Boodschap aan het Volk van God over de catechese

Aan het slot van de vierde algemene vergadering van de bisschoppensynode [d:281], door Paus Paulus VI te Rome bijeengeroepen om het thema 'Over de catechese in onze tijd, vooral voor kinderen en jongeren' te behandelen, wensen wij, bisschoppen, een boodschap te richten aan u allen, die in de verschillende gebieden deel uitmaakt van het volk van God en ook toevertrouwd zijt aan ons pastorale ambt en aan al degenen die geïnteresseerd zijn in het verantwoordelijke werk van de Kerk binnen de menselijke samenleving. Op deze wijze willen wij u de voornaamste conclusies van ons werk mededelen. Het leek ons uiterst nuttig, gezien het feit dat onze tijd door diepgaande crises verstoord wordt doch tegelijkertijd zeer open staat voor de heilbrengende invloed van de genade, en rekening houdend met het feit dat de vergadering van de synode in 1974 [d:58] reeds het thema van de evangelisatie van de huidige wereld behandeld had, dat de kerk, onder de leiding van de Paus, dezelfde lijn zou doortrekken door die kerkelijke activiteit te bestuderen, die wij catechese noemen. De catechese is een blijvende vereiste voor een levende, actieve verspreiding van het woord van God, voor een diepergaande kennis van de persoon en de heilbrengende boodschap van onze Heer Jezus Christus en ze bestaat in de geordende, progressieve vorming in het geloof, vergezeld van een voortdurend proces van rijping in datzelfde geloof. Het was noodzakelijk, voortdurend het woord van God in gedachten houdend, de tekenen des tijds te onderzoeken die aandrongen op een vernieuwing van de catechese en een benadrukking van haar belang voor de pastorale actie, temeer daar de dynamiek van de catechetische actie praktisch overal gevoeld wordt, met uitstekende resultaten voor de vernieuwing van de hele kerkelijke gemeenschap. Daarenboven waren we ons bewust van het diepe verlangen naar geestelijk voedsel en geloofsvorming, vooral bij de jongere generaties die in hun vurige wens, zich te engageren teneinde hun eigen rol te spelen in de opbouw van een rechtvaardiger samenleving, zich inspannen om tot grotere kennis te komen van het mysterie van God. We voelden ons eveneens aangesproken in ons geloof door de verschillende culturen die intens verlangen naar een grotere vervolmaking van de mens, al is dat niet altijd in harmonie met het Evangelie. Zo waren wij ook op de hoogte van het feit dat de onevenredigheden eveneens voortkomen uit de soms veronachtzaamde verantwoordelijkheid van alle gelovigen voor de rijping van hun eigen geloof en uit het feit, dat de openbaring niet altijd juist wordt doorgegeven, hetgeen een recht en een plicht is. We waren wel degelijk op de hoogte van de problemen waarop de catechese in sommige delen van de wereld stuit, daar vijandige machten de belemmeringen voor het vervullen van de opdracht, het geloof aan alle volkeren te verkondigen, nog groter maken. Bezorgd om de situatie van de kinderen en de jongeren, als de generatie die in de nabije toekomst de taak op de schouders gelegd zal krijgen een nieuwe wereld te bouwen en aandachtig luisterend naar de appèls die van hen uitgaan, hebben wij aan hen bijzondere aandacht geschonken. Niemand van ons ontgaat de band tussen ons onderwerp en het probleem van de opvoeding in de wereld van vandaag. Wij zijn ervan overtuigd, dat de pedagogie van God, zoals deze zich in de heilsgeschiedenis openbaart, ook vandaag hulp kan bieden om dit probleem voor het welzijn van de gehele mensheid op te lossen. Na de langdurige, moeizame voorbereiding van de synode, die ook reeds via een voorafgaande consultatie van de particuliere kerken plaatsvond, hebben wij bij het beëindigen van ons werk tegenover de Paus - middels een lijst van voorstellen - de wens kenbaar gemaakt, dat hij te zijner tijd de universele Kerk een document zou geven over de christelijke opvoeding via de catechese (zoals hij reeds gedaan heeft na de synode van 1974, met de apostolische adhortatie 'Evangelii nuntiandi'); tegelijkertijd leek het ons opportuun ook tegenover u ons hart open te leggen om u enkele van de meest belangrijke resultaten van ons werk mede te delen.

