Onder de wonderbare uitvindingen

PAULUS BISSCHOP

DIENAAR DER DIENAREN GODS
SAMEN MET DE VADERS VAN HET CONCILIE
TER BLIJVENDE HERINNERING

Onder de wonderbare uitvindingen van de techniek,die het menselijk vernuft, met Gods hulp, uit het geschapene tot stand heeft weten te brengen, vooral in onze tijd, zijn er sommige, waarvoor onze Moeder de Kerk een grote belangstelling toont en waaraan zij naar bijzondere zorg wijdt. Het zijn de uitvindingen, die vooral op het geestesleven van de mens betrekking hebben en die nieuwe mogelijkheden bieden voor het gemakkelijk doorgeven van allerlei berichten, ideeën en leerstellingen. Een zeer voorname plaats onder deze uitvindingen wordt ingenomen door de communicatiemiddelen, die krachtens hun aard niet slechts de afzonderlijke personen, maar grote massa's en heel de mensheid kunnen bereiken en beïnvloeden, zoals de pers, de film, de radio, de televisie en dergelijke. Deze kunnen daarom terecht publiciteitsmiddelen worden genoemd.

Onze Moeder de Kerk weet, dat deze middelen, als men zo goed gebruikt, de vooruitgang van de mensheid krachtig kunnen bevorderen, omdat ze in hoge mate bijdragen tot de ontspanning en de ontwikkeling van de geest en tot de uitbreiding en bevestiging van het koninkrijk Gods. Zij weet echter ook, dat men deze middelen kan gebruiken op een wijze, die in strijd is met de bedoeling van de Schepper en nadelig voor de mensen zelf; en het is voor haar een reden tot diepe droefheid, dat een verkeerd gebruik ervan aan de mensheid zo dikwijls schadelijke gevolgen heeft berokkend. Daarom beschouwt deze heilige Synode, in aansluiting op de waakzame zorg van pausen en bisschoppen op dit zo belangrijke gebied, het als haar taak, de voornaamste problemen, die met de publiciteitsmiddelen verband houden, te behandelen. Zij koestert bovendien de hoop, dat deze uiteenzetting van haar leer en discipline bevorderlijk zal zijn niet alleen voor het heil van de gelovigen, maar ook voor de vooruitgang van heel de mensheid.

1. De taak van de Kerk
Omdat de katholieke Kerk door Christus de Heer is gesticht om aan alle mensen het heil te brengen en zij dus noodzakelijk het evangelie moet verkondigen, acht zij het haar plicht om zich bij de prediking van de heilsboodschap ook van de publiciteitsmiddelen te bedienen, en de mensen te onderrichten omtrent het juiste gebruik er van. De kerk heeft daarom een aangeboren recht op het gebruik en het bezit van ieder soort van publiciteitsmiddelen, voor zover ze nodig of nuttig zijn voor de christelijke opvoeding en voor iedere tak van zielzorg. Het is de plicht van de zielzorgers de gelovigen zó te vormen en te leiden, dat zij voor het bereiken van eigen heil en volmaaktheid en die van heel de mensheid ook déze middelen aanwenden. Overigens is het vooral de taak van de leken, deze middelen te doordringen met een menselijke en christelijke geest om ze volledig te doen beantwoorden aan de hoge verwachtingen van de mensheid en aan de bedoeling van God.

2. De zedenwet
Wil men deze middelen goed gebruiken, dan moeten allen, die er zich van bedienen, vóór alles de zedelijke normen kennen en deze op dit gebied trouw in praktijk brengen. Zij moeten daarom letten op de inhoud van hetgeen geboden wordt, overeenkomstig het karakter van elk publiciteitsmiddel. Zij moeten tevens rekening houden met alle bijkomende factoren en omstandigheden van de publicatie of uitzending, waardoor de morele waarde ervan een wijziging of zelfs een totale verandering kan ondergaan, zoals het doel, het publiek, de plaats, de tijd en dergelijke. Hiertoe behoort onder meer de typische werkwijze van elk publiciteitsmiddel, nl. zijn suggestieve kracht, die zo groot kan zijn, dat het publiek, vooral bij onvoldoende voorbereiding, moeilijk in staat is deze kracht te onderkennen, zich ertegen te verzetten en ze, zo nodig, af te wijzen.

