De verplichting de waarheid te zoeken bij de behandeling van huwelijkszaken

De opening van het nieuw juridisch jaar der H. Romeinse Rota [d:207] gaf Ons, in de voorbije jaren, telkens weer de gelegenheid een of ander aspect van de behandeling der huwelijkszaken te belichten en aan te tonen hoe de Kerk, overeenkomstig haar zending en natuur, dergelijke aspecten bekijkt en beschouwt en hoe zij derhalve wil dat de kerkelijke rechter en de kerkelijke ambtenaars ze zien en behandelen.

Wij hadden het toen op de eerste plaats over het natuurlijk recht om een huwelijk aan te gaan en over de psychische en lichamelijke onbekwaamheid die het huwelijk belet. Wij hielden ons insgelijks op bij enkele fundamentele principes die betrekking hebben op de nietigverklaring van het huwelijk en op de ontbinding van een geldig aangegaan huwelijk. Wij zetten verder uiteen welke zekerheid vereist wordt opdat de rechter een onderzoek moge instellen en een vonnis vellen, en merkten op dat een morele zekerheid, d.i. een zekerheid die alle redelijke twijfel omtrent de waarheid van een feit uitsluit, voldoende is; maar Wij herinnerden er tevens aan dat deze zekerheid moet steunen op objectieve gegevens, en niet louter op een mening of een subjectief gevoelen van de rechter.

Daar de Kerk aan het huwelijk een zeer groot belang hecht, om wille van het welzijn van het christen volk en de heiligheid van het huwelijk zelf, willen Wij vandaag, met het doel weerom de geest en de wil van de Kerk uit te drukken en nadat Wij het breedvoerig en nauwkeurig verslag van uw waardige en verdienstelijke Deken hebben aangehoord, iets zeggen over het enig doel dat in de behandeling der huwelijkszaken voor de kerkelijke rechtbanken van alle graad en slag moet nagestreefd worden; dit enig doel moet immers de eigen aard geven aan de behandeling zelf en aan de werkzaamheid van alle personen die er aan deelnemen, en moet verder al deze personen bezielen en verenigen tot één streven en één betrachten.

1. Wij moeten in het algemeen vooropzetten dat een menselijke betrachting één is wanneer de volgende elementen haar integreren: een enig doel, een gemeenschappelijk gericht-zijn van allen naar dit enig doel, een juridisch-zedelijke verplichting deze richting te nemen en te bewaren. U begrijpt heel goed dat, onder deze elementen, het enig doel feitelijk het principe en de formele eindterm is, zo objectief als subjectief beschouwd. Zoals immers iedere beweging haar bepaling krijgt van de eindterm, zo wordt ook de bewuste menselijke activiteit gespecificeerd door het nagestreefde doel. vgl: ia-iiae q. 1 a. 2 [[[t:ia-iiae q. 1 a. 2]]]

Welnu, in het huwelijksproces is het vellen van een oordeel dat beantwoordt aan de werkelijkheid en aan het recht het enig doel; is er spraak van een proces dat moet leiden tot de nietigverklaring van het huwelijk, dan gaat het om het al of niet bestaan van de echtelijke hand; wordt daarentegen alleen een onderzoek ingesteld betreffende de ontbinding van een huwelijk, dan is het zaak het al of niet bestaan van de vereiste voorwaarden te bewijzen. Met andere woorden, het huwelijksproces beoogt de werkelijkheid en het er aan beantwoordend recht betreffende het bestaan of het voortbestaan van een huwelijksband te verzekeren en rechtsgeldig te maken.

Het persoonlijk gericht-zijn naar het doel wordt bewerkstelligd wanneer alle in het proces betrokken personen ieder denken, willen en handelen, die in verband staan tot het rechtsgeding, ordenen naar en ondergeschikt maken aan de verwezenlijking van het doel. Indien nu alle betrokken personen standvastig deze richting volgen, spruit daar natuurnoodzakelijk uit voort dat zij één zijn in betrachten en samenwerken.

