Il fermo proposito

Het vaste voornemen, dat we vanaf het begin van ons pontificaat gemaakt hebben, om alle krachten, die de goedheid des Heren ons genadig verleent, te wijden aan het herstel van alles in Christus, wekt in ons hart een groot vertrouwen op de machtige genade van God, zonder welke we hier op aarde niets groots en vruchtbaars voor het heil der zielen kunnen bedenken of ondernemen. Tegelijk echter voelen we levendiger dan ooit de behoefte aan de eensgezinde en volhardende hulp voor dit edele plan van de kant van u, eerbiedwaardige broeders, die geroepen zijt tot deelname aan onze herderlijke bediening; van de kant van ieder lid der geestelijkheid en van de kant van al de gelovigen, die aan uw zorgen zijn toevertrouwd. Inderdaad, allen zijn we in Gods Kerk geroepen om dat éne lichaam te vormen, waarvan Christus het Hoofd is; een lichaam, organisch nauw verbonden, zoals de Apostel Paulus leert (Ef. 4, 16) [b:Ef. 4, 16], en wèl samengehouden in al zijn geledingen, en dit krachtens de eigen taak van ieder lidmaat, zodat het lichaam zelf daaraan zijn groei ontleent en zich langzamerhand vervolmaakt in de band van de liefde.

Bij dit werk nu van de opbouw van het Lichaam van Christus (Ef. 4, 12) [b:Ef. 4, 12] is onze eerste taak: te onderwijzen; de juiste methode aan te geven, die men te volgen, en de middelen voor te stellen, die men te gebruiken heeft; te waarschuwen en vaderlijk aan te sporen. Daarnaast is het de plicht van al onze beminde zonen, die over heel de wereld verspreid zijn, naar onze woorden te luisteren, ze te verwezenlijken, eerst in hun eigen persoon, en krachtig mede te werken aan de verwezenlijking er van ook in de anderen, elk naar de genade, die hij van God ontvangen heeft, naar zijn staat en bediening, naar de ijver, waardoor zijn hart is ontvlamd.

Hier willen we slechts herinneren aan de velerlei werken van ijver ten bate van de Kerk, van de maatschappij en van de mensen in het bijzonder, die men tezamen aanduidt met de naam van "katholieke actie", welke werken door Gods genade overal bloeien en ook in ons Italië zeer talrijk zijn.

Ge begrijpt heel goed, eerbiedwaardige broeders, hoezeer die werken u dierbaar moeten zijn en hoe groot ons innerlijk verlangen is, ze verstevigd en tot groter ontwikkeling gebracht te zien. Niet alleen hebben we hierover herhaaldelijk mondeling gehandeld, althans met enigen van u en met hun voornaamste vertegenwoordigers in Italië, bij gelegenheid dat ze ons in persoon de hulde van hun toewijding en hun kinderlijke genegenheid kwamen aanbieden, maar we hebben dat ook gedaan door verscheidene akten over dat onderwerp te publiceren, of op ons gezag te laten publiceren, die ge allen reeds kent. Het is waar, dat sommige van die akten, zoals voor ons pijnlijke omstandigheden het vorderden, eer bestemd waren om beletselen uit de weg te ruimen, die de snellere voortgang der katholieke actie verhinderden, en om zich aan de tucht onttrekkende richtingen te veroordelen, die tot grote schade voor de gemeenschappelijke zaak langzamerhand ingang wilden vinden. Daarom verlangde ons hart er naar, tot allen ook een woord van vaderlijke bemoediging en opwekking te richten met het doel, dat men op het terrein, voor zover het van ons afhangt vrijgemaakt van iedere hindernis, kan voortgaan met het goede op te bouwen en tot brede ontwikkeling te brengen. Het is ons dus zeer aangenaam, dit thans door deze brief te doen tot bemoediging van allen, in de zekerheid, dat onze woorden door allen met een leerzaam hart zullen worden aanhoord en opgevolgd.

Het arbeidsveld der katholieke actie is zeer uitgestrekt. Op zich sluit ze volstrekt niets uit, van hetgeen op een of andere wijze rechtstreeks of onrechtstreeks tot de goddelijke zending der Kerk behoort. Men begrijpt gemakkelijk de noodzakelijkheid om persoonlijk mee te werken aan het grote werk, dat zo belangrijk is niet alleen voor de heiliging onzer ziel, maar ook voor de verbreiding en altijd betere ontwikkeling van het rijk Gods in de individuen, in de gezinnen en in de maatschappij. Ieder moet, overeenkomstig zijn eigen krachten, zorgen voor het welzijn van de evenmens door de verbreiding der geopenbaarde waarheid, door de beoefening der christelijke deugden en door de werken van naastenliefde of de geestelijke en lichamelijke werken van barmhartigheid. Dit is een leven leiden, dat God waardig is en waartoe de H. Paulus ons aanspoort met de woorden: ,,dat gij een leven moogt leiden de Heer waardig en Hem in alles behagen; dat ge in ieder goed werk vruchten moogt dragen en toenemen moogt in de kennis van God" (Kol. 1, 10) [b:Kol. 1, 10]