Radicale veranderingen in de huidige wereld
De synode kon, als gebeuren van onze tijd, niet voorbijgaan aan de concrete situatie in de wereld. De bisschoppen zijn getuigen van en hebben ook deel aan de verwachtingen, conflicten en frustraties die de mensen van vandaag in beroering brengen (vgl. Gaudium et Spes, n. I (Katholiek Archief 21 (1966), 675). In alle landen, ongeacht hun maatschappelijk systeem of hun culturele traditie, stellen mannen en vrouwen zichzelf vragen, komen in conflict en zetten zich in voor het algemeen welzijn en voor de opbouw van een nieuwe wereld. Vaak worden de waarden van het verleden niet meer aangenomen en komen zelfs tot verval; de menselijke zekerheden worden in gevaar gebracht door het geweld, de onderdrukking en de minachting van de persoon. Velen leren uit ervaring, dat de hoop, gebaseerd op de ideologieën of op de technische vooruitgang, niet voldoende is. Temidden van zoveel ideologische conflicten en van tegenovergestelde systemen, baant zich een nieuw zoeken naar God een weg, zijn nieuwe tekenen van onrust om het goddelijke te zien in het hart van de mens en bespeurt men tegelijk een nieuw gevoel voor de menselijke waarden, vooral met betrekking tot de waardigheid van de persoon.

Problemen van de jongeren
In de nieuwe generatie komt een groter zelfbewustzijn naar boven. Deze generatie heeft zeer grote betekenis voor de mensheid, zowel door haar aantal als door haar kwaliteit en door de hoop voor de toekomst die ze noodzakelijk uitdrukt. In deze generatie komt de weerklank van de tendensen die onze samenleving doordringen bijzonder sterk naar voren. Deze tendensen manifesteren op gewelddadige wijze de culturele breuken die het gevolg zijn van de maatschappelijke veranderingen. Vaak zijn het de jongeren die betalen voor de vergissingen en gebreken van de volwassenen. Nog vaker zijn ze het slachtoffer van de listen van valse leiders die profiteren van hun edelmoedigheid en openheid. leder vormingswerk moet uitgaan van de aspiraties van de jongeren naar creativiteit, gerechtigheid, vrijheid en waarheid, van hun verlangen naar medeverantwoordelijkheid in het leven van de Kerk en de samenleving en van hun geneigdheid tot liefde tot God en tot de naaste. De catechese is in feite het kerkelijk handelen voor deze wereld en vooral voor de opgroeiende generaties, met als doel het leven van de jongeren door het leven van Christus te doen omvormen en tot voltooiing te brengen.

Interne vorm en uiterlijke problemen van de catechese
De synodevaders hebben kennis genomen van de talrijke en duidelijke symptomen van vitaliteit, door de catechetische actie van de Kerk getoond in bijna alle sectoren en in het bijzonder onder de jongeren, ondanks enkele moeilijkheden. Inderdaad komt men bijna overal een groot aantal catechetische initiatieven tegen, zozeer zelfs dat over de komende tien jaar de catechese in de hele wereld het natuurlijke en meest vruchtbare terrein zal zijn voor de vernieuwing van de hele kerkelijke gemeenschap. De vaders hebben echter ook de moeilijkheden overwogen, waarop de catechetische actie vandaag stuit. Van de catechisten wordt zeer veel geëist en dat vaak onder uiterst moeilijke omstandigheden. Wemoeten realistisch zijn ëfi ons er rekenschap van geven dat die omstandigheden vaak nieuw zijn:

