Het mandement over de H. Willibrord

Op 7 November 1939 is het twaalfde eeuwfeest van St. Willibrord' s afsterven luisterrijk en algemeen gevierd
7 November van het vorig jaar is op luisterrijke wijze gevierd het twaalfde eeuwfeest van het zalig afsterven van de H. Willibrord, den grote apostel van Nederland. Ook onze anders-denkende medebroeders hebben zich niet onbetuigd gelaten en uiting gegeven aan hun verering voor de man, aan wien ons vaderland zoveel te danken heeft voor de prediking van het Evangelie en voor de opbloei der beschaving, die een der schoonste vruchten is van het Christendom.

Naar aanleiding van dit eeuwfeest is St. Willibrord door Z.H. den Paus tot voornaamste patroon van ons vaderland aangesteld
Onze H. Vader Paus Pius XII heeft aan dat eeuwfeest een blijvende bekroning willen geven en de H. Willibrord verheven tot de voornaamste patroon [5153], patronum primarium, van de Utrechtse kerkprovincie, dus van geheel ons vaderland. Dit behoeft niets af te doen aan onze liefde en verering voor andere heiligen. Doch is het niet billijk, dat wij, gedachtig aan het woord van St. Paulus: "gedenkt uwe leidslieden, die u het woord Gods hebben verkondigd, let op het einde van hun leven en volgt hun geloof na", (Hebr. 13, 11) [b:Hebr. 13, 11] een zeer bijzondere plaats in onze verering geven aan de H. Willibrord, die geheel zijn leven gewijd heeft aan de bekering van ons vaderland? Dat hij ons dan steeds als een lichtend voorbeeld en als een machtige voorspreker voor ogen sta.

De strijd om het geloof in onze dagen maakt, dat wij de hulp van St. Wlllibrord hard nodig hebben: daarom vooreerst veel gebed
Dierbare gelovigen, zo ooit, dan hebben wij in onze dagen zulk een voorbeeld en zulk een voorspreker nodig. Want als ten tijde van St. Willibrord staat in de geweldige geestesstrijd onzer dagen het christelijk geloof op het spel. Het is als voor ons geschreven in de eeuwenoude antifoon uit het officie van St. Willibrord: "Heilige vader Willibrord, leid uw kudde; zie van den hemel neer op ons, die dobberen op de woelige zee, en behoed ons door uw gebeden en glorievolle verdiensten voor de schipbreuk." Van alle kanten wordt de wereld bedreigd door een naturalistische en materialistische levensbeschouwing, waarin voor Christus geen plaats is. Wij leven te midden van een schrikwekkende oorlog, van een der zwaarste beproevingen, die de mensheid kon treffen, doch hoe weinig blijkt er van oprechte inkeer des harten! Hoe weinig wordt er gebeden, hoe weinig zelfs de naam van God genoemd! En toch, wie dan alleen Hij kan uitkomst geven?

Sterk in een levendig geloof moeten wij leven in de vaste hoop op Gods voorzienigheid en op het eeuwig geluk
Doch laten dan ten minste wij, dierbare gelovigen, in dit ernstig uur in ons zelve keren en ons hart tot God verheffen en onze trouw toon en aan Jezus Christus in een oprecht en levendig geloof. Ons geloof mag niet een uiterlijke sleur zijn van vrome praktijken, maar het moet ons gehele leven als een bezielende kracht doordringen. Wij moeten niet alleen zeggen, doch er ons ook diep innerlijk van bewust zijn, dat Christus is "de weg, de waarheid en het leven." (Joh. 14, 6) [b:Joh. 14, 6]

Het geloof, dat Willibrord heeft gepredikt, is een kostbare gave, substantia sperandarum rerum, een vaste grond van hetgeen wij hopen, argumentum non apparentium, (Hebr. 11, 1) [b:Hebr. 11, 1] de overtuiging van dingen, die wij niet zien. Het geeft vastheid en richting aan ons leven. Het schenkt ons de zekerheid, dat wij niet aan een blind toeval zijn overgeleverd, doch dat er een God bestaat, dien wij met onze lichamelijke ogen niet kunnen zien, doch die de wereld geschapen heeft en haar nog immer leidt en bestuurt. Die God is het plechtanker van onze hoop. Wij gevoelen ons veilig in Zijn handen, wat ons ook moge overkomen. Hij zal ons eeuwig gelukkig maken, als wij Hem liefhebben en dienen.

Het geloof moet ons vooral ook aansporen tot beoefening van rechtvaardigheid en liefde, de grondslagen voor een gezonde maatschappelijke orde en waren gemeenschapsgeest
Maar het geloof verzekert Gods dienaren niet alleen een toekomstig geluk, het geeft ook de richtlijnen voor ons leven hier op aarde en voor een gezonde maatschappelijke orde. De grondslagen der maatschappij zijn de rechtvaardigheid en de liefde. De rechtvaardigheid geeft ieder, wat hem toekomt. De liefde gaat veel verder; zij vraagt, dat wij elkander genegenheid toedragen, elkander helpen en steunen.

