De pastorale uitdagingen met betrekking tot het gezin in het kader van de evangelisatie

De missie om het Evangelie te prediken aan elk schepsel is rechtstreeks door de Heer aan zijn leerlingen toevertrouwd en de Kerk is de draagster ervan in de geschiedenis. In de tijd waarin we leven wordt de evidente sociale en spirituele crisis een pastorale uitdaging, die een beroep doet op de evangeliserende missie van de Kerk met betrekking tot het gezin, de levensbelangrijke kern van de samenleving en van de kerkelijke gemeenschap.

Het verkondigen van het Evangelie over het gezin is in dit kader urgenter en noodzakelijker dan ooit. Het belang van het thema blijkt uit het feit dat de Heilige Vader heeft besloten om voor de Bisschoppensynode een werkroute in twee etappes vast te stellen: ten eerste, de Buitengewone Algemene Vergadering [d:251] van 2014, gericht op het preciseren van de “status quaestionis” (de toestand van de kwestie) en het verzamelen van getuigenissen en voorstellen van de bisschoppen om het Evangelie voor het gezin op een geloofwaardige manier te verkondigen en te beleven; ten tweede, de Gewone Algemene Vergadering [d:294] van 2015, om operationele richtlijnen te zoeken voor de pastorale zorg voor de menselijke persoon en voor het gezin.

Vandaag doen zich problemen voor die tot weinige jaren geleden niet voorkwamen, van de wijdverspreide praktijk van samenwonende stellen, die niet tot het huwelijk komen en soms het idee ervan uitsluiten, tot de verbintenissen tussen personen van hetzelfde geslacht, waaraan niet zelden adoptie van kinderen wordt toegestaan. Onder de talrijke nieuwe situaties die de pastorale aandacht en inzet van de Kerk vragen vallen: gemengde of interreligieuze huwelijken; eenoudergezinnen; polygamie; gecombineerde huwelijken met de bijbehorende problematiek van de bruidsschat, soms bedoeld als aankoopprijs van de vrouw; het kastensysteem; de cultuur van ongebondenheid en van de veronderstelling dat de band instabiel is; vormen van feminisme die vijandig zijn aan de Kerk; migratieverschijnselen en herformulering van het begrip ‘gezin’ zelf; relativistisch pluralisme in de opvatting van het huwelijk; invloed van de media op de volkscultuur wat betreft de opvatting over het huwelijk en het gezinsleven; onderliggende gedachtetendensen in legislatieve voorstellen die de duurzaamheid en de trouw in het huwelijksverbond devalueren; de verspreiding van het fenomeen draagmoeders (baarmoeder te huur); nieuwe interpretaties van de mensenrechten. Maar vooral in de meer strikt kerkelijke omgeving, een verzwakking of verlating van het geloof in de sacramentaliteit van het huwelijk en in de therapeutische kracht van de sacramentele biecht.

Uit dit alles valt te begrijpen hoe urgent het is dat de aandacht van het wereldwijde episcopaat zich “cum et sub Petro” (met en onder Petrus) op deze uitdagingen richt. Als men bijvoorbeeld denkt aan het enkele feit dat veel kinderen en jongeren die geboren worden uit ongeregelde huwelijken, in de huidige context nooit kunnen zien dat hun ouders de sacramenten ontvangen, begrijpt men hoe urgent de uitdagingen zijn waarvoor de evangelisatie gesteld wordt door de huidige situatie, die bovendien overal in de “global village” verspreid is. Deze werkelijkheid heeft een bijzondere overeenkomst met de brede acceptatie die de leer over de goddelijke barmhartigheid en over de tederheid ten opzichte van gewonde personen, in de randgebieden van de wereld en van het bestaan, in onze dagen krijgt: de verwachtingen die eruit volgen over de pastorale keuzen betreffende het gezin zijn zeer groot. Een bezinning van de Bisschoppensynode over deze thema’s lijkt dus net zo noodzakelijk en urgent als verplicht, als uitdrukking van naastenliefde van de herders voor wie aan hen zijn toevertrouwd en voor de hele mensenfamilie.

