Quoniam Paschalia Sollemnia

Nu het hoogfeest van Pasen ons de gunstige gelegenheid biedt, om u met de hoogste vreugde van ons vaderhart te begroeten – u, zeggen wij, uitgelezen senaat der Kerk; u allen, eerbiedwaardige broeders in het bisschopsambt, die hier aanwezig zijt; prelaten of priesters uit de geestelijkheid van Rome; en eindelijk u allen, beminde zonen uit de religieuze staat en uit het christenvolk voor wier godvruchtige menigte deze weidse St. Pieterskerk op het ogenblik te klein lijkt: nu kunnen wij, dunkt ons, geen beter begin voor onze rede vinden dan de herhaling van die heerlijke woorden, die de goddelijke Meester na Zijn opstanding uit het dodenrijk tot Zijn leerlingen richtte: ”Pax Vobis: Vrede zij u.” (Joh. 20, 19) [b:Joh. 20, 19] Ziedaar onze vredewens, onze vredegroet.

Ja, Hij, die gedurende de tijd der verwachting van Zijn komst werd aangekondigd als ”Vredevorst” (Jes. 9, 6) [b:Jes. 9, 6]; die bij Zijn geboorte werd begroet met de heerlijke zangen der engelen: ”Eer aan God in de hoge en vrede op aarde aan de mensen van goede wil” (Lc. 2, 14) [b:Lc. 2, 14]: de Verlosser van het menselijk geslacht is de boodschapper en de bemiddelaar van de vrede geweest, volgens het woord van de apostel der heidenen: ”Hij heeft de vrede verkondigd.” (Ef. 2, 17) [b:Ef. 2, 17] Maar toch, die vrede was niet zonder worsteling en strijd. Immers, Christus de Heer heeft dien vrede, toen ”dood en leven in een wondere tweestrijd worstelden met elkander” Sequentie van Pasen Sequentie van Pasen, als de prijs van Zijn vergoten Bloed en van Zijn overwinning verworven ”vrede brengend door het Bloed van Zijn kruis voor alles wat op aarde is en in de hemel.” (Kol. 1, 20) [b:Kol. 1, 20]

Met het volste recht dan ook gebruikt de apostel Paulus niet alleen menigmaal de troostvolle benaming: ”de God des vredes, de Heer des vredes” (Rom. 15, 33; Rom. 16, 20; 1 Kor. 14, 33; Fil. 4, 9; 1 Tess. 5, 23; 2 Tess. 3, 16; Hebr. 13, 20) [b:Rom. 15, 33; Rom. 16, 20; 1 Kor. 14, 33; Fil. 4, 9; 1 Tess. 5, 23; 2 Tess. 3, 16; Hebr. 13, 20], maar, als ware hij een echo van de stem der heilige profeten (Mich. 5, 5) [b:Mich. 5, 5], noemt hij Jezus Christus onze vrede: ”Ipse est pax nostra.” (Ef. 2, 14) [b:Ef. 2, 14]

De herinnering hieraan, de overweging hiervan lijkt ons op het ogenblik wèl passend, om de harten op te beuren en te verkwikken, nu door allen zo luide wordt geroepen om vrede, nu zo vurig er naar verlangd, zo innig er om gebeden wordt. ”Zo kostbaar is immers de schat van de vrede (zegt Sint Augustinus), dat men van niets liever hoort spreken, niets vuriger verlangt en ten slotte niets beters kan vinden.” XIX, 11 [[857]]

Maar helaas, zo ooit, dan zijn op het ogenblik zeker ten volle toepasselijk de woorden van Jeremias, die de mensen sprekend opvoert met de woorden: ”Vrede, vrede, en er was geen vrede.” (Jer. 6, 14) [b:Jer. 6, 14] (Jer. 8, 11; Ez. 13, 10) [[b:Jer. 8, 11; Ez. 13, 10]] Inderdaad, als wij onze ogen naar alle kanten laten gaan, dan vertoont zich een droevig schouwspel! Dan kan men nl. in vele streken de bevolking in heftige bewogenheid zien, in onrust over haar lot en ten prooi aan een ontzettende, benauwende verwarring, die voorbode schijnt van nog groter rampen. Angst en siddering heeft de harten der mensen bevangen als voor de bedreiging en nadering van steeds heviger gevaren.

