Tot de gevangenen in de nieuwbouw van de Rebibbia-gevangenis in Rome

Dierbare broeders en zusters,

Met grote vreugde en grote ontroering ben ik hier deze voormiddag in uw midden voor een bezoek dat enkele dagen voor de viering van de geboorte van de Heer, op zijn plaats is.

{... groeten ...}

“Ik was in de gevangenis en gij hebt Mij bezocht” (Mt. 25, 36) [b:Mt. 25, 36]. De woorden van het laatste oordeel, weergegeven door de evangelist Matteüs, drukken de zin van mijn bezoek ten volle uit. Overal waar iemand is die honger lijdt, een vreemdeling, een zieke, gevangene, daar is Christus zelf die ons bezoek en onze hulp verwacht. Dat is de belangrijkste reden waarom ik gelukkig ben hier te zijn om te bidden, in gesprek te treden en te luisteren. De Kerk heeft onder haar lichamelijke werken van barmhartigheid het bezoek aan gevangenen altijd erkend vgl: Catechismus van de Katholieke Kerk [[[1|2447]]]. En dit bezoek is volledig wanneer een gevangene aanvaard wordt “door hem plaats te geven in onze tijd, ons huis, onze vriendschap, onze wetgeving, onze steden vgl. CEI, Evangelisatie en.. vgl. CEI, Evangelisatie en getuigenis van de naastenliefde, 39. Ik zou trouwens graag luisteren naar de persoonlijke geschiedenis van ieder van u, maar dat is niet mogelijk; ik ben gekomen om u gewoon te zeggen dat God u liefheeft met een oneindige liefde. De Zoon van God zelf, de Heer Jezus, heeft ervaren wat gevangenschap is, Hij werd onderworpen aan het oordeel van een rechtbank en Hij heeft de wreedste veroordeling, de doodstraf ondergaan.

Ter gelegenheid van mijn recente apostolische reis in Benin, in november laatstleden, heb ik een postsynodale apostolische Exhortatie [3881] getekend waarin ik herinnerde aan de zorg van de Kerk voor rechtvaardigheid in alle landen:

“Het is noodzakelijk dat onafhankelijke juridische systemen en gevangenissystemen opgemaakt worden, om de rechtvaardigheid te herstellen en de schuldigen opnieuw op te voeden. Fouten van het gerecht moeten geweerd worden evenals slechte behandeling van gevangenen, en de vele gelegenheden waarin de wet niet toegepast wordt - wat overeenkomt met schending van de mensenrechten, en opsluitingen die pas laat of nooit tot een proces leiden. De Kerk in Afrika (...) erkent haar profetische taak ten overstaan van iedereen die getroffen wordt door criminaliteit en behoefte aan verzoening, gerechtigheid en vrede. Gevangenen zijn mensen die ondanks hun misdaad met respect en waardigheid verdienen behandeld te worden. Zij hebben onze toewijding nodig” Africae munus [[3881|(83)]].

Dierbare broeders en zusters, menselijke gerechtigheid en Goddelijke gerechtigheid verschillen zeer van elkaar. Zeker, mensen zijn niet in staat de Goddelijke gerechtigheid te beoefenen, maar zij moeten er tenminste naar kijken, proberen er de diepe geest van op te nemen opdat zij ook voor menselijke gerechtigheid een licht zou zijn, om te vermijden dat de gevangene uitgesloten wordt – wat helaas dikwijls gebeurt. God is namelijk Degene die de rechtvaardigheid met klem verkondigt, maar die tegelijk de wonden met de balsem van Zijn barmhartigheid verzorgt.

De parabel uit het Evangelie van Matteüs (Mt. 20, 1-16) [b:Mt. 20, 1-16] over de arbeiders die geroepen worden om een volle dag in de wijngaard te werken, laat ons begrijpen waarin dit verschil bestaat tussen menselijke en Goddelijke gerechtigheid, door de delicate verhoudingen bloot te leggen tussen gerechtigheid en barmhartigheid. De parabel beschrijft een landbouwer die arbeiders in dienst neemt voor zijn wijngaard. Maar hij doet dat op verschillende uren van de dag, zodat de ene heel de dag werkt en een andere slechts een uur. Op het ogenblik waarop het loon uitbetaald wordt, wekt de werkgever verbazing, een aanleiding tot discussie onder de arbeiders. De kwestie draait rond de vrijgevigheid van de eigenaar van de wijngaard – die als ongerechtigheid aangezien wordt – wanneer hij beslist om hetzelfde loon te geven aan de arbeiders van de morgen en aan de laatste van ‘s namiddags. Menselijk gezien, is deze beslissing een echte onrechtvaardigheid, doch in Gods optiek een daad van goedheid omdat de Goddelijke gerechtigheid aan ieder toekent wat hem toekomt, wat bovendien barmhartigheid en vergeving omvat.