3. Het recht op informatie
Vooral echter dienen alle betrokkenen hun geweten juist te vormen omtrent het gebruik van deze middelen, in het bijzonder met betrekking tot bepaalde problemen, die op het ogenblik scherper bediscussieerd worden.
Het eerste probleem betreft de informatie ofwel het verzamelen en verbreiden van nieuwsberichten. Het is duidelijk, dat de vooruitgang van de moderne samenleving en de steeds nauwere betrekkingen tussen de mensen onderling, de informatie zeer nuttig en als regel noodzakelijk hebben gemaakt. Daar een publieke en tijdige mededeling immers van gebeurtenissen en feiten blijft iedereen vollediger en voortdurend op de hoogte, zodat men beter in staat is, op doeltreffende wijze mee te werken aan het algemeen welzijn en bij te dragen tot grotere vooruitgang van heel de burgerlijke samenleving. Er bestaat dus in de menselijke samenleving een recht op informatie over zaken , die van belang zijn voor de mensen als individuen of als leden van de maatschappij, naargelang van ieders omstandigheden. De juiste uitoefening echter van dit recht vereist, dat de publicatie naar haar inhoud altijd met de waarheid overeenkomt en, met behoud van de rechtvaardigheid en de liefde, volledig is. Bovendien moet de wijze van publiceren moreel verantwoord en passend zijn door nl. de morele normen, de erkende rechten en de waardigheid van de mens nauwgezet te respecteren, zowel bij het verzamelen als bij het verspreiden van nieuws. Want niet alle kennis is nuttig, maar het is de liefde die opbouwt. (1 Kor. 8, 1) [b:1 Kor. 8, 1]

4. Kunst en moraal
Het tweede probleem heeft betrekking op de verhouding tussen de zg. rechten van de kunst en de normen van de moraal. Aangezien de steeds toenemende controversen omtrent dit punt vaak voortkomen uit verkeerde opvattingen omtrent ethica en esthetica, verklaart het Concilie, dat iedereen absoluut moet vasthouden aan het primaat van de objectieve morele orde. Want deze alleen staat boven alle andere gebieden van menselijke waarden, hoe edel ook, de kunst niet uitgezonderd en verbindt ze harmonisch met elkaar. Immers, alleen de morele orde raakt de mens, redelijk schepsel van God en geroepen tot het hogere, in heel zijn wezen, en als men haar volledig en trouw onderhoudt, voert ze de mens tot de echte volmaaktheid en het volkomen geluk.

5. De behandeling van het morele kwaad
Tenslotte kan het verhalen, beschrijven of uitbeelden van het morele kwaad, ook met behulp van de publiciteitsmiddelen, ongetwijfeld bijdragen tot een diepere kennis en analyse van de mens en tot een duidelijker belichting en een hogere waardering van de schoonheid, van het ware en het goede, door middel van aanvaardbare dramatische effecten. Wil dit echter voor de mensen geen nadelige gevolgen hebben in plaats van voordeel, dan moet men de wetten van de moraal volledig in acht nemen, vooral waar het gaat over onderwerpen die een gepaste reserve vragen of die bij de mens, gewond door de erfzonde, gemakkelijk slechte begeerten oproepen.

6. De publieke opinie
Omdat tegenwoordig de publieke opinie sterke invloed en druk uitoefent op het persoonlijke en openbare leven van de mens in alle standen van de maatschappij, is het voor alle leden van de samenleving een gebiedende eis om ook op dit terrein hun plichten van rechtvaardigheid en liefde te vervullen. Daarom moet iedereen ook met behulp van de publiciteitsmiddelen streven naar de vorming en verbreiding van een juiste publieke opinie.