De blijde boodschap van de goddelijke liefde moet verkondigd worden aan degenen die de fundamentele persoonlijk-menselijke ervaring delen een paar te zijn en een gemeenschap die open staat voor de gave van kinderen, de gemeenschap van het gezin. De geloofsleer over het huwelijk moet op een communicatieve en effectieve manier gepresenteerd worden, opdat deze in staat is de harten te bereiken en ze te transformeren volgens de in Jezus Christus gemanifesteerde wil van God. Wat betreft citaten van Bijbelse bronnen over het huwelijk en het gezin, worden hier alleen de essentiële verwijzingen gegeven. Zo lijkt het ook wat betreft de documenten van het Leergezag zinvol zich te beperken tot de documenten van het universele Leergezag van de Kerk, en deze te integreren met enkele teksten van de Pauselijke Raad voor het Gezin [d:93], en het aan de aan de Synode deelnemende bisschoppen over te laten stem te geven aan de documenten van hun respectievelijke bisschoppelijke vergaderingen. In elke tijd en in de meest diverse culturen heeft het nooit ontbroken aan het duidelijke onderricht van de herders noch aan het concrete getuigenis van gelovigen, mannen en vrouwen, die in zeer verschillende omstandigheden het Evangelie over het gezin beleefd hebben als een onschatbaar geschenk voor hun leven en dat van hun kinderen. Het engagement van de volgende Buitengewone Synode [d:251] wordt geïnspireerd en gedragen door het verlangen deze boodschap aan allen met grotere doeltreffendheid te brengen, in de hoop dat “de aan de Kerk toevertrouwde schat der openbaring steeds meer de harten van de mensen vervullen” moge. Dei Verbum [[576|26]]

De schoonheid van de Bijbelse boodschap over het gezin is geworteld in de schepping van de man en de vrouw, beiden gemaakt naar beeld en gelijkenis van God. (Gen. 1, 24-31; Gen. 2, 4b-25) [[b:Gen. 1, 24-31; Gen. 2, 4b-25]] Verbonden door een onverbreekbare sacramentele band, beleven de echtgenoten de schoonheid van de liefde, van het vaderschap, van het moederschap en van de hoogste waardigheid zo deel te nemen aan het scheppingswerk van God. In het geschenk van de vrucht van hun vereniging aanvaarden ze de verantwoordelijkheid voor het opbrengen en opvoeden van andere personen voor de toekomst van het menselijk geslacht. Door de voortplanting vervullen de man en de vrouw in geloof de roeping medewerkers van God te zijn in het beheer van het geschapene en in de groei van de mensenfamilie. De Zalige Johannes Paulus II heeft in Familiaris Consortio [267] het volgende commentaar gegeven op dit aspect: “God heeft de mens geschapen naar zijn beeld en gelijkenis. (Gen. 1, 26v) [[b:Gen. 1, 26v]] Hij heeft hem tot het bestaan geroepen uit liefde en hem tegelijkertijd bestemd voor de liefde. God is liefde (1 Joh. 4, 8) [b:1 Joh. 4, 8] en Hij beleeft in zichzelf een mysterie van persoonlijke liefdesgemeenschap. God legt in het mens-zijn van man en vrouw, dat Hij naar zijn beeld schept en voortdurend in stand houdt, de roeping en daarmee het vermogen en de verantwoordelijkheid tot liefde en gemeenschap. vgl: Gaudium et Spes [[[575|12]]] De liefde is daarom de fundamentele en natuurlijke roeping van ieder menselijk wezen.” Familiaris Consortio [[267|11]] Dit plan van God, de Schepper, dat de erfzonde heeft verstoord (Gen. 3, 1-24) [[b:Gen. 3, 1-24]], heeft zich in de geschiedenis gemanifesteerd door de wederwaardigheden van het uitverkoren volk tot aan de volheid van de tijd, toen met de menswording van de Zoon van God niet alleen de goddelijke wil tot redding bevestigd werd, maar met de verlossing de genade aangeboden werd te gehoorzamen aan deze wil. De Zoon van God, het Woord dat vlees geworden is (Joh. 1, 14) [[b:Joh. 1, 14]] in de schoot van de Moedermaagd, heeft geleefd en is opgegroeid in het gezin van Nazareth, en heeft deelgenomen aan de bruiloft te Kana, waarvan Hij het feest verrijkt heeft met het eerste van zijn “tekenen”. (Joh. 2, 1-11) [[b:Joh. 2, 1-11]] Hij heeft met vreugde de huiselijke gastvrijheid genoten van zijn eerste leerlingen (Mc. 1, 29-31; Mc. 2, 13-17) [[b:Mc. 1, 29-31; Mc. 2, 13-17]] en heeft de rouwende familie van zijn vrienden te Bethanië getroost. (Lc. 10, 38- 42; Joh. 11, 1-44) [[b:Lc. 10, 38- 42; Joh. 11, 1-44]] Jezus Christus heeft de schoonheid van het huwelijk hersteld door Gods eenheidsplan weer voor ogen te stellen, dat was verlaten vanwege de hardheid van het menselijk hart, zelfs binnen de traditie van het volk van Israël. (Mt. 5, 31-32; Mt. 19, 3-12; Mc. 10, 1-12; Lc. 16, 18) [[b:Mt. 5, 31-32; Mt. 19, 3-12; Mc. 10, 1-12; Lc. 16, 18]] Terugkerend naar de oorsprong, heeft Jezus de eenheid en de trouw van de echtgenoten onderwezen, en verstoting en echtbreuk verworpen. Juist door de buitengewone schoonheid van de menselijke liefde – reeds gevierd met geïnspireerde accenten in het Hooglied – en van de huwelijksband die vereist en verdedigd wordt door profeten zoals Hosea (Hos. 1, 2-3, 3) [[b:Hos. 1, 2-3, 3]] en Maleachi (Mal. 2, 13-16) [[b:Mal. 2, 13-16]], heeft Jezus de oorspronkelijke waardigheid van de liefde van man en vrouw bevestigd.