Wat een hemelsbreed verschil tussen dat alles en die heldere, veilige ”rust der orde” XIX, 13 [[857]], die de waren vrede uitmaakt! Doch in waarheid, hoe zou de ongestoorde, krachtige gevestigde vrede kunnen bestaan, als zelfs zonen van eenzelfde volk, dikwijls zonder te denken aan gemeenschappelijke afstamming en vaderland, door politieke partijbelangen, door vijandschap en naijver uiteengescheurd worden en leven in verdeeldheid? Hoe zou de vrede kunnen bestaan, als aan zovele honderdduizenden mensen de werkgelegenheid ontbreekt, die niet alleen voor alle leden der maatschappij op zich de mogelijkheid moet scheppen tot een behoorlijk bestaan, maar ook de mogelijkheid tot de spontane, veredelende uitoefening van de vele krachten en vermogens, waarmede natuur, toeleg op wetenschap en kunst de waardigheid der menselijke persoonlijkheid hebben gesierd?

Wie zou niet inzien, dat deze omstandigheden de oorzaak zijn voor het ontstaan van die ontelbaar grote massa, die wegens haar diep ellendige toestand en haar vertwijfeling – een schijnende tegenstelling met het genotsleven van degenen die in weelde zwelgen, zonder de noodlijdenden ook maar enige hulp te bieden – een gemakkelijke prooi is voor lieden, die met list en verleiding hun bedorven leer ingang willen doen vinden in de geesten, welke door een valse schijn van waarheid zich op een dwaalspoor hebben laten leiden?

Verder, hoe zou er vrede kunnen bestaan als tussen de volken die redelijke erkenning van elkanders belangen en die eensgezindheid ontbreekt, die de volken kunnen leiden op het lichtende pad van vooruitgang en beschaving? Terwijl integendeel plechtig bekrachtigde overeenkomsten en het gegeven woord soms beroofd worden van de kracht en zekerheid, die een voorwaarde en versterking zijn van het noodzakelijke onderlinge vertrouwen; en als dit verdwenen is, dan wordt de verwezenlijking van aller vurige wens, nl. de vermindering en inperking der steeds toenemende bewapening en de kalmering der gemoederen met de dag steeds moeilijker.

Onder het dreigend naderen van dezen vreselijke storm sporen wij allen dringend aan, terug te keren tot de Koning van vrede, de Overwinnaar van de dood, uit wiens mond wij de troostende woorden vernomen hebben: ”Vrede zij u.” Hij zal ons, overeenkomstig Zijn belofte de vrede schenken; Zijn vrede, de vrede nl. dien de wereld niet geven kan; de enige vrede immers, die alle verwarring en angst in de zielen tot orde en kalmte kan brengen: ”Mijn vrede geef Ik u; niet zoals de wereld dien geeft, geef Ik hem u. Uw hart zij ontsteld noch bevreesd.” (Joh. 14, 27) [b:Joh. 14, 27]

Maar, omdat de uiterlijke rust onder de mensen een afstraling moet zijn van de rust in hun binnenste, is op de eerste plaats nodig: de zorg voor de vrede in de zielen. Als deze ontbreekt, dan moet men hem zo spoedig mogelijk zien te winnen; als men hem reeds bezit, dan moet men trachten hem zorgvuldig te ontwikkelen, veilig te stellen en ongestoord te bewaren.

Inderdaad, het was zeker van Christus de Heer een gedachte vol betekenis, dat Hij op deze dag, bij Zijn eerste verschijning aan de apostelen na Zijn vredegroet een overkostbaar vredesgeschenk wilde voegen, nl. het sacrament der boetvaardigheid. Zo wilde Hij, dat juist op de plechtige dag Zijner verrijzenis die heilzame instelling zou ontstaan, die in de zielen de goddelijke genade herstelt en vernieuwt, die de triomf is van het leven over de dood nl. over de dood der zondeschuld.