• in vele landen marginaliseert de ontwikkeling van de samenleving tal van religieuze gedragsvormen. Vele kinderen en jongeren hebben zelden de kans de Kerk op hun weg tegen te komen. De catchist wordt vaak geconfronteerd met onverschilligheid en afwijzing. Zeer vaak zijn de nieuwe denk- en leefwijzen niet meer christelijk. Ook onder de gedoopten heeft een deel zelden - soms nooit - de gelegenheid de evangelische boodschap te beluisteren. Vele van deze situaties brengen moeilijkheden voort, maar toch vormen ze een echte uitdaging voor de catechese, aangezien deze zichzelf juist moet richten tot de kinderen, jongeren en volwassenen die leven in deze wereld zoals die is en waarin de Kerk de opdracht heeft het woord van het heil te verkondigen;
• in vele landen kan de zending van de catechese niet meer in vrijheid worden uitgeoefend. Er zijn inderdaad landen waar het uitoefenen van de fundamentele rechten van de mens, waaronder ook dat op godsdienstvrijheid, op onaanvaardbare wijze wordt beperkt of zelfs onderdrukt. In deze landen zijn de verklaringen ten gunste van de godsdienstvrijheid vaak zuiver formeel, aangezien er geen echte vrijheid bestaat die het de Kerk mogelijk maakt het leven te doordringen met de volledige verkondiging van het Evangelie, noch een echt recht bijeen te komen voor de catechese, noch het recht op lokalen of op de nodige tijd, noch het recht boeken of ander didactisch materiaal te publiceren, noch het recht catechisten op te leiden.

Dit is een werkelijk pijnlijke situatie, waarin de hele Kerk deel moet hebben. Geen enkele macht ter wereld heeft het recht de menselijke persoon het zoeken naar, het vrije aanvaarden, de steeds grotere kennis en de vrije en open belijdenis van de waarheid te ontzeggen.

Het veelomvattende karakter van de catechese
Dit zelfde gevoel voor de realiteit roept ons op, het complexe karakter van de catechese niet uit het oog te verliezen:

• de verscheidenheid van culturen schept een grote pluraliteit van situaties voor de catechese. Zoals het Tweede Vaticaans Concilie reeds aangaf en Paus Paulus VI in zijn apostolische adhortatie ' Evangelii Nuntiandi [519]' opnieuw naar voren bracht, moet de christelijke boodschap geworteld zijn in de menselijke culturen en deze opnemen en omvormen. In die zin is het gewettigd, de catechese te beschouwen als een van de instrumenten van 'acculturatie', dat wil zeggen, dat ze tegelijkertijd de leefvormen van degenen tot wie ze gericht wordt, ontwikkelt en van binnenuit belicht.
  Het christelijke geloof moet zich via de catechese in de culturen incarneren. De werkelijke belichaming van het geloof via de catechese veronderstelt niet alleen een proces van 'geven' maar ook van 'nemen'.
• de nieuwe technieken doen nieuwe waarden ontstaan en bieden deze zonder onderscheid te maken aan, waardoor de betrekkingen tussen de mensen diepgaand geraakt en omgevormd worden. Ze hebben invloed op de wederzijdse doordringing van de culturen en verspreiden nieuwe vormen van gedrag en nieuwe mentaliteiten. Zo veranderen de uitdrukkingsvormen, evenals het taalgebruik en de verhouding tussen mensen. De jongeren zelf vertegenwoordigen een gebied van culturele breuk ten opzichte van de voorgaande generaties. Indien de catechese de boodschap die haar is toevertrouwd, niet overdraagt met behulp van de uitdrukkingsvormen die de mensen van onze tijd eigen zijn, zou ze aan doelmatigheid tekort schieten tegenover deze veranderingen.

Eisen en beperkingen van de huidige catechese
Een catechese die beantwoordt aan de eisen van onze tijd zal de reeds aangevangen vernieuwing niet alleen moeten voortzetten maar ook op sobere wijze uitbreiden. De gewoonte herhaling die iedere verandering afwijst zowel als het onoverwogen improviseren dat de problemen lichthartig tegemoet treedt, zijn allebei even gevaarlijk. De gebreken die men tegenkomt of die zich voordoen op het gebied van de catechese komen vaak voort uit een gebrek aan realisme dat ontrouw is zowel aan het Evangelie als aan de mens; het gaat immers om de catechese van onze tijd. De synode roept de christelijke gemeenschappen dus op, te komen tot een vernieuwing van onze catechese die wezenlijk verkondiging van het Evangelie, dat wil zeggen van de blijde boodschap, is; echter altijd rekening houdend met het realisme dat de catechese trouw doet zijn en in al haar aspecten even diepgaand.