Ook in de primitieve christelijke gemeenschap verschijnt het gezin als de “huiskerk” vgl: Catechismus van de Katholieke Kerk [[[1|1655]]]: In de zogenoemde “gezinsregels” van de nieuwtestamentische apostolische brieven wordt de grootfamilie van de antieke wereld geïdentificeerd als de plaats van de diepste solidariteit tussen man en vrouw, tussen ouders en kinderen, tussen rijken en armen. (Ef. 5, 21-6, 9; Kol. 3, 18-4, 1; 1 Tim. 2, 8-15; Titus 2, 1-10; 1 Pt. 2,13-3, 7) [[b:Ef. 5, 21-6, 9; Kol. 3, 18-4, 1; 1 Tim. 2, 8-15; Titus 2, 1-10; 1 Pt. 2,13-3, 7]] (Filemon 1-18) [[b:Filemon 1-18]] In het bijzonder de Brief aan de Efesiërs heeft in de huwelijksliefde tussen man en vrouw “het grote geheim” gezien, dat de liefde van Christus en de Kerk tegenwoordig stelt in de wereld (Ef. 5, 31-32) [[b:Ef. 5, 31-32]]

In de loop der eeuwen, vooral in de moderne tijd tot aan onze dagen, heeft de Kerk het nooit laten ontbreken aan haar bestendige en toenemende onderricht over het gezin en het huwelijk dat eraan ten grondslag ligt. Één van de hoogste uitdrukkingen is voorgesteld door het Tweede Vaticaans Concilie, in de pastorale constitutie Gaudium et Spes [575], dat bij de behandeling van enkele van de meest urgente problemen een heel hoofdstuk wijdt aan de bevordering van de waardigheid van het huwelijk en het gezin, zoals blijkt uit de beschrijving van haar waarde voor de opbouw van de samenleving:

“het gezin, waarin verschillende generaties elkaar ontmoeten, en elkaar helpen om tot een diepere wijsheid te komen en om de rechten van de personen harmonisch te verbinden met de andere eisen van het sociale leven, (vormt) werkelijk het fundament van de samenleving”. Gaudium et Spes [[575|52]]

Van speciale intensiteit is de oproep tot een christocentrische spiritualiteit voor de gelovige echtgenoten:

“Tenslotte moeten de echtgenoten zelf, geschapen naar het beeld van de levende God en geplaatst in een echte orde van personen, verbonden zijn in een eenheid van liefde, een eenheid van geest en een onderlinge heiligheid om zo, in navolging van Christus, die de oorsprong van het leven is, in de vreugde en de offers van hun roeping, door hun trouwe liefde de getuigen te worden van het liefdesmysterie, dat de Heer door zijn dood en verrijzenis aan de wereld heeft geopenbaard”. Gaudium et Spes [[575|52]]