Tot deze onuitputtelijke bron van vergiffenis en vrede roept onze liefdevolle moeder de Kerk in dezen heiligen Paastijd met al haar kinderen met aandrang op. Als ieder voor zich en allen tezamen van harte en gaarne gehoor geven aan deze dringende aansporing, dan zullen zij als gevolg daarvan de zoete vreugde smaken van dien vrede, waardoor zij in liefdevolle, volmaakte gehoorzaamheid aan de goddelijke Verlosser kunnen heersen over de aanlokkingen van hartstochten en zinnelijke driften. ”Wil uw geest – om de vraag van Augustinus te stellen – in staat zijn, uw zinnelijke lusten te overwinnen? Laat hij zich dan eerst zelf onderwerpen aan wie boven hem staat, en dan zal hij het lagere overwinnen. Hoe is de volgorde bij dezen vrede? God regeert de geest, en dan regeert de geest het vlees. Dat allen is de ware orde.” vol. I, S. Aug., Sermones post Maurinos reperti, pag. 633, 15-18 [[880]]

Gij ziet dus, eerbiedwaardige broeders en beminde zonen, wat de enige vaste grondslag is, waarop de ware vrede steunt. Het is Gods onvergankelijk wezen, dat allen plichtsgetrouw moeten erkennen, huldigen en vereren, en aan welks bevelen allen moeten gehoorzamen. De verzwakking of de vernietiging van deze verplichte gehoorzaamheid aan de goddelijke Schepper staat ongetwijfeld gelijk met de verstoring of de algehele vernietiging van de rust onder de mensen, in het huisgezin, in de boezem van ieder volk, ja onder heel de mensheid. God alleen immers is het, die ”vrede toezegt aan Zijn volk en aan Zijn heiligen en aan hen die tot inkeer komen.” (Ps. 84) [b:Ps. 84] God, de opperste beschermer der gerechtigheid, de opperste gever van de vrede, is de enige, op wiens wenk ”gerechtigheid en vrede elkander de kus geven.” (Ps. 84) [b:Ps. 84] Immers, zoals het luidt in het gezang van de profeet Jesaja: ”En het werk der gerechtigheid zal vrede zijn en de oefening der gerechtigheid zal vrede zijn en de oefening der gerechtigheid rust en veiligheid voor immer.” (Jes. 32, 17) [b:Jes. 32, 17]

Want zoals er, waar geen orde bestaat, ook geen vrede kan zijn, zo kan er, waar de rechtvaardigheid verbannen is, ook geen orde bestaan. De rechtvaardigheid echter vordert, dat men aan het wettig bestaande gezag eerbied en gehoorzaamheid bewijst; dat de wetten op verstandige manier aan het algemeen belang worden aangepast, en dat allen uit plichtsbesef aan de wetten gehoorzamen. De rechtvaardigheid vordert, dat allen de heilige rechten der menselijke vrijheid en waardigheid erkennen en verdedigen, en dat de talloze goederen en rijkdommen, die God over heel de wereld in overvloed geschonken heeft, op behoorlijke en juiste wijze ten bate van al Zijn kinderen worden verdeeld. De rechtvaardigheid ten slotte vordert, dat de heilzame werkzaamheid der katholieke Kerk, die de onfeilbare leermeesters der waarheid is, de onuitputtelijke bron van leven voor de zielen, en de voornaamste steun voor de burgerlijke samenleving, niet wordt tegengewerkt of verhinderd. Als in de plaats van de edele heerschappij der gerechtigheid het geweld van wapenen komt, zal dan nog iemand er verwonderd over kunnen staan, dat de komende tijd niet het vurig verlangende stralende licht van de blanken vrede, maar de walmende bloedrode brand van oorlogen mede zal brengen?

De rechtvaardigheid nu heeft ongetwijfeld tot doel het vaststellen en handhaven van de normen der wereldorde, die het eerste en voornaamste fundament is van een duurzame vrede. Maar toch, de rechtvaardigheid allen kan niet alle moeilijkheden en beletselen overwinnen, die dikwijls het tot stand brengen en in stand houden van de rust in de weg staan. Als dus met de strenge en strikte rechtvaardigheid de liefde niet in broederlijke bond gepaard gaat, dan worden de ogen gemakkelijk als omneveld, om het recht van anderen niet te kunnen zien; dan worden de oren verstopt, om niet te kunnen luisteren naar de stem der billijkheid, die bij goedwillig en verstandig overleg in staat is de scherpste en neteligste strijdvragen op ordelijke en redelijke wijze op te lossen en te vereffenen.