Het mysterie van Christus als kernpunt van de catechese
De Kerk herhaalt onophoudelijk, dat het haar taak is de boodschap te brengen van het heil dat bestemd is voor alle mensen. Ze verkondigt en realiseert op de aarde het heil in Christus. Dit is dus een evangelisatie-opdracht waarvan de catechese één van de aspecten is. Ze verwijst naar het mysterie van Christus als haar eigen kernpunt. Het hart van de verkondiging moet dus Christus zijn, waarlijk God en waarlijk mens, alsmede zijn heilbrengend werk, voltooid in de menswording, het leven, de dood en de verrijzenis. Jezus Christus als fundament van ons geloof en bron van ons leven. De gehele heilsgeschiedenis stroomt samen in Christus. In de catechese proberen we te begrijpen en te beleven, hoe belangrijk Hij is voor ons dagelijks leven. Via de catechese moet uitgelegd worden, dat de Vader zich met ons verzoent door zijn Zoon, Jezus Christus en dat de Heilige Geest onze leidsman is. Als overdracht van dit mysterie is de catechese levend woord, trouw tegelijk aan God en aan de mens. In overeenstemming met datgene wat in de apostolische adhortatie ' Evangelii Nuntiandi [519]' werd gesteld, roept de synode de volgende aspecten in herinnering:

• de catechese is woord
• de catechese is herinnering
• de catechese is getuigenis.

De catechese als 'woord'
Dit is één van de allerbelangrijkste aspecten van de zending van de Kerk. Zij immers spreekt, verkondigt, onderricht, deelt mede: allemaal zaken die een enkele actie uitdrukken, dat wil zeggen de kennis, in de Geest, van het mysterie van de verlossende God: 'En dit is het eeuwige leven, dat zij U kennen, de enige ware God en Hem die Gij hebt gezonden, Jezus Christus' (Joh. 17, 3) [b:Joh. 17, 3]. Deze kennis is niet zomaar een weten; het is een kennen van het mysterie, een kennen dat vol vreugde is, een weten volgens de Geest, een organisch begrijpen van het mysterie van Christus, waarnaar verwezen wordt als kernpunt; het is noch een systeem, noch een abstractie, noch een ideologie.

De geloofsbelijdenis is voor de catechese én uitgangspunt én eindpunt. Het doel is, te bereiken, dat de gemeenschap van de gelovigen verkondigt, dat Jezus, Zoon van God, de Christus, leeft en de Verlosser is. Daarom is het model voor iedere catechese het doopcatechumenaat dat een specifieke vorming is, waardoor de volwassene, tot het geloof bekeerd, gebracht wordt tot de belijdenis van het geloof tijdens de doop in de paasnacht. Tijdens die voorbereiding ontvangen de catechumenen het Evangelie (dat wil zeggen de Heilige Schrift) en zijn kerkelijke concretisering, dat is de geloofsbelijdenis.

De catechese kan tal van 'andere vormen aannemen (de gewijde prediking, het godsdienstonderricht op school, godsdienstige programma's van radio en televisie), die in overeenstemming zijn met de sociale communicatiewijzen en van het onderricht welke bepaalde tijdperken eigen zijn.

In elk geval is het nodig de criteria vast te stellen volgens welke een bepaalde vorm van communicatie werkelijk catechetisch is. Niet ieder onderricht, ook godsdienstonderricht, is uit zichzelf kerkelijke catechese. Integendeel, ook een toevallig gesprek dat de mens in zijn concrete situatie raakt en hem op Christus richt kan een catechumenaal karakter hebben. Maar in zo'n geval moet het, door zijn aard zelf, de wezenlijke elementen of het levens belangrijke wezen van de evangelische boodschap overdragen die noch gewijzigd, noch verzwegen kan worden. Evangelii Nuntiandi [[519|25]]

Het volledige en levensbelangrijke wezen, overgedragen via de geloofsbelijdenis, reikt de fundamentele kern aan van het mysterie van de ene en Drie-ene God, dat ons geopenbaard werd door het mysterie van de mensgeworden Zoon van God en Verlosser, altijd levend in zijn Kerk.

Teneinde zowel de trouw te onderscheiden in de volledige overdracht van de evangelische boodschap, als de authentiek catechetische vorm van de argumentatie waarmee het geloof wordt medegedeeld, is het noodzakelijk te denken aan respectievelijk het leergezag en het pastorale ambt van de Kerk.

