In Questa Solennità

De redenen om Rome wegens Petrus en Paulus gelukkig te prijzen gelden ook nog voor ons
Op het hoogfeest der HH. Apostelen Petrus en Paulus, beminde kinderen van heel de Katholieke Kerk, richt uw godvruchtige gedachte en genegenheid zich tot Rome met de triomfale strofe:

"O Roma felix, quae duorum Principum es consecrate glorioso sanguine!
0 gelukkig Rome, dat geheiligd zijt door het roemrijk bloed dier beide vorsten!"

Maar het geluk van Rome, een geluk van bloed en van geloof, is ook het uwe; want het geloof van Rome, dat hier op de rechter en op de linkeroever van de Tiber bezegeld is door het bloed der apostelvorsten, is het geloof dat werd verkondigd aan u, en dat verkondigd wordt en zal verkondigd worden in geheel de wereld. Gij jubelt als gij aan Rome denkt en het begroet, omdat gij in uzelf de blijdschap voelt der wereldomvattende "Roomsheid" van uw geloof.

Nu voor negentien eeuwen werd in het roemrijk bloed van Christus' eerste plaatsbekleder en van de leraar van de volken, het Rome der Caesars omgedoopt tot het Rome van Christus, tot de eeuwige lichttoren van het onvergankelijke primaat van het geestelijk gezag en het onfeilbaar leraarsambt van het geloof der Kerk. Met dat bloed werden de eerste bladzijden geschreven van een nieuwe, heerlijke gescheidenis van Rome's heilige worstelingen en zegepralen.

De angstige toestand der eerste christenen bij de vervolging waarin Petrus en Paulus als martelaren vielen
Hebt gij u ooit afgevraagd, welke de gevoelens en de angsten moeten geweest zijn van de kleine groep christenen, verspreid in de grote heidense stad, toen zij na met grote spoed de lichamen der beide grote martelaren begraven te hebben, het ene aan de voet van de Vaticaanse heuvel, het andere aan de weg naar Ostia zich terugtrokken, de meesten in hun kleine verblijven van slaven of van arme handwerkslieden, enigen in hun rijke woningen, en zij zich eenzaam en als wezen gevoelden bij dat heengaan van de twee apostelvorsten? Kort te voren was de woede van de storm over de pasgeboren Kerk door Nero's wreedheid ontketend. Voor hun ogen rees nog het gruwelijk visioen van de menselijke fakkels, die bij nacht in Caesars tuinen walmden, en van de uiteengereten, nog lillende lichamen in de circussen en langs de wegen. Het leek toen wel, of de onverzoenlijke wreedheid had gezegevierd, door de beide kolommen te treffen en neer te halen, wier aanwezigheid alleen reeds het geloof en de moed van de kleine groep van de christenen schraagde. Hoe moesten bij die bloedige ondergang hun harten de beklemming der smart ondervinden, nu zij zich beroofd zagen van de opbeuring en de aanwezigheid van die beide machtige stemmen, en overgeleverd aan de wreedheid van een Nero en aan de schrikwekkende arm van de keizerlijke Romeinse grootheid!

De troost en moed die de eerste christenen daarbij vonden in hun geloof
Maar als tegenweer tegen het staal en de materieële kracht van de dwingeland en zijn trawanten hadden zij ontvangen de geest van kracht en van liefde, sterker dan folteringen en dood. En het is ons, als zagen wij in de eerstvolgende vergadering, te midden der diepbedroefde gemeente, de oude Linus, die als eerste geroepen was om de verdwenen Petrus te vervangen, in zijn van aandoening bevende handen de bladen nemen, die als een schat de tekst bewaarden, van de brief, weleer door de apostel gericht aan de gelovigen van Klein-Azië, en als hoorden wij hem langzaam voor de gemeente de woorden herlezen van zegening, van vertrouwen en van troost:

"Gezegend is God, de Vader van onze Heer Jezus Christus, die ons in Zijn grote barmhartigheid deed herboren worden tot een leven van hoop, door de verrijzenis van Jezus Christus uit de doden.... (1 Pt. 1, 3) [b:1 Pt. 1, 3]
Dan zult gij juichen, ook al hebt gij nu, als het zo moet zijn, voor een korte tijd te lijden onder allerlei beproevingen .... (1 Pt. 1, 6) [b:1 Pt. 1, 6]
Houdt u dan klein onder de sterke hand van God.... (1 Pt. 5, 6) [b:1 Pt. 5, 6]
Schuift al uw zorgen op Hem af, want Hij heeft zorg voor u.... (1 Pt. 5, 6) [b:1 Pt. 5, 6]
De God van alle genade, die u in Christus tot zijn eeuwige heerlijkheid heeft geroepen, Hijzelf zal u na een korte tijd van lijden herstellen en bevestigen en stevig zetten op hechte grondslagen. Hem is de kracht in eeuwigheid. Amen. (1 Pt. 5, 10-11) [b:1 Pt. 5, 10-11]"