Behalve deze goederen echter is er een groot aantal andere, die tot de natuurlijke orde behoren. Deze vallen niet rechtstreeks onder het voorwerp van de zending der Kerk, maar komen er toch bijna als een natuurlijk gevolg uit voort. Zo sterk is het licht der katholieke openbaring, dat het zich in volle levendigheid over alle wetenschap verbreidt. Zo groot is de kracht der beginselen van het Evangelie, dat de voorschriften der natuurwet zekerder wortel schieten en groter levenskracht krijgen. Zo machtig eindelijk is de uitwerking der door Christus verkondigde waarheid en zedenleer, dat zelfs het stoffelijk welzijn van de individuen, van het gezin en van de menselijke maatschappij er op providentiële wijze door gesterkt en bevorderd wordt.

a. De Kerk heeft veel voor de beschaving gedaan
Hoewel de Kerk Jezus Christus de gekruisigde predikt, een ergernis en een dwaasheid voor de wereld (1 Kor. 1, 23) [b:1 Kor. 1, 23], is ze toch de allereerste, die de beschaving heeft opgewekt en bevorderd. Ze heeft die verbreid overal, waar haar apostelen predikten. Ze behield en vervolmaakte de goede elementen der oude heidense beschaving. Ze onttrok de nieuwe volken, die een toevlucht zochten in haar moederschoot, aan de barbaarsheid en voedde ze op tot een burgerlijke samenleving, en zo gaf ze, weliswaar stap voor stap, maar toch met zekere en steeds vooruitgaande tred aan heel de maatschappij die zo geprononceerde karaktertrek, die nog heden algemeen bewaard is gebleven. De beschaving der wereld is een christelijke beschaving; ze is des te echter, des te duurzamer, des te rijker aan kostbare vruchten, naarmate ze meer geprononceerd christelijk is; ze raakt meer in verval -tot onberekenbare schade voor het welzijn der maatschappij -, naarmate ze zich meer aan de christelijke idee onttrekt.

b. De Kerk blijft de behoedster en verdedigster der beschaving
Vandaar dan ook, dat de Kerk door de kracht, die in de dingen zelf zit, ook werkelijk de behoedster en verdedigster der christelijke beschaving wordt. Dit feit werd in andere eeuwen der geschiedenis erkend en toegegeven. Het vormde zelfs de onwrikbare grondslag der burgerlijke wetgevingen. Op dit feit steunden de betrekkingen tussen de Kerk en de staten, de erkenning in het staatsleven van het gezag der Kerk in alle dingen, die op welke wijze ook het geweten raken, de ondergeschiktheid van alle staatswetten aan de goddelijke wetten van het Evangelie, de overeenstemming der beide machten - staat en Kerk - om het tijdelijk welzijn der volken te verzorgen op zulk een wijze, dat hun eeuwig welzijn er niet onder te lijden had.

We behoeven u niet te zeggen, eerbiedwaardige broeders, welk een voorspoed en welvaart, welk een vrede en eendracht, welk een eerbiedige onderwerping aan het gezag en welk een uitstekende wijze van regeren er in de wereld zouden ontstaan en bewaard blijven, als het ideaal der christelijke beschaving overal kon verwezenlijkt worden. Maar, gegeven het feit van de voortdurende strijd van het vlees tegen de geest, van de duisternis tegen het licht, van satan tegen God, kunnen we zulk een groot goed niet verwachten, ten minste niet in heel zijn volle omvang. Vandaar, tegenover de vreedzame veroveringen der Kerk voortdurende aanvallen, die des te droeviger en noodlottiger zijn, naarmate de menselijke maatschappij meer de neiging heeft om zich te laten leiden door beginselen, die vijandig staan tegenover de christelijke opvatting, ja zelfs om geheel en al van God af te vallen.

c. Ondanks bestrijding blijft ze daarbij vol vertrouwen
Toch is dit geen reden, om de moed te verliezen. De Kerk weet, dat de poorten der hel niets tegen haar zullen vermogen, maar ze weet ook, dat ze in de wereld verdrukking zal vinden; dat haar apostelen gezonden zijn als lammeren onder de wolven; dat haar volgelingen steeds zullen bedolven worden onder haat en verachting, gelijk haar goddelijke Stichter met haat en verachting verzadigd werd. De Kerk gaat daarom onverschrokken voorwaarts, en terwijl ze het rijk van God verbreidt daar, waar het nog niet gepredikt werd, beijvert ze zich op alle wijzen om de verliezen, die ze in het reeds veroverde gebied van het rijk geleden heeft, weer te herstellen.

"Alles herstellen in Christus" (Ef. 1, 10) [[b:Ef. 1, 10]] is altijd de leuze der Kerk geweest en is heel bijzonder onze leuze in de gevaarlijke tijden, die we doormaken. Alles herstellen, niet zo maar op een of andere manier, maar in Christus; alles, wat op de aarde en in de hemel is, herstellen in Hem (Ef. 1, 10) [b:Ef. 1, 10] voegt de Apostel er bij. In Christus herstellen niet alleen datgene, dat rechtstreeks behoort tot de goddelijke zending der Kerk, nl. de zielen tot God te leiden, maar ook datgene, dat, zoals we uiteengezet hebben, vanzelf uit die goddelijke zending voortvloeit: de christelijke beschaving in het geheel van al de elementen en van elk der elementen, die haar vormen.