Ook de opvolgers van Petrus hebben na het Tweede Vaticaans Concilie de leer over het huwelijk en het gezin verrijkt met hun Leergezag, in het bijzonder Paulus VI met de Encycliek Humanae Vitae [34], die specifieke onderrichtingen over de principes en voor de praktijk geeft. Vervolgens benadrukte Paus Johannes Paulus II deze in de Apostolische Exhortatie Familiaris Consortio [267] door het goddelijk plan inzake de oorspronkelijke waarheid van de huwelijksliefde en het gezin voor ogen te stellen:

“De enige "plaats" die deze overgave in haar hele waarheid mogelijk maakt, is het huwelijk ofwel het verbond van echtelijke liefde of van bewuste en vrije keuze waarmee man en vrouw de intieme gemeenschap van leven en liefde aanvaarden die door God zelf gewild is vgl: Gaudium et Spes [[[575|48]]] en die alleen in dit licht haar ware zin openbaart. Het huwelijk betekent geen onrechtmatige inmenging van de maatschappij of van de overheid en evenmin het opleggen van een vorm van buitenaf, maar is een innerlijk vereiste van het verbond van de echtelijke liefde, dat zichzelf openlijk bevestigt als uniek en exclusief, opdat aldus de volledige trouw aan de bedoeling van God de Schepper wordt beleefd. Deze trouw tast de vrijheid van de persoon geenszins aan, maar beschermt deze juist tegen alle subjectivisme en relativisme en doet ze delen in de wijsheid van de Schepper”. Familiaris Consortio [[267|11]]

De Catechismus van de Katholieke Kerk [1] brengt deze fundamentele gegevens samen:

“Het huwelijksverbond, waardoor man en vrouw met elkaar een innige gemeenschap van leven en liefde vormen, werd door de Schepper gesticht en van eigen wetten voorzien. Het is van nature gericht op het welzijn van de echtgenoten en op het voortbrengen en opvoeden van kinderen. Het is door Christus onze Heer tussen gedoopten tot de waardigheid van Sacrament verheven vgl: Codex Iuris Canonici [[[30|1055]]]” Catechismus van de Katholieke Kerk [[1|1660]].

De leer die uiteengezet wordt in de Catechismus [1] betreft zowel de theologische principes als het moreel gedrag, welke onder twee aparte titels behandeld worden: Het sacrament van het huwelijk (nr. 1601-1658) en Het zesde gebod (nr. 2331-2391). Het aandachtig lezen van deze delen van de Catechismus verschaft een geactualiseerd begrip van de geloofsleer ter ondersteuning van de handelingen van de Kerk met het oog op de hedendaagse uitdagingen. Haar pastorale werk vindt inspiratie in de waarheid van het huwelijk, zoals gezien in het plan van God, die het mannelijke en vrouwelijke geschapen heeft en in de volheid van de tijd in Jezus ook de volheid van de huwelijksliefde tot sacrament verheven heeft. Het op consensus gebaseerde christelijk huwelijk is ook begiftigd met haar eigen werkingen zoals de weldaden en de opgaven van de echtgenoten, maar het is niet onttrokken aan de heerschappij van de zonde (Gen. 3, 1-24) [[b:Gen. 3, 1-24]] die diepe wonden en ook inbreuken op de waardigheid van het sacrament kan veroorzaken.

De recente Encycliek van Paus Franciscus, Lumen Fidei [4200], spreekt over het gezin in connectie met het geloof dat openbaart “hoe stevig de banden tussen mensen kunnen zijn, wanneer God in hun midden tegenwoordig is” Lumen Fidei [[4200|50]] “Het eerste gebied waarop het geloof licht schenkt aan het samenzijn van mensen, bevindt zich in de familiekring. Ik denk vooral aan de duurzame band tussen man en vrouw in het huwelijk. Het huwelijk ontstaat uit hun liefde, die een teken en aanwezigheid is van de liefde van God en voortkomt uit de erkenning en aanvaarding van het goede van het onderscheid tussen de geslachten, waardoor de echtgenoten één vlees worden (Gen. 2, 24) [[b:Gen. 2, 24]] en in staat zijn nieuw leven te verwekken, als uitdrukking van de goedheid van de Schepper, van zijn wijsheid en van het plan van zijn liefde. Gegrondvest in deze liefde kunnen man en vrouw elkaar wederzijds liefde beloven, in een gebaar dat hun hele leven engageert en dat in veel facetten herinnert aan het geloof. Liefde beloven die voor altijd geldt, is mogelijk wanneer men een plan ontdekt dat de eigen projecten overstijgt, dat ons draagt en ons in staat stelt om aan de geliefde persoon de hele toekomst te schenken” Lumen Fidei [[4200|52]]. “Het geloof is geen asiel voor mensen zonder moed; het maakt veeleer het leven weids. Het geloof laat ons een grootse roeping ontdekken: de roeping tot de liefde. Het geloof garandeert dat deze liefde betrouwbaar is en de moeite waard is om zich aan haar over te leveren, omdat zij gegrondvest is in de trouw van God, die sterker is dan al onze zwakheden”. Lumen Fidei [[4200|53]]