Catechese als 'gedachtenis'
Dit is een ander allerbelangrijkst aspect van de werkzaamheid van de kerk: zij herinnert aan, commemoreert, viert het offer in herinnering aan de Heer Jezus, en verwezenlijkt de anamnese. In feite hebben woord en handeling van de kerkelijke gemeenschap hun kracht alleen in zoverre zij het woord en de handeling zijn die vandaag manifesteren, dat Jezus de Heer is en in zoverre zij tot Hem voeren. Zo maakt de catechese deel uit van het hele sacramentele en liturgische handelen. Voor onze tijd is de catechese de manifestatie van het voor eeuwen in God verborgen geheim. (Kol. 1, 26) [[b:Kol. 1, 26]]. Daarom is de eerste taal, die door de catechese gebruikt wordt, de Heilige Schrift en de geloofsbelijdenis. De catechese is dan ook een authentieke inleiding op de 'lectio divina', dat wil zeggen op de lezing van de bijbel, maar dan 'volgens de Geest' die in de Kerk woont, zowel via zijn aanwezigheid in het apostolische ambt, als door zijn handelen in de gelovigen. De Heilige Schrift maakt het alle Christenen mogelijk een gemeenschappelijke taal te spreken. tiet is normaal dat tijdens de vormingstijd enkele Bijbelse uitspraken, vooral van het Nieuwe testament, of enkele liturgische formules die deze zeer duidelijk verwoorden, evenals andere gemeenschappelijke gebeden, uit het hoofd geleerd worden. De gelovige assimileert tevens die geloofsuitdrukkingen, door de eeuwen heen tot stand gekomen door de levende bezinning van de Christenen, en die samengebracht werden in de geloofsbelijdenissen en de voornaamste documenten van de Kerk.

Zo betekent Christen-zijn binnentreden in een levende traditie die, door de geschiedenis van de mensen heen, aantoont, dat het Woord van God in Jezus Christus de menselijke natuur heeft aangenomen. En tenslotte is de catechese 'overdracht van de documenten van het geloof. De thema's die gekozen worden en de wijze waarop ze zich ontwikkelt, moeten in overeenstemming zijn met echte trouw aan God en aan de mens in Jezus Christus.

De catechese als 'getuigenis'
Zo is het Woord, geworteld in de levende traditie, een levend woord voor onze tijd. Uitdrukkingen zoals getuigenis, persoonlijk engagement, 'acculturatie', kerkelijke activiteit, geestelijk leven, persoonlijk en liturgisch gebed, heiligheid verwijzen naar dezelfde zaak, namelijk het getuigenis. De gemeenschap van de gelovigen is een gemeenschap van mensen die de heilsgeschiedenis vandaag beleven en tegenwoordig stellen. Het heil dat de gemeenschap met zich meebrengt, biedt de mensen van onze tijd de bevrijding aan van de zonde, van het geweld, van de ongerechtigheid en van het egoïsme. Zo worden de woorden van Jezus vervuld: 'de waarheid zal u vrij maken' (Joh. 8, 32) [b:Joh. 8, 32]. De catechese kan zich dus niet losmaken van de vitale inzet: 'Niet ieder die tot Mij zegt: Heer, Heer' (Mt. 7, 21) [b:Mt. 7, 21]. Dit engagement kan een veelvoud van individuele of collectieve vormen aannemen. Volgens een traditionele formulering is het 'navolging van Christus'. En dus heeft het onderricht van de morele leer, dat wil zeggen van de 'wet van Christus', zijn plaats binnen de catechese. Ondubbelzinnig moet bevestigd worden, dat er morele wetten en beginselen bestaan die in de catechese uiteengezet moeten worden en dat de evangelische moraal een specifiek karakter heeft, dat de eisen van de natuurlijke ethiek alleen verre overstijgt. Immers, de wet van Christus, dat wil zeggen de wet van de liefde, is in ons hart uitgestort door de Heilige Geest die ons geschonken is. (Rom. 5, 5) [[b:Rom. 5, 5]] Anderzijds is de catechese als getuigenis vormend voor de Christen: doordat ze hem ten volle invoegt in de gemeenschap van leerlingen van Jezus Christus, dat is de kerk; door de volle realiteit van de staat van genade en van zonde van dit gelovige volk, dat op de aarde op tocht is op zich te nemen; door alle gevoelens van broederlijke solidariteit in ontvangst te nemen die de Christen moet hebben in zijn leven ten opzichte van al degenen, gelovigen en niet-gelovigen, die deelhebben aan dezelfde bestemming van de mensenfamilie. Zo verwezenlijkt zich werkelijk de kerkelijke gemeenschap als universeel sacrament van heil. Deze morele leer is niet alleen individueel, maar moet ook de sociale dimensie van de evangelische boodschap laten zien. Een van de fundamentele opdrachten van de hedendaagse catechese bestaat in het oproepen en stimuleren van nieuwe vormen van engagement, vooral op het gebied van de rechtvaardigheid. Zo komen, uit de christelijke ervaring, nieuwe stijlen op van evangelisch leven die met de hulp van de genade van Christus nieuwe vruchten van heiligheid zullen dragen.