En om ons hier te bepalen tot dit laatste onderdeel van het herstel, dat we verlangen, ge ziet heel goed, eerbiedwaardige broeders, hoe belangrijk de hulp is, welke de Kerk ondervindt van die keurtroepen van katholieken, die zich juist tot doel stellen al hun levende strijdkrachten te verzamelen om de antichristelijke beschaving met ieder rechtvaardig en legaal middel te bestrijden; met alle middelen de daaruit volgende ernstige mistoestanden te verbeteren; Jezus Christus terug te brengen in het gezin, in de school, in het maatschappelijk leven; het beginsel omtrent het menselijk gezag als vertegenwoordiger van het gezag van God weer vast te leggen; bovenal de belangen van het volk, en in het bijzonder van de klasse der arbeiders en der landbouwers ter harte te nemen, niet alleen door in aller harten het beginsel van de godsdienst ingang te doen vinden, de enige ware bron van troost bij de zorgen van het leven, maar ook door ijverige bemoeiingen om hun tranen te drogen, hun pijnen te verzachten, hun economische toestand te verbeteren, door daarin te voorzien door goed geleide maatregelen; bijgevolg er voor te werken, dat de staatswetten in overeenstemming gebracht worden met de rechtvaardigheid en dat die, welke daarmee in tegenspraak zijn, verbeterd of ingetrokken worden; ten slotte de rechten van God in alle dingen en de niet minder heilige rechten der Kerk in oprecht katholieke geest te verdedigen en te handhaven.

Het complex van al deze werken, die grotendeels door katholieke leken in stand gehouden en bevorderd worden en die berusten op verschillende ideeën, al naargelang de eigen behoeften van ieder volk en de bijzondere omstandigheden in ieder land, vormt juist datgene, wat men gewoon is met een bijzondere en ongetwijfeld eervolle benaming als de "katholieke actie" of de "actie der 'katholieken" aan te duiden. Ze is te allen tijde de Kerk te hulp gekomen en de Kerk heeft die hulp altijd goedgunstig aanvaard en gezegend, hoewel ze naar de tijdsomstandigheden op verschillende wijze werd uitgeoefend.

Hier moet inderdaad terstond worden opgemerkt, dat niet alles, wat in vroeger eeuwen nuttig en zelfs uitsluitend doeltreffend was, tegenwoordig juist in dezelfde vorm kan hersteld worden. Zo talrijk zijn de radicale veranderingen, die met het verloop van de tijd zich in de maatschappij en in het openbare leven geleidelijk ontwikkeld hebben; zo talrijk zijn de nieuwe behoeften, die de veranderde omstandigheden voortdurend doen ontstaan. Maar de Kerk heeft in de lange loop van haar geschiedenis altijd en bij iedere gelegenheid schitterend getoond, een bewonderenswaardig aanpassingsvermogen te bezitten tegenover de veranderlijke toestanden in de burgerlijke maatschappij. Steeds met behoud der integriteit en der onveranderlijkheid van het geloof en van de zedenleer, en eveneens met behoud van haar heilige rechten, plooit en voegt ze zich gemakkelijk in alles, wat wisselvallig en bijkomstig is, naar de wisselende omstandigheden der tijden en naar de nieuwe maatschappelijke behoeften. ,,De godsvrucht", zegt de H. Paulus, ,,is nuttig onder alle opzichten, daar ze de goddelijke belofte heeft, zowel voor dit leven als voor het toekomstige." (1 Tim. 4, 8) [b:1 Tim. 4, 8]

Al verandert dus de katholieke actie, als het opportuun is, wat betreft haar uiterlijke vormen en de middelen die ze aanwendt, in de beginselen, waardoor zij zich laat leiden en in het edele doel, dat ze zich voorstelt, blijft ze altijd dezelfde. En om nu te maken, dat ze tegelijk werkelijk doeltreffend is, zal het zijn nut hebben nauwkeurig de voorwaarden aan te geven, die ze zelf vordert, als men haar natuur en haar doel goed in het oog houdt.