Als wij hier echter over de liefde spreken, dan moet men dat woord opvatten van die daadwerkelijke en edelmoedige liefde, die door Christus in de wereld is gebracht. Dan bedoelen wij de liefde, die de goddelijke Verlosser om onze zaligheid de dood tegemoet heeft doen treden: ”Hij heeft mij liefgehad en Zich voor mij overgeleverd” (Gal. 2, 20) [b:Gal. 2, 20]; de liefde, die ”ons dringt” (2 Kor. 5, 14) [b:2 Kor. 5, 14], en die maakt, ”dat zij die leven meer voor zich zelf leven, maar voor Hem, die voor hen gestorven is en verrezen” (2 Kor. 5, 15) [b:2 Kor. 5, 15]; die liefde eindelijk, waardoor Christus ”de gestalte aannam van een slaaf” (Fil. 2, 7) [b:Fil. 2, 7], opdat wij allen broeders zouden worden in Hem, die de ”eerstgeborene” (Rom. 8, 29) [b:Rom. 8, 29] is, kinderen nl. van dezelfde God, erfgenamen van hetzelfde rijk, geroepenen tot de vreugde van dezelfde eeuwige zaligheid.

Als de harten der mensen eindelijk eens de zoetheid van deze liefde zullen proeven en daarin rust vinden, dan zal ongetwijfeld het licht van de vrede voor de lijdende mensen aanbreken. Dan zal in plaats van de woeste uitbarstingen van toorn, die overleg; dan komt in de plaats van mateloze en teugelloze naijver welwillende behulpzaamheid, in plaats van vriendschap billijke waardering van elkanders belangen. Zoo zal vertrouwvolle rust en heldere zonneschijn de plaats innemen van de angstvolle onrust der gemoederen.

Dan zal men de weg weer zoeken, die voert naar vriendschapsverdragen, waarbij het voordeel en het belang van iedere partij in de geest van rechtvaardigheid en welwillendheid wordt afgewogen; waarbij men ook niet terug zal schrikken voor persoonlijke offers, om daardoor groter goed te bereiken voor heel het gezin der mensheid; waarbij ten slotte de trouw aan het openlijk gegeven woord ten voorbeeld kan strekken aan allen die het goed willen.

Om dit alles werkelijk te verkrijgen, om de gelukkige verwezenlijking van deze onze vurigste wensen te beleven, voelen wij ons onweerstaanbaar gedrongen om tot ieder mens afzonderlijk en tot de volken en hun leiders opnieuw de gloeiende aansporing en opwekking te richten tot een vrede, gegrondvest op rechtvaardigheid en liefde, de aansporing die wij onmiddellijk na onze verheffing tot het hoge ambt van Opperpriester tot hen allen hebben gericht. Op de eerste plaats echter heffen wij handen en ogen omhoog tot de ”Koning der koningen en de Heer der Heersers” (1 Tim. 6) [b:1 Tim. 6] en richten wij tot Hem de smeekbeden, die de heilige liturgie van het eucharistisch offer ons op het Paasfeest aanbiedt: Heer God, die door de stem der Kerk in deze dagen al Uw kinderen tot de hoogheilige mysteriën samenroept, tot de goddelijke spijze van Uw Vlees, tot de heiligen drank van Uw Bloed; gij die iedereen en allen tezamen vergaderd wenst te zien bij Uw Altaarsacrament, dat de kostbaarste gave is van Uw liefde jegens ons allen, en tegelijk het teken en de band van de liefde, die ons als broeders verbind; Gij, Heer God, stort in ons de geest Uwer liefde, om hen, die Gij met uw Paassacramenten verzadigd hebt, door uwe goedertierenheid in eendracht te bewaren.

Amen.