Gerechtigheid en barmhartigheid, de zuilen van de Sociale leer [d:48] van de Kerk, zijn geen twee verschillende werkelijkheden, maar wij, mensen, onderscheiden zorgvuldig een rechtvaardige daad van een liefdesdaad. Voor ons is “juist” wat men aan de andere verplicht is, terwijl “barmhartig” is wat uit goedheid gedaan wordt. Doch voor God is dat niet zo: in Hem vallen gerechtigheid en barmhartigheid samen; er is geen rechtvaardige daad die ook niet een barmhartige en vergevende daad zou zijn en tegelijk is er geen barmhartige daad die niet volmaakt rechtvaardig zou zijn.

Hoe ver staat Gods logica van de onze! Hoe verschilt Zijn manier van handelen met de onze! De Heer nodigt ons uit de ware geest van het geloof te vatten en waar te nemen, om hem ten volle in een daad van liefde te beoefenen en voor wie in nood is. “De volheid van de wet is de liefde”, schrijft de heilige Paulus (Rom. 13, 10) [b:Rom. 13, 10]; onze rechtvaardigheid zal des te volmaakter zijn naarmate zij meer bezield wordt door liefde voor God en de broeders.

Dierbare vrienden, het systeem van opsluiting draait rond twee fundamenten, die allebei belangrijk zijn: van de ene kant, de samenleving beschermen tegen eventuele bedreiging, van de andere kant, degene die een fout begaan heeft opnieuw integreren zonder zijn waardigheid met voeten te treden, zonder hem uit het sociale leven te sluiten. Die twee aspecten hebben hun belang en willen geen kloof scheppen tussen de werkelijkheid van de echte gevangenis en de werkelijkheid die door de wet bedacht wordt: voor deze laatste is heropvoeding de functie van de straf, en dat dient samen te gaan met respect voor de rechten en de waardigheid van de mens. Het menselijk leven behoort aan God alleen, aan Hem die het ons gegeven heeft, en wordt aan niemands willekeur overgeleverd, zelfs niet aan onze vrije wil! Wij zijn geroepen om te waken over de kostbare parel van ons leven en die van de anderen.

Ik weet dat overbevolking en verslechtering van de toestand van de gevangenissen, opsluiting nog meer verbitterd: meerdere brieven van gevangenen die dat benadrukken kwamen tot bij mij. Het is belangrijk dat de instellingen de situatie in de gevangenissen vandaag zorgvuldige ontleden, en dat structuren, middelen, personeel geverifieerd worden zodat gevangenen geen dubbele straf ondergaan; en het is belangrijk een ontwikkeling van het gevangenissysteem te promoveren dat, met het volle respect voor het recht, altijd beter aangepast is aan de vereisten van de mens, waarbij ook toevlucht genomen wordt tot straffen die geen opsluiting zijn of tot verschillende modaliteiten van opsluiting.

Dierbare vrienden, het is vandaag de vierde zondag van de Advent. Moge de geboorte van de Heer die nakend is, uw hart opnieuw ontvlammen met hoop en liefde. De geboorte van de Heer Jezus, die wij binnen enkele dagen gedenken, herinnert ons aan de zending om het heil te brengen aan alle mensen, zonder iemand uit te sluiten. Het heil dringt zich niet op, maar bereikt ons door daden van liefde, barmhartigheid en vergeving die wijzelf kunnen verrichten. Het Kind van Betlehem zal gelukkig zijn wanneer alle mensen zich naar God keren met een nieuw hart. Vragen wij Het in stilte en in gebed, dat allen mogen bevrijd worden van de gevangenis van de zonde, van zelfgenoegzaamheid en hoogmoed: iedereen heeft er namelijk nood aan uit deze innerlijke gevangenis te komen om werkelijk bevrijd te zijn van het kwaad, van angst en dood; alleen dit Kind in de kribbe is in staat aan iedereen de volheid van de bevrijding te geven!

Ik wil eindigen met u te zeggen dat de Kerk iedere inspanning steunt en bemoedigt die u een waardig leven wil waarborgen. Wees ervan verzekerd dat ik ieder van u nabij ben, uw gezin, uw kinderen, uw adolescenten, uw bejaarden, en ik draag iedereen in mijn hart bij God. Dat de Heer u en uw toekomst zegene!