Vóór alles moet men er in zijn hart diep van overtuigd zijn, dat een werktuig te kort schiet, als het niet geëigend is voor het werk, dat men ten uitvoer wil brengen. De katholieke actie (zoals uit het boven gezegde klaarblijkelijk valt af te leiden) vormt, wijl ze zich tot doel stelt, alles in Christus te herstellen, een waar apostolaat voor de eer en glorie van Jezus Christus zelf. Om dat apostolaat goed uit te oefenen, hebben we de goddelijke genade nodig en deze wordt aan de apostel niet gegeven, als hij niet met Christus verenigd is. Alleen als we Jezus Christus in ons gevormd hebben, zullen we Hem gemakkelijker kunnen terugbrengen in de gezinnen, in de maatschappij. Bijgevolg, allen, die geroepen worden om de katholieke beweging te leiden of zich wijden aan de bevordering er van, moeten onder alle opzichten beproefde katholieken zijn, die overtuigd zijn van hun geloof, degelijk onderwezen in de zaken van de godsdienst, oprecht gehoorzaam aan de Kerk en in het bijzonder aan deze Apostolische Stoel en aan de plaatsbekleder van Jezus Christus op aarde. Het moeten mensen zijn van ware godsvrucht, van mannelijke deugden, van reine zeden en van zulk een vlekkeloos leven, dat ze allen tot krachtig werkend voorbeeld kunnen strekken. Zonder deze gesteltenis zal het niet alleen moeilijk zijn, om bij anderen het goede te bevorderen, maar zal het bijna onmogelijk zijn om met de ware mening te handelen en zullen de krachten ontbreken om met volharding de verdrietelijkheden te dragen, welke ieder apostolaat met zich medebrengt, de lasteringen der tegenstanders, de lauwheid en de geringe medewerking ook van rechtschapen mensen, ten slotte somtijds zelfs de jaloersheden van vrienden en zelfs van medewerkers, dingen, die, gezien de zwakheid der menselijke natuur, ongetwijfeld te verontschuldigen, maar. toch zeer nadelig zijn en oorzaak van onenigheden, van botsingen en van onderling gekibbel. Slechts een geduldige en in het goede sterk gevestigde deugd, die tegelijk soepel en fijngevoelig is, is in staat deze moeilijkheden uit de weg te ruimen of te verminderen, zodat het werk, waaraan de katholieke krachten zich wijden, er niet door in gevaar wordt gebracht. "Dit", zeide de H. Petrus tot de eerste gelovigen, "is de wil van God, dat ge, door het goede te doen, het onverstand van domme mensen tot zwijgen brengt." (1 Pt. 2, 15) [b:1 Pt. 2, 15]

Het is vervolgens van belang, de werken, waaraan de katholieke krachten zich met alle energie en standvastigheid moeten wijden, goed te bepalen. Die werken moeten van zulk een klaarblijkelijk belang zijn, zozeer beantwoordend aan de behoeften der hedendaagse maatschappij, zo aangepast aan de zedelijke en stoffelijke belangen vooral van het volk en van de misdeelde klassen, dat ze de bevorderaars der katholieke actie tot iedere goede activiteit opwekken voor het bereiken der vele en zekere resultaten, die ze uit zich beloven, en tegelijk door allen gemakkelijk begrepen en gaarne aanvaard worden.

Juist omdat de ernstige problemen van het tegenwoordige maatschappelijke leven een spoedige en zekere oplossing vorderen, ontwaakt bij allen de levendigste belangstelling, om kennis en begrip op te doen van de verschillende wijzen, waarop die oplossingen zich in de praktijk aandienen. De discussies ten gunste der ene of der andere oplossing nemen al meer en meer toe en worden door de pers gemakkelijk verbreid. Het is dus hoog nodig, dat de katholieke actie het geschikte ogenblik aangrijpt, moedig te voorschijn komt en ook zelf haar oplossing voorstelt en deze tot gelding tracht te brengen door een vastberaden, actieve, verstandige en gedisciplineerde propaganda, die geschikt is, om zich rechtstreeks tegenover de propaganda der tegenpartij te stellen.

De goedheid en rechtvaardigheid der katholieke beginselen, de gezonde zedenleer, die de katholieken belijden, de volkomen persoonlijke belangeloosheid, die openlijk en oprecht niets anders nastreeft dan het ware, het echte, het hoogste welzijn van de evenmens; ten slotte de klaarblijkelijkheid, dat de katholieken beter dan de anderen in staat zijn, de ware economische belangen van het volk te bevorderen: dat alles moet wel noodzakelijk indruk maken op geest en hart dergenen, die het vernemen, en hun gelederen doen groeien, totdat ze ten slotte een krachtig en dicht aaneengesloten legerkorps vormen, dat in staat is, onverschrokken weerstand te bieden aan de tegenovergestelde stroming en de tegenstanders blijvend respect in te boezemen.

Deze dringende noodzakelijkheid doorzag onze voorganger Leo XIII z.g, ten volle, toen hij, vooral in de gedenkwaardige encycliek Rerum Novarum [651] en in andere latere documenten het voorwerp aanwees, waaromtrent de katholieke actie zich op de eerste plaats moest ontplooien, nl. de praktische oplossing van het sociale vraagstuk overeenkomstig de katholieke beginselen. Ook wij hebben volgens die wijze richtlijnen in ons motu proprio van 18 December 1903 [2847] aan de katholieke volksactie een grondwet gegeven, die kon dienen als de praktische regel voor het gemeenschappelijk werk en als de band voor eendracht en liefde. Op dat terrein dus en tot dat heilige en hoogst noodzakelijke doel moeten de katholieke werken, die wel talrijke verschillen in vorm vertonen, maar toch alle gelijkelijk gericht zijn op de krachtige bevordering van het maatschappelijk welzijn, zich vóór alles aaneensluiten.

