Quali Siano

Eerbiedwaardige Broeders en dierbare Zonen,

Het is niet moeilijk te raden welke motieven Ons geïnspireerd hebben tot het houden van deze bijeenkomst. Wij wilden een ontmoeting hebben met de kardinalen, geestelijken, directeuren, en alle hogere en lagere functionarissen die hun arbeid wijden aan de heilige Congregaties, de Tribunalen, de Officies, alsmede aan de verschillende lichamen en instellingen waarvan de Paus zich bedient bij het besturen van de universele Kerk, het Romeinse Diocees en Vaticaanstad.

Wij wilden deze ontmoeting doen plaats hebben zo spoedig mogelijk na het aanvaarden van Ons apostolisch ambt, op de eerste plaats om U allen die hier aanwezig zijt op openlijke wijze hartelijk en eerbiedig te begroeten. Wijzelf genoten de eer gedurende vele jaren Onze nederige dienst te mogen verrichten in de Romeinse Curie [d:41]. In haar gelederen hadden Wij de meest achtenswaardige superieuren en leermeesters, hooggewaardeerde collega's en medewerkers en onvergetelijke vrienden. Wij hadden deel in de inspanning, verantwoordelijkheid, studie, ervaringen, in alle vreugde en alle leed van deze ingewikkelde en uitzonderlijke organisatie. Gedurende meer dan dertig jaar hebben Wij haar verrichtingen kunnen volgen vanuit een bevoorrechte observatiepost: het staatssecretariaat, het uitstekende, getrouwe en waardevolle apparaat dat de Paus terzijde staat in Zijn persoonlijke taak. Zodoende waren Wij in staat om de wijze samenstelling van de Romeinse Curie die ontleend is aan een soepele, zich aan de omstandigheden aanpassende traditie, beter te leren waarderen; Wij hebben met belangstelling de tekenen waargenomen die duiden op nieuwe behoeften en aanpassing van dit orgaan. Wij hebben eveneens geluisterd naar de kritiek die op haar wordt uitgeoefend. Vaak is de Romeinse Curie het onderwerp geweest van Onze ernstige overpeinzingen, waarbij Wij de waardevolle diensten die zij verleent aan het Pausdom en aan de Kerk hebben leren kennen en waarderen.

Daarom menen Wij dat het passend is bij de aanvang van Ons apostolisch ambt een bewijs van Onze vaderlijke welwillendheid te schenken aan allen die de Romeinse Curie vormen en aan hen die aan het hoofd staan van haar bureaux. Wij willen U zeggen hoezeer het Ons verheugt en van hoe groot belang het voor Ons is te weten dat Wij eensgezind zijn met elkander, niet alleen wat betreft de specifieke werkzaamheden die op U allen rusten en niet alleen aangaande de juridische betrekking die ons samenbindt, maar vooral wat betreft de geest waarmede Wij onze gemeenschappelijke dienst moeten vervullen tot welzijn en tot voorbeeld van de gehele Kerk en van haar zending op aarde, tot glorie ook van Hem, die alles voor ons betekent, Onze Heer Jezus Christus.

Daarom mijne Heren Kardinalen, en Gij, mijn Eerbiedwaardige Broeders en dierbare Zonen, wilt allen aanvaarden de betuiging van Onze oprechte hoogachting, Onze dankbaarheid, Onze aanmoediging. Moogt Gij allen, met de toewijding en de trouw die de Romeinse Curie altijd gerekend heeft tot haar grootste eer, ook aan Ons, de laatste van de Dienaren der Dienaren Gods, aan Onze allernederigste persoon, in Onze allermoeilijkste taak, de troost en de steun schenken van Uw onwankelbare solidariteit; Uw kinderlijke gehoorzaamheid, Uw waardevolle medewerking, en ook, gelijk Wij reeds eerder zeiden, Uw oprechte eensgezindheid die niet alleen de handen en de geesten verenigt, maar ook de gevoelens, de gebeden, de liefde van Uw harten tot Ons Hart, dat, met Gods hulp, voor U allen wil zijn het hart van een vriend, van een herder, van een vader.