Nopens het derde element, d.i. de juridisch-zedelijke verplichting steeds de boven aangeduide richting te bewaren, moet gezegd dat het, in huwelijkszaken, zijn oorsprong heeft in het goddelijk recht. Het huwelijkscontract is immers van nature, en tussen gedoopten bovendien door zijn verheffing tot de waardigheid van sacrament, geregeld en bepaald niet door de mensen maar door God. Het weze voldoende de woorden van Christus in het geheugen te roepen: "Wat God gebonden heeft, zal geen mens pogen te ontbinden." (Mt. 19, 6) [b:Mt. 19, 6], en verder de leer van S. Paulus: "Dit sacrament is groot, ik bedoel: in Christus en de Kerk." (Ef. 5, 32) [b:Ef. 5, 32]. Deze ernstige en zware verplichting, die haar hoogste en onuitputbare bron heeft in het goddelijk recht en, in huwelijkszaken, in dienst van de waarheid staat, moet te allen tijde met kracht geaffirmeerd en ingescherpt worden. Het mag nooit gebeuren dat in de huwelijkszaken, die behandeld worden voor een kerkelijke rechtbank, bedrog, meineed, omkoping of list van welke aard ook geduld worden. Daarom moeten alle betrokken personen waakzaam zijn, hun geweten waar het nodig schijnt wakker schudden en zich diep in de geest prenten dat deze processen eigenlijk niet gevoerd worden door de rechtbank van mensen, maar voor deze van de alwetende God, en dat bijgevolg de oordelen die geveld worden en door een of ander bedrog in substantie vals zijn, in geweten en voor God geen waarde hebben.

2. De eenheid van streven en betrachten in huwelijkszaken wordt dus bekomen door het ene doel, het gericht-zijn naar dit doel en de verplichting steeds aan het doel ondergeschikt te blijven. Dit drievoudig element stelt aan ieder betrokken persoon essentiële eisen en drukt een eigen stempel op zijn werkzaamheid.

a) Het aandeel van de rechter, die als het bezielde recht is, bereikt zijn hoogtepunt in het uitspreken van het vonnis. Dit vonnis verzekert de werkelijkheid, bepaalt haar juridisch en geeft haar rechtsgeldige kracht, zo wat het te beoordelen feit als het concreet toe te passen recht betreft. Tot deze verduidelijking en deze dienstbaarheid ten opzichte van de waarheid is echter het gehele proces als tot zijn einddoel geordend. Daarom ook zal de rechter in dit objectief geordend-zijn naar het doel een veilige leidraad vinden voor ieder persoonlijk onderzoek, oordeel, voorschrift of verbod die aan de gang van het proces verbonden zijn. Ingezien de taak van de rechter, blijkt dat de juridisch-zedelijke verplichting die hem bindt, feitelijk samenvalt met de boven aangeduide verplichting die voortspruit uit het goddelijk recht, t.w. met de verplichting na te gaan en vast te stellen in hoever een band, die volgens de uiterlijke tekenen zou moeten bestaan, in feite bestaat, ofwel in hoever de vereiste voorwaarden die de ontbinding van het huwelijk toelaten, verwezenlijkt zijn, en vervolgens, overeenkomstig de bevonden waarheid, het oordeel te vellen. Dit is dan de vooraanstaande plaats en de persoonlijke verantwoordelijkheid van de rechter die het proces moet leiden en besluiten.

b) De verdediger van de huwelijksband heeft tot taak op te treden voor het bestaan of het voortbestaan van de huwelijksband; hij moet dit echter niet doen op een absolute wijze, maar in ondergeschiktheid aan het doel van het gehele proces, dat bestaat in het zoeken naar en het vaststellen van de objectieve waarheid.

