Evangelisatie en pastoraal belangrijke punten voor de synode.

Paus Franciscus heeft meerdere keren en in diverse vormen zijn intentie getoond de bisschoppelijke collegialiteit, teken en instrument van de breedste synodaliteit van de hele Kerk, meer te gebruiken. Hij heeft een belangrijke bevestiging van deze wil gegeven door in eigen persoon deel te nemen aan de werkzaamheden van de laatste Gewone Synoderaad op 7 en 8 oktober [d:125] jongstleden. De Bisschop van Rome heeft meegedaan aan de gemeenschappelijke overweging, luisterend naar allen en verder de onderscheiding en keuzes makend, die tot de competentie van zijn Petrinisch ambt behoren. Door deze ervaring als één van de raadsleden te beleven, is het voor mij vanzelfsprekend te denken dat de Paus ons zelf leidt in een concrete beoefening van deze collegialiteit rond Petrus en onder hem, die de Kerk als “gemeenschap” levend en zichtbaar maakt, zoals het Tweede Vaticaans Concilie heeft voorgesteld. In deze geest moet, lijkt me, ook de weg begrepen worden die door de Heilige Vader is gewild voor de volgende Buitengewone Algemene Vergadering [d:251]: een breed en diep luisteren naar het leven van de Kerk en naar de meest dringende uitdagingen die haar worden gesteld, verdeeld in een geleidelijke weg in twee fundamentele etappes, die de vertegenwoordigers van het gehele Bisschoppencollege betrouwbare voorstellen laat ontwikkelen om ze aan te bieden aan de onderscheiding van de Bisschop van de Kerk die in liefde voorzit. Dit alles doet niet alleen niets af aan de rol van de Opvolger van Petrus, het versterkt juist zijn rol van onderscheiding en van het nemen van de eindbeslissing voor het welzijn van de Kerk en van de mensenfamilie, in wiens dienst deze staat. Met Paus Franciscus worden we opgeroepen om te gaan langs de wegen van het Concilie en de leer ervan over de Kerk als gemeenschap, beeld van de goddelijke Drie-eenheid, één in de liefde, in de verscheidenheid van gaven en diensten die haar verrijken.

Het thema dat door de Heilige Vader aan de volgende Buitengewone Algemene Vergadering [d:251] is toevertrouwd, is: De pastorale uitdagingen betreffende het gezin in het kader van de evangelisatie. In dit verband wil ik graag twee aspecten onderstrepen. Het eerste betreft de prioriteitsaandacht voor de evangelisatie, waarop alles in het wezen en het handelen van het volk van God gericht moet zijn. De Kerk bestaat niet voor zichzelf, maar voor de glorie van God en het heil van de mensen, aan wie ze geroepen wordt de vreugde van het Evangelie te brengen. Deze vreugde moet aan allen verkondigd worden, te beginnen met het gezin, de bepalende cel in de samenleving en de Kerk zelf. Het tweede aspect dat ik zou willen noemen, is de “pastorale” insteek, die is geaccentueerd in de formulering van het thema, de blik waarmee de Heilige Vader uitnodigt te kijken naar de waarde en de uitdagingen van het gezinsleven vandaag. Men zou deze insteek kunnen definiëren met de woorden die de Zalige Johannes XXIII op 19 januari 1962 in zijn Dagboek [1552] noteerde, in het klimaat van voorbereiding op het reeds dichtbij zijnde Concilie: “Alles zien in het licht van pastoraal dienstwerk, dat wil zeggen: zielen om te redden en op te richten.” Het gaat, kortom, niet om een debat over leerstellige kwesties, die trouwens ook recent nog door het Leergezag zijn uiteengezet (vanaf het Tweede Vaticaans Concilie in de Pastorale Constitutie Gaudium et spes 47-52 [575|47-52] tot de Apostolische Exhortatie Familiaris consortio [267] van Johannes Paulus II van 1981), maar om te begrijpen hoe het Evangelie van het gezin op een doeltreffende manier verkondigd kan worden in de tijd waarin we leven, die getekend is door een evidente sociale en spirituele crisis.