Een tweede motief voor deze bijeenkomst werd Ons ingegeven door het uitzonderlijk schone en belangrijke ogenblik dat de gehele Kerk en de Heilige Stoel als eerste, en daarom ook de Romeinse Curie, door goddelijke beschikking geroepen is om te beleven; een moment van grote historische en geestelijke betekenis: het Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie [d:4] dat, zoals U bekend is, over enkele dagen zijn plechtige zittingen zal hervatten.

Het leek Ons gewenst dat de Romeinse Curie zich, tesamen met Ons, nog eens ernstig bezint op dit grootse gebeuren. Niet omdat zij er niet op voorbereid zou zijn, want zij verwacht het en heeft er zich met grote toewijding mee bezig gehouden; evenmin omdat zij zou hebben verzuimd gedurende de eerste zittingsperiode zich bewust te worden van het grote belang van het Concilie. Meer dan alle andere sectoren van de Kerk en van de openbare mening is juist zij zich bewust van de uitzonderlijke omvangrijkheid en ingewikkeldheid· van de problemen. Zij heeft daarbij ook enkele keren blijk gegeven van haar verwondering en haar vrees voor het onverwacht er onvoorbereid bijeenroepen van een Concilie en voor de ernstige problemen die dit zou kunnen oproepen. Neen, het is Onze bedoeling om nog eens tesamen ons bewustzijn te doordringen van de vaste, eensgezinde en vertrouwvolle overtuiging dat hier, onder leiding van de Heilige Geest, een grootse en geheimnisvolle gebeurtenis plaats vindt rondom het graf van de Prins der Apostelen en dat daardoor over dit middelpunt van de Katholieke Kerk de machtige stroom van geheimnisvolle krachten van het Rijk Gods wordt uitgestort waardoor zij boven alles verheven wordt, waardoor haar fundamentele positie in de geschiedenis van het verloste mensdom duidelijk wordt aangetoond en waarbij zij zelf aan een ernstig en openlijk onderzoek wordt onderworpen opdat zij zij wat zij moet zijn: een licht van wijsheid en heiligheid voor de gehele wereld.

Dit uur is groot en heilig. Wij, en Gij leden van de Romeinse Curie, moeten als eersten dit uur beleven met een diep besef en een edelmoedig hart. Als eerste blijk van eensgezindheid van onze geest ten opzichte van deze grootse gebeurtenis moeten daar zijn: eenheid van wil, ook voor wat betreft de waardige viering van het Concilie, en een gelijkgezinde opvatting. Voor dit Tweede Vaticaans Concilie [d:4] was een Paus nodig op wie de spontane stem van het volk de evangelische woorden toepaste die betrekking hadden op de Voorloper van Christus: "Daar was een man door God gezonden, zijn naam was Johannes". Wij vermoeden dat de geschiedenis deze woorden zal herhalen wanneer zij de heilzame gevolgen te boek stelt van de onverwachte en schitterende beslissing van hem die de Katholieke Kerk in Concilie bijeen riep en die voor de afgescheiden Broeders de deur en het hart opende voor een· eerlijke verzoening. Maar wat dan ook de oorsprong geweest moge zijn van de afkondiging van het Concilie, het is de Paus die het Concilie afkondigt, de Plaatsvervanger van Christus, de Opvolger van de Heilige Petrus, die de Romeinse Curie, en zij op de allereerste plaats, moet erkennen, als haar Bisschop, haar Leraar, haar Hoofd.

Wij zijn er zeker van dat er van de Romeinse Curie nooit enige aarzeling uit zal gaan met betrekking tot de verheven wil van de Paus, dat zij nooit verdacht zal kunnen worden van enige ongelijkvormigheid van oordeel of gevoelens met betrekking tot het oordeel en de gevoelens van de Paus. Indien ooit, dan is dit wel het moment waarop de Romeinse Curie openlijk en vastberaden getuigenis af moet leggen van haar eensgezindheid van geest, die voor haar tegelijk een wet is en een eer, met hetgeen de Paus wenst en beveelt.