Welnu: de liefde is de grondwet van het Christendom. "Gij zult den Heer uw God beminnen met heel uw hart, met heel uw ziel en heel uw verstand. Dit is het grootste en eerste gebod. En het tweede daaraan gelijk: Gij zult uw naaste beminnen als uzelf." (Mt. 22, 37-39) [b:Mt. 22, 37-39] De Zaligmaker verklaart het nader: "Al wat gij dus wilt, dat de mensen u doen, doet het ook hun." (Mt. 7, 12) [b:Mt. 7, 12] En St. Paulus: "Wanneer één lid lijdt,lijden alle leden mee; komt één lid in aanzien, dan delen alle leden in zijn vreugde." (1 Kor. 12, 26) [b:1 Kor. 12, 26]

Dat is echte christelijke gemeenschapsgeest, die alle hebzucht, oneerlijke gewinzucht, klassenstrijd uitsluit. Deze gemeenschapszin behoeven wij niet te ontlenen aan andere wereldbeschouwingen; hij is ons eigen erfgoed en berust op de christelijke overtuiging, dat wij allen leden zijn van één groot gezin en kinderen van dezelfde hemelse Vader, ja ook één lichaam in Christus.

Het behoud van de schat van het geloof vraagt het moedig en sterk brengen van offers, naar het voorbeeld van St. Willibrord
Gelijk alles wat kostbaar is, vraagt ook het geloof offers om het te bewaren en te beleven: zelfbeheersing, zelfverloochening, moed en kracht. St. Willlbrord is een heilige geworden, doch daartoe heeft hij ook alles moeten verlaten, wat hem dierbaar was, om onder een barbaars volk te midden van duizenderlei ontberingen en gevaren het Evangelie te verkondigen, steeds bereid zijn leven zelfs te offeren. Christus vraagt van Zijn volgelingen heldenmoed. Er kunnen ogenblikken in ieders leven komen, dat er van transigeren geen sprake kan zijn, dat wij een keuze moeten doen. Want "wie niet met Mij is, is tegen Mij." (Mt. 12, 30) [b:Mt. 12, 30] Doch het Christendom schenkt ook heldenmoed: "Tot alles ben ik in staat door Hem, die mij sterkt." (Fil. 4, 13) [b:Fil. 4, 13]

Zelfs bij de zwaarste beproevingen mag die moed niet verloren gaan: ook daarvan geeft St. Willibrord een voorbeeld
Verzekerd van de bijstand van Christus zullen wij nooit kleinmoedig zijn en ons angstig terugtrekken. Confortamini in Domino, "weest sterk in de Heer", (Ef. 6, 10) [b:Ef. 6, 10] vermaant ons de Apostel. "Staat vast in het geloof: blijft mannen, weest kloek." (1 Kor. 16, 13) [b:1 Kor. 16, 13] Twintig jaar had Willibrord met vrucht in Friesland gewerkt, toen een catastrofe alles dreigde te vernietigen. Radboud, de heidense koning der Friezen, veroverde Utrecht; overal werden de kerken verwoest.

God laat nu eenmaal zulke beproevingen toe; de gehele geschiedenis is en het sprekend bewijs van. Christus heeft het voorspeld: "Een dienaar is niet meer dan zijn meester. Heeft men Mij vervolgd, dan zal men ook u vervolgen," (Joh. 15, 20) [b:Joh. 15, 20] Zijn Kerk heeft op haar pelgrimstocht van negentien eeuwen ontzaglijk veel geleden, niet het minst van haar eigen kinderen. Doch tegelijk met haar opdracht het Evangelie aan al de volkeren te prediken, draagt zij de belofte van haar Stichter met, zich mede: "Ziet, Ik blijf altijd bij u, tot aan het einde der wereld." (Mt. 28, 20) [b:Mt. 28, 20] Na iedere beproeving, als haar tegenstanders reeds haar einde nabij meenden, kon zij innerlijk gelouterd en gesterkt met hernieuwde kracht haar zegenrijke taak onder de mensheid voortzetten.

