Sint Paulus, migrant en Apostel van de volkeren

Dierbare broeders en zusters,

Het thema van de Werelddag van de Migrant en de Vluchteling [d:47] is dit jaar: Sint-Paulus, migrant en apostel der volkeren. Het is geïnspireerd op het gelukkige samenvallen met het jubeljaar [d:165], dat ik ter ere aan de apostel heb uitgeroepen naar aanleiding van de 2000ste verjaardag van zijn geboorte. De verkondiging en het bemiddelingswerk tussen de verschillende culturen en het Evangelie – het levenswerk van Paulus, "migrant door roeping" – betekenen inderdaad evenzeer een belangrijk referentiepunt voor al wie zich betrokken weet in de hedendaagse migratiebeweging.

Geboren in een Joods gezin, dat naar Tarsus in Cilicië was geëmigreerd, werd Saulus opgevoed in de Joodse en hellenistische taal en cultuur en tegen de toenmalige Romeinse culturele achtergrond. Na zijn ingrijpende ontmoeting met Christus (Gal. 1, 13-16) [[b:Gal. 1, 13-16]] op weg naar Damascus, zonder zijn eigen "tradities" te verloochenen en met een groeiend respect en dankbaarheid voor het Jodendom en de Wet (Rom. 9, 1-5; Rom. 10, 1; 2 Kor. 11, 22; Gal. 1, 13-14; Fil. 3, 3-6) [[b:Rom. 9, 1-5; Rom. 10, 1; 2 Kor. 11, 22; Gal. 1, 13-14; Fil. 3, 3-6]], wijdde hij zich sindsdien zonder aarzelen en talmen aan zijn nieuwe zending vol moed en enthousiasme, trouw aan het gebod van de Heer: Ga, want Ik stuur je ver weg, naar de heidenen (Hand. 22, 21) [b:Hand. 22, 21]. Zijn leven veranderde toen radicaal (Fil. 3, 7-11) [[b:Fil. 3, 7-11]]: Jezus werd voor hem zijn reden van bestaan en het inspirerende motief van zijn apostolische engagement in dienst van het Evangelie. Van vervolger van de christenen was hij apostel van Christus geworden.

Geleid door de heilige Geest zette hij zich zonder voorbehoud in opdat het Evangelie, dat "een goddelijke kracht is tot redding van ieder die erin gelooft, allereerst de Joden, maar ook de Grieken" (Rom. 1, 16) [b:Rom. 1, 16], aan allen zou worden verkondigd zonder onderscheid van nationaliteit en cultuur. Tijdens zijn apostolische reizen en ondanks alle tegenstand, verkondigde hij het Evangelie, eerst in de synagogen, met voor alles aandacht voor zijn landgenoten in ballingschap (Hand. 18, 4-6) [[b:Hand. 18, 4-6]]. Als die hem afwezen, richtte hij zich tot de heidenen als een "waarachtige missionaris van de migranten". Paulus, zelf een migrant en reizend ambassadeur van Jezus Christus, nodigde iedereen uit om, in en door Gods Zoon, een "nieuwe schepping" (2 Kor. 5, 17) [b:2 Kor. 5, 17] te worden.

De verkondiging van het kerygma bracht hem ertoe de zeeën van het Nabije Oosten over te steken en de wegen in Europa te doorkruisen om uiteindelijk Rome te bereiken. Hij vertrok vanuit Antiochië, waar hij het Evangelie verkondigde aan de volkeren die niet tot het Jodendom behoorden en waar de volgelingen van Jezus voor het eerst "christenen" (Hand. 11, 20.26) [[b:Hand. 11, 20.26]] werden genoemd. Hij wijdde zijn leven en zijn verkondiging volledig aan het aan iedereen leren kennen en houden van Jezus, omdat in en door Hem alle volkeren geroepen zijn om samen één volk te worden.