En omdat Wij weten dat dit .het voornemen is van U allen die deel uitmaakt van de Romeinse Curie, hebben Wij, op Onze beurt, met deze bijeenkomst willen prijzen en aanmoedigen deze kinderlijke, verblijdende en harmonieuze eenstemmigheid van Uw gedachten en voornemens met die van de Paus, die heden de erfenis van Johannes XXIII z.g. heeft aanvaard en . deze tot programma van de · gehele Kerk heeft gemaakt.

En overigens moet deze overeenstemming tussen de Paus en Zijn Curie een onveranderlijke. en blijvende regel zijn. Niet slechts in de grote uren der geschiedenis moet deze eensgezindheid naar voren treden, zij moet er altijd zijn, iedere dag, ten opzichte van elke handeling die in het kader van het Apostolisch Ambt verricht wordt: immers, een directe verbondenheid en een absolute gehoorzaamheid zijn eerste vereisten voor het orgaan waarvan de Paus zich bedient bij het vervullen van Zijn universele zending. En het is deze essentiële betrekking die er bestaat tussen de Romeinse Curie enerzijds en de Paus, in de uitoefening van Zijn Apostolisch Ambt, anderzijds, die tevens de glorie uitmaakt van deze zelfde Curie, want uit deze verhouding volgt haar noodzakelijkheid, haar verdienstelijkheid, haar waardigheid en haar gezag. Inderdaad is de Romeinse Curie het instrument dat de Paus nodig heeft en waarvan Hij zich bedient om Zijn goddelijke opdracht te vervullen.

Vanuit Rome kwam de opwekking tot 'aanpassing', dat wil zeggen: tot vervolmaking.

De Romeinse Curie is een waardig en zeer waardevol instrument en het zal niemand verbazen dat door velen, en door Ons op de eerste plaats zoveel van haar gevraagd, zoveel van haar gevergd wordt! Haar werkzaamheid vereist de hoogste bekwaamheid en de grootste deugd, juist omdat haar taak zo uitzonderlijk belangrijk is. Wat is het immers niet een uiterst delicate taak om de bewaarder en de weerklank te zijn van de goddelijke waarheid en tegelijkertijd de taal der mensen te spreken; wat is het niet een veelomvattende taak, die de uiteinden der aarde tot haar grenzen heeft; wat is het niet een edele taak om te luisteren naar de stem van de Paus en deze te vertolken en tegelijkertijd er zorg voor te dragen dat Hij beschikt over nuttige en objectieve inlichtingen, over weloverwogen en toegewijde adviezen. Om aan haar taak goed te kunnen beantwoorden moet de Romeinse Curie gevormd worden door geleerde, deskundige en toegewijde leden. Gij weet dit, gij wenst dit zelf ook, gij verlangt zelfs eerder en meer nog dan degenen die U bekritiseren door specifieke deugden en kwaliteiten opgewassen te zijn tegen de nieuwe en steeds groeiende eisen van de taak die aan U is toevertrouwd.