Ook de christelijke beschaving, belichaamd in zovele instellingen, is ons door St. Willlbrord gebracht
Behalve het geloof, d.w.z. de waarheden, die strikt ter zaligheid nodig zijn, heeft St. Willibrord ons nog een ander erfdeel nagelaten, de christelijke beschaving. Eeuwen lang hebben monniken en geestelijken scholen gesticht, onderricht gegeven, de mensen opgevoed. De gilden waren van de christelijke geest doordrongen. Geleerde summa's, majestueuze kathedralen en kostbare kunstwerken spreken nog immer van de scheppingskracht der middeleeuwen. Veel is verloren gegaan; veel is er veranderd; de Kerk heeft zich aan de nieuwere tijden aangepast. Want zij is als "de huisvader, die uit zijn schat nieuw en oud te voorschijn brengt." (Mt. 13, 52) [b:Mt. 13, 52]

Ook thans zijn er talloze katholieke instellingen van dien aard; die moeten bewaard en qehandhaafd blijven
Thans nog heeft de Kerk talloze instellingen: scholen en inrichtingen voor de opvoeding der jeugd, instellingen van liefdadigheid, sociale organisaties. Zij zijn van den eenen kant uitingen van ons geloof, dat zich immers in de werken openbaart, van de andere kant machtige middelen om het geloof te beschermen. In jarenlange arbeid, met eindeloze moeite en onder zware offers hebben onze katholieken dat alles opgebouwd. Het is onze dure plicht het in stand te houden, voorzover het in ons vermogen ligt. Vindicamus haereditatem patrum nostrorum, "Wij handhaven het erfdeel onzer vaderen." (1 Makk. 15, 34) [b:1 Makk. 15, 34]

Die afzonderlijke katholieke instellingen verhinderen niet een goed vaderlander te zijn. Waar Christus, zoals moet, het fundament is, daar is de beste Christen ook de beste burger
Die katholieke instellingen hebben zonder twijfel ook op maatschappelijk gebied zegenrijk gewerkt. Moeten wij nog antwoorden op de zo dikwijls geuite beschuldiging, dat wij daardoor verdeeldheid zouden verwekken of minder trouwe vaderlanders zouden zijn?

Niet in de vervlakking van ieders levens- en wereldbeschouwing kan de kracht liggen van een volk, doch slechts in eendrachtig samenwerken tot welzijn van het vaderland, met eerbiediging van elkanders diepste overtuigingen. En in liefde voor het vaderland doen wij voor niemand onder.

Wij behoren tot twee rijken: het rijk Gods op aarde, de Kerk van Christus, en het aardse rijk, ons vaderland. Van beide willen wij trouwe burgers zijn volgens het woord en voorbeeld van Christus: "Geeft de keizer, wat de keizer toekomt; en geeft aan God, wat God toekomt." (Mt. 22, 21) [b:Mt. 22, 21] Kerk en staat hebben geen tegenstrijdige belangen, doch het zijn machten, die ieder op eigen terrein werkzaam zijn en elkander aanvullen en steunen.

Ja, wij mogen zeggen, dat wij beter het vaderland dienen, naarmate wij betere Christenen zijn. Want niet om zuiver menselijke motieven, doch uit godsdienstige overtuiging betonen wij gehoorzaamheid aan onze overheden, beoefenen wij de rechtvaardigheid en liefde ten opzichte van elkander en vervullen allen hun plichten, met name die van het huwelijk, waardoor een volk gezond en krachtig wordt. Ook wij werken mede aan de opbouw van ons vaderland, doch Christus is ons fundament. Want "niemand mag een ander fundament plaatsen, dan wat gelegd is en dat is Jezus Christus." (1 Kor. 3, 11) [b:1 Kor. 3, 11]

De bisschoppen vertrouwen op de trouw, het goede voorbeeld der gelovigen en op de bescherming van St. Wlllibrord
Dierbare gelovigen, wij weten, dat gij trouw zult blijven aan het geloof, dat St. Willibrord ons heeft verkondigd. Doch weest ook, als hij, apostelen van het geloof, vooral door het te beleven. Dat heeft onze tijd nodig om genezen te worden. Laten wij doen, wat Christenplicht vordert, ieder in eigen kring, eenvoudig, zo nodig tot offers bereid, omdat Christus het van ons vraagt. Dan zullen wij niet alleen in onze eigen omgeving werken aan de opbouw op Christus, ons fundament, doch dan zullen ook zoveel anderen, die het goede willen, doch de weg niet weten, zien, dat alleen Christus is het heil der wereld. "Zo moet uw licht schijnen voor de mensen, opdat zij uw goede werken zien en uw Vader verheerlijken, die in de hemel is." (Mt. 5, 16) [b:Mt. 5, 16]

En moge de H. Willibrord ons vaderland, dat hem tijdens zijn leven zo aan het hart lag: thans vanuit de hemel met zijn machtige voorbede beschermen.

Gegeven te Utrecht, de 7de oktober van het jaar onzes Heeren 1940.

+ DR. J. DE JONG,
aartsbisschop van Utrecht.

+ P. A. W. HOPMANS,
bisschop van Breda.

+ A. F. DIEPEN,
bisschop van 's-Hertogenbosch,

+ DR. J. H. G. LEMMENS,
bisschop van Roermond.

+ J. P. HUIBERS,
bisschop van Haarlem.

Afgekondigd zondag 10 november 1940