Pastoraat rond het verzoek om euthanasie of hulp bij suïcide. Een handreiking voor studie en bezinning.

"Het is niet mogelijk in te gaan op het verzoek om de Sacramenten toe te dienen, wanneer iemand voornemens is zijn leven actief te laten beëindigen. Zo iemand verkeert niet in de vereiste gesteldheid.

{...}

Omdat inwilliging door de arts van het verzoek om euthanasie in combinatie met de toediening van Sacramenten tevens instemming met euthanasie suggereert, zou de pastoraal begeleider / geestelijk verzorger in die gevallen een verkeerd signaal afgeven ten aanzien van de betekenis van de sacramenten en de ethische beoordeling van euthanasie.

{...}

Als stelregel geldt dat de Sacramentenbediening niet mag fungeren als kerkelijke goedkeuring van euthanasie, zoals een weigering om Sacramenten toe te dienen evenmin mag fungeren als kerkelijke veroordeling van de betreffende persoon. Ook al kan dit betekenen dat geen bediening van Sacramenten plaatsvindt, het wil eveneens zeggen dat gezocht zal worden naar mogelijkheden de stervende nabij te zijn met gebed en kracht, bijstand en vergeving. Hierbij zal men ervoor beducht zijn om (delen van) riten te gebruiken los van de Sacramentenbediening. Dit kan immers onduidelijkheid scheppen die schade doet aan de werkelijkheid waar de Kerk voor staat en de kwaliteit van het pastoraat kan bedreigen."

"Bij een kerkelijke uitvaart gaat het over al hetgeen behoort tot de 'gewone' publieke eredienst rond het afscheid nemen van een overledene: de avondwake, de uitvaartliturgie (Eucharistieviering, woord- en communieviering of gebedsviering), de absoute in de kerk en bij het graf." In de lijn met CIC, canon 1184 § 2 [30|1184] geven de Bisschoppen in het onderstaande enkele concrete richtlijnen in verband met kerkelijke uitvaartplechtigheden bij euthanasie of hulp bij suïcide:

(1) Vraag vooraf om uitvaart na euthanasie of hulp bij suïcide:
"Een moeilijkheid doet zich voor wanneer iemand te kennen heeft gegeven, dat hij of zij binnenkort zijn of haar leven op verzoek zal laten beëindigen en daarom afspraken over de uitvaart wil maken. Men zal op zo'n verzoek niet kunnen ingaan, omdat dat instemming met de euthanasie of hulp bij zelfdoding zou kunnen suggereren"

2) Vraag nadien om uitvaart na euthanasie of hulp bij suïcide:
"Wanneer van iemand ná diens overlijden bekend wordt, dat hij of zij door euthanasie of hulp bij suïcide is gestorven ( ... ) kan het houden van een kerkelijke uitvaart het christelijk getuigenis omtrent de waarde van het leven verdoezelen. Er bestaat dan het risico van publieke ergernis, in die zin dat de indruk zou kunnen ontstaan dat de Kerk met euthanasie of suïcide akkoord ging. Daarom is in genoemde situatie het verlenen van medewerking aan een kerkelijke uitvaart niet op zijn plaats, tenzij daar een zwaarwegende reden voor zou zijn die vanwege de geheimplicht niet kan worden meegedeeld".

(3) Zonder medeweten of toestemming:
"Vanzelfsprekend ligt de kwestie ook anders, wanneer de levensbeëindiging buiten medeweten of zonder toestemming van betrokkene heeft plaatsgevonden".

(4) Onvolledige verantwoordelijkheid:
"Een verzoek tot euthanasie of hulp bij suïcide kan zijn ingegeven, doordat iemand door de angst voor het lijden is overweldigd. In dat geval gaat het om een slechts gedeeltelijk vrijwillige keuze, waarvoor betrokkene geen volledige verantwoordelijkheid draagt".

(5) Traditionele praktijk rond toestaan van een kerkelijke uitvaart bij suïcide wegens verminderde toerekeningsvatbaarheid:
"Van oudsher heeft men een kerkelijke uitvaart gegund aan mensen die zichzelf in een bepaalde gemoedstoestand het leven hadden benomen, dit niettegenstaande een verbod op een kerkelijke uitvaart voor hen die suïcide hadden gepleegd. Zo zegt de Catechismus van de Katholieke Kerk [1] Catechismus van de Katholieke Kerk [[1|2282-2283]]:

'Zware psychische storingen, angst of ernstige vrees voor beproevingen, lijden of foltering, kunnen de verantwoordelijkheid van de zelfmoordenaar verminderen. Men moet niet wanhopen met betrekking tot de eeuwige zaligheid van mensen die zichzelf gedood hebben. God kan, langs wegen die Hij alleen kent, ervoor zorgen dat ze nog de kans krijgen op een heilbrengend berouw. De Kerk bidt dan ook voor diegenen die zich het leven hebben benomen'.

De meerderheid van de mensen die suïcide plegen, handelt in een situatie waarin zij niet beschikt over het normale gebruik van de rede en daarom niet ten volle verantwoordelijk is voor haar daad".

(6) Niet-toestaan van uitvaart bij verzoek om euthanasie bij normaal gebruik van de rede:
"Dit ligt anders bij die mensen die vanwege een fysieke aandoening verzoeken om euthanasie of medische hulp bij suïcide. Omdat zij als regel over het normale gebruik van de rede beschikken, tenzij dit door medicijnen wordt bemoeilijkt, geldt hier een andere afweging. Zij zijn in principe verantwoordelijk voor hun verzoek. Voor hen bestaat de mogelijkheid om menswaardig te sterven in overeenstemming met de leer van de Kerk door gebruik te maken van adequate palliatieve zorg".

(7) Kwestie van uitvaart bij verzoek om euthanasie vanuit verminderde vrijheid:
"Het lijden aan een ernstige, ongeneeslijke, lichamelijke ziekte kan echter invloed hebben op de psyche. Ook al is het oordeelsvermogen dan op zich intact, toch kan het voorkomen dat mensen kiezen voor euthanasie of medische assistentie bij suïcide, doordat zij door angst en stress bevangen zijn. Dit kunnen factoren zijn die de innerlijke vrijheid beperken en daardoor de verantwoordelijkheid van betrokkenen verminderen. Wanneer er aanwijzingen zijn dat de keuze voor euthanasie of hulp bij suïcide niet volledig in vrijheid is gedaan, kan men op basis van een prudente afweging van alle factoren die in het geding zijn - zo nodig in overleg met de ordinarius loci vgl: § 2 [[[30|1184]]] - een kerkelijke uitvaart toestaan".