De verdediger van de band moet tot de verwezenlijking van het gemeenschappelijk doel bijdragen door een onderzoek, een uiteenzetting en verklaring van alles wat maar enigszins ten gunste van de band spreekt. Hij moet beschouwd worden als "een noodzakelijk element tot de geldigheid en de volledigheid van het vonnis" Benedictus XIV, Const. Dei.. Benedictus XIV, Const. Dei Miseratione, 3-11-1741, par. 7; opdat hij zich echter werkdadig van zijn taak zou kunnen kwijten, heeft het procesrecht hem bijzondere rechten en een bepaalde opdracht toegekend. vgl: Codex Iuris Canonici (1917) [[[2620|(1967-1969)]]] Het zou gewis niet stroken met de belangrijkheid van zijn ambt en de zorgvuldige en trouwe vervulling van zijn plicht, moest hij zich vergenoegen met een summier inzicht van de akten en enkele oppervlakkige opmerkingen; maar het zou evenmin passen dat dit ambt toevertrouwd werd aan personen wien het nog ontbreekt aan levenservaring en rijp oordeel Vgl. Norm. S. R. Rotae Trib... Vgl. Norm. S. R. Rotae Trib. 29 juni 1934, art. 4 par. 2. Van deze regel ontslaat geenszins het feit dat de opmerkingen van de verdediger van de huwelijksband aan het onderzoek van de rechters voorgelegd worden; zijn nauwkeurige bijdrage moet immers veeleer het eigen werk van de rechters verlichten en aanvullen; men mag ook niet eisen dat deze altijd het ganse werk van de verdediger zouden overdoen om zich op zijn uiteenzetting te kunnen verlaten.

Anderzijds mag men evenmin van de verdediger van de huwelijksband vergen dat hij te allen koste een kunstmatige verdediging voorbereide en opstelle, zonder de minste bekommernis omtrent de ernstige grond van zijn beweringen. Zulke eis zou strijden met het gezond verstand, de verdediger belasten met een arbeid die noch nut noch waarde heeft, geen de minste klaarheid aanbrengen maar de zaak eerder verwarren, en ten slotte het proces zelf, tot ieders nadeel, op de lange baan schuiven. In het belang van de waarheid en ten bate van zijn eigen verheven taak, moet in beginsel aan de verdediger het recht toegekend worden om te verklaren, waar het geval zich voordoet, dat hij na een zorgvuldig, nauwkeurig en gewetensvol onderzoek van de akten geen enkele redelijke opwerping heeft gevonden tegen de aanvraag van de klager of de smeker.

Dit recht en het bewustzijn dat hij niet onvoorwaardelijk een hem opgedragen stelling moet verdedigen, maar dat hij integendeel in dienst van de reeds bestaande waarheid staat, zal de verdediger van de huwelijksband voor vele gevaren behoeden, als daar zijn: het stellen van eenzijdige, beïnvloedende en verraderlijke vragen; het overdrijven of omvormen van de mogelijkheid in waarschijnlijkheid, ja, in voldongen feiten; het verzinnen of verdedigen van tegenstrijdigheden die het gezond verstand niet ontwaart of gemakkelijk kan weerleggen; het bestrijden van de waarheidsliefde der getuigen op grond van afwijkingen en onnauwkeurig. heden die niet de kern van de zaak raken noch belang hebben voor de gang van het proces, en waaromtrent de psychologie van de afgelegde getuigenissen leert dat zij binnen het kader van de steeds wederkerende oorzaken van dwaling blijven. Datzelfde bewustzijn zal hem ten slotte behoeden voor het vorderen van nieuwe bewijzen wanneer de reeds aangevoerde ten volle de waarheid belichten. Dit laatste procédé hebben Wij ook in andere omstandigheden afgekeurd.

Wellicht zal iemand beweren dat de verdediger van de huwelijksband zijn opmerkingen moet maken niet "om de objectieve waarheid" te bewijzen, maar "om de geldigheid van het huwelijk" te staven. Wil men hiermede bedoelen dat hij tot taak heeft de nadruk te leggen op alles wat ten gunste van het bestaan of het voortbestaan van de huwelijksband pleit, en niet op hetgeen er tegen kan ingebracht worden, dan is de opmerking juist. Wil men echter beweren dat de verdediger, van zijn kant, niet gehouden is de objectieve waarheid te helpen vaststellen, dus het eigen doel van het proces na te streven, maar daarentegen onvoorwaardelijk en onafhankelijk van de bewijzen en van de uitslag van het geding de hem opgedragen stelling, d.i. het bestaan of het noodzakelijk voortbestaan van de huwelijksband, moet staande houden, dan is die opmerking verkeerd. Want allen die betrokken zijn in het proces moeten, zonder uitzondering, hun werkzaamheid richten naar dit enig doel, de objectieve waarheid.

