De rol van de bejaarde in gezin en samenleving bevorderen

Ik ben blij met deze ontmoeting met u, mannen en vrouwen van de Nationale Federatie van bejaarden uit de sectoren handel en toerisme, in dit jaar waarin u behalve de gebruikelijke toeristisch-culturele manifestaties van uw 'maand', tegelijk ook het jaar van de bejaarden viert. Ik groet u allen en iedereen, en ik dank u van harte voor uw bezoek.

Mijn vreugde in aanwezigheid van zo'n talrijke groep te zijn, welke bovendien tot een nog veel uitgebreidere organisatie behoort, neemt nog toe bij het doornemen van uw programma en uw doelstellingen die vooral van sociale aard zijn, om de rol van de bejaarden te waarderen, hun levensomstandigheden te verbeteren en hen opnieuw in het gezin en in de samenleving op te nemen.

Het is voor mij een reden tot voldoening en hoop te weten dat uw organisatie niet alleen betrekkingen van nauwe samenwerking onderhoudt met de christelijke arbeidersbeweging welke met een belangrijke vertegenwoordiging aan deze audiëntie deelneemt, maar zich bovenal in haar velerlei sociale activiteiten laat leiden door morele en godsdienstige beginselen door in het christendom en in de katholieke kerk het verwijzingspunt te erkennen en de meest zekere steun voor de groei van de menselijke waardigheid.

Daarom zou ik me samen met u willen bezinnen op twee recente documenten die van meer nabij uw programma's aangaan, de encycliek Laborem Exercens [712] en de apostolische exhortatie Familiaris Consortio [267], opdat u ze tot voorwerp van verdieping zoudt maken.

U bent nog altijd arbeiders of bent het geweest. Aan de werkbank, in velerlei werkzaamheden in de handels- en toeristensector hebt u de beste krachten van uw leven besteed door ze te richten op de groei van uw waardigheid en uw mens-zijn. En nu, ook al draagt uw federatie de officiële titel van 'bejaarden', kan daardoor de kring van uw werkzaamheden niet als gesloten worden beschouwd.

Het onderwerp dat u ter overweging wordt voorgelegd is niet van geringe betekenis en raakt een van de vitale, dikwijls dramatische kernpunten van de hedendaagse samenleving. Het is een grondprobleem: dat van werk hebben. Het is een probleem dat bijzonder pijnlijk wordt, wanneer jongeren worden getroffen met alle gevolgen welke eruit voortkomen in de economische en sociale ontwikkeling van de samenleving. Maar het is dat ook in bepaalde opzichten voor de bejaarden die, wanneer zij een bepaalde leeftijdsgrens hebben bereikt, van de ene kant hun plaats aan jongere krachten moeten afstaan, maar van de andere kant, wanneer zij hun bijdrage nog kunnen leveren, niet mogen worden opgesloten in de hoek van gedwongen werkloosheid. Dat zou een dubbel, zowel menselijk als sociaal nadeel zijn. De gemeenschap mag zich niet beroven van de rijkdom aan ervaring van de bejaarden, en dezen kunnen en mogen hun mens-zijn niet verarmen. Zoals ik in Laborem Exercens [712] heb geschreven, is de arbeid een goed voor de mens, omdat de mens door de arbeid ook zichzelf verwezenlijkt als mens, ja, 'hij wordt meer mens' in zekere zin'. Laborem Exercens [[712|9]] Op elke leeftijd kan men namelijk groeien in menselijkheid, in meer zijn.

In dit opzicht gaan ook voor uw organisatie nieuwe horizonten en zeer brede terreinen open door de bestaande mogelijkheden tot werkzaamheid op nationaal en plaatselijk vlak uit te buiten, op vindingrijke wijze nieuwe aan te pakken, terwijl men steeds de menselijke ontwikkeling voor ogen houdt onder het dubbele aspect van voortdurende vorming en van dienstbaarheid aan de gemeenschap door een nieuwe impuls aan de vormen van vrijwilligerswerk te geven. Er bestaan velerlei sectoren die nog onbezet zijn, waar de bejaarde zich zou kunnen inzetten met werkzaamheden die aan zijn leeftijd en ervaring zijn aangepast. Dat zou een enorm voordeel blijken tot nut van allen, zowel van personen als van de gemeenschap.

Het tweede probleem betreft de volledige opneming van de bejaarde in de levenskring van het gezin. In de apostolische exhortatie Familiaris Consortio [267] heb ik dienaangaande geschreven:

'Er zijn culturen die een speciale verering en een grote liefde tonen voorde bejaarden'. Hij 'blijft opgenomen in het gezinsleven, hij gaat voort er op actieve en verantwoordelijke wijze aan deel te nemen - zij het met respect voor de zelfstandigheid van het nieuwe gezin - en vervult bovendien de kostbare zending te getuigen van het verleden en de jeugd voor de toekomst met wijsheid te inspireren. Andere culturen daarentegen hebben geleid en leiden nog tot onaanvaardbare vormen van uitstoting van de bejaarden, vooral als gevolg van een ongeordende industriële en stedelijke ontwikkeling; die vormen van uitstoting zijn een bron zowel van bitter lijden voor de bejaarden zelf als van geestelijke verarming voor de gezinnen'. Familiaris Consortio [[267|27]]

Dit probleem wordt steeds actueler en ernstiger, omdat in de meer geïndustrialiseerde en verstedelijkte typen van moderne samenleving niet de tekenen ontbreken van een verontrustend verval van de fundamentele waarde van het gezin, en omdat het aantal bejaarden blijkt toe te nemen.

Wanneer een samenleving, die zich alleen laat leiden door de maatstaven van consumptie en doelmatigheid, de mensen verdeelt in werkenden en niet-werkenden, en de laatsten als tweederangsburgers beschouwt en aan hun lot overlaat, kan zij niet werkelijk beschaafd worden genoemd. Wanneer een gezin geen personen van eigen bloed, van de eerste en van de derde leeftijd, kinderen en bejaarden in huis wil hebben, en beiden op welke wijze of in welke vorm ook veronachtzaamt, verdient het zeker niet de titel van liefdesgemeenschap. Het beeld van het gezin als gemeenschap van personen moet worden hersteld, waar in het licht van de evangelische boodschap de vertegenwoordigers van alle leeftijden met elkaar samenleven in respect voor de rechten van allen: van de vrouw, het kind en de bejaarde. Het gezin moet gemaakt worden tot een school van vollediger en rijker mens-zijn in de gemeenschap van de personen, in het delen van de vreugde en het lijden.

Ik weet dat uw organisatie zich bij haar inzet probeert te inspireren aan de waarden van het evangelie zonder welk de levensproblemen die ik heb aangeduid en zo'n talrijke categorie personen betreffen, niet kunnen worden opgelost.

Ik spoor u aan u met steeds edelmoediger toewijding in te spannen, opdat de christelijke beginselen waaruit uw activiteit kracht put, zouden worden erkend, verdiept en in praktijk gebracht.

Moge mijn zegen, die ik van harte uitstrek tot al uw dierbaren en alle mensen naar wie uw zorgen uitgaan, u vergezellen.