a. Nodig is eenheid van inzicht en eendracht
Maar om te bereiken, dat deze sociale actie zich kan handhaven en vooruitgaan door de noodzakelijke samenhang der verschillende werken, waaruit ze bestaat, is het bovenal van belang, dat de katholieken met voorbeeldige onderlinge eendracht te werk gaan, en deze zal nooit te bereiken zijn, als er niet bij allen eenheid van inzicht bestaat. Over deze noodzakelijkheid is geen enkele twijfel mogelijk; zo helder en duidelijk zijn de lessen, die door deze Apostolische Stoel gegeven zijn; zo levendig is het licht, dat de meest geziene mannen onder de katholieken van alle landen door hun geschriften daarover verspreid hebben; zo lofwaardig is het herhaaldelijk ook door ons zelf ter navolging voorgestelde voorbeeld der katholieken van andere volken, die juist door die eendracht en eenheid van inzichten in korte tijd rijke en zeer troostvolle vruchten hebben verworven.

b. Praktisch is een soort centrale
Om te midden der verschillende even prijzenswaardige werken dit resultaat te verzekeren, heeft zich elders als bijzonder doeltreffend bewezen een instelling van algemeen karakter, die onder de naam van "Volksbond" bestemd is, de katholieken van alle sociale klassen, maar bijzonder de grote massa's van het volk, te verzamelen rondom één enkel gemeenschappelijk middelpunt van sociale leer, propaganda en organisatie. Die centrale beantwoordt inderdaad aan een behoefte, die in alle landen gelijkelijk gevoeld wordt; het feit zelf van haar oprichting vloeit voort uit de aard der zaken zelf, zoals men die overal vindt. Men kan dus niet beweren, dat ze voor het ene land meer past dan voor een ander, maar ze past overal, waar dezelfde behoeften zich vertonen en dezelfde gevaren ontstaan. Het bij uitstek populair karakter van zulk een bond maakt haar gemakkelijk sympathiek en aantrekkelijk. Ze stoort of belemmert geen enkele andere instelling, maar verleent integendeel aan de andere instellingen kracht en samenhang. Want door haar strikt persoonlijke organisatie is ze voor de enkelingen een prikkel om toe te treden tot de bijzondere instellingen, vormt ze hen tot praktisch en wérkelijk vruchtbaar werk en verenigt ze allen tot eenheid in denken en willen.

Is nu aldus dat sociale centrum gevestigd, dan zijn alle andere instellingen van economische aard, die bestemd zijn om het sociale vraagstuk onder zijn verschillende aspecten op te lossen, als het ware vanzelf samengebundeld in het algemene doel, dat ze verenigt. Toch zullen ze naargelang van de verschillende behoeften, waarin ze trachten te voorzien, verschillende vormen aannemen en verschillende middelen aanwenden, zoals het bijzonder eigen doel van elk van die instellingen het vordert.

En hier is het ons zeer aangenaam, onze voldoening uit te spreken over het vele, dat op dit gebied in Italië reeds gedaan is, tegelijk met het vast vertrouwen, dat men met Gods hulp in de toekomst nog veel meer goed zal doen, door het reeds bereikte goed te bevestigen en het door altijd toenemende ijver nog verder uit te breiden.

Hierbij heeft het "Werk der katholieke congressen en comité's" zich zeer verdienstelijk gemaakt, dank zij de verstandige activiteit der uitmuntende mannen, die er de leiders van waren en die aan het hoofd van die bijzondere instellingen geplaatst waren, of ze nog besturen. Daarom werd zulk een centrum of vereniging van werken van economische aard door ons uitdrukkelijk gehandhaafd bij de ontbinding van het juist genoemde Werk der congressen, en zo zal het ook in het vervolg moeten blijven werken onder de ijverige leiding van hen, die aan het hoofd er van geplaatst zijn.

c. Aanwending van doeltreffende moderne middelen
Om evenwel de katholieke actie onder alle opzichten doeltreffend te doen zijn, is het niet voldoende, dat ze is aangepast aan de hedendaagse sociale behoeften; ze behoort zich ook te doen gelden door al die praktische middelen, die haar tegenwoordig aan de hand gedaan worden door de vooruitgang der sociale. en economische studiën, door de elders reeds opgedane ondervinding, door de toestanden, welke in de burgerlijke samenleving heersen en zelfs door het openbaar staatkundig leven. Anders loopt men gevaar, lange tijd op de tast voort te gaan bij het zoeken van nieuwe en gewaagde dingen, terwijl men goede en veilige bij de hand heeft, die hun degelijkheid reeds uitstekend bewezen hebben. Ofwel men loopt gevaar, instellingen en middelen voor te stellen, die wellicht voor een andere tijd geëigend waren, maar die heden door het volk niet meer begrepen worden. Ofwel ten slotte, men loopt gevaar, halverwege te blijven staan, omdat men geen gebruik maakt - ook niet in de mate, die is toegestaan - van die burgerrechten, welke de moderne, constituties aan allen en dus ook aan de katholieken bieden.

d. In het bijzonder: gebruik maken van de moderne burgerrechten
En om ons te beperken tot dit laatstgenoemd punt, het is zeker, dat de hedendaagse staatsinrichting aan allen zonder onderscheid gelegenheid geeft om invloed uit te oefenen op de publieke zaak, en de katholieken kunnen, met behoud der verplichtingen, die door de wet van God of door de voorschriften der Kerk worden opgelegd, met gerust geweten er gebruik van maken om te laten zien, dat ze even goed, ja zelfs beter dan anderen geschikt zijn tot medewerken aan het stoffelijk en burgerlijk welzijn van het volk, en om zich aldus een gezag en een respect te verwerven, die het hun mogelijk maken, ook de hogere belangen, namelijk die der ziel, te verdedigen en te bevorderen.