Dat is wat ook vandaag, in deze tijden van mondialisering, de zending van de Kerk en van alle gedoopten blijft; een zending die zich, door een toegewijde pastorale zorg, ook richt naar het veelkleurige universum van de migranten – studenten zonder vaste verblijfplaats, immigranten, vluchtelingen, mensen die ten gevolge van oorlog en onderdrukking geen vaste woonst meer hebben ... - en inbegrepen alle slachtoffers van de moderne slavernij, zoals bv de mensenhandel. Ook vandaag moet de heilsboodschap met dezelfde instelling als de Apostel der volkeren worden aangeboden, rekening houdend met de verschillende sociale en culturele verschillen en de individuele problemen die het gevolg zijn van de levensomstandigheden van de migranten en de zwervers. Ik koester de wens dat alle christelijke gemeenschappen zich kunnen voeden aan hetzelfde apostolische vuur van Sint-Paulus. Om aan allen de heilzame liefde van de Vader (Rom. 8, 15-16; Gal. 4, 6) [b:Rom. 8, 15-16; Gal. 4, 6] te verkondigen en "zoveel mogelijk mensen voor Christus te kunnen winnen" (1 Kor. 9, 19) [b:1 Kor. 9, 19], is hij naar eigen zeggen "zwak geworden met de zwakken (...)" en hij voegde eraan toe: "Ik ben alles wat je maar wil om in elk geval een paar mensen te redden" (1 Kor. 9, 22) [b:1 Kor. 9, 22]. Dat zijn voorbeeld voor ons een aanmoediging mag zijn om solidair te zijn met onze broeders en zussen en om overal in de wereld en met alle mogelijke middelen het vreedzame samenleven tussen verschillende bevolkingsgroepen, culturen en godsdiensten bevorderen.

Maar wat was dan het grote geheim van de Apostel der volkeren? De zendingsijver en de onstuimigheid van de strijder die hem zo kenmerkten, waren het gevolg van het feit dat hijzelf - "gegrepen als ik ben door Christus Jezus" (Fil. 3, 12) [b:Fil. 3, 12] – zo intiem verbonden met Hem bleef dat hij zich deel uitmaken voelde van zijn eigen leven doorheen "de gemeenschap met zijn lijden" (Fil. 3, 10) [b:Fil. 3, 10] (Rom. 8, 17; 2 Kor. 4, 8-12; Kol. 1, 24) [[b:Rom. 8, 17; 2 Kor. 4, 8-12; Kol. 1, 24]]. Dat is de bron van de apostolische geestdrift van Sint-Paulus, waarover hijzelf getuigt: "Maar, toen God, die mij had uitgekozen nog in mijn moederschoot, en die mij heeft geroepen door zijn genade, besloot zijn Zoon aan mij te openbaren om Hem onder de heidenvolken te verkondigen" (Gal. 1, 15-16) [b:Gal. 1, 15-16] (Rom. 15, 15-16) [[b:Rom. 15, 15-16]]. Hij voelde zich gekruisigd met Christus, op het punt aanbeland te kunnen bevestigen: "Ikzelf leef niet meer, Christus leeft in mij" (Gal. 2, 20) [b:Gal. 2, 20]. Geen enkele moeilijkheid kon hem nog ervan weerhouden zijn onverschrokken evangelisatieopdracht voor te zetten in kosmopolitische steden als Rome en Korinte. Die waren in die tijd bevolkt met een mozaïek van bevolkingsgroepen en culturen.

Wie de Handelingen van de Apostelen en de Brieven van Paulus aan verschillende geadresseerden leest, krijgt een kerkmodel voor ogen dat niet-exclusief is en dus openstaat voor alle mensen. Het is een kerkmodel dat mee gevormd wordt door gelovigen zonder onderscheid van ras en cultuur: elke gedoopte is inderdaad een levende lidmaat van het ene en ware Lichaam van Christus. Vanuit dat gezichtspunt bekeken krijgt de broederlijke solidariteit, die zich vertaalt in dagelijkse gebaren van samen delen, medepartnerschap en vreugdevolle aandacht voor de anderen, een bijzondere gedaante. Het is overigens onmogelijk die dimensie van broederlijk onthaal waar te maken zonder bereid te zijn te luisteren naar en te gehoorzamen aan het verkondigde en in de praktijk toegepaste Woord (1 Tess. 1, 6) [[b:1 Tess. 1, 6]], leert ons nog altijd diezelfde Sint-Paulus. Een Woord dat iedereen uitnodigt om Christus na te volgen (Ef. 5, 1-2) [[b:Ef. 5, 1-2]] naar het voorbeeld van de Apostel (1 Kor. 11, 1) [[b:1 Kor. 11, 1]]. Hoe sterker bovendien de gemeenschap verbonden is met Christus, des te meer wordt ze uitgenodigd zich ten dienste te stellen van de naaste, voorbij alle vooroordelen, misprijzen en schandaal, en zich open te stellen voor wederzijdse ontvankelijkheid (Rom. 14, 1-3; Rom. 15, 17) [[b:Rom. 14, 1-3; Rom. 15, 17]]. In overeenstemming met Christus voelen de gelovigen zich in en door Hem "broeders", zonen van eenzelfde Vader (Rom. 8, 14-16; Gal. 3, 26; Gal. 4, 6) [b:Rom. 8, 14-16; Gal. 3, 26; Gal. 4, 6]. Die schat van broederlijkheid maakt dat zij zich "toeleggen op de gastvrijheid" (Rom. 12, 13) [b:Rom. 12, 13], de eerste dochter van de agape (1 Tim. 3, 2; 1 Tim. 5, 10; Tit. 1, 8; Filemon 17) [[b:1 Tim. 3, 2; 1 Tim. 5, 10; Tit. 1, 8; Filemon 17]].