c) Wij willen niet nalaten ook enkele opmerkingen te maken betreffende de verdediger van het recht. Het kan gebeuren dat het algemeen welzijn de nietigverklaring van een huwelijk eist en dat de verdediger van het recht diensvolgens een rechtmatige aanvraag tot een huwelijksactie bij de bevoegde rechtbank indient. Nergens wellicht kan de eenheid van streven en betrachten in het huwelijksproces zo in twijfel getrokken worden als op dit punt, waar twee openbare beambten elkander schijnen te bekampen voor dezelfde rechtbank: de ene moet immers, van ambtswege, ontkennen hetgeen de andere, eveneens van ambtswege, moet verdedigen. En nochtans komt hier juist het klaarblijkelijkst tot uiting dat het doel één is en allen naar dit doel geordend zijn; want beide stellen, niettegenstaande het schijnbaar contrast, aan de rechter dezelfde eis: dat hij nl. een oordeel zou vellen dat beantwoordt aan de objectieve waarheid en werkelijkheid. De bedoelde eenheid zou eerst dan gebroken worden, indien zo de verdediger van de huwelijksband als de verdediger van het recht aan hun respectievelijk meer nabijgelegen en tegenstrijdig doel een absolute waarde toekenden en het zouden losrukken en scheiden van zijn samenhang met en ondergeschiktheid aan het werkelijk einddoel.

d) De eenheid van het doel, het gemeenschappelijk geordend-zijn naar dit doel en de verplichting steeds aan het doel ondergeschikt te blijven vestigen, in een huwelijksproces, op gans bijzondere wijze de aandacht met betrekking tot de rechtsgeleerde raadgever of de advocaat. Hij immers, die ten dienste staat van de klager, smeker of aangeklaagde, is als geen andere blootgesteld aan het gevaar die uit het oog te verliezen.

De advocaat staat zijn cliënt bij op velerlei wijzen: hij helpt hem bij het schriftelijk opstellen van zijn aanvraag tot een huwelijksactie om het voorwerp en het fundament van het geschil juist te bepalen, de beslissende aspecten van de zaak te beklemtonen; hij duidt verder aan welke bewijzen moeten ingebracht en welke bewijsstukken moeten voorgelegd, welke getuigen moeten opgeroepen en welke punten in de verklaring van de getuigen afdoende zijn; gedurende het proces springt hij hem bij om de excepties en tegenwerpingen naar behoren te schatten en te weerspreken; in één woord, de advocaat benuttigt al wat maar enigszins kan ingeroepen worden ten gunste van de aanvraag van zijn beschermeling, en weet dit alles te doen gelden.

Te midden van deze veelzijdige activiteit mag de advocaat gerust naar de goede uitslag van de zaak van zijn cliënt streven; maar nooit mag hij zich onttrekken aan het éne gemeenschappelijk doel: de ontdekking, de verzekering en de gerechtelijke bekrachtiging van de objectieve waarheid, van het objectieve feit. Gij allen, uitmuntende juristen en rechtschapen verdedigers van het kerkelijk forum, gij allen die hier tegenwoordig zijt, gij weet heel goed dat het bewustzijn van een dergelijke ondergeschiktheid aan het doel de advocaat moet leiden in zijn beschouwingen, raadgevingen, beweringen en bewijsvoeringen; gij beseft hoe dat bewustzijn hem niet alleen behoedt voor vele gevaren, als daar zijn: het kunstmatig opbouwen van een zaak, de verdediging van een zaak die van alle grond beroofd is, het zich beroepen op list en bedrog of zijn toevlucht nemen tot oneerlijke middelen, de partijen en getuigen bewegen tot valse beweringen; maar hoe het hem ook positief aanspoort om steeds, voor de rechtbank, te handelen volgens de voorschriften van zijn geweten. Hoewel nu de advocaat en de verdediger van de huwelijksband zich op een verschillend standpunt plaatsen en een afwijkend meer nabijgelegen doel nastreven, toch moeten beide hun werkzaamheid richten naar het gemeenschappelijk einddoel en medewerken om de waarheid te doen stralen.