e. Bijzondere bepalingen voor Italië
Die burgerrechten zijn meerdere in getal en van verschillende aard, tot zelfs het recht om rechtstreeks deel te nemen aan het politieke leven van het land, door het volk in de wetgevende vergaderingen te vertegenwoordigen. Zeer ernstige redenen, eerbiedwaardige broeders, ontraden ons, af te wijken van de regel, die reeds is vastgesteld door onze voorganger Pius IX z.g. en vervolgens gedurende zijn lang pontificaat gevolgd is door onze andere voorganger Leo XIII z.g. Volgens die regel blijft het in het algemeen aan de katholieken van Italië verboden, deel te nemen aan de wetgevende macht.

Daartegenover staat, dat andere, eveneens allerzwaarwichtigste redenen, ontleend aan het hoogste goed der maatschappij, dat ten koste van alles behouden moet blijven, kunnen vorderen, dat in bijzondere gevallen in die wet gedispenseerd wordt, vooral wanneer gij, eerbiedwaardige broeders, de strikte noodzakelijkheid daarvan inziet voor het welzijn der zielen en de hoogste belangen van uw Kerk, en om die dispensatie vraagt.

Welnu, de mogelijkheid van deze welwillende concessie van onze kant brengt voor alle katholieken de plicht mede, zich voorzichtig en ernstig op het politieke leven te gaan voorbereiden voor de tijd, waarop ze daartoe zouden opgeroepen worden.

Vandaar is het van zeer groot belang, dat diezelfde activiteit, die op lofwaardige wijze door de katholieken reeds aan de dag gelegd is om door een goede verkiezingsorganisatie zich voor te bereiden op het deelnemen aan het bestuur der gemeenten en der provinciale raden, zich ook uitstrekke tot een behoorlijke voorbereiding en organisatie voor het publieke leven, zoals dat te rechter tijd door het algemeen bestuur der economische Werken in Italië in zijn circulaire van 3 December 1904 werd aanbevolen.

Tegelijkertijd zal men de overige beginselen, die het geweten van ieder waar katholiek regelen, moeten inscherpen en in de praktijk moeten volgen, door bij het aanvaarden en uitoefenen van publieke functies bezield te zijn met het vaste en blijvende voornemen, uit alle macht het maatschappelijk en economisch welzijn van het vaderland en in het bijzonder van het volk te bevorderen volgens de beginselen van de uitgesproken katholieke beschaving, en tegelijk de hoogste belangen van de Kerk te verdedigen, nl. die van de godsdienst en de rechtvaardigheid.

Dit zijn, eerbiedwaardige broeders, de karaktertrekken, het voorwerp en de vereisten der katholieke actie, beschouwd in haar belangrijkste onderdeel, nl. de oplossing van het sociale vraagstuk en dus waard, dat alle katholieke krachten er zich met de grootste energie en volharding aan wijden.

Dit sluit echter niet uit het begunstigen en bevorderen ook van andere werken van allerlei aard en van verscheiden inrichting, maar alle gelijkelijk bestemd voor dit of dat bijzonder goed ten nutte van gemeenschap en volk en van een nieuwe opbloei der christelijke beschaving onder verschillende bepaalde aspecten. Die werken danken hun ontstaan voor het merendeel aan de ijver van bijzondere personen, verbreiden zich in de afzonderlijke bisdommen en sluiten zich menigmaal aaneen in groter verband. Welnu, zo dikwijls hun doel lofwaardig is, de christelijke beginselen vastberaden worden gevolgd en de middelen, die ze aanwenden, rechtvaardig zijn, zijn ook deze te prijzen en op alle wijzen aan te moedigen. Men zal hun ook een zekere vrijheid van organisatie laten, want het is niet mogelijk, dat, waar verschillende personen te zamen komen, allen zich naar hetzelfde type modelleren of zich onder één enkele leiding concentreren. Verder, de organisatie moet als van zelf uit die werken voortkomen; anders zal men wel gebouwen krijgen van fraaie architectuur, maar zonder een reële grondslag en dus alleen van korte levensduur. Eveneens behoort men rekening te houden met het karakter van iedere bevolking. Gebruiken en stromingen verschillen naargelang de verschillende plaatsen. Het komt slechts hier op aan, dat men op een goede grondslag bouwt, en als dat het geval is, zijn en blijven het model en de vorm van die werken iets bijkomstigs.

Ten slotte, om in alle katholieke werken de noodzakelijke activiteit te vernieuwen en te doen toenemen en om aan de bevorderaars en leden er van gelegenheid te geven elkander te zien en te leren kennen, de banden der broederlijke liefde onder hen steeds nauwer aan te halen, elkander met altijd vuriger ijver tot doeltreffende actie te bezielen en te zorgen voor de grotere duurzaamheid en de verbreiding der werken zelf, zal het buitengewoon nuttig zijn, van tijd tot tijd volgens de richtlijnen, die door deze Heilige Stoel reeds gegeven zijn, algemene of afdelingscongressen der Italiaanse katholieken te houden. Die congressen moeten de plechtige manifestatie van het katholiek geloof en het gemeenschappelijk feest van eendracht en vrede zijn.