Het bijzondere karakter van de geloofspedagogie
Aangezien iedere vorm van catechese in zijn totale vorm verwezenlijkt moet worden, is nodig dat er een onverbrekelijke band bestaat tussen:

• de kennis van het woord van God
• de viering van het geloof in de Sacramenten
• de belijdenis van het geloof in het dagelijks leven.

Vandaar dat de pedagogie van het geloof een bijzonder karakter heeft: dat van ontmoeting met de persoon van Christus, inkeer des harten, het ervaren van de Geest in de kerkelijke eenheid.

Medeverantwoordelijkheid
De catechese is een opdracht van vitaal belang voor de gehele Kerk. Deze opdracht is werkelijk bindend voor alle gelovigen, eenieder naar zijn eigen levensstaat en zijn bijzondere gaven of charisma's. Want in feite zijn alle Christenen, krachtens het sacrament van de doop en van het vormsel, geroepen het Evangelie te verkondigen en zorg te hebben voor het geloof van hun broeders in Christus, vooral dat van de kinderen en jongeren. Dit kan soms, om verschillende redenen, spanningen en afwijkende meningen oproepen. De synode roept dus allen op de moeilijkheden te overwinnen die zich kunnen voordoen en altijd een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid te bevorderen. Laat ons dit verder uitwerken.

De christelijke gemeenschap
a)

De natuurlijke plaats of omgeving voor de catechese is de christelijke gemeenschap. De catechese is geen zuiver individuele opdracht, maar wordt altijd verwezenlijkt in de dimensie van de christelijke gemeenschap.

Vandaag is er een snelle ontwikkeling in de vormen van gemeenschap. Naast gemeenschappen zoals het gezin - de eerste opvoedingsgemeenschap -, of de parochie - waar de christelijke gemeenschap normaal actief is -, of de school - een gemeenschap die ook bestemd is voor de opvoeding -, komen tal van andere types van gemeenschap naar boven, waaronder de kleine kerkelijke gemeenschappen, de verenigingen, de jongerengroepen, enzovoorts.

Deze nieuwe gemeenschappen bieden de Kerk nieuwe mogelijkheden: ze kunnen immers een zuurdesem zijn in het deeg en in de wereld in verandering; ze leveren hun bijdrage aan het duidelijker aantonen, dat de Kerk zowel één als verscheiden is; ze moeten een teken zijn van wederzijdse liefde en gemeenschap. Hierin kan de catechese nieuwe plaatsen vinden om zich te verwezenlijken, vanaf het moment dat de leden van de gemeenschap elkaar het mysterie van Christus verkondigen. De catechese legt tegelijk het mysterie van de kerk, volk van God en mystiek lichaam van Christus voor, waarin de talrijke groepen en gemeenschappen zich in God en onderling verzamelen.

De bisschop en zij die catechese geven
b)

De bisschop moet, binnen zijn eigen plaatselijke kerk, de voornaamste verantwoordelijkheid voor de catechese dragen. Naast de taken die hem toevallen betreffende het coördineren van de activiteiten van degenen die zich binnen zijn particuliere Kerk met de catechese bezighouden, moet de bisschop zichzelf ook persoonlijk inzetten voor de catechetische actie. Samen met hem, eenieder naar zijn eigen functies, moeten alle anderen samenwerken in het catechetische ambt. Niemand kan op zijn eentje de rol van de catechese vervullen, daar deze de mobilisatie van vele soorten krachten vraagt. Elk moet volgens de eigen rol en het eigen charisma bijdragen aan het vervullen van dezelfde opdracht: de bisschop met zijn priesters, de diakens, de ouders, de catechisten, de onderwijzers, zij die de christelijke gemeenschappen bezielen. De aan God gewijde mensen moeten en kunnen, op verschillende gronden, een onschatbare bijdrage leveren aan het vervullen van deze opdracht.