De volgende vragen bieden de lokale kerken de mogelijkheid actief deel te nemen aan de voorbereiding van de Buitengewone Synode in 2014 [d:251], die als doel heeft het Evangelie te verkondigen in de pastorale uitdagingen van vandaag betreffende het gezin.

a. Hoe staat het met de echte kennis van de leer van de Bijbel [5061], ‘ Gaudium et Spes [575]’, ‘ Familiaris Consortio [267]’ en andere documenten van het post-conciliair Leergezag over de waarde van het gezin volgens de Katholieke Kerk? Hoe krijgen onze gelovigen vorming voor een gezinsleven volgens de leer van de Kerk?

b. Wordt de leer van de Kerk, waar deze bekend is, integraal geaccepteerd? Zijn er moeilijkheden bij het in de praktijk brengen ervan? Welke?

c. Hoe wordt de kerkelijke leer verbreid in het kader van pastorale programma’s op nationaal, diocesaan en parochiaal niveau? Welke catechese wordt er gegeven over het gezin?

d. In welke mate - en vooral in welke aspecten - is dit onderricht echt bekend en wordt het aanvaard, verworpen en/of bekritiseerd in buitenkerkelijke omgeving? Welke culturele factoren verhinderen dat de leer van de Kerk over het gezin volledig geaccepteerd wordt?

a. Welke plaats neemt het begrip ‘natuurwet’ in in de maatschappelijke cultuur, zowel op het niveau van instituties, onderwijs en wetenschap als in de volkscultuur? Welke antropologische opvattingen liggen ten grondslag aan dit debat over de natuurlijke basis van het gezin?

b. Wordt de natuurwet over de verbintenis tussen man en vrouw algemeen aanvaard door de gedoopten?

c. Hoe wordt deze natuurwet van de eenheid van man en vrouw met het oog op de gezinsvorming in theorie en praktijk aangevochten? Hoe wordt ze uiteengezet en verdiept door maatschappelijke en kerkelijke instellingen?

d. Hoe wordt omgegaan met de pastorale uitdagingen die zich voordoen als gedoopten die niet praktiseren of die zich niet-gelovig noemen om een huwelijksviering vragen?

a. Welke ervaringen, gericht op de voorbereiding voor het huwelijk, zijn er in de afgelopen decennia opgedaan? Hoe heeft men de taak van de evangelisatie van het echtpaar en het gezin proberen te stimuleren? Hoe wordt het besef van het gezin als ‘huiskerk’ bevorderd? b. Is het gelukt om gebedsvormen voor het gezin aan te reiken die opgewassen zijn tegen de complexiteit van het leven en van de cultuur van vandaag? c. Hoe hebben christelijke gezinnen hun eigen roeping om het geloof door te geven weten waar te maken in de huidige generatiekloof? d. Op welke manier zijn de lokale kerken en bewegingen voor gezinsspiritualiteit in staat geweest voorbeelden te creëren? e. Welke specifieke bijdragen hebben echtparen en gezinnen weten te leveren voor het geloofwaardig verspreiden van een integrale visie op het christelijk echtpaar en gezin? f. Welke pastorale aandacht heeft de Kerk getoond om de weg van beginnende paren en die van echtparen in crisissituaties te ondersteunen?

a. Is het samenwonen ‘op proef’ een relevante pastorale realiteit in uw lokale kerk? Hoe hoog schat u het percentage?

b. Zijn er vrije feitelijke stellen, zonder religieuze of burgerlijke erkenning? Zijn daar betrouwbare statistische gegevens over?

c. Vormen gescheiden personen en hertrouwde gescheidenen een relevante pastorale realiteit in uw lokale kerk? Hoe hoog schat u het percentage? Hoe gaat men om met deze realiteit door middel van aangepaste pastorale programma’s?