7. De plichten van het publiek
Bijzonder plichten heeft het publiek in zijn geheel, lezers, kijkers en luisteraars, die zich door een persoonlijke en vrije keuze openstellen voor hetgeen de publiciteitsmiddelen bieden. Het doen van een juiste keuze immers vereist, dat men zijn volle steun geeft aan alles, wat op moreel, wetenschappelijk en artistiek gebied waardevol is, en dat men vermijdt, wat oorzaak kan zijn van of aanleiding tot eigen geestelijk nadeel, wat anderen door een slecht voorbeeld in gevaar kan brengen of wat de goede publicaties en uitzendingen belemmert en slechte in de hand werkt. Dit laatste geschiedt meestal door geldelijke contributies aan hen, die deze middelen alleen om economische redenen exploiteren.

Wil dus het publiek moreel verantwoord zijn, dan heeft het de plicht, zich tijdig op de hoogte te stellen van de beoordeling, die in dit opzicht door het bevoegde gezag wordt gegeven, en zich hieraan te houden volgens de normen van een juist gevormd geweten. En om beter gewapend te zijn tegen minder goede suggesties en gemakkelijk open te staan voor de goede, moet men er voor zorgen, zijn geweten door de geschikte hulpmiddelen te oriënteren en te vormen.

8. De plichten van de jongeren en van de ouders
Vooral de jongeren onder het publiek moeten ernaar streven, zich bij het gebruik van deze middelen matiging en zelfbeheersing eigen te maken. Zij moeten bovendien dieper trachten door te dringen in hetgeen zij zien, horen of lezen, dit met hun opvoeders en deskundigen bespreken, en leren, een juist oordeel te formuleren. De ouders van hun kant moeten eraan denken, dat het hun plicht is, alle voorstellingen, bladen en dergelijke, die met geloof of zeden in strijd zijn, uit het gezin te weren en er voor te zorgen, dat hun kinderen daar ook elders niet mee in aanraking komen.

9. De plichten van de auteurs
Een ernstige morele verantwoordelijkheid aangaande het juiste gebruik van de publiciteitsmiddelen rust op de journalisten, de auteurs, de acteurs, de regisseurs, de producenten, de agenten, de propagandisten, de exploitanten en verkopers, op de critici en op alle anderen, die hoe dan ook, betrokken zijn bij de productie en bij de uitzendingen. Want het is duidelijk, welke zware verplichtingen zij allen hebben in het moderne leven, omdat zij door hun informatie en propaganda de mensen op de goede weg kunnen brengen of in het verderf kunnen storten.

Zij zullen dus hun economische, politieke of artistieke belangen zó moeten regelen, dat deze nooit in botsing komen met het algemeen welzijn. Om hierin gemakkelijker te slagen is het aan te bevelen, dat zij zich aansluiten bij hun eigen beroepsorganisatie, die van hun leden bij de activiteit en de plichten van hun beroep, respect eisen voor de moraal, eventueel door een belofte tot het onderhouden van een bepaalde gedragslijn.

Laten zij nooit vergeten, dat een groot deel van de lezers en kijkers wordt gevormd door jongeren, die lectuur en voorstellingen nodig hebben, waarvan een gezonde ontspanning uitgaat en die hun geest richten op hogere idealen. Zij moeten er ook voor zorgen, dat publicaties en uitzendingen met een godsdienstig karakter worden toevertrouwd aan hoogstaande en vakkundige personen, en met passende eerbied worden uitgevoerd.