Nu blijft ons nog over, eerbiedwaardige broeders, een ander punt van het hoogste belang aan te stippen, en dat is: de verhouding van alle katholieke werken tot het kerkelijk gezag.

Als men de leerpunten, die we in het eerste deel van deze brief ontwikkeld hebben, goed beschouwt, dan zal men gemakkelijk tot de gevolgtrekking komen, dat alle werken, die een rechtstreekse hulp vormen voor de geestelijke en herderlijke bediening der Kerk, en die derhalve tot doel hebben een goed, dat rechtstreeks betrekking heeft op het heil der zielen, in al hun onderdelen, ook de kleinste, onder het gezag der Kerk moeten staan en dus ook onder het gezag der bisschoppen, die door de Heilige Geest zijn gesteld om ieder in het hem aangewezen diocees de Kerk Gods te besturen.

Maar ook de andere werken, die, zoals we gezegd hebben, voornamelijk zijn ingesteld om de ware beschaving in Christus te herstellen en te bevorderen, en die in de boven aangegeven zin de katholieke actie uitmaken, kan men zich volstrekt niet voorstellen als onafhankelijk van de raad en van de leiding van het kerkelijk gezag, in het bijzonder in zover ze zich alle moeten aanpassen aan de beginselen der christelijke leer en moraal; nog veel minder kan men ze zich voorstellen als in min of meer openlijke tegenstelling met dat gezag.

Zeker is het, dat zulke werken - gezien hun natuur - zich met de passende, redelijke vrijheid moeten bewegen, .daar de verantwoordelijkheid voor hun actie op henzelf terugvalt, bovenal in de tijdelijke en economische zaken en in die van het openbare, administratieve of politieke leven, allemaal dingen, die aan de zuiver geestelijke bediening vreemd zijn. Maar wijl de katholieken altijd de banier van Christus dragen, dragen ze juist daardoor de banier der Kerk en is het dus passend, dat ze die ontvangen uit de handen der Kerk, dat de Kerk er over waakt, opdat hun eer onbevlekt blijft en dat de katholieken zich als leerzame en liefdevolle kinderen aan dat moederlijke, waakzame toezicht der Kerk onderwerpen.

Hieruit blijkt duidelijk, hoe slecht beraden degenen waren (trouwens slechts weinigen), die hier in Italië en onder onze ogen zich wilden belasten met een zending, die ze niet van ons noch van iemand onzer broeders in het bisschopsambt ontvangen hadden en die het ondernamen die zending te volbrengen, niet alleen zonder de verschuldigde eerbied voor het gezag, maar zelfs apert tegen de; wil van het gezag in, terwijl ze hun ongehoorzaamheid door nietswaardige onderscheidingen een schijn van wettigheid trachtten te geven. Ook zij beweerden een banier te heffen in de naam van Christus, maar zulk een banier kon niet van Christus zijn, want ze droeg niet in zich de leer van de goddelijke Verlosser, die ook hier toepasselijk is: "Wie u hoort, hoort Mij; en wie u versmaadt, versmaadt Mij." (Lc. 10, 16) [b:Lc. 10, 16], "Wie niet met Mij is, is tegen Mij; en wie niet met Mij verzamelt, verstrooit." (Lc. 11, 23) [b:Lc. 11, 23] Met de bitterste droefheid hebben we zulk een streven moeten veroordelen en met gezag een halt moeten toeroepen aan een beweging, die zich reeds begon te vormen. En onze droefheid was des te groter, omdat we zagen, hoe een groot getal van jongeren, die ons zo dierbaar zijn, en waaronder velen van uitstekend verstand, van vurige ijver en in staat om bij goede leiding veel goeds tot stand te brengen, zich onbezonnen langs zulk een valse weg lieten voortslepen.

Terwijl we nu aan allen de juiste weg aanwijzen, welke de katholieke actie moet bewandelen, kunnen we, eerbiedwaardige broeders, onze ogen niet sluiten voor het ernstige gevaar, waaraan als gevolg der omstandigheden van de tijd de geestelijkheid is blootgesteld, het gevaar nl. om al te veel gewicht te hechten aan de stoffelijke belangen van het volk en de veel gewichtiger belangen van hun heilige bediening te verwaarlozen. De priester, die boven de andere mensen verheven is om de zending, die hij van God heeft, te vervullen, moet zich ook houden boven alle louter menselijke belangen, boven alle conflicten, boven alle klassen van de maatschappij. Zijn eigen terrein is de kerk, waar hij als afgezant van God de waarheid predikt en met de eerbied voor de rechten van God ook de eerbied inscherpt voor de rechten van alle schepselen. Aldus handelend, stelt hij zich niet bloot aan enige oppositie, verschijnt hij niet als partijman, als begunstiger van de enen en als tegenstander van de anderen, en zo brengt hij zich niet in gevaar, dat hij, ter vermijding van een botsing met sommige strevingen of ter vermijding van de kans om op verschillende punten de verbitterde gemoederen te prikkelen, de waarheid gaat verbergen of verzwijgen. In beide gevallen zou hij aan zijn plicht te kort komen, nog afgezien er van, dat hij, in de noodzakelijkheid zeer dikwijls materiële zaken te behandelen, er toe zou kunnen komen, samen met anderen verstrikt te raken in verplichtingen, die schadelijk zijn voor zijn persoon en voor de waardigheid van zijn bediening. Hij moet dus niet deelnemen aan verenigingen van die aard dan alleen na rijp beraad, met goedvinden van zijn bisschop, en slechts in die gevallen, waarin zijn medewerking vrij van alle gevaar en klaarblijkelijk van nut is.