Ook nu is het voor de Kerk een angstige toestand.
Ook wij, dierbare kinderen, die door een ondoorgrondelijk raadsbesluit van God na Petrus, na Linus en na honderd andere heilige pausen de zending ontvangen hebben om onze broeders in Jezus Christus te bevestigen en te troosten, (Lc. 22, 32) [[b:Lc. 22, 32]] ook wij, evenals gij, voelen ons hart ineenkrimpen bij de gedachte aan de orkaan van rampen, van smarten en angsten, die op het ogenblik over de wereld woedt. Zeker, te midden van de donkerte van de storm ontbreekt het niet aan troostende schouwspelen, die ons hart openzetten voor grote en heilige verwachtingen: grootmoedige dapperheid bij de verdediging van de grondslagen van de christelijke beschaving en vertrouwvolle hoop op haar overwinning; zeer krachtige vaderlandsliefde; heldhaftige daden van deugd. Uitverkoren zielen, bereid en gereed voor ieder offer. Edelmoedige voorbeelden van toewijding. Brede heropleving van geloof en godsvrucht.

Maar van de andere kant: zonde en kwaad, doorgedrongen in het leven van de enkelingen, in het heiligdom van het gezin, in het maatschappelijk organisme, en dat niet meer alleen geduld uit zwakte of onmacht, maar verontschuldigd, maar opgehemeld, maar als onder bescherming binnengetreden in de meest uiteenlopende uitingen van het menselijk leven. Verval van de geest van rechtvaardigheid en liefde. Volken dooreengeworpen en neergestort in een afgrond van ellende. menselijke lichamen door bommen of granaten uiteengereten. Gewonden en zieken, die de hospitalen vullen en die er dikwijls uitkomen met verwoeste gezondheid, met verminkte ledematen, als invaliden voor heel hun leven. Gevangenen, ver verwijderd van hun dierbaren en dikwijls zonder enig bericht van hen. Alleenstaande mensen en gezinnen gedeporteerd, naar elders overgebracht, van elkaar gescheiden, weggerukt uit hun woning, rondzwervend in ellende, zonder hulp, zonder middelen om zich een brood te verschaffen. Allerlei rampen, die niet alleen de combattanten treffen, maar op hele bevolkingen drukken, op ouden van dagen, vrouwen en kinderen, de meest onschuldigen, de meest vreedzamen, de meest weerlozen. Blokkade en tegenblokkade, die als het ware overal de moeilijkheden der voedselvoorziening verzwaren, zodat hier en daar zelfs de honger zich somtijds wreed doet gevoelen. Behalve dat alles nog de onuitsprekelijke smarten, martelingen en vervolgingen, die zovelen onzer beminde zonen en dochters, priesters, religieuzen en leken, op sommige plaatsen voor de naam van Christus te dragen hebben wegens hun godsdienst, hun trouw aan de Kerk en hun heillge bediening, pijnen en bitterheden, die wij uit bezorgdheid voor degenen die ze te lijden hebben, niet in al hun droevige en ontroerende bijzonderheden mogen onthullen.

Het is mogelijk dat bij menigeen de twijfelgedachte opkomt: hoe kan God dit alles toelaten?.
Tegenover zulk een opeenhoping van rampen, van gevaren voor de deugd, van beproevingen van allerlei aard, lijkt het of het menselijk verstand en het menselijk oordeel de draad verliezen en in de war raken. En misschien is in het hart van meer dan een onder u de verschrikkelijke twijfelgedachte opgekomen, die wellicht bij de dood van de twee apostelen sommige minder vaststaande Christenen reeds bekoorde en in de war bracht: hoe kan God dat alles toelaten? Hoe is het mogelijk, dat een almachtige, oneindig wijze en oneindig goede God zoveel rampen toelaat, die Hij zo gemakkelijk kan verhinderen? En op hun lippen komt het woord, dat Petrus, toen nog onvolmaakt, bij de voorspelling van het lijden sprak: "Neen, Heer, dat nooit." (Mt. 16, 22) [b:Mt. 16, 22] Neen, mijn God, zo denken zij, noch Uw wijsheid, noch Uw goedheid, noch Uw eigen eer kan toelaten, dat in zulk een mate het kwaad en het geweld in de wereld de overhand hebben, met U de spot drijven en op Uw stilzwijgen groot gaan. Waar is Uw macht en Uw voorzienigheid? Zullen wij dan moeten twijfelen ofwel aan Uw goddelijk bestuur ofwel aan Uw liefde voor ons?

