De H. Dominicus en het gebed

Dierbare broeders en zusters,

De Kerk viert vandaag de gedachtenis van de heilige Dominicus van Guzman, priester en stichter van de Orde der Predikheren, de Dominicanen. In een vorige catechese [3400] heb ik deze opmerkelijke figuur reeds geïllustreerd evenals zijn fundamentele bijdrage tot de vernieuwing van de Kerk in zijn tijd. Vandaag zou ik een essentieel aspect van zijn spiritualiteit willen belichten: zijn gebedsleven. De heilige Dominicus was een man van gebed. Als minnaar van God, had hij geen ander streven dan het heil van de zielen, vooral van degenen die in het net verstrikt waren van de ketterijen van die tijd; als navolger van Christus, belichaamde hij de drie evangelische raden op een radicale manier door bij de verkondiging van het Woord het getuigenis te voegen van een arm leven; onder de leiding van de Heilige Geest maakte hij vooruitgang op de weg van de christelijke volmaaktheid. In alle omstandigheden was het gebed de kracht die zijn apostolaat vernieuwde door het steeds vruchtbaarder te maken.

De zalige Jordanus van Saksen, gestorven in 1237, zijn opvolger aan het hoofd van de Orde, schreef: “In de loop van de dag, toonde niemand zich socialer dan hij ... En omgekeerd, ’s nachts was niemand ijveriger dan hij om biddend te waken. De dag besteedde hij aan zijn naaste, maar de nacht gaf hij aan God” P. Filippini, San Domenico.. P. Filippini, San Domenico visto dai suoi contemporanei, Bologna 1982, p. 133. In de heilige Dominicus kunnen wij een voorbeeld zien van de harmonieuze integratie tussen contemplatie van de Goddelijke mysteries en apostolische activiteit. Volgens getuigenissen van personen die hem het meest nabij waren, “sprak hij altijd met of over God”. Deze waarneming toont zijn diepe gemeenschap met de Heer en tegelijk zijn constante inzet om de anderen naar deze gemeenschap met God te leiden. Hij heeft over het gebed geen geschriften nagelaten, maar de Dominicaanse traditie heeft zijn levenservaring verzameld en doorgegeven in een werk met als titel: “De negen manieren van de heilige Dominicus om te bidden”. Dit boek werd tussen 1260 en 1288 door een Dominicaner broeder geschreven; het helpt ons iets van het innerlijk leven van de heilige te begrijpen en ook, ondanks al onze verschillen, iets te leren over de manier van bidden.

Er zijn volgens de heilige Dominicus dus negen manieren om te bidden en elke manier, die hij altijd beoefende tegenover de gekruisigde Jezus, drukt een lichamelijke en een geestelijke houding uit die in hun onderlinge band, ingekeerdheid en vurigheid bevorderen. De zeven eerste manieren volgen een opgaande lijn, zoals schreden op een weg, naar de gemeenschap met God, met de Drie-eenheid: de heilige Dominicus bidt rechtstaande, gebogen om nederigheid uit te drukken, uitgestrekt ter aarde om vergiffenis te vragen voor zijn zonden, geknield als teken van boete om deel te nemen aan het lijden van de Heer, met open armen en kijkend naar het kruisbeeld om de hoogste Liefde te schouwen, de blik naar de hemel gericht waarbij hij zich tot de wereld van God aangetrokken voelt. Er zijn dus drie houdingen: rechtstaande, geknield, uitgestrekt ter aarde; maar altijd de blik op de gekruisigde Heer. De twee andere manieren waarover ik kort zou willen spreken, komen overeen met twee devotiepraktijken die de heilige gewoon was te beoefenen. Vooreerst, persoonlijke meditatie, waarbij het gebed een meer innige, vurige en rustige dimensie verkrijgt. Op het einde van het breviergebed en na de Eucharistieviering, verlengde de heilige Dominicus zijn ontmoeting met God, zonder zich te beperken in de tijd. Rustig gezeten, keerde hij in zichzelf, in een luisterende houding, terwijl hij een boek las of de blik op het kruisbeeld richtte. Hij beleefde deze momenten van relatie met God zo innig, dat men zijn vreugde of tranen ook uitwendig kon waarnemen. Door meditatie heeft hij zich de werkelijkheden van het geloof dus eigen gemaakt. Getuigen vertellen dat hij soms in een soort extase was, het gezicht getransfigureerd, maar onmiddellijk daarna hernam hij nederig zijn dagelijkse activiteiten, gesterkt door de kracht die van boven komt. Er was ook het gebed op de reizen van het ene klooster naar het andere; hij bad met zijn gezellen de lauden, het middaggebed, de vespers, en als hij bergen en heuvels overstak, schouwde hij de schoonheid van de schepping. Dan ontsprong aan zijn hart een lof- en dankgebed tot God voor al Zijn gaven, vooral voor Zijn grootste wonder: de verlossing die Christus bewerkte.

Dierbare vrienden, de heilige Dominicus herinnert ons eraan dat het geloofsgetuigenis dat iedere Christen in zijn familie, op het werk, in zijn sociaal engagement en ook op momenten van ontspanning moet geven, begint met gebed, het persoonlijk contact met God: alleen deze reële band met God geeft ons de kracht om ieder gebeuren intens te beleven, vooral de pijnlijkste ogenblikken. Deze heilige herinnert ons ook aan het belang van de uitwendige houdingen bij ons gebed. Knielen, rechtstaan voor de Heer, de blik op het kruisbeeld richten, halt houden en zich in stilte inkeren, het zijn geen bijkomstige houdingen, maar helpen ons inwendig, om heel onze persoon in relatie te brengen met God. Ik zou voor ons geestelijk leven nogmaals de noodzaak in herinnering willen brengen om dagelijks ogenblikken te vinden om rustig te bidden; wij moeten tijd nemen voor ons, vooral in de vakantie, een beetje tijd nemen om met God te spreken. Dat zal ook een manier zijn om anderen te helpen die ons nabij zijn, om binnen te gaan in de lichtstraal van Gods aanwezigheid die de vrede en liefde brengt die wij allen nodig hebben.