Hieruit blijkt dan wat wij moeten denken van het beginsel dat, jammer genoeg, heel dikwijls verdedigd en in daden omgezet wordt. "De advocaat, zegt men, heeft het recht en de plicht alles bij te halen wat zijn stelling verdedigt, evenals de verdediger van de huwelijksband dit mag ten opzichte van zijn tegenovergestelde thesis; geen van beide is gebonden door de eis van de objectieve waarheid. Het komt uitsluitend aan de rechter toe te oordelen over de werkelijkheid; wie deze taak aan de advocaat zou willen opdragen, zou zijn activiteit belemmeren, ja, verlammen." Deze opmerking steunt op een theoretische en praktische dwaling: zij miskent de innerlijke natuur en de essentiële eindterm van een juridische controverse. De controverse in een huwelijksproces mag niet vergeleken worden met een wedstrijd of een toernooi waar de kampende partijen geen gemeenschappelijk doel hebben, maar ieder zijn eigen particulier en tevens absoluut doel nastreeft, zonder acht te slaan op, ja, ten koste van het doel van zijn tegenstrever, t.w. de nederlaag van of de zege op de tegenstrever. In zulke wedstrijden schept de overwinnaar krachtens zijn zege het objectieve feit dat de rechter moet bewegen tot het toekennen van de beloning, want de wet luidt : De beloning is aan de overwinnaar. Zo gaat het echter niet waar er spraak is van een juridische controverse in een huwelijksproces. Hier moet geen feit geschapen worden door welsprekendheid of disputeerkunst, maar een reeds bestaand feit moet belicht worden en gerechtelijke bekrachtiging krijgen. Het boven ingeroepen beginsel wil de activiteit van de advocaat losrukken en scheiden van haar in-dienst-van-de-waarheid-staan en, althans in zekere mate, aan de kunstige redenering een recht-scheppende kracht geven, zoals de overwinning in een wedstrijd die heeft.

De onvoorwaardelijke verplichting de waarheid te dienen geldt ook voor het eenvoudig informerend proces, waardoor ingegaan wordt op een aanvraag tot de ontbinding van het huwelijk. Het kerkelijk procesrecht voorziet hier de tussenkomst niet van een rechtsgeleerde raadgever aan de zijde van de smeker; niettemin laat het natuurlijk recht toe dat deze laatste, voor eigen rekening, beroep doet op de raad en de bijstand van een jurist, om zijn aanvraag op te stellen en te motiveren, de getuigenissen uit te kiezen en voor te stellen, de eventuele moeilijkheden te boven te komen. Ook hier mag de rechtsgeleerde raadgever of advocaat heel zijn kennis en kunde ten dienste van zijn cliënt stellen, als hij maar, in deze buitengerechtelijke activiteit, niet vergeet dat hij in dienst van de waarheid staat en zich moet schikken naar het gemeenschappelijk doel; dat bijgevolg zijn ingrijpen moet bij dragen tot het bereiken van het doel.

Uit Onze uiteenzetting blijkt ten volle hoe, in de behandeling van de huwelijkszaken voor de kerkelijke rechtbanken, de rechter, de verdediger van de huwelijksband, de verdediger van het recht en de advocaat zich, als het ware moeten aaneensluiten en samenwerken, in bewuste en gewilde eenheid en ondergeschiktheid aan hetzelfde einddoel, met eerbiediging nochtans van de taak die aan ieder eigen is.