10. De plichten van de burgerlijke overheid
De burgerlijke overheid heeft in dit opzicht bijzondere verplichtingen vanwege het algemeen welzijn, waaraan de publiciteitsmiddelen dienstbaar moeten zijn. Het is immers de taak van de overheid om binnen de grenzen van haar bevoegdheid de ware en rechtmatige vrijheid van informatie, die voor de moderne maatschappij met het oog op haar vooruitgang onontbeerlijk is, vooral met betrekking tot de pers, te verdedigen en te beschermen, de godsdienst, de cultuur en de kunst te bevorderen, en aan Het publiek het vrije genot van zijn erkende rechten te garanderen. Verder heeft de burgerlijke overheid tot taak, bepaalde initiatieven te steunen, die van groot nut zijn, vooral voor de jeugd, maar die anders niet gerealiseerd zouden kunnen worden.

Tenslotte moet de publieke overheid, die rechtens zorgt voor een gezonde toestand in de samenleving, door het uitvaardigen van wetten en de nauwgezette uitvoering ervan met alle rechtvaardigheid en zorg voorkomen, dat door misbruik van de publiciteitsmiddelen de openbare zeden en de vooruitgang van de samenleving ernstig in gevaar worden gebracht. Door deze waakzame zorg wordt de vrijheid van particulieren of groepen niet beperkt, zeker niet waar degelijke garanties ontbreken van de kant van hen, die deze middelen beroepshalve exploiteren.

Een bijzondere zorg moet uitgaan naar de jongeren om hen te beschermen tegen lectuur en voorstellingen, die voor hun leeftijd schadelijk zijn.

1. De plichten van zielzorgers en gelovigen
Alle leden van de Kerk moeten eensgezind en in onderling overleg trachten, de publiciteitsmiddelen zonder uitstel, met alle energie en op efficiënte wijze te gebruiken bij de vele vormen van apostolaat, overeenkomstig de omstandigheden van tijd en plaats, en daarbij schadelijke initiatieven vóór te zijn, vooral in streken, waar de morele en godsdienstige vooruitgang een aanpak meer urgent maakt.

De zielzorgers behoren dus hun taak op dit gebied, die nauw verbonden is met hun gewone predikambt, met spoed ter hand te nemen. Ook de leken, die bij de publiciteitsmiddelen actief betrokken zijn, moeten zich beijveren, getuigenis af te leggen voor Christus, vóór alles door hun persoonlijke functie vakkundig en met een apostolische instelling te vervullen en ook door naar vermogen met technische, economische, culturele en artistieke hulp rechtstreeks mee te werken aan de pastorale activiteit van de Kerk.

2. De activiteit van de katholieken
Allereerst dient men de goede pers te steunen. Om de lezers een diep christelijke geest bij te brengen moet men ook een echt katholieke pers in het leven roepen en bevorderen, die georganiseerd is en geleid wordt ofwel rechtstreeks door de kerkelijke overheid ofwel door katholieken. Deze pers moet de duidelijke opzet hebben, een publieke opinie te vormen in overeenstemming met het natuurrecht en de katholieke leer en moraal, en ze te versterken en te stimuleren; ze moet verder bekendheid geven aan gebeurtenissen met betrekking tot het leven van de Kerk en deze juist commentariëren. Men moet de gelovigen wijzen op de noodzaak, katholieke bladen te lezen en te verspreiden om zich een christelijk oordeel te kunnen vormen over allerlei gebeurtenissen.

De productie en het vertonen van goede ontspannings-, culturele en artistieke films, vooral voor de jeugd, moet men met doeltreffende middelen bevorderen en veilig stellen, vooral door de krachten en de initiatieven van hoogstaande producenten en distributeurs te steunen en te coördineren, door goede films gunstig te recenseren en te bekronen en door de bioscopen van katholieke en andere bonafide exploitanten te begunstigen en te doen samenwerken.

Insgelijks moet men efficiënte steun verlenen aan goede radio- en televisie-uitzendingen, vooral aan die, welke geschikt zijn voor het gezin. Katholieke uitzendingen moet men met verstandig beleid stimuleren om zo hoorders en kijkers te doen deelnemen aan het leven van de Kerk en hen te doordringen van de waarheden van het geloof. Zo nodig bestede men ook alle zorg aan de oprichting van katholieke zendstations, en men streve naar uitzendingen, die zich onderscheiden door perfectie en doelmatigheid.