d. In al deze gevallen: Hoe beleven de gedoopten hun irreguliere situatie? Zijn ze zich ervan bewust? Geven ze gewoon blijk van onverschilligheid? Voelen ze zich gemarginaliseerd en lijden ze onder de onmogelijkheid de Sacramenten te ontvangen?

e. Wat zijn de verzoeken die de gescheiden en hertrouwde personen aan de Kerk doen betreffende de Sacramenten van de Eucharistie en van de Verzoening? Hoeveel van de personen die zich in deze situaties bevinden, vragen om deze Sacramenten?

f. Zou een versnelling van de uitoefening van het kerkelijk recht omtrent de nietigverklaring van de huwelijksband een werkelijke positieve bijdrage kunnen leveren aan de oplossing van de problematiek van de betrokken personen? Zo ja, in welke vorm?

g. Bestaat er een pastoraal ten aanzien van deze gevallen? Hoe verloopt een dergelijke pastorale activiteit? Bestaan er programma’s voor op diocesaan en nationaal niveau? Hoe wordt Gods barmhartigheid verkondigd aan gescheidenen en aan hertrouwd gescheidenen en hoe wordt de ondersteuning van hun geloofsweg door de Kerk uitgevoerd?

a. Bestaat er in uw land een civiele wet die verbintenissen tussen personen van hetzelfde geslacht erkent en op de een of andere manier gelijkstelt aan het huwelijk?

b. Wat is de houding van de deelkerken en lokale kerken zowel ten aanzien van de staat als promotor van burgerrechtelijke verbintenissen tussen personen van hetzelfde geslacht als ten aanzien van de personen die betrokken zijn in dit soort verbintenissen?

c. Welke pastorale aandacht kan gegeven worden aan de personen die ervoor gekozen hebben in dit soort verbintenissen te leven?

d. Hoe moet men zich pastoraal gedragen met het oog op de geloofsoverdracht, in het geval van verbintenissen van personen met hetzelfde geslacht die kinderen hebben geadopteerd?

a. Hoe verhoudt zich, naar schatting, het aantal kinderen en adolescenten dat opgroeit binnen irreguliere gezinnen tot het aantal dat geboren wordt en opgroeit in reguliere gezinnen?

b. Met welke houding richten de ouders zich tot de Kerk? Wat vragen ze? Vragen ze alleen om de Sacramenten of ook om catechese en geloofsonderricht in het algemeen?

c. Hoe komen de lokale kerken tegemoet aan de behoefte van de ouders van deze kinderen een christelijke opvoeding te geven aan hun eigen kinderen?

d. Hoe verloopt de sacramentele praktijk in deze gevallen: de voorbereiding, de toediening van het Sacrament en de begeleiding?

a. Wat is de echte kennis die de Christenen hebben van de leer van Humanae Vitae [34] over verantwoord ouderschap? Welk besef heeft men van de morele beoordeling van de verschillende methodes van geboorteregeling? Welke voorstellen ter verdieping in deze materie zouden gedaan kunnen worden vanuit pastoraal oogpunt?

b. Wordt deze morele leer aanvaard? Wat zijn de meest problematische aspecten die de aanvaarding moeizaam maken bij de grote meerderheid van de echtparen?

c. Welke natuurlijke methodes worden door de lokale kerken gepromoot om echtparen te helpen de leer van Humanae Vitae [34] in praktijk te brengen?

d. Wat is uw ervaring op dit vlak in de praktijk van het Sacrament van de Biecht en in de deelname aan de Eucharistie?

e. Welke tegenstellingen bestaan er hierover tussen de leer van de Kerk en het burgerlijk onderwijs?

f. Hoe kan een grotere openheid voor het krijgen van kinderen worden bevorderd? Hoe kan een toename van het aantal geboortes worden begunstigd?

a. Jezus Christus openbaart het mysterie en de roeping van de mens. Is het gezin een bevoorrechte plaats voor deze gebeurtenis?

b. Welke kritische gezinssituaties in de hedendaagse wereld kunnen een obstakel vormen voor de ontmoeting van de individuele persoon met Christus?

c. In welke mate hebben geloofscrisissen die personen kunnen doormaken een weerslag op het gezinsleven?

Zijn er nog andere uitdagingen en voorstellen met betrekking tot de in deze vragenlijst behandelde thema’s die u urgent of nuttig vindt?