e) Het is overbodig hieraan toe te voegen dat alle andere in het proces betrokken personen gebonden zijn door dezelfde fundamentele wet, t.w. door de verplichting de waarheid te zoeken, haar bekend te maken en voor haar gerechtelijke bekrachtiging te verkrijgen. Opdat zij zeker zouden medewerken tot het bereiken van het doel, wordt hun de eedaflegging geboden. Ook zij vinden derhalve in de ondergeschiktheid aan het doel een welbepaalde richtsnoer om zich innerlijk te oriënteren en om uiterlijk te handelen; zij waarborgt bovendien de zekerheid van hun oordeel en de rust van hun geweten. Noch aan de partijen, noch aan de getuigen, noch aan de deskundigen is het toegelaten niet bestaande feiten te verzinnen, aan de bestaande een ongegronde uitleg te geven, ze te loochenen, te verwarren, te verkleinen. Dit alles zou in strijd zijn met hun verplichting de waarheid te dienen, die hun opgelegd wordt door de wet van God en de afgelegde eed.

Indien Wij nu terugblikken op hetgeen Wij tot nog toe zegden, dan wordt het Ons zonneklaar dat het huwelijksproces gekenmerkt is door een eenheid van streven en betrachten die aan de afzonderlijke betrokken personen oplegt hun eigen taak te vervullen in coördinatie met de taak der anderen en in een gemeenschappelijk geordend-zijn naar hetzelfde einddoel; zoals de ledematen van een lichaam, hoewel zij elk een bepaalde functie en werkzaamheid hebben, niettemin in onderling verband staan en samen geordend zijn naar de verwezenlijking van hetzelfde einddoel, dat het doel van het geheel organisme is.

Onze beschouwing omtrent de innerlijke natuur van het huwelijksproces zou nochtans onvolledig zijn, indien Wij niet tevens een blik wierpen op zijn verhoudingen tot hetgeen er buiten staat.

Het huwelijksproces voor het kerkelijk forum is een functie van het juridisch leven van de Kerk. In Onze Wereldbrief over het Mystieke Lichaam van Christus [433] hebben Wij aangetoond hoe de zogenaamde "juridische Kerk" wel een goddelijke oorsprong heeft, maar niet de gehele Kerk uitmaakt; zij is als het lichaam dat bezield wordt door de geest, Wij bedoelen: door de H. Geest en zijn genade. In dezelfde Wereldbrief [433] hebben Wij bovendien uiteengezet hoe de gehele Kerk, in haar lichaam en haar ziel, wat betreft het aandeel in de goederen en het voordeel dat er uit ontstaat, uitsluitend ingesteld werd voor "het heil van de zielen", volgens het woord van de Apostel: "U hoort alles toe" (1 Kor. 3, 22) [b:1 Kor. 3, 22]. Hiermede zijn dan de hogere eenheid en het hogere doel aangeduid naar dewelke het juridisch leven en alle afzonderlijke juridische functies van de Kerk geordend en gericht zijn. Hieruit volgt verder dat het persoonlijk denken, willen en handelen in de uitoefening van zulk ambt moeten streven naar het eigen doel van de Kerk, het heil van de zielen. Met andere woorden, dit hoger doel, dit hogere principe, deze hogere eenheid doelen enkel en alleen op de "zielzorg" zoals het levenswerk van Christus op aarde de zielzorg was en de zending van de Kerk steeds was en nog is de zielzorg.

De jurist echter die, als dusdanig, maar oog heeft voor het louter recht en de strikte rechtvaardigheid, pleegt zich instinctmatig niet te bekommeren om de gedachte aan en de zorg voor het heil van de zielen, en staat een klare scheiding voor tussen het geweten en de eigenlijke rechtbank van de uiterlijke juridisch-sociale samenleving. Deze strekking naar een klare scheiding tussen de beide forums is tot op een zekere hoogte geoorloofd, voor zover de rechter en zijn helpers, in een juridische procedure, niet tot eigen en rechtstreekse taak hebben te doen aan zielzorg. Het zou nochtans een grove en noodlottige dwaling zijn te beweren dat ook zij, in laatste instantie, niet in dienst van de zielen staan. In een dergelijke veronderstelling zouden zij wel zetelen in een kerkelijke rechtbank, maar vreemd staan tegenover het ene streven en betrachten die, krachtens goddelijke instelling, de eigen zending van de Kerk uitmaken; zij zouden wel ledematen van één lichaam zijn, maar als buiten dat lichaam staan omdat zij zich niet willen voegen en richten naar het doel van het gehele organisme.

