Aan de Rooms-Katholieke bisschoppen van Nederland

Aan onze eerbiedwaardige broeder kardinaal BERNARD ALFRINK aartsbisschop van Utrecht
en aan alle bisschoppen van Nederland

In november 1966 wendden wij ons tot u, meneer de kardinaal, evenals tot de andere bisschoppen, de geestelijkheid, de religieuzen en de katholieken van Nederland, met een boodschap waarin wij u verzekerden, dat wij u zeer nabij zijn in gebed op een bijzonder belangrijk uur voor het leven van de kerk in uw vaderland. Het was in feite het ogenblik waarop de vertegenwoordigers van de Nederlandse katholieken 'op uitnodiging en onder leiding van hun bisschoppen samenkomen voor een diepere studie van de beraadslagingen van het concilie; zij willen in de geest ervan doordringen en wegen vinden voor de juiste toepassing ervan in hun geestelijk en godsdienstig leven en in hun apostolische werken, om er meer onderling verband, levenskracht en vruchtbaarheid aan te geven'.

Wij hebben u in deze boodschap gezegd, hoezeer het initiatief van de Nederlandse katholieken ons als 'veeleisend en delicaat, iets dat geheel nieuw en uniek is' voorkwam, maar ook, hoeveel vertrouwen wij in u hadden, eerbiedwaardige broeders, door de Heilige Geest aangesteld om de kerk van God te besturen (Hand. 20, 28) [[b:Hand. 20, 28]]. Wij hadden tenslotte de hoop, dat door deze moeilijke onderneming en dank zij uwe geduldige arbeid de geloofsschat trouw bewaard zou blijven en dat men, bovendien, het middel zou weten te vinden om deze op een doeltreffender wijze en beter aangepast aan de mentaliteit van de mensen van onze tijd aan te bieden.

Ten aanzien van de projecten van hervorming en aanpassing van de lokale structuren aan de nieuwe historische omstandigheden dachten wij, dat concrete voorstellen zouden worden geformuleerd, in aansluiting op de nauwkeurige analyse van de bestaande instituties met behulp van deskundigen op de verschillende terreinen, die worden geleid door de 'sensus Ecclesiae' en gevoelig zijn voor de behoeften van het huidige ogenblik.

Sindsdien zijn reeds vier plenaire vergaderingen van het 'Pastoraal Concilie' gehouden en is een vijfde aangekondigd voor de komende maand januari. En, ofschoon, bij ons weten, nog geen enkele aanbeveling definitief door het wettig gezag is goedgekeurd, hebben wij, daarentegen, kennisgenomen van de 'ontwerp-rapporten' welke door het episcopaat zijn vrijgegeven als basis voor de discussie; en wij mogen er geen geheim van maken, dat bepaalde doctrinele stellingen die erin voorkomen ons versteld doen staan en naar onze mening ernstig voorbehoud verdienen. Reserves van andere aard - maar die eveneens niet ongegrond lijken - zijn naar voren gebracht in de pers met betrekking tot het criterium van de representativiteit van de katholieken van Nederland in deze plenaire vergaderingen. Tenslotte dringt zich, aan wie de bedoelingen en doelstellingen beziet die aan deze vergaderingen ten grondslag liggen, een voorstelling op die op ons een diepe indruk maakt: in de ontwerp-rapporten zijn de citaten uit de documenten van het Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie [d:4] of uit andere meer recente akten van het kerkelijk leergezag uiterst zeldzaam. Meer nog: de overwegingen en aanbevelingen die deze rapporten 1) 'Naar een vruchtbaar.. 1) 'Naar een vruchtbaar en vernieuwd functioneren van de amtbsbediening' en 2) 'De religieuzen'. bevatten, schijnen nauwelijks in overeenstemming met de genoemde documenten en akten. U hebt zelf, eerbiedwaardige broeders, daarvan reeds enkele verkeerde of dubbelzinnige beweringen gekritiseerd en op bepaalde gevaarlijke tendensen daarin gewezen. Staat u ons toe, dat wij op onze beurt er enkele onder uw pastorale aandacht brengen.

1) Ten aanzien van de ambtsbediening:

1. er wordt een beschrijving gegeven van het doel en de taken van de kerk alsof haar zending louter aards zou zijn;
2. het priesterambt wordt opgevat als een door de christelijke gemeenschap verleende opdracht;
3. men stelt - en soms op gebiedende wijze - de ontkoppeling van priesterschap en celibaat voor;
4. men kritiseert de stelling, dat alleen de man priester kan worden;
5. men spreekt slechts over de paus om zijn ambt en zijn macht die hem door Christus zelf zijn toevertrouwd te minimaliseren, enz ...

2) ten aanzien van het ontwerp-rapport dat handelt over het probleem van de religieuzen moet men wel bepaalde dubbelzinnigheden en leerstellige tekorten opmerken die het gevaar lopen in de praktische toepassing ervan tot betreurenswaardige gevolgen te leiden.

