflecteren op het thema barmhartigheid.

Zoals jullie je bewust zijn, naderen we het einde van het Heilig Jaar [d:426], waarin de katholieke Kerk het hart van de christelijke boodschap vanuit het oogpunt van barmhartigheid heeft overwogen. Voor ons onthult barmhartigheid de naam van God; ze is de “draagbalk die het leven van de Kerk schraagt”. Misericordiae Vultus [[5872|10]] Ze is ook de sleutel tot het begrijpen van het mysterie van de mens, van die mensheid die, ook vandaag, grote nood heeft aan vergeving en vrede.

Maar het mysterie van de barmhartigheid wordt niet in woorden alleen gevierd, maar bovenal door daden, door een waarlijk barmhartige manier van leven gemarkeerd door belangeloze liefde, broederlijke dienst en oprecht delen. De Kerk verlangt steeds meer zich deze manier van leven eigen te maken, ook als deel van haar “taak om de eenheid en de liefde” onder alle mannen en vrouwen “te bevorderen”. Nostra Aetate [[610|1]] De godsdiensten worden op dezelfde manier tot deze wijze van leven geroepen, om, in het bijzonder in onze eigen tijd, boodschappers van vrede en bouwers van eenheid te zijn, en om, tegenover allen die conflict, verdeeldheid en intolerantie zaaien, te verkondigen dat de onze een tijd van broederschap is. Dat is waarom het zo belangrijk voor ons is gelegenheden van ontmoeting te zoeken, een ontmoeting die, een oppervlakkig syncretisme vermijdend, “mogen het ons meer openstellen voor de dialoog om elkaar beter te leren kennen en te begrijpen; moge het iedere vorm van bekrompenheid en verachting elimineren en iedere vorm van geweld en discriminatie verdrijven”. Misericordiae Vultus [[5872|23]] Dit is God welgevallig en vormt een urgente taak, niet alleen beantwoordend aan de noden van vandaag maar bovenal aan de oproep tot liefde die de ziel van alle authentieke religie is.

Met het thema barmhartigheid zijn vele religieuze en culturele tradities bekend, waarin compassie en geweldloosheid essentiële elementen zijn die naar de weg van leven wijzen; in de woorden van een oud spreekwoord: “dood is hard en stijf; leven is zacht en soepel”. Tao-Te-Ching 76 Tao-Te-Ching 76 Met medelijdende liefde neerbuigen voor de zwakken en behoeftigen is deel van de authentieke geest van religie, die de verleiding afwijst om haar toevlucht te nemen tot geweld, weigert om mensenlevens te verhandelen en anderen ziet als broeders en zusters, en nooit als louter statistieken. Om allen nabij te komen die leven in situaties die om onze zorg vragen, zoals ziekte, handicap, armoede, onrechtvaardigheid en de nasleep van conflicten en migraties: dit is een oproep die oprijst uit het hart van iedere echte religieuze traditie. Het is de echo van de goddelijke stem die gehoord wordt in het geweten van iedere persoon, hem of haar roepend egoïsme af te wijzen en open te zijn. Open naar de Ander boven ons, die op de deur van ons hart klopt, en open naar de ander naast ons, die op de deur van ons huis klopt, vragend om aandacht en bijstand.

Het woord ‘barmhartigheid’ zelf is een oproep tot een open en medelijdend hart. Het komt van het Latijnse woord misericordia, dat een hart – cor – naar buiten roept dat gevoelig is voor lijden, maar in het bijzonder voor wie lijden, een hart dat onverschilligheid te boven komt omdat het in het lijden van anderen deelt. In de semitische talen, zoals Arabisch en Hebreeuws, heeft de wortel r(a)h(a)m, die ook Gods barmhartigheid uitdrukt, te maken met de baarmoeder van een moeder, de diepste bron van menselijke liefde, de gevoelens van een moeder voor het kind waarvan ze zal bevallen.

In dit opzicht brengt de profeet Jesaja een prachtige boodschap over die, van Gods kant, zowel een belofte van liefde als een uitdaging is: “Zal een vrouw haar zuigeling vergeten, een liefhebbende moeder het kind van haar schoot? En zelfs als die het zouden vergeten, Ik vergeet u nooit!” (Jes. 49,15) [b:Jes. 49,15]. Al te vaak, het is verdrietig te zeggen, vergeten wij, wordt ons hart achteloos en onverschillig. We nemen afstand van God, van onze naaste en zelfs van ons historisch geheugen, en we eindigen ermee de tragische fouten van andere tijden in zelfs nog wredere vormen te herhalen.