Laat men ook de nobele en oude toneelkunst, die thans door de publiciteitsmiddelen alom verbreid wordt, richten op de culturele en morele ontwikkeling van de toeschouwers.

3. De vorming van de auteurs
Teneinde te voorzien in de bovengenoemde behoeften, moeten bijtijds priesters, religieuzen en ook leken worden opgeleid, die de nodige bekwaamheid bezitten om de publiciteitsmiddelen in dienst te stellen van apostolische doeleinden.

Vooral met het oog op de artistieke, wetenschappelijke en morele vorming van de leken moeten er meer scholen, faculteiten en instituten worden opgericht, waar journalisten, scenarioschrijvers, schrijvers voor radio en televisie en andere betrokkenen een volledige beroepsopleiding kunnen ontvangen in christelijke geest, vooral met betrekking tot de sociale leer van de Kerk. Ook toneelacteurs moeten opgeleid en gesteund worden om door hun kunst op passende wijze van nut te kunnen zijn voor de menselijke samenleving. Tenslotte moet er worden gezorgd voor critici op het gebied van literatuur, film, radio, televisie en dergelijke critici, die elk voor zich hun vak uitstekend verstaan en die worden gevormd en gestimuleerd om besprekingen te geven, waarin het zedelijk aspect altijd het juiste reliëf krijgt.

4. De vorming van het publiek
De publiciteitsmiddelen staan ter beschikking van een publiek, uiteenlopend in leeftijd en ontwikkeling, zodat een juist gebruik ervan een aangepaste en speciale theoretische en praktische vorming van dit publiek vereist. Daarom moeten er op katholieke scholen van alle geledingen, op seminaries en in verenigingen voor lekenapostolaat steeds talrijker initiatieven worden genomen, die geschikt zijn voor dit doel - vooral waar het gaat over jongeren -, en deze moeten worden uitgevoerd volgens de beginselen van de christelijke moraal. Voor een betere verwezenlijking hiervan moet in de catechismus een verhandeling en verklaring worden opgenomen omtrent de katholieke leer en praktijk op dit gebied.

5. Hulpmiddelen
Omdat de leden van de Kerk niet wezenloos mogen toelaten, dat de heilsverkondiging beperkt en belemmerd wordt door technische moeilijkheden of door de inderdaad enorme kosten van de publiciteitsmiddelen wijst deze heilige Synode allen op hun plicht, te zorgen voor de instandhouding en ondersteuning van katholieke dagbladen, tijdschriften en filmondernemingen, stations en uitzendingen van radio en televisie, die als voornaamste doel hebben, de waarheid te verbreiden en te verdedigen en de menselijke samenleving in christelijke geest te vormen. Tevens spoort zij verenigingen en particulieren, die over grote invloed beschikken op economisch en technisch terrein, dringend aan om financieel en door hun deskundigheid deze middelen, voor zover ze in dienst van de echte cultuur en het apostolaat, van harte en royaal te steunen.

6. Een bijzondere dag in het jaar
Tot grotere efficiëntie van het veelsoortig apostolaat van de Kerk op het gebied van de publiciteitsmiddelen zal jaarlijks in alle diocesen ter wereld overeenkomstig het oordeel van de bisschoppen, een dag worden gehouden, waarop men de gelovigen zal wijzen op hun plichten aangaande dit punt en hen zal aansporen om voor dit doel te bidden en een financiële bijdrage te leveren. Deze bijdragen zullen, overeenkomstig de behoeften van de katholieke wereld, gewetensvol worden besteed voor het in stand houden en bevorderen van instellingen en initiatieven, die de Kerk op dit gebied stimuleert.