Het geloof aan Gods voorzienigheid, rechtvaardigheid en liefde moet het vertrouwen bewaard doen blijven
"Gij hebt niet de wijsheid van God, maar die van de mensen" (Mt. 16, 23) [b:Mt. 16, 23] was Christus' antwoord aan Petrus. Zo had Hij ook tot het volk van Juda door de profeet Jesaja laten zeggen: "Mijn gedachten zijn niet uw gedachten en uw wegen zijn niet Mijn wegen." (Jes. 55, 8) [b:Jes. 55, 8]

Alle mensen zijn vergeleken bij God als kleine kinderen, allen, ook de diepste denkers en de meest ervaren leiders van de volken. Zij beoordelen de gebeurtenissen met het korte uitzicht van de tijd, die voorbijgaat en onherstelbaar vervliegt; God daarentegen beschouwt ze vanaf de hoogte en vanuit het onbewogen middelpunt van de eeuwigheid. Zij hebben voor hun ogen het beperkte gezichtsveld van weinige jaren; God daarentegen heeft voor Zich het alomvattende gezichtsveld van de eeuwen. Zij beoordelen het menselijk gebeuren naar zijn voornaamste oorzaken en zijn onmiddellijke uitwerkingen; God ziet het in Zijn verwijderde oorzaken en meet het naar zijn in de verte liggende gevolgen. Zij beperken er zich toe deze of die bepaalde macht als de verantwoordelijke te onderscheiden; God ziet heel een verborgen complex van verantwoordelijkheden zich ineenvoegen, want Zijn hoge voorzienigheid sluit de vrijheid van de keuze van de mensen bij hun goede en hun slechte handelingen niet uit. Zij zouden een onmiddellijk ingrijpen van de gerechtigheid willen zien, en ergeren zich over de kortstondige macht van Gods vijanden, over het lijden en de vernederingen van de goeden, maar de hemelse Vader, die in het licht van Zijn eeuwigheid de wisselingen der tijden omvat, doorgrondt en beheerst, even goed als de serene rust der eindeloze eeuwen; God, die de zalige Drie-eenheid is, vol medelijden met de zwakheden, de onwetendheden, het ongeduld van de mensen, maar die de mensen te zeer bemint om door hun schulden afgebracht te kunnen worden van de wegen Zijner mensheid en Zijner liefde: God gaat voort en zal blijven voortgaan Zijn zon te doen opgaan over goeden en kwaden en het te laten regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen (Mt. 5, 45) [[b:Mt. 5, 45]]; Hij gaat voort hun kinderschreden te leiden met kracht en met zachtheid, als zij zich maar door Hem laten leiden en op de macht en de wijsheid Zijner liefde voor hen vertrouwen.

