De Kerk leeft!

Eerbiedwaardige broeders en beminde zonen,

Gij hebt zojuist de woorden van de Apostel vernomen over de werking van Christus de Heer die vanuit de hemel Zijn werk in de Kerk voortzet. Dit werk geldt niet alleen de instandhouding van wat Hijzelf gedurende Zijn aardse leven heeft volbracht, maar het betreft ook de opbouw, namelijk de vooruitgang en de groei, zoals Hij overigens zelf op die bekende plaats van het Evangelie heeft aangekondigd, toen Hij beloofde de organische en geordende groei te verzekeren van het gebouw, door Hem opgericht op de Steenrots die Hij had Uitgekozen en geschikt gemaakt om zo'n zware last te dragen: ,Ik zal Mijn Kerk bouwen' (Mt. 16, 18) [b:Mt. 16, 18]. In het gedeelte van het Epistel aan de christenen van Efese dat ons ter overweging is voorgesteld, zegt de Heilige Paulus immers: ,Hij is het ook die sommigen gegeven heeft als apostelen, anderen als profeten, anderen als evangelisten, weer anderen als herders en leraars, om de heiligen toe te rusten voor het werk der bediening, tot opbouw van het Lichaam van Christus, totdat wij allen te zamen geraken tot de eenheid in het geloof en de kennis van Gods Zoon, tot de volmaakte Man, tot de gehele omvang van de Volheid van de Christus' (Ef. 4, 11-13) [b:Ef. 4, 11-13].

Deze werkelijkheid, goddelijk in haar oorsprong, menselijk in haar historisch en experimenteel karakter, kan men ook in onze tijd met de geestelijke zintuigen waarnemen, als deze maar voor zo'n groot wonder openstaan. Wij kunnen het messiaanse woord, dat Christus gesproken heeft, tot het onze maken: ,Het Schriftwoord dat gij zojuist gehoord hebt, is thans in vervulling gegaan' (Lc. 4, 21) [b:Lc. 4, 21].

Wat gebeurt er feitelijk in deze basiliek? Gij weet het: in dit Heilig Concilie, dat de Heilige Kerk Gods voorgaat en haar geheel vertegenwoordigt, worden na zorgvuldige bestudering en met de hulp van voortdurend gebed drie Decreten uitgevaardigd die van groot belang zijn voor het leven van de Kerk: namelijk over de pastorale taak van de Bisschoppen [646], over het religieuze leven [677] en over de priesteropleiding [675]. Aan deze plechtige wetten worden niet minder plechtige verklaringen toegevoegd over de christelijke opvoeding [647] en over de houding van de Kerk ten opzichte van de niet-christelijke godsdiensten [610]. Het is niet nodig U de inhoud van deze documenten uiteen te zetten: zij is U volledig bekend; ook behoeven Wij U niet te spreken over de invloed en de weerklank die zij in de wereld en in de tijd zullen hebben, noch over de resultaten ervan die, naar Wij hopen, voor de zielen en voor het leven van de Kerk zeer vruchtbaar zullen zijn; ieder van U heeft immers reeds de opzienbarende aspecten van deze documenten afgewogen. Wij zullen liever zeggen, dat het uiterst nuttig voor Ons ambt zal zijn, als Wij, zelfs na hun afkondiging, opnieuw en rustig deze beslissingen zullen overzien die de Kerk heeft genomen; in de meest verheven en verantwoordelijke uitoefening van haar taak en ongetwijfeld onder invloed van de Heilige Geest heeft de Kerk deze beslissingen geput uit haar innerlijke wijsheid en zij beschouwt ze als het resultaat van haar liefdevolle en intense bezorgdheid; zij houdt ze zichzelf voor als een nieuwe verplichting die haar niet zwaar valt, maar die haar steun geeft en opheft en haar de volheid, de zekerheid en de vreugde schenkt, waaraan Wij geen andere naam kunnen geven dan die van leven.

De Kerk leeft! En ziehier het bewijs: het is haar adem, haar stem, haar gezang, De Kerk leeft!

Eerbiedwaardige Broeders, hebt gij niet daarvoor zo prompt gehoor gegeven aan de oproep van het Oecumenisch Concilie? Is het niet om te voelen dat de Kerk leeft, ja, om haar nog intenser te laten leven, om niet oe jaren van haar ouderdom maar de jeugdige energie van haar blijvende vitaliteit te voelen; om een nieuwe verhouding te vestigen tussen de vergankelijke tijd, die thans beroerd wordt door de veranderingen die ze teweegbrengt en beleeft, en het werk van Christus, de Kerk? Deze verhouding is niet zo dat men slechts teruggrijpt naar de historie of dat de natuur van de Kerk, die altijd dezelfde blijft en zichzelf getrouw is, beschouwd wordt vanuit de leer van het relativisme volgens de veranderingen van de aardse cultuur; oe Kerk blijft zoals Christus haar heeft gewild en zoals de authentieke traditie haar vervolmaakt: maar het gaat erom deze geschikter te maken om haar weldadige zending in de hernieuwde omstandigheden van de maatschappij te ontwikkelen. Daarvoor zijt gij gekomen: de slotconclusies van dit Concilie doen het ons ervaren: de Kerk leeft, de Kerk denkt, de Kerk spreekt, de Kerk groeit, de Kerk vormt zich.

