De deugd van voorzichtigheid

Toen de heilige vader Johannes Paulus I op woensdag 27 september sprak tot de deelnemers aan de algemene audiëntie, kon niemand zich voorstellen dat het de laatste keer zou zijn. Zijn dood - na een pontificaat van drie en dertig dagen - heeft heel de wereld verrast en met diepe rouw vervuld. Hij die in de Kerk zo grote vreugde wekte en de harten van de mensen zoveel hoop gaf, heeft in zo korte tijd zijn zending volbracht en tot haar einde gebracht. In zijn dood heeft zich het zo dikwijls herhaalde woord van het Evangelie bewaarheid: ' ... Weest ook gij dus bereid, omdat de Mensenzoon komt op het uur waarop gij het niet verwacht' (Mt. 24, 44) [b:Mt. 24, 44] Johannes Paulus I waakte altijd. De oproep van 'de Heer heeft hem niet verrast. Hij heeft hem met dezelfde sidderende vreugde opgevolgd waarmee hij op 26 augustus de verkiezing tot de zetel van de heilige Petrus had aanvaard.

Vandaag stelt Joannes Paulus II zich voor de eerste keer aan u voor. Na vier weken sinds die algemene audiëntie wil ik u begroeten en met u spreken. Ik wil de onderwerpen vervolgen die Johannes Paulus I reeds begon. Wij herinneren ons, dat hij heeft gesproken over de drie goddelijke deugden: geloof, hoop en liefde. Hij eindigde met de liefde. Zij is op aarde - zo was zijn laatste onderricht - de grootste deugd zoals de heilige Paulus leert (1 Kor. 13, 13) [b:1 Kor. 13, 13]; zij is het die de drempel van het leven en de dood overschrijdt. Nadat eenmaal de tijd van het geloof en van de hoop is geëindigd, duurt de liefde voort. Johannes Paulus I heeft reeds de tijd van het geloof, de hoop en de liefde doorlopen welke op deze aarde zo prachtig tot uitdrukking werd gebracht en waarvan de volheid alleen in de eeuwigheid openbaar wordt. Vandaag moeten we spreken over een andere deugd, daar ik uit de aantekeningen van de overleden Paus begrepen heb, dat het zijn bedoeling was niet alleen over de drie goddelijke deugden te spreken: geloof, hoop en liefde, maar ook over de vier zogenaamde kardinale deugden. Johannes Paulus I wilde spreken over de 'zeven lampen' van het christelijk leven [d:312] zoals Paus Joannes XXIII ze noemden. Archief van de Kerken 33 .. Archief van de Kerken 33 (1978), 952

Welnu, vandaag wil ik dit ontwerp dat de verscheiden Paus had voorbereid, voortzetten en in het kort spreken over de deugd van voorzichtigheid. Over deze deugd hebben reeds de ouden niet weinig gesproken. We zijn hen daarvoor diepe erkentelijkheid en dankbaarheid verschuldigd. Tot op zekere hoogte hebben zij ons geleerd, dat de waarde van de mens gemeten moet worden met de maat van het moreel goede dat hij in zijn leven verwezenlijkt. Juist dat waarborgt op de eerste plaats de deugd van voorzichtigheid. De voorzichtige mens die zich voor alles wat werkelijk goed is moeite doet, spant zich in om iedere zaak, iedere situatie en al zijn handelen te meten met de maat van het moreel goede. Voorzichtig is dus niet - zoals men dikwijls meent - degene die zich in het leven weet te redden en er het grootste voordeel uit weet te trekken; maar degene die heel zijn leven weet op te bouwen overeenkomstig de stem van het juiste geweten en overeenkomstig de eisen van de juiste moraal. Zo vormt de voorzichtigheid de sleutel voor de verwezenlijking van de fundamentele taak welke ieder van ons van God heeft ontvangen. Deze taak is de volmaaktheid van de mens zelf. God heeft aan ieder van ons zijn mens-zijn gegeven. Het is noodzakelijk dat wij aan deze taak beantwoorden door haar consequent door te voeren.

In dit licht vraag ik, degenen die mij horen nu te denken aan hun eigen leven. Ben ik voorzichtig? Leef ik consequent en verantwoordelijk? Dient het programma dat ik verwezenlijk tot het werkelijk goede? Dient het tot het heil dat Christus en de Kerk voor ons willen? Als een student of studente, een jongen of een meisje thans naar mij luistert, bekijk in dit licht je taak op school, je lectuur, je interessen, je ontspanning, het milieu van je vrienden en vriendinnen. Als een vader of moeder van een gezin naar mij luistert, denk een ogenblik aan uw echtelijke plichten en die van ouder. Als een minister of een staatsman naar mij luistert, laat hij kijken naar het terrein van zijn plichten en verantwoordelijkheden. Zoekt hij het echte welzijn van de samenleving, van de natie, van de mensheid'! Of alleen particuliere belangen en partijbelangen? Als een journalist, een schrijver, als iemand die invloed op de openbare mening uitoefent, naar mij luistert, dat hij zich bezint op de waarde en het doel van zijn invloed.

Ook ik die tot u spreek, ik de Paus, wat moet ik doen om voorzichtig te handelen? Mij komen de brieven voor de geest van Albino Luciani, toen patriarch van Venetië, aan de heilige Bernardus. In zijn antwoord aan kardinaal Luciani herinnert de abt van Clairvaux - de Kerkleraar - er met grote nadruk aan, dat wie bestuurt 'voorzichtig' moet zijn. Wat moet de nieuwe Paus dan doen om voorzichtig te handelen? Hij moet ongetwijfeld veel in die zin doen. Hij moet altijd leren en altijd over dergelijke problemen nadenken. Maar wat kan hij daar buiten doen? Hij moet bidden en zich moeite geven om de gave van de Heilige Geest te verkrijgen welke de gave van raad wordt genoemd. En laat allen die verlangen dat de nieuwe Paus de voorzichtige herder van de Kerk wordt, voor hem de gave van raad vragen. En laat ze ook voor zichzelf deze gave vragen door de bijzondere voorspraak van de moeder van goede raad. Want het is zo wenselijk dat alle mensen zich voorzichtig gedragen en dat degenen die macht bezitten met echte voorzichtigheid handelen. Moge de Kerk - voorzichtig door zich te sterken met de gaven van de Heilige Geest en vooral met de gave van raad - doeltreffend deelnemen aan deze grote gang naar het welzijn van allen, en aan allen de weg van het eeuwig heil tonen.