Maar wat betekent: vertrouwen op God?
Vertrouwen op God betekent: met al de kracht van de wil, gesteund door de genade en de liefde, zich aan Gods almacht, wijsheid en oneindige liefde overgeven, niettegenstaande alle twijfels, die door de schijnbare tegenstrijdigheden in de geest gebracht worden. Vertrouwen op God, dat is geloven, dat niets in deze wereld aan Zijn voorzienigheid ontsnapt, evenmin in het grote geheel van de wereldorde als in de bijzondere onderdelen er van; dat niets groots of kleins gebeurt, of het is voorzien, gewild of toegelaten, en altijd door die voorzienigheid gericht op haar verheven doeleinden, die in deze wereld altijd doeleinden zijn van liefde voor de mensen. Vertrouwen op God, dat is geloven, dat God hier beneden soms voor een tijd kan toelaten een overheersing van atheïsme en boosheid, droevige verduisteringen van het begrip van rechtvaardigheid, inbreuken op het recht, en kwellingen van onschuldigen, vreedzamen, weerlozen en hulplozen. Vertrouwen op God, dat is geloven, dat God somtijds op individuen en volken beproevingen laat neerkomen, waarvoor de boosheid van de mensen het werktuig is, als uiting van Zijn gerechtigheid, bestemd om de zonden te straffen, om personen en volken door boetedoeningen in dit leven te zuiveren, en langs die weg tot zich terug te brengen; maar tegelijkertijd geloven, dat die gerechtigheid hier op aarde altijd blijkt de gerechtigheid van een Vader, ingegeven en beheerst door de liefde. Al moge de hand van de goddelijke heelmeester ook ruw schijnen, wanneer zij het mes zet in het levende vlees: toch is het altijd de werkdadige liefde die daarbij leidt en aandrijft, en alleen liet waarachtig welzijn van individuen en volken moet Hem zo pijnlijk ingrijpen. Vertrouwen op God, dat is - ten slotte - geloven, dat de wrede scherpte van de beproeving evenals de triomf van het kwaad ook hier beneden slechts voor een bepaalde tijd zal duren en niet langer; dat het uur van God zal komen, het uur van de barmhartigheid, het uur van de heilige blijdschap, het uur van het nieuwe lied van bevrijding, van jubel en vreugde (Ps. 96) [[b:Ps. 96]], het uur, waarop de almachtige hand van de hemelse Vader, na voor een wijle de orkaan over het arme mensdom te hebben laten uitwoeden, hem met een onmerkbare wenk zal tegenhouden en uiteendrijven, en waarop langs wegen, die voor de gedachten en de verwachtingen der mensen minder open liggen, de rechtvaardigheid, de rust en de vrede voor de volken zullen worden hersteld.

Maar het lijden van zoveel onschuldigen!
Wij weten heel goed, dat de grootste moeilijkheid voor mensen, die geen juist begrip van het goddelijke hebben, voortkomt uit het feit, dat zij in dezelfde storm, die in zijn wervelwind de zondaars meevoert, zoveel onschuldigen zien meegesleept en zien lijden. De mensen blijven er niet onverschillig bij, als door de stormwind, die woudreuzen ontwortelt, tegelijk ook de nederige bloempjes worden afgerukt, die aan hun voet ontloken zijn, alleen om de aanvalligheid van hun schoonheid en van hun zoete geuren mild te verspreiden in de lucht die ze omringt. En toch, ook die bloemen en die geuren zijn het werk van God en van Zijn wonderbare kunst. Als God nu heeft toegelaten, dat enige van die bloemen in de werveling van de winden worden weggerukt, kan Hij dan soms aan het offer van die alleronschuldigste schepselen geen voor het menselijk oog onbekend doel hebben aangewezen in de alomvattende ordening der wetten waardoor Hij de natuur regelt en bestuurt? Hoeveel te meer zal dan Zijn almacht en Zijn liefde het lot van reine en onschuldige mensenkinderen ten goede leiden?

Het enige echte kwaad is de zonde; het andere, "kwaad" is goed gedragen middel tot glorie en geluk.
Door de verflauwing van het geloof in de harten van de mensen, door de genotzucht, die het leven bezielt en betovert, zijn de mensen er toe geneigd alle fysieke rampen van deze aarde als kwaad en als absoluut kwaad te beschouwen. Zij zijn vergeten, dat reeds bij de dageraad van het leven de smart staat als het middel om te komen tot de glimlachjes van het kind in de wieg. Zij zijn vergeten, dat het lijden in de meeste gevallen een schaduw is van het kruis van Calvarië op de weg naar de verrijzenis. Zij zijn vergeten, dat het kruis dikwijls een geschenk van God is, een geschenk dat nodig is om aan de goddelijke gerechtigheid ook ons aandeel in de uitboeting te kunnen aanbieden. Zij zijn vergeten dat het enige echte kwaad de zonde is, die God beledigt. Zij zijn vergeten wat de apostel zegt: "Het lijden van deze tijd weegt niet op tegen de toekomstige heerlijkheid, die in ons geopenbaard zal worden" (Rom. 8, 18) [b:Rom. 8, 18], en dat wij de ogen moeten vestigen op de stichter en voltooier van het geloof, op Jezus, die in plaats van de vreugde die Hem toekwam het kruis op Zich genomen heeft. (Heb. 12, 2) [[b:Heb. 12, 2]]