Wij moeten dit wonderlijk verschijnsel aanvoelen; wij moeten er het messiaans aspect van opmerken: de Kerk komt van Christus en zij gaat naar Christus; en dit zijn de fasen van haar ontwikkeling, namelijk de daden waardoor zij zich vervolmaakt, zich bevestigt, zich ontwikkelt, zich hernieuwt, zich heiligt. Goed beschouwd zijn al deze pogingen tot vervolmaking van de Kerk niets anders dan de uitdrukking van haar liefde jegens Christus de Heer; jegens Christus die haar aanspoort om haar authentiek karakter te bewaren, om zichzelf getrouw te blijven, om levend en vruchtbaar te zijn; jegens Christus die haar tot Zich, haar goddelijke Bruidegom, roept en leidt. Deze beweging nu heeft haar ministeriële oorzaak juist in het apostolisch karakter van oe Kerk: dat karakter waarvan Christus Zijn mystiek en sociaal Lichaam heeft voorzien en dat een apostolische en pastorale hiërarchie duidelijk vooropstelt en veroorzaakt welke haar woord, haar genade en haar macht aan de Heer zelf ontleent en ze bewaart, voortzet, overbrengt, uitoefent en ontwikkelt en die aldus het volk Gods inwendig levend en heilig maakt, en uitwendig, namelijk sociaal en historisch, zichtbaar.

Wij vieren thans een van de meest volledige en betekenisvolle momenten van dit apostolisch karakter; wij moeten er vol van zijn, zeker niet om de verdiensten ervan aan onszelf toe te schrijven, maar om Christus de eer hiervan te doen toekomen. Het is immers in Zijn naam en krachtens de Heilige Geest die Hij in ons gestort heeft, dat wij die daden stellen om als nederige dienaars en bemiddelaars over de grote familie van God, over de Heilige Kerk de constructieve groei te doen neerdalen tot haar opbouw die nooit voltooid is.

Het verblijdt Ons dat dit plaatsheeft op het feest van de Heilige Apostelen Simon en Judas, tot wier eer de Heer een van Zijn woorden heeft gewijd welke wij zojuist tijdens de lezing van het Evangelie hebben vernomen. Dit woord belooft geen gemak en geluk in het apostolisch ambt, maar het kondigt eerder de moeilijkheden en het lijden aan voor degene die dit ambt uitoefent.

Het verblijdt Ons ook dat dit plaatsheeft op de verjaardag van de Pauskeuze van Onze vereerde voorganger Joannes XXIII op wiens initiatief dit Concilie bijeen geroepen is.

Het verblijdt Ons tenslotte rondom dit apostolisch altaar met Ons als concelebranten bisschoppen te zien die Onze zeer geliefde Broeders zijn en die de landen vertegenwoordigen waar de vrijheid, waarop het Evangelie een soeverein recht heeft, beperkt of zelfs geweigerd wordt en van wie sommigen persoonlijk kunnen getuigen van het lijden dat Christus Zijn apostelen heeft aangekondigd. Door dit offergebed richten zich onze solidariteit, onze liefde en onze wensen zich tot deze Broeders, tot de Kerken waarvan zij de geduldig gedragen kwellingen in herinnering roepen, tot de landen die wij door hun aanwezigheid nog meer liefhebben.

Ook richten Wij een oprechte groet tot de bisschoppen, Onze Broeders, die Ons assisteren en die uit landen komen waar de vrede door zoveel tranen, bloed en ruïnes verstoord wordt en waar nieuwe tegenslagen zijn te vrezen. Wij wensen dat de orde en de rechtvaardigheid, de eendracht en de ware vrede in die landen voorspoedig hersteld zullen worden.

Gij allen, zeer geliefde Broeders in Christus, apostelen en herders in Zijn naam, verkondigers van Zijn Evangelie en bouwers van Zijn Kerk: mogen aan de gemeenschap van deze concelebratie, waaraan gij deelneemt of waarbij gij tegenwoordig zijt, zich de verzekering voegen van Onze liefde en de uitnodiging om met Ons, eensgezind van hart en ziel en aangemoedigd door de nieuwe Decreten van het Concilie, te bouwen aan de Heilige Kerk van God.

Moge God, die op mystieke wijze in ons midden verblijft en er weldra ook op sacramentele wijze tegenwoordig zal zijn, aan onze apostolische en pastorale taak de kracht en de heiligheid geven tot nut en vreugde van de gehele gemeenschap van geestelijkheid, religieuzen en gelovigen, als een nieuwe openbaring van Zijn liefde: want dit is inderdaad het doel dat Christus met de hiërarchische bediening voor ogen heeft gehad.

Mogen Onze dierbare christelijke Broeders, die nog van de volledige eenheid met de katholieke Kerk gescheiden zijn, deze openbaring beschouwen van het bekoorlijke gelaat van de Kerk; moge zij eveneens beschouwd worden door de aanhangers van de andere godsdiensten en onder hen door degenen die in een zelfde verwantschap met Abraham aan ons verbonden zijn, namelijk de Joden, zeker niet als object van afkeuring en wantrouwen, maar van waardering, liefde en verwachting.

De Kerk groeit inderdaad in de hechtheid van de waarheid en van het geloof, in de ontwikkeling van de rechtvaardigheid en van de liefde. Dit is juist het leven van de Kerk!