In vele landen hebben de catechisten samen met de priesters deel aan de leiding van de christelijke gemeenschappen. In vereniging met de bisschop nemen zij de verantwoordelijkheid op zich het geloof door te geven.

De synode bevestigt voor allen het belang van deze opdracht en wenst, dat de catechisten de goedwillendheid en de hulp vinden die ze nodig hebben. De synode dringt er op aan, dat men niet zal toestaan dat catechetische ambten of opdrachten uitgeoefend worden zonder evenredige voorbereiding, in overeenstemming met het tweevoudige karakter, de tweevoudige dimensie van de catechese, dat wil zeggen de trouw aan God en aan de mens. Dit houdt in zowel een opleiding op het gebied van de gewijde wetenschappen als ook een kennis van de mens die noodzakelijk is in de verschillende landen of gebieden, en die deel uitmaakt van de menswetenschappen.

De catechese in de pluralistische samenleving
c)

De wereld van vandaag wordt gekenmerkt door verscheidenheid, samengesteld als ze is uit volkeren met uiterst uiteenlopende wereldbeschouwingen, ethische beginselen en maatschappelijk-politieke systemen. Ook van godsdienstig standpunt uit bezien is ze pluralistisch. De catechese moet de Christenen in staat stellen Zich passend in te voegen in deze situatie. Om dit doel te bereiken, moet de catechese hen het gevoel bijbrengen van hun specifieke identiteit als gedoopten, gelovigen en leden van de Kerk. Daarenboven moet ze hen gevoelig maken voor een dialoog die tegelijkertijd respect voor de anderen toont én uiterst veeleisend is ten opzichte van de waarheid.

De oecumenische vorming biedt degenen die de Rooms Katholieke Kerk behoren de kans, de Christenen van andere kerken en kerkelijke gemeenschappen beter te begrijpen, klaar te staan voor de dialoog en broederlijke betrekkingen met hen aan te gaan. De verwezenlijking van 'gemeenschappelijke catechese', daar waar de pastores deze noodzakelijk achten, dient aangevuld te worden met een volledige, specifieke katholieke catechese, teneinde de gevaren van de godsdienstige onverschilligheid te vermijden.

Voor wat de andere godsdiensten betreft, die de Christenen steeds vaker op hun weg tegenkomen, moet de catechese een houding van respect en begrip bevorderen en een houding van luisteren en onderscheidingsvermogen aankweken om de 'zaden van het woord' die erin verborgen liggen te ontdekken. Opdat de jongeren enig voordeel kunnen hebben van de kennis van de niet-christelijke godsdiensten en, sterker nog, van de begrippen betreffende de verschillende materialistische opvattingen, is het nodig dat ze, onder de leiding van hun pastores, een aangepaste voorbereiding krijgen op de katholieke leer en dat ze zich toeleggen op de gebedsoefening en een christelijk leven. Zo gevormd zullen ze niet alleen in staat zijn diegenen die het geloof in Christus niet delen te respecteren, maar ook hun eigen getuigenis van dat geloof aan te bieden.

De christelijke catechese en de huidige materialistische tendensen
Geconfronteerd met de tendensen tot materialisme, secularisme en atheïsme of met bepaalde vormen van radicaal humanisme, die de menselijke dimensie van de persoon verstikken, onderscheidt de catechese zich door haar christelijke mens- en wereldopvatting. De 'apologie' of een zekere kritische 'confrontatie', in overeenstemming met het hedendaagse denken, stellen de rationele fundamenten van die opvatting in het licht.

In deze situatie van verscheidenheid en pluralisme moet de Christen niet bevreesd zijn: met de hulp van de genade van de Heilige Geest kan hij, volgens het woord van de apostel 'sterk zijn in het geloof'. Een authentieke openheid veronderstelt en vereist een duidelijk, gerijpt bewustzijn van de eigen identiteit, die getuigenis en zending inhoudt.