Zo ligt in het lijden, met en voor Christus uit liefde gedragen, een bron van troost en vreugde
Naar Christus, gekruisigd op Golgotha, de kracht en de wijsheid die het heelal tot Zich bekeert, zagen, te midden van de ontzettende kwellingen bij de verbreiding van het Evangelie de twee apostelvorsten op. Zij leefden met Christus aan het kruis gehecht, Petrus stierf den kruisdood, Paulus boog zijn hoofd onder het staal van de beul. Zij zijn als kampioenen, leermeesters en getuigen, dat in het kruis troost en heil is en dat men in de liefde van Christus niet leeft zonder lijden. Naar dat kruis, de glans van de weg, de waarheid en het leven, zagen de eerste martelaren van Rome en de eerste christenen op in de ure van lijden en vervolging. Richt ook gij, beminde kinderen, aldus uw ogen daarop in uw lijden, en gij zult de kracht vinden niet alleen om het met gelatenheid te aanvaarden, maar om het te beminnen en er op te roemen, zoals de apostelen en de heillgen, onze vaders en oudere broeders, die toch schepselen waren van hetzelfde vlees als gij en bekleed met dezelfde gevoeligheid voor lijden, het lijden bemind en er op geroemd hebben. Beschouwt uw lijden en uw angsten in het licht der smarten van de Gekruisigde, in het licht der smarten van de heilige Maagd, het meest onschuldige van alle schepselen en het meest deelachtig aan het goddelijk lijden, en dan zult gij kunnen begrijpen, dat de gelijkvormigheid met het beeld van Gods Zoon, de koning der Smarten, de verhevenste en zekerste weg is om tot de hemel en de zegepraal te komen. Ziet niet alleen naar de doornen, waarvan de pijn u steekt en lijden doet, maar ook naar de verdienste, die als een roos van een hemelse krans uit uw lijden opbloeit, dan zult gij met Gods genade de moed en de kracht vinden voor die christelijke heldhaftigheid, die tegelijk offer is en zegepraal en vrede die alle begrip te boven gaat, een heldhaftigheid die uw geloof met recht van u kan vorderen.

Maar, al heffen de sublieme hoogten van het Christendom onze gedachten nog zozeer omhoog, toch voelen wij in het binnenste van ons hart, hoe het hete verlangen van al onze kinderen zich met het onze verenigt om aan God te vragen, dat aller sterkte in een zo gewichtig uur van de geschiedenis gelijke tred houde met hun geloof.

Wij denken aan u, geliefd Rome, dat in dubbel opzicht onze vaderstad zijt, eindresultaat van een eeuwig raadsbesluit; dat er aan gewend zijt, met zulk een diep verantwoordelijkheidsbesef de grootste plichten die het leven der Kerk medebrengt te dragen. En vóór alles zegenen wij u, zeker, dat gij in dit uur door uw kalme sterkte en door de beoefening van het goede dat geloof niet zult verloochenen, dat u gemaakt heeft tot de leermeesteres der wereld en tot een voorwerp van diepe eerbied voor de volken, die het Christendom belijden.

Met u zegenen wij heel het Italiaanse volk dat door het voorrecht in zijn midden het centrum van de eenheid der Kerk te bezitten, de klaarblijkelijke bewijzen biedt van een providentiëele goddelijke zending, en dat in de monumenten van zijn moeilijk maar glorievol bestaan door de eeuwen heen zijn roemvolle katholieke tradities ongeschonden vertoont.

Aan de gehele wereld eindelijk, overal waar wij kinderen hebben, die ons alle gelijkelijk dierbaar zijn, verlenen wij onzen zegen, terwijl ons hart siddert in onze boezem bij de gedachte aan die volken, die het meest te lijden hebben onder de bloedige ramp van het ogenblik, die de aarde reeds met zoveel weeklachten heeft vervuld en met zoveel tranen heeft gedrenkt. Ook willen wij van onze gebeden en zegenwensen niet uitsluiten al degenen, die nog ver van de schoot van de Kerk verwijderd zijn, opdat zij haar moederlijke en dringende uitnodiging mogen vernemen en ook van hun kant in haar zaligheid en vrede mogen zoeken.

Allen bevelen wij dus aan God in Jezus Christus, de Verlosser van allen. En in Zijn naam en met het gezag der HH. Apostelen Petrus en Paulus, wier marteldood en zegepraal wij vieren, verlenen wij aan allen uit het diepst van ons hart de apostolische zegen.