Wij spraken over ,kritiek!' Ja, want het is bekend dat de Romeinse . Curie, behalve veel lof en erkenning vanwege haar onbetwistbare verdiensten, ook veel kritiek ondervindt. Zoals Wij reeds opmerkten vloeit dit verschijnsel voort uit de natuur en de doelstelling van de Curie zelve, want. waar het gaat om de zaak van Christus en het heil van de zielen kan. nooit genoeg gegeven worden. En .. dat een dergelijk verschijnsel zich bij tijd en wijle voordoet in de loop van de geschiedenis der Kerk is derhalve verklaarbaar en door de Voorzienigheid gewild; het is een stimulans tot waakzaamheid, een, opwekking tot het nauwkeurig in acht nemen van alle regels en bepalingen, een aanleiding tot hervorming, een aansporing tot vervolmaking. Wij moeten de kritiek die, wij ondervinden, aanvaarden met nederigheid, met aandacht en ook met dankbaarheid. Rome behoeft zich niet te verdedigen door zich doof te houden voor eerlijk gemeende opmerkingen, des te minder wanneer deze suggesties komen van vrienden en broeders. Op beschuldigingen, die ongegrond zijn, zal het zeker van antwoord dienen en zijn eer verdedigen, maar zonder boosheid, zonder rancune, zonder te redetwisten. Inmiddels kan dé opmerking gemaakt worden dat het voorstel tot vernieuwing in de juridische structuur en verdieping van het geestelijk bewustzijn niet alleen geen weerstand ondervindt van de zijde van .het centrale bestuur van de Kerk, de Romeinse Curie, maar dat de Curie zelve juist in de voorste gelederen staat bij de eeuwige hervorming waaraan de Kerk, inzoverre zij een menselijke en aardse instelling is, altijd weer behoefte heeft. Het is van Rome dat deze keer de opwekking tot .aanpassing' (volgens de uitdrukking die Onze vereerde Voorganger gebruikte) uitgaat, nl. de aansporing tot vervolmaking van alles wat het inwendige en uitwendige van de Kerk betreft; vanuit Rome kwam de aankondiging van de hervorming van de Codex van het Canonieke Recht [2620]; vanuit Rome werd de Kerk gedurende de laatste honderd jaren geleid door een geordend, onverschrokken, consequent bestuur waardoor niet alleen haar uitwendige ontwikkeling sterk werd gestimuleerd, gelijk iedereen zal moeten erkennen, maar dat ook haar innerlijke vitaliteit en de beleving van de grote rijkdommen en mysteries waarmede Christus haar begiftigd heeft, tot rijke bloei heeft gebracht. Gelukkig zou de Heilige Bernardus zijn brandende bladzijden over de wereld der Romeinse geestelijkheid vandaag niet meer schrijven, evenmin als de hervormers van de 16e eeuw de hunne. Het pauselijk Rome van onze dagen is een geheel ander Rome, het is, de Heer zij dank, veel waardiger, wijzer en heiliger; het is zich veel meer bewust van: zijn evangelische roeping, het wijdt zich met heel wat meer zorg aan zijn christelijke zending; het is daarom ook meer ontvankelijk voor hervorming, het streeft immers zelf naar voortdurende hernieuwing.

Met hetgeen Wij hier zeggen over de Romeinse Curie, mijn Eerbiedwaardige Broeders en dierbare zonen, hebben Wij een drievoudige bedoeling: Wij willen U prijzen, Wij willen U geruststellen, Wij willen U vermanen.

Een woord van lof komt U toe voor de trouwe, deskundige en toegewijde diensten die gij betoont aan de Heilige Stoel en aan de Paus, en dus ook aan de gehele Katholieke Kerk. Als uitvoerend orgaan van de wil van hem die de verantwoordelijkheid en de macht draagt om de Kerk van Christus te weiden, verdient de Romeinse Curie de achting, het vertrouwen en de erkentelijkheid van Ons zowel als van de gehele Kerk.

De geruststelling die Wij vervolgens willen geven aan Onze Curie heeft betrekking op de mogelijke hervormingen haar betreffende die moeten worden ingevoerd. Dat er in de Romeinse Curie enkele veranderingen zullen moeten worden aangebracht is niet alleen te verwachten, het is ook te wensen. Zoals iedereen weet gaat de eerste reorganisatie van dit oude en ingewikkelde orgaan terug tot de fameuze constitutie. " Immensa Aeterni Dei [3267]' uit het jaar 1588 van Paus Sixtus V; Paus Pius X bracht in 1908 nieuwe hervormingen aan met de constitutie: " Sapienti Consilio [2412]' en in 1917 werd de aldus gereorganiseerde Curie in de Codex van het Canonieke Recht [2620] bekrachtigd. Sinds dien zijn er vele jaren voorbij gegaan; het is verklaarbaar dat deze instelling thans gebukt gaat onder het gewicht van haar eerbiedwaardige leeftijd, dat zij ervaart niet meer volledig opgewassen te zijn tegen de behoeften en gewoonten van deze nieuwe wereld, dat zij de noodzaak voelt van vereenvoudiging en decentralisatie en tegelijkertijd van uitbreiding en van het inslaan van nieuwe banen.