Dit is het drama van het kwaad, van de akelige diepten waarin onze vrijheid kan vallen als ze verleid wordt door het kwaad, altijd aanwezig, wachtend om toe te slaan en ons neer te halen. Maar precies hier, tegenover het grote raadsel van het kwaad dat iedere religieuze ervaring test, vinden we het meest verbazingwekkende aspect van barmhartige liefde. Dat liefde laat ons niet ten prooi aan het kwaad of aan onze eigen broosheid; dat zij niet “vergeet”, maar zich “herinnert”, en iedere menselijke ellende nabijkomt om die te ontlasten. Zoals een moeder. Welk kwaad haar kind ook gedaan heeft, een moeder kijkt altijd voorbij de zonde om het gezicht te herkennen dat zij in haar baarmoeder droeg.

In de steeds hectischere en vergeetachtigere wereld van vandaag, die zo veel mannen en vrouwen achterlaat terwijl zij ademloos en doelloos voortracet, hebben we de zuurstof nodig van deze leven gevende liefde om niet. We dorsten naar barmhartigheid en geen technologie kan die dorst lessen. We zoeken een liefde die voortduurt voorbij tijdelijk genot, een veilige haven waar we onze rusteloze omzwervingen kunnen beëindigen, een oneindige omhelzing die vergeeft en verzoent.

Hoe belangrijk is dit, als we de vandaag wijdverspreide angst beschouwen dat het onmogelijk is om vergeven, gerehabiliteerd en verlost van onze zwakheden te worden. Voor ons katholieken is onder de meest betekenisvolle rites van het Heilig Jaar die van met nederigheid en vertrouwen door de deur gaan – de Heilige Deur – om ons volledig verzoend te vinden door de barmhartigheid van God, die onze schulden vergeeft. Maar dit vraagt dat wij ook aan anderen hun schuld vergeven (Mt. 6, 12) [[b:Mt. 6, 12]], de broeders en zusters die ons hebben beledigd. We ontvangen Gods vergeving om die te delen met anderen. Vergeving is zeker het grootste geschenk dat we anderen kunnen geven, omdat het het kostbaarst is. Maar tegelijkertijd is het dat, wat ons het meest op God doet lijken.

Barmhartigheid strekt zich ook uit naar de wereld om ons heen, ons gezamenlijk huis, dat wij geroepen zijn te beschermen en te behoeden voor ongebreidelde en hebzuchtige consumptie. Onze toewijding is nodig voor een onderwijs tot soberheid en tot respect, tot een eenvoudigere en meer geordende manier van leven, waarin de bronnen van de schepping met wijsheid en mate worden gebruikt, met zorg voor de mensheid als geheel en de komende generaties, niet eenvoudigweg de belangen van onze specifieke groep en de baten van het huidige moment. Vandaag in het bijzonder vereist de “ernst van de ecologische crisis” van iedereen “dat wij denken aan het algemeen welzijn en verder gaan op de weg van de dialoog, die om geduld, ascese en edelmoedigheid vraagt” Laudato Si' [[5000|201]]

Mogen wij dit pad nemen. Mogen wij de doelloze paden van onenigheid en geslotenheid van geest afwijzen. Moge het nooit meer gebeuren dat de godsdiensten, vanwege het gedrag van sommige van hun volgers, een verdraaide boodschap overbrengen, uit de toon van die van barmhartigheid. Helaas gaat er geen dag voorbij dat we niet horen over geweldsdaden, conflict, ontvoering, terreuraanvallen, moorden en vernietiging. Het is verschrikkelijk dat bij tijden, om zulke barbarij te rechtvaardigen, de naam van een godsdienst of de naam van God zelf wordt ingeroepen. Moge er een duidelijke veroordeling zijn van deze zondige houdingen die de naam van God lasteren en de religieuze queeste van de mensheid bezoedelen. Moge in plaats daarvan overal de vreedzame ontmoeting van gelovigen en ware religieuze vrijheid worden gecultiveerd. Hier is onze verantwoordelijkheid tegenover God, de mensheid en de toekomst groot; het vraagt om een onafgebroken inspanning, zonder hypocrisie. Het is een oproep die ons uitdaagt een pad samen te nemen, voor het welzijn van allen, en met hoop. Mogen de godsdiensten baarmoeders van leven zijn, de barmhartige liefde van God naar een gewonde en behoeftige mensheid brengend; mogen zij deuren van hoop zijn die helpen om de door trots en angst opgerichte muren te doorstoten.

Dank u.