7. De taak van de heilige Stoel
Bij de vervulling van zijn hoogste pastorale taak betreffende de publiciteitsmiddelen wordt de Paus ter zijde gestaan door een speciaal bureau van de heilige Stoel. De Concilievaders willigen.. De Concilievaders willigen gaarne de wens in van het "Secretariaat voor pers en film" en vragen de Paus eerbiedig om de werkzaamheden en bevoegdheden van dit bureau uit te breiden tot alle publiciteitsmiddelen, met inbegrip van de pers, en deskundigen van verschillende nationaliteit, onder wie ook leken, voor dit bureau aan te trekken.

8. De taak van de bisschoppen
Het zal de taak zijn van de bisschoppen, toezicht uit te oefenen op de genoemde activiteiten en initiatieven in hun diocees en ze te bevorderen, en, voor zover ze het publieke apostolaat raken, te regelen ook al worden ze geleid door exempte religieuzen.

9. Nationale bureaus
Omdat echter een doeltreffend apostolaat op nationaal niveau eenheid van planning en actie vereist, bepaalt en beveelt deze heilige Synode, overal nationale bureaus voor pers, film, radio en televisie op te richten en op alle mogelijke wijzen te steunen. Deze bureaus zullen vooral de zorg hebben voor een juiste gewetensvorming van de gelovigen bij het gebruik van deze middelen en voor het aanmoedigen en coördineren van de initiatieven van katholieken op dit gebied.

In elk land moet de leiding van deze bureaus berusten bij een speciale commissie van bisschoppen of bij een gevolmachtigd bisschop. Verder zullen in deze bureaus ook leken zitting hebben, die goed op de hoogte zijn van de katholieke leer en ter zake kundig.

10. Internationale verenigingen
Omdat bovendien de invloed van de publiciteitsmiddelen reikt tot over de nationale grenzen en de individuele personen als het ware burgers maakt van heel de mensengemeenschap, moeten op dit gebied de nationale ondernemingen op internationaal niveau samenwerken. De bureaus, waarover in nummer 21 [al:21], moeten actief samenwerken met hun respectieve internationale katholieke verenigingen. Deze laatste worden alleen door de heilige Stoel wettelijk goedgekeurd en zijn van hem afhankelijk.

Voor het uitvoeren van alle beginselen en richtlijnen van deze heilige Synode aangaande de publiciteitsmiddelen moet, op uitdrukkelijk bevel van het Concilie, door het bureau van de heilige Stoel, waarover in nummer 19 [al:19], een pastorale instructie worden uitgegeven in samenwerking met de deskundigen uit verschillende landen.

Overigens vertrouwt deze heilige Synode, dat deze door haar gegeven beginselen en richtlijnen bereidwillig aanvaard en gewetensvol onderhouden zullen worden door alle leden van de Kerk, zodat zij bij het gebruik van deze middelen geen schade zullen ondervinden, maar integendeel als een zout en een licht kracht zullen schenken aan de aarde en de wereld verlichten.

Bovendien spoort zij alle goedwillenden aan, vooral hen, die de leiding hebben van deze middelen, zich alle moeite te geven om ze uitsluitend te richten op het welzijn van de menselijke samenleving, wier toekomst steeds meer afhankelijk wordt van het goed gebruik ervan. Moge dan, evenals door de kunstvoortbrengselen uit vroeger tijd, ook door deze nieuwe uitvindingen de naam van de Heer verheerlijkt worden volgens het woord van de apostel: "Jezus Christus is dezelfde: gisteren, heden en in eeuwigheid". (Hebr. 13, 8) [b:Hebr. 13, 8]

Afsluiting
Dit alles, wat in dit decreet vervat ligt, heeft, ook in al zijn onderdelen, de instemming van de Vaders van het heilig Concilie. En wij, krachtens het apostolisch gezag, door Christus aan ons toevertrouwd, geven, samen met de Vaders, in de Heilige Geest onze goedkeuring aan deze decreten, bepalen ze en stellen ze vast, en wij bevelen, tot Gods glorie, datgene, wat aldus door de synode is vastgesteld, te promulgeren.

Rome, bij Sint-Pieter, 4 december 1963. Ik, Paulus, Bisschop van de katholieke Kerk.