De uitnodiging die van dit alles uitgaat voor de hele Kerk is te luisteren naar de problemen en verwachtingen die vandaag in veel gezinnen leven, blijk gevend van nabijheid en hun op een geloofwaardige manier de barmhartigheid van God en de schoonheid van het reageren op Zijn oproep voorstellend. Vooral in een context zoals die van de zogeheten “vloeibare moderniteit” (Zygmunt Bauman), waarin geen enkele waarde nog vast lijkt te staan en het instituut gezin vaak wordt aangevochten zoniet geheel verworpen, wordt het bijzonder significant de sterk humaniserende eigenschappen van het christelijke voorstel over het gezin te laten zien, dat nooit tegen iemand is, maar altijd en uitsluitend vóór de waardigheid en de schoonheid van het leven van heel de mens in elke mens, voor het welzijn van de hele samenleving. Zoals de Concilievaders van Vaticanum II hadden bevestigd, is het gezin een “een leerschool (...) voor een rijkere ontplooiing van de menselijkheid”, waarin “verschillende generaties elkaar ontmoeten, en elkaar helpen om tot een diepere wijsheid te komen en om de rechten van de personen harmonisch te verbinden met de andere eisen van het sociale leven.” Gaudium et Spes [[575|52]] In deze lijn bevestigt het De pastorale uitdagingen met betrekking tot het gezin in het kader van de evangelisatie [5140|||Voorbereidingsdocument] van de volgende Synodale Vergadering: “De geloofsleer over het huwelijk moet op een communicatieve en effectieve manier gepresenteerd worden, opdat deze in staat is de harten te bereiken en ze te transformeren volgens de in Jezus Christus gemanifesteerde wil van God.” De pastorale uitdagingen met betrekking tot het gezin in het kader van de evangelisatie [[5140|2]]

Aandacht, verwelkoming en barmhartigheid bepalen de stijl waarvan Paus Franciscus getuigt en die hij vraagt te hebben jegens allen, inclusief de gebroken gezinnen en hen die leven in irreguliere situaties vanuit moreel en canoniek oogpunt. De nadruk ligt op “de goddelijke barmhartigheid en de tederheid ten opzichte van gewonde personen, in de randgebieden van de wereld en van het bestaan”. Zeker, het Evangelie van het gezin in zijn volheid te beleven is niet gemakkelijk noch vanzelfsprekend, en vaak hebben de concrete omstandigheden van het bestaan de neiging zelfs de beste inspanningen te ondermijnen: we denken aan de psychologische en affectieve breekbaarheid die mogelijk is in de gezinsrelaties; aan de verarming van de kwaliteit van de relaties, die kan bestaan in schijnbaar stabiele en normale “huishoudens”; aan de stress die voortkomt uit de gewoontes en de ritmes die opgelegd worden door de organisatie van de maatschappij, door de werktijden, door de eisen van mobiliteit. Bovendien beïnvloedt de door de media gepropageerde massacultuur de gezinsrelaties en tast ze soms aan, door het gezin binnen te dringen met boodschappen die de huwelijksband banaliseren. Het wordt dus meer dan ooit levensbelangrijk de dagelijkse taken in het gezin te verbinden met condities die haar ondersteunen, zowel binnen de burgerlijke samenleving als in de kerkelijke gemeenschap, door op een concrete manier de schoonheid en de vruchtbaarheid uit te leggen “van het geloof in de sacramentaliteit van het huwelijk en in de therapeutische kracht van de sacramentele Biecht.”

Er zijn niet weinig specifieke en contextuele uitdagingen: “Vandaag doen zich problemen voor die tot weinige jaren geleden niet voorkwamen, van de wijdverspreide praktijk van samenwonende stellen, die niet tot het huwelijk komen en soms het idee ervan uitsluiten, tot de verbintenissen tussen personen van hetzelfde geslacht, waaraan niet zelden adoptie van kinderen wordt toegestaan.” De pastorale uitdagingen met betrekking tot het gezin in het kader van de evangelisatie [[5140|1]]. Veelvuldig zijn ook de nieuwe contextuele situaties, die bijzondere aandacht behoeven van de Kerk, van de cultuur van ongebondenheid en van de veronderstelling dat de band instabiel is, herformulering van het begrip ‘gezin’ zelf en een wijdverspreid relativistisch pluralisme in de opvatting van het huwelijk, tot legislatieve voorstellen die de duurzaamheid en de trouw in het huwelijksverbond devalueren. Deze uitdagingen brengen aanzienlijke pastorale gevolgen met zich mee: “Als men bijvoorbeeld denkt aan het enkele feit dat veel kinderen en jongeren die geboren worden uit ongeregelde huwelijken, in de huidige context nooit kunnen zien dat hun ouders de Sacramenten ontvangen, begrijpt men hoe urgent de uitdagingen zijn waarvoor de evangelisatie gesteld wordt door de huidige situatie, die bovendien overal in de “global village” verspreid is.” Dit alles maakt duidelijk hoezeer de zorg voor deze situaties “net zo noodzakelijk en urgent als verplicht (is), als uitdrukking van naastenliefde van de herders voor wie aan hen zijn toevertrouwd en voor de hele mensenfamilie.” De pastorale uitdagingen met betrekking tot het gezin in het kader van de evangelisatie [[5140|3]] De enormiteit van de opgave, de urgentie van de thema’s, en de verwachtingen die waarschijnlijk veel te groot te zijn, zijn aanleiding om met overtuiging het gebed van allen te vragen voor de ingeslagen weg, alsmede de nederigheid, de edelmoedige inzet en het vertrouwen op God van wie speciaal aan de Synode zullen bijdragen, opdat de Geest het collegiale werk en de uiteindelijke en beslissende onderscheiding van de Opvolger van Petrus zal verlichten.