Reisgezellen - Reflecties

Mijn eerste strikt persoonlijk contact met de oecumenische Patriarch Bartholomeus was in het jaar 2002 tijdens de reis naar de internationale gebedsontmoeting in Assisi [d:332]. Het idee samen de trein te nemen naar Assisi kwam van de heilige Paus Johannes Paulus II om op deze wijze uitdrukking te geven aan onze innerlijke weg naast deze van onze uiterlijke reis. Het was voor mij een vreugde te vernemen dat de Patriarch mij uitgenodigd had ietwat naast hem te zitten, in hetzelfde compartiment, en, op deze wijze elkaar beter te leren kennen.

Voor mij is deze ontmoeting, gedurende de reisweg, méér dan een toevallige uitdrukking van de toestand van het geloof. Ik werd ook onmiddellijk bewogen door de openheid en de persoonlijke warmte van de Patriarch. Er was niet een grote moeite nodig om elkaar wederzijds nog méér naderbij te komen. Zijn innerlijke openheid en zijn eenvoud inspireerden al snel een aangename intimiteit. Tot dit gevoelen droeg natuurlijk ook bij dat hij alle belangrijke Europese talen spreekt, niet enkel Frans en Engels, maar ook Italiaans en Duits. Nog verrassender voor mij was dat hij het Latijn beheerst en zich weet uit te drukken in deze taal. Indien men een gesprek kan voeren in zijn eigen taal, dan is er in het spreken de nabijheid van hart tot hart, van gedachte tot gedachte. De Patriarch heeft niet enkel gestudeerd vanuit het perspectief van de orthodoxe Kerk maar ook in München en in Rome. Aan de diversiteit van talen beantwoordt bijgevolg een diversiteit van culturen waarin hij zich beweegt. Op deze wijze is zijn denken, ten diepste, een reis met anderen en naar anderen toe, en reis die zeker niet verwordt tot een gebrek aan richting waar ‘op weg zijn’ nergens naartoe zou leiden. Ten diepste geworteld zijn in het geloof in Jezus Christus, Zoon van de levende God en onze Verlosser, vormt geen obstakel voor openheid naar de ander want Jezus Christus draagt in zich de gehele waarheid. Tegelijkertijd, echter, beschermt dit geworteld-zijn ons voor het afglijden in de onbenulligheid en voor een leeg spel van ijdelheid want het houdt ons vast in de waarheid, de waarheid die aan iedereen toebehoort en de weg voor allen wil zijn.

Op deze wijze zie ik in onze eerste ontmoeting een portret van de gehele persoonlijkheid van de oecumenisch Patriarch: leven op weg naar een doel; leven in de vele dimensies van grote culturen; leven in de ontmoeting, ondersteund door de fundamentele ontmoeting met de waarheid die Jezus Christus is. Aan het eind is het doel van al deze ontmoetingen de eenheid in Jezus Christus

Ook indien, vanzelfsprekend, het doel van deze korte reflectie er niet in kan bestaan op enige wijze het dienstambt van de patriarch in zijn geheel te omschrijven, toch zou ik minstens één aspect ervan willen onderstrepen dat van belang is om deze grote man van de Kerk van God te beschrijven, nl. zijn liefde voor het geschapene en zijn inzet opdat het geschapene, in grote en kleine vraagstukken, zou behandeld worden overeenkomstig deze liefde. Een herder van de kudde van Jezus Christus is nooit enkel gericht op de groep van de eigen gelovigen. De gemeenschap van de Kerk is universeel, ook in de zin dat deze geheel de werkelijkheid omvat. Dit komt vanzelfsprekend tot uitdrukking bijvoorbeeld in de liturgie, die niet enkel de herinnering en de vervulling betekent van de verlossende daden van Jezus Christus.

De liturgie is de weg naar de verlossing van de hele schepping. In de oriëntering van de liturgie naar het Oosten zien wij dat de Christenen, samen met de Heer, verlangen voort te gaan naar de verlossing van het geheel van de schepping. Christus, de gekruisigde en verrezen Heer, is tegelijkertijd ook de ‘zon’ die de wereld verlicht. Ook het geloof is altijd gericht naar het geheel van het geschapene. Daarom realiseert Patriarch Bartholomeus een wezenlijk aspect van zijn priesterlijke zending precies met zijn inzet voor het geschapene.

Mijn verkiezing tot Opvolger van Petrus heeft natuurlijk een nieuwe dimensie gebracht in onze persoonlijke ontmoeting. De verantwoordelijkheid voor het geloof in de wereld en, tegelijkertijd, de verantwoordelijkheid voor de eenheid van het verdeelde Christendom maken deel uit van het dienstambt dat ons is gegeven maar het is ook een persoonlijke verplichting.

Als bijzonder mooi beschouw ik het feit dat, na mijn afscheid, de Patriarch mij altijd persoonlijk nabij is gebleven en dat hij mij zelfs is komen opzoeken in mijn klein klooster. In vele hoeken van mijn appartement kunnen er herinneringen gevonden worden die ik van hem ontvangen heb. Deze objecten zijn niet enkel tedere tekenen van onze persoonlijke vriendschap maar ook aanwijzingen naar de eenheid tussen Constantinopel en Rome, tekenen van hoop dat dat wij op weg zijn naar de eenheid.

Zijne Heiligheid Bartholomeus is waarlijk een oecumenische patriarch in alle betekenissen van het woord. In broederlijke solidariteit met Paus Franciscus is hij bezig verder belangrijke stappen te zetten op de weg naar eenheid. Dierbare broeder in Christus, moge de Heer u nog vele jaren van gezegend dienstambt schenken als herder in de Kerk van God. Ik groet u en philèmati haghìo -“met de heilige kus” (Rom. 16,16; 1 Kor. 16,20) [b:Rom. 16,16; 1 Kor. 16,20]