De juridische activiteit, en inzonderlijk de rechterlijke, hoeft niet te vrezen voor een dergelijk geordend-zijn en ondergeschiktheid; integendeel, zij wordt er door bevrucht en bevorderd. De noodzakelijke breedheid van zienswijze en van beslissing is er door gewaarborgd; aangezien de zielzorg steeds de leuze voor ogen houdt, dat "de wetten bestaan voor de mensen en niet de mensen voor de wetten", offert zij het tegenwicht van het gevaar voor overdreven formalisme en gebondenheid aan de letter, dat de eenzijdige juridische activiteit steeds in haar schoot bergt. Daarom hebben Wij bij een andere gelegenheid reeds vermanend gezegd dat daar waar de letter van de wet een hinderpaal is tot het bereiken van de waarheid en de rechtvaardigheid, steeds de gelegenheid moet gegeven worden beroep te doen op de wetgever.

Indien de personen die in de Kerk juridische functies uitoefenen, beseffen dat zij in dienst van het doel der Kerk staan, zullen zij meteen beschikken over de nodige onafhankelijkheid en autonomie ten overstaan van de civiele juridische macht. Tussen Kerk en Staat bestaat er een grondig verschil, hoewel beide in de volle zin van het woord volmaakte gemeenschappen zijn; dat hebben Wij aangetoond in de boven vermelde Wereldbrief over het Mystieke Lichaam van Christus [433]. De Kerk heeft een haar eigen en bijzonder karakter van goddelijke oorsprong en goddelijke indruk. Diensvolgens heeft zij ook in haar juridisch leven een eigen gedragswijze en is zij, tot in de verste gevolgtrekkingen, georiënteerd naar hogere, bovennatuurlijke, eeuwige gedachten en goederen. Het is derhalve niet een loutere mening, maar wel - en dit om verschillende redenen - een verkeerd oordeel, wanneer sommigen beweren dat het ideaal van de kerkelijke juridische praktijk te zoeken is in een zo volmaakt mogelijke assimilatie van en gelijkvormigheid aan de burgerlijke juridische procedure. Wij ontkennen nochtans niet dat de eerste nut kan trekken uit een ware vooruitgang van de juridische wetenschap.

Door het feit dat zij een onderdeel is van de hogere eenheid der Kerk en geordend is naar haar einddoel: het heil van de zielen, bewandelt de juridische activiteit van de Kerk ten slotte vastberaden de zekere weg van de waarheid en het recht; zij wordt gevrijwaard voor inschikkelijkheden tegenover de ongeregelde neigingen der driften, waartoe een harde, niet gerechtvaardigde onverbiddelijkheid kan leiden. Het heil van de zielen wordt geregeld door een hoogste en volstrekt zekere norm : Gods wet en wil. Een juridische activiteit die weet en beseft dat zij geen ander doel heeft dan het doel van de Kerk, zal steeds en vastberaden deze wet en wil van God voor ogen houden, waar zij in de haar voorgelegde particuliere gevallen moet beslissen; zodoende zal tevens de haar eigen stelregel in een hogere orde bekrachtigd worden: de waarheid dienen en verkondigen door het verzekeren van het objectieve feit en het beslissen over dit feit volgens Gods wet en wil.

Daarom is het voor Ons een grote bron van vreugde en voldoening te weten dat deze H. Rechtbank onwrikbaar trouw is aan zulk een verheven norm, en derhalve tot voorbeeld kan gesteld worden aan de diocesane rechtbanken die naar haar opzien als naar haar model en maatstaf.

Moge, met Gods genade, het nieuwe juridische jaar van de H. Romeinse Rota [d:207], dat ingezet werd met de aanroeping van de H. Geest, ook een nieuw juridisch jaar van rechtvaardigheid en vrede betekenen voor de wereld.

Met deze wens roepen Wij dan over u en uw werk het licht van de goddelijke wijsheid af, en schenken Wij u, aan allen en aan eenieder, uit de volle volheid van Ons hart, Onze vaderlijke Apostolische Zegen.