Het zal derhalve noodzakelijk zijn verschillende hervormingen aan te brengen. Natuurlijk zullen deze maatregelen zorgvuldig overwogen worden; zij zullen worden vastgesteld enerzijds in overeenstemming met de eerbiedwaardige en wijze traditie, anderzijds overeenkomstig de behoeften van deze tijd. En zonder twijfel zullen het heilzame en effectieve hervormingen zijn, want zij beogen niets anders dan te laten vallen hetgeen reeds gevallen of overbodig geworden is in de vormen en normen die de Romeinse Curie beheersen en om dátgene in werking te stellen wat onmisbaar en bevorderlijk is voor het naar behoren en doeltreffend vervullen van haar taak. Zij zullen door de Curie zelf worden geformuleerd en afgekondigd! Daarom moet de Romeinse Curie zich niet verontrusten indien haar samenstelling voortaan zal geschieden vanuit een meer bovennationale zienswijze noch ook wanneer van haar leden een grotere oecumenische gezindheid wordt gevraagd.

Zeide immers de Heilige Bernardus niet reeds: "Waarom zou men niet uit de gehele wereld kiezen degenen die eenmaal voor de gehele wereld zullen moeten beslissen?' IV 4 [[1064]] De Romeinse Curie moet niet angstig streven naar het behoud van tijdelijke rechten uit het verleden, of naar het handhaven van uiterlijke vormen die niet meer aanspreken en hun religieuze inhoud niet meer voldoende uitdrukken. Zij moet niet gierig alle macht aan zichzelf houden wanneer heden ten dage het episcopaat, zonder aan de universele kerkelijke rangorde te kort te doen, beter zelf ter plaatse bepaalde macht kan uitoefenen. Evenmin mogen de organen van de Heilige Stoel zich laten leiden door economische overwegingen voor wat betreft voorbehoud van macht en recht en centralisatie, wanneer dit geen absoluut vereiste is voor de kerkelijke ordening of wanneer het heil der zielen dit vraagt.

Het is een heilige regel dat de congregaties van de Romeinse Curie informaties inwinnen bij de Bisschoppen en dat zij van deze informaties gebruik maken bij het behandelen van de zaken. Onder de adviseurs van de Heilige Congregaties telt men vele bisschoppen, afkomstig uit verschillende landen. En Wij zeggen bovendien: indien tijdens het Oecumenisch Concilie blijkt dat het wenselijk is vertegenwoordigers van het Episcopaat, en wel speciaal bisschoppen die een diocees besturen, in een bepaalde vorm en voor bepaalde kwesties, in overeenstemming met de leer van de Kerk en de canonieke wet, toe te voegen aan het opperste Hoofd van de Kerk voor de bestudering van en de verantwoordelijkheid voor het kerkelijk bestuur, dan mag de Romeinse Curie daar zeker geen bezwaren tegen aanvoeren, veeleer moet zij dit zien als een eer en een plicht van de verheven dienst die zij te verrichten heeft, een dienst die, met uitzondering van de taak der Kerkelijke Rechtbank [d:207], voor de Romeinse Curie zowel als voor de Diocesen, een specifiek administratieve, adviserende en uitvoerende dienst is, gelijk wij allen weten.