Op deze wijze wordt ook zijn ijver niet in het minst aan banden gelegd. De ware apostel moet alles voor allen worden om allen te redden. (1 Kor. 9, 22) [b:1 Kor. 9, 22] Gelijk weleer de goddelijke Verlosser, zo moet hij zijn hart door diep medelijden bewogen voelen, als hij de menigten aldus lijdend ziet liggen, als schapen zonder herder. (Mt. 9, 36) [b:Mt. 9, 36] Laat ieder dus door doeltreffende propaganda voor de pers, door de levende aansporing van het gesproken woord, door de rechtstreekse medewerking in de bovengenoemde gevallen zijn best doen om, binnen de grenzen van rechtvaardigheid en waarheid, ook de economische toestand van het volk te verbeteren door het begunstigen en bevorderen van de instellingen, die daartoe leiden, vooral van die, welke tot doel hebben, de menigten goed te vormen tot weerstand tegen de alles aangrijpende overheersing van het socialisme, en de mensen tegelijk redden van de economische ondergang en van de zedelijke en godsdienstige ineenstorting. Aldus heeft de deelname der geestelijkheid aan de werken der katholieke actie een bij uitstek godsdienstig doel en zal ze nooit een beletsel, maar integendeel een hulp vormen voor haar geestelijke bediening, waarvan ze het veld zal verbreden en de vruchten zal vermeerderen.

Ziedaar, eerbiedwaardige broeders, hetgeen we ons gedrongen voelden, u uiteen te zetten en met nadruk voor te houden aangaande de katholieke actie, zoals ge die in ons Italië moet steunen en bevorderen. Maar het goede aanwijzen is niet genoeg; men moet het ook in beoefening brengen. Daartoe zal zeker veel helpen uw aanmoediging en ook uw onmiddellijke vaderlijke aansporing om het goede te doen. Het begin moge bescheiden zijn; als men maar werkelijk begint, zal de goddelijke genade het in korte tijd doen groeien en gedijen. Mogen dan al onze beminde zonen, die zich aan de katholieke actie wijden, opnieuw luisteren naar het woord, dat zo onweerstaanbaar opwelt uit ons hart. Als er te midden der bitterheden, die ons van alle kanten omringen, voor ons enige vertroosting in Christus bestaat; als. ons enige bemoediging gewordt van de kant uwer liefde; als er voor ons enige geestesgemeenschap, hartelijkheid of deernis is, zo zullen ook wij met de H. Paulus zeggen (Fil. 2, 1-5) [b:Fil. 2, 1-5], maakt dan onze vreugde volkomen door uw eensgezindheid, uw onderlinge liefde, door eenstemmig hetzelfde na te streven, door uw nederigheid en verschuldigde onderdanigheid; door niet uw eigen belang te zoeken, maar het algemeen welzijn en door in uw. harten dezelfde gevoelens op te wekken, die Jezus Christus onze Verlosser in Zijn hart onderhield. Laat dit het beginsel zijn van al uw ondernemingen: al, wat ge zegt of doet, geschiede in de naam van onze Heer Jezus Christus. (Kol. 3, 17) [b:Kol. 3, 17] Laat Hij het einddoel zijn van al uw werkzaamheid: dat alles van Hem en voor Hem en aan Hem zij ; aan Hem zij eer in eeuwigheid. (Rom. 11, 36) [b:Rom. 11, 36]

En op deze gelukkige dag, die herinnert aan het ogenblik, waarop de apostelen, vervuld van de Heilige Geest, uit het cenakel te voorschijn traden om het rijk van Christus aan de wereld te verkondigen, moge ook over u allen de kracht van diezelfde Geest nederdalen en alle hardheid verzachten, alle verkilde zielen verwarmen en alles, wat is afgedwaald, op de ware weg terugbrengen:

"Flecte quod est rigidum, fove quod est frigidum, rege quod est devium." Uit de Sequentie Veni Sancte.. Uit de Sequentie Veni Sancte Spiritus

Als voorteken der goddelijke gunst en onderpand van onze bijzondere genegenheid zij u de apostolische zegen, die we van ganser harte verlenen aan u, eerbiedwaardige broeders, aan uw geestelijkheid en aan het Italiaanse volk.

Gegeven te Rome, bij St. Pieter, op het feest van Pinksteren, de 11e Juni van het jaar 1905, het tweede jaar van ons pausschap.

PAUS PIUS X