Op die manier realiseren we de belofte van de Heer: Dan zal Ik u genadig aannemen. Ik zal voor u een vader zijn en u zult voor mij zonen en dochters zijn (2 Kor. 6, 17-18) [[b:2 Kor. 6, 17-18]]. Als wij ons daarvan bewust zijn, hoe zouden we dan niet de zorg op ons kunnen nemen van hen die zich in moeilijke en lastige omstandigheden bevinden, in het bijzonder de vluchtelingen en zij die ten gevolge van oorlog en onderdrukking geen vaste woonst meer hebben? Hoe zouden we anders de lasten niet kunnen verlichten van wie in werkelijkheid zwakker en weerlozer is, getekend door onzekerheid en onveiligheid, gemarginaliseerd en vaak uit de samenleving gestoten? Wij moeten ze een grotere aandacht geven omdat, om een overbekende paulinische tekst te parafraseren, God wat voor de wereld dwaas is, heeft uitgekozen om de wijzen te beschamen; omdat God wat voor de wereld zwak is, heeft uitgekozen om het sterke te beschamen; omdat "God wat voor de wereld van geringe afkomst en onbeduidend is, heeft uitgekozen; wat niets betekent koos Hij uit, om teniet te doen wat wel iets betekent, opdat tegenover God geen mens zich zou beroemen op zichzelf" (1 Kor. 1, 27-29) [b:1 Kor. 1, 27-29].

Dierbare broeders en zusters, moge de Werelddag voor de Migrant en de Vluchteling [d:47], die georganiseerd wordt op zondag 18 januari 2009 voor ons allen een aansporing zijn om de broederlijke liefde ten volle te beleven zonder onderscheid van geslacht en zonder enige discriminatie, in de overtuiging dat al wie een beroep op ons doet en die we kunnen helpen, onze naaste is vgl: Deus Caritas Est [[[715|15]]]. Dat de leer en het levende voorbeeld van Sint-Paulus, de bescheiden ‘grote apostel’ en migrant, missionaris van volkeren, ons aanmoedigen te begrijpen dat de praktijk van de naastenliefde het hoogtepunt en de synthese van elk christelijk leven vormt. Het gebod van de liefde – we weten het maar al te goed – groeit naarmate de leerlingen van Christus eensgezind deelnemen aan de eucharistie, het sacrament bij uitstek van de broederlijkheid en de liefde. En zoals Jezus destijds het nieuwe gebod van de broederlijke liefde verbond met de gave van de eucharistie, zo kunnen zijn "vrienden", in de voetsporen van Christus die zichzelf tot "dienaar" van de mensheid maakte en gesteund door zijn Genade, niet anders dan zich toeleggen op de omgekeerde dienstbaarheid. Ze kunnen niet anders dan elkaar steunen zoals Sint-Paulus het hen op het hart drukte: "Help elkaars lasten te dragen; op die manier zult u de wet van Christus vervullen" (Gal. 6, 2) [b:Gal. 6, 2]. Alleen op die manier zal de liefde tussen de gelovigen en tegenover de wereld groeien (1 Tess. 3, 12) [[b:1 Tess. 3, 12]].

Dierbare broeders en zusters, laten we niet ophouden dit ‘Goede Nieuws’ te verkondigen en ervan te getuigen met enthousiasme, zonder angst en zonder spaarzaam met onze energie om te gaan! De hele evangelische boodschap ligt vervat in de liefde en waarachtige leerlingen van Christus herkennen elkaar aan hun wederzijdse liefde en hun gulle onthaal van iedereen. Mogen wij van de apostel Paulus, maar nog meer van Maria, Moeder van de ontvankelijkheid en de liefde, die gave verkrijgen. Terwijl ik de goddelijke bescherming inroep over allen die zich daadwerkelijk inzetten in de hulp aan migranten en, en meer in het algemeen, in de brede wereld van de emigratie, verzeker ik iedereen van een blijvende intentie in het gebed en verzeker ik allen liefdevol van mijn apostolische zegen.

Geschreven in Castelgandolfo op 24 augustus 2008.

Paus Benedictus XVI