Missionaire dimensie van de catechese
De catechese is altijd missionair. Ze spoort immers aan bezorgd te zijn om andere menselijke groepen die in verschillende milieus leven en ze opent de zielen tot welzijn van de gehele Kerk, door het ontstaan van roepingen voor de zending te begunstigen; tegelijk brengt ze de houding van respect voor alle mensen tot ontwikkeling en stimuleert het authentiek christelijke getuigen tegenover deze mensen, door zich allereerst in te zetten voor de opbouw van de kerkelijke gemeenschap.

Na met u gesproken te hebben over het werk dat wij deze dagen bij de zetel van Petrus en in eenheid en gemeenschap met Paus Paulus VI volbracht hebben, willen wij God danken, van wie elke goede gave komt (Jak. 1, 17) [[b:Jak. 1, 17]] en aan wie wij ons leven toewijden; God die door de Geest van zijn Zoon voortdurend in onze gedachten was en het ons toegestaan heeft de wonderen van zijn liefde te zien, te overwegen en te beleven; God, die, naar wij met ons hele hart verlangen, door u altijd en boven alles bemind zal worden. Wij danken ook allen die met ons de verantwoordelijkheid van het catechetische ambt delen. Wij denken aan de priesters, onze medewerkers in het apostolische ambt en krachtens het sacrament van de wijding diep met ons verenigd; wij denken aan degenen die een aan God gewijd leven leiden ofwel binnen de religieuze gemeenschappen ofwel in de wereld, waarbij wij nogmaals onze verwachting uitspreken dat een leven, geleid in de geest van de zaligsprekingen vgl: Lumen Gentium [[[617|42]]] een grote geestelijke vruchtbaarheid heeft; wij denken aan degenen die wij specifiek catechisten noemen. Ze zijn met zeer velen, de mannen, vrouwen, jongeren en ook kinderen die hun tijd - over het algemeen zonder materiële vergoeding - geven voor een zo groots werk als het opbouwen van het rijk van God, vervuld van ware liefde wanneer ze in het hart van de mensen Jezus Christus tot volheid vormen. Wij denken ook aan de ouders die hun kinderen vanaf de vroegste jeugd opvoeden in de kennis van Jezus Christus en in de vreze en liefde Gods en in het hart van hun kinderen het geloof levend houden dat ze in de doop ontvingen, en dat in het vormsel bevestigd werd, en dit geloof zo doen rijpen dat het voortdurend vruchten van eeuwig leven draagt. Wij denken ook aan de talrijke broederlijke gemeenschappen, gewijd aan het gebed, arm, die aan de wereld onderworpen aan het individualistische egoïsme, een kostbaar levensgetuigenis schenken. Wij bisschoppen, in deze synode bijeengekomen vanuit alle delen van de wereld, na de kerken van de gehele wereld te hebben aanhoord en bewust geworden van het belang van de catechese, zozeer zelfs, dat we haar de prioriteit gegeven hebben in ons pastorale optreden, verkondigen vanaf de Vaticaanse heuvel bij het graf van Petrus, denkend aan u allen en ten overstaan van Paus Paulus VI, plechtig dat wij de zoete opdracht aanvaarden al onze krachten te geven aan de catechetische activiteit naast die van de evangelisatie, vertrouwend op de genade van de Heilige Geest, die steeds rijkere vruchten van heiligheid kan geven al naar gelang uw geloof tot rijpheid komt via een systematische vorming. Er zijn in de wereld nog vele moeilijkheden te voorzien, maar de toekomst is aan de gelovigen, want het geloof laat ons niet teleurgesteld achter. (Rom. 5, 5) [[b:Rom. 5, 5]] Dat de heilige maagd Maria, moeder van de Kerk, ijverig toehoorster van het woord van God, voor ons verkrijgt, dat wij onze goede voornemens ten uitvoer brengen en dat het heilbrengende geloof van Christus tot zuurdesem, zout, licht, tot waarlijk leven voor de hele wereld wordt; zij die, als vurige leerlingen van haar Zoon in het geloof 'al deze woorden in haar hart bewaarde en bij zichzelf overwoog' (Lc. 2, 19) [b:Lc. 2, 19].