Nogmaals, de Romeinse Curie zij er zich van bewust dat zij een voorbeeld moet zijn voor de gehele kerk en voor de profane wereld. Dit is de vermaning die Wij met vaderlijke liefde tot U hebben willen richten als besluit van Onze toespraak waarin Wij de woorden van de Heilige Apostel Paulus, die hij eenmaal richtte tot de Kerk van Rome, hebben willen vertolken: ,In de gehele wereld wordt Uw geloof geroemd' (Rom. 1, 8) [b:Rom. 1, 8]. Van alle zijden richt men de blik op het Katholieke Rome, op het Pausdom van Rome, op de Romeinse Curie. Het is daarom een plicht van de hoogste orde om authentieke christenen te zijn. Wij zouden U niet op deze plicht wijzen wanneer Wij Onszelf niet dagelijks dezelfde plicht voor ogen hielden. De letter en de geest van Rome vinden navolging over de gehele wereld. De wijze waarop wij denken, studeren, spreken, voelen, handelen, lijden, bidden, dienen en beminnen, elk ogenblik, ieder aspect van ons leven, dit alles schept om ons heen een sfeer waarvan een heilzame werking uitstraalt wanneer wij beantwoorden aan hetgeen Christus van ons vraagt, het zal echter een verderfelijke invloed zijn wanneer wij in gebreke blijven.

Dat is ook de reden waarom Wij U vragen, Broeders en Zonen van Onze Romeinse Curie, Ons, of liever de Kerk, Christus Onze Heer, behalve Uw hoogst gewaardeerde diensten ook het kostbare geschenk van Uw voorbeeld te geven; een voorbeeld van absolute onbaatzuchtigheid en zelfverloochening, van vrome en oprechte liefde, van een liefdevolle, tegemoetkomende houding tegenover allen die hun toevlucht tot U nemen, van bereidwillig dienstbetoon. De Romeinse Curie is geen naamloos lichaam, ongevoelig voor de grote geestelijke problemen, dat automatisch wetten decreteert; het is een levend orgaan, trouw en volgzaam aan het Hoofd van de Kerk, een orgaan dat de grote verantwoordelijkheid van zijn functie beseft, dat ook vervuld is van eerbied en bezorgdheid voor de prelaten die "Spiritus Sanctus posuit episcopos regere Ecclesiam Dei' (Hand. 20, 28) [b:Hand. 20, 28].

De Romeinse Curie zij derhalve geen bureaucratisch, aanmatigend en gevoelloos apparaat dat alleen maar juridisch en ritualistisch denkt, zoals zij soms ten onrechte gezien wordt; evenmin een strijdperk voor geheime ambities en verborgen vijandschappen, waarvan weer anderen haar beschuldigen; neen, zij moet zijn een ware. broederschap waar eensgezindheid heerst in geloof, liefde, gebed en werken; een gemeenschap van broeders en zonen van de Paus die alles doen, ieder met de vereiste eerbied voor de bevoegdheden van de ander en in een geest van oprechte samenwerking, om hem te dienen in zijn dienst aan de kinderen van de universele Kerk en van de gehele aarde. Wij weten dat Wij met deze wens uitdrukking geven aan Uw eigen eerlijk en diep verlangen en dat wij zo, door éénzelfde verlangen vervuld, tezamen God bidden dat Hij, door de voorspraak van de Allerheiligste Maagd Maria en van de H.H. Apostelen Petrus en Paulus, de oude en altijd nieuwe Romeinse Curie moge doen schitteren als een stralend licht op de kandelaar "ut luceat omnibus qui in domo sunt' (Mt. 5, 15) [b:Mt. 5, 15]; In domo, dat wil zeggen; in de Kerk Gods!

En tenslotte hopen Wij dat Gij het Ons niet kwalijk zult nemen wanneer Wij U allen, geestelijken en leken van de Romeinse Curie bidden naast de arbeid die Uw ambt U oplegt ook nog vrijwillig op andere manieren en vooral door een persoonlijk apostolaat, de Paus te helpen bij de verkondiging van de Blijde Boodschap niet alleen in de gehele wereld, maar in dit geval speciaal in de stad Rome, waarvan Gij de eersten zijt onder de gelovigen en waarvan Hij de Bisschop is!

Hebt vertrouwen in Onze goede gezindheid tegenover U en terwijl Wij U de verzekering geven dat Wij U in Onze gebeden gedenken en dat Wij U dragen in Ons hart, verlenen Wij U Onze Apostolische Zegen.