Wij begrijpen heel goed, eerbiedwaardige broeders, de moeilijke situatie waarin u zich bevindt, bij nieuwe tendensen, die zich in Nederland sinds enkele jaren op bijzonder acute wijze manifesteren. Het is overduidelijk, dat niet de hiërarchie deze moeilijkheden schept: zij vindt deze op haar weg en moet hieraan het hoofd bieden. Eveneens komt het niet in onze gedachten op al het goede dat in uw bisdommen op zoveel gebieden tot stand komt te minimaliseren. Maar tegenover het gevaar van afwijkingen die voor het katholieke volk van Nederland zeer schadelijk zouden kunnen zijn verplicht het bewustzijn van onze verantwoordelijkheid als herder van de universele Kerk ons aan u in alle openhartigheid te vragen: wat denkt u, dat wij zouden kunnen doen om u te hulp te komen, om uw gezag te versterken, om u de huidige moeilijkheden van de Kerk in Nederland gemakkelijker te boven te laten komen?

Staat u ons, in afwachting van uw antwoord in dezen en in verband met de nadering van de volgende plenaire vergadering van het 'Pastoraal Concilie', toe u voor thans een tweevoudige richtlijn te suggereren.

Het komt ons voor, dat, met het oog op bovengenoemde stromingen en om goed het fundamentele onderscheid tussen de geloofsschat en de wijze om deze uit te drukken vgl: Unitatis Redintegratio [[[618|11.6]]] vgl: Gaudium et Spes [[[575|62]]] voor de geest te hebben, uw aandacht zich voor alles zou moeten richten op datgene wat uw ambt als onderrichters van de christelijke leer meebrengt: de plicht om de inhoud van de openbaring waarvan de Kerk de behoedster is in zijn volledigheid door te geven vgl: Lumen Gentium [[[617|25.26]]] vgl: Christus Dominus [[[646|2.12]]] vgl: Gaudet Mater Ecclesia [[[126]]].

Op de tweede plaats, juist op het punt van het God gewijde celibaat, lijkt ons de plicht van de katholieke hiërarchie in de huidige moeilijkheden van de Kerk duidelijk aangegeven: in overeenstemming met de besluiten van het Tweede Vaticaans Concilie [d:4] vgl: Presbyterorum Ordinis [[[704|16]]] vgl: Optatam Totius Ecclesiae [[[675|10]]] vgl: Lumen Gentium [[[617|29.43]]] allen inspireren tot respect en achting voor deze onvergelijkelijke schat van de Latijnse Kerk; duidelijk en beslist onderrichten, dat de edelmoedige praktijk van de volmaakte kuisheid niet alleen mogelijk is, maar dat zij bron is van vreugde en heiligheid; overal de onontbeerlijke voorwaarden voor haar beoefening bekendmaken en bevorderen. Wijzelf hebben meer dan eens onze gedachten over het onderwerp van het priesterlijk celibaat kenbaar gemaakt. Wij hebben er, zoals u weet, een speciale encycliek, ' Sacerdotalis Caelibatus [1219]', aan gewijd, waarin wij antwoorden op de tegenwerpingen die ten aanzien van dit onderwerp zijn geformuleerd. Wij zijn er in een van die brieven die wij in de laatste tijd aan u hebben gericht, meneer de kardinaal, op teruggekomen en nog heel recent in onze toespraak [4359] van 15 december tot het heilig college van kardinalen.

Deze houding, waarin wij ons versterkt voelen door de steun van zoveel broeders in het episcopaat, is ons voor alles ingegeven door het bewustzijn van onze verantwoordelijkheid tegenover de Kerk voor de toepassing van de decreten van het Concilie [d:4]; eveneens door het bewustzijn van onze verantwoordelijkheid tegenover de mensen van goede wil, die begrijpen wat voor een hoogstaand voorbeeld en wat voor een bemoediging, vooral op een ogenblik waarop zoveel krachten worden aangewend voor de degradatie van de openbare moraal en de privé-moraal, het eeuwenoude getuigenis vormt dat, in de Latijnse Kerk, door de priesters en door de in het religieuze leven aan God gewijde zielen wordt gegeven. Of het nu gaat over leer of discipline, wij zijn er zeker van, eerbiedwaardige broeders, dat de beste dienst die u uw priesters en uw gelovigen op dit moment - en in het bijzonder tijdens de komende vergaderingen van het 'Pastoraal Concilie' - zou kunnen bewijzen, zal zijn rustig uw volledige en onvoorwaardelijke instemming te betuigen met de universele Kerk op de omstreden punten. De rechtgeaarde zielen zullen u er dankbaar voor zijn, dat u hen hebt bevestigd in hun geloof en in hun liefde voor de kerk. En de Opperherder, Episcopus animarum vestrarum (1 Pt. 2, 25) [b:1 Pt. 2, 25], getuige van uw lijden en verdiensten, zal u de beloning voorbehouden die is beloofd aan zijn goede en trouwe dienstknechten.

Met deze gevoelens verlenen wij u van ganser harte, evenals aan onze dierbare zonen, de katholieken van Nederland, een bijzondere en liefdevolle apostolische zegen.

Vanuit het Vaticaan, 24 december 1969.

Paulus PP. VI