Il Nostro Predecessore

Onze voorganger Pius XI z.g. herinnerde bij de herdenking van de onsterfelijke encycliek Rerum Novarum [651] van Leo XIII er aan, met welke blijdschap zij door de christelijke arbeiders werd ontvangen; want "zij voelden zich beschermd en verdedigd door het hoogste gezag op aarde". Quadragesimo Anno [[652|13]] Uw aanwezigheid hier, beminde zonen, is ons een verblijdend bewijs, dat deze gevoelens en dit vertrouwen nog altijd leven in de arbeidende klassen. Ook wij hebben volledig begrip voor hun positie en willen met heel ons hart de zaak van de christelijke arbeiders steunen, ja van de wereld van de arbeid in zijn volle omvang; daarom heten wij u met vaderlijke genegenheid welkom; en tegelijk met onze vurigste wensen voor u en uw verenigingen verlangen wij enkele korte woorden van onderricht en bemoediging tot u te richten.

Op de eerste plaats dan: wat hebben de katholieke werkliedenverenigingen te betekenen voor haar eigen leden? Ze zijn vóór alles moderne christelijke apostolaatscellen. Natuurlijk niet in die zin, dat zij de plaats van de parochie kunnen of moeten innemen. Neen, zij handhaven, ontwikkelen en beveiligen in de wereld van de arbeid de godsdienstige en zedelijke grondslag van het leven, en wel altijd overeenkomstig de bijzondere omstandigheden van iedere tijd. Ziet naar de vijanden van Christus. Zij buiten alle moeilijkheden en problemen van het arbeidersleven uit om de ziel van de christelijke werkman te winnen, om zijn geweten op een dwaalspoor te brengen en hem ten slotte los te maken en te vervreemden van de goddelijke Verlosser. Bewijst dat soms niet overduidelijk, dat de christelijke arbeidersverenigingen heden ten dage een onmisbaar apostolaatsmiddel zijn? Onmisbaar ook daar, waar Christus' vijand nog geen vaste voet schijnt te hebben. of nog geen speciale tekenen van beweging en actie geeft! Want de praktische levensomstandigheden en de dagelijkse noden van de gesalarieerde arbeid brengen ook de gemoederen van de diep gelovige mensen in beroering en roepen problemen op, die hulp en bijstand eisen van de Kerk, aangezien zij godsdienstige en zedelijke belangen raken. Brengt dus door uw verenigingen de geloofsbeginselen en een degelijke christelijke vorming in het godsdienstig en zedelijk leven van de arbeider en zijn gezin; maakt van deze verenigingen evenzovele centra van een geestelijk leven, dat rijkelijk wordt gevoed door de sacramenten en dat zijn weldoende invloed uitoefent door een echt evangelische liefde in woord en daad. Sterk staand op dit hechte fundament zal de Christen-arbeider in de verenigingen tevens de mogelijkheid vinden om zijn kennen en kunnen ook tot de andere terreinen van het private en openbare leven uit te strekken. Maar bovenal moet een dergelijke vereniging het christelijke arbeidersgezin niet minder, ja zelfs nog meer dan de andere gezinnen in staat stellen om de kinderen goed op te voeden en het huishouden zo te regelen, dat de leden er geestelijk en stoffelijk op vooruitgaan. Vervult de vereniging deze taak, dan zal ze uit haar midden echte apostelen zien opstaan, arbeiders die apostelen worden onder hun mede-arbeiders, om het hele milieu van de werkman, zijn arbeidsterrein, zijn tehuis, tot zelfs zijn eerzame ontspanning met christelijke geest te doordringen en te bezielen.

Maar hier raken wij een tweede punt, dat ons buitengewoon na aan het hart ligt: wat hebben de christelijke arbeidersverenigingen te betekenen voor de andere arbeidersinstellingen? Hier denken wij niet alleen aan de bonden van onderling hulpbetoon, bijv. de verbruikscoöperaties, maar ook aan de openbare instellingen van sociale voorziening, waartoe de medewerking van de arbeiders noodzakelijk is. U weet allen, hoezeer het welslagen van dergelijke ondernemingen, die in zich heilzaam en nuttig zijn, afhangt van de onkreukbaarheid, eerlijkheid en het onderling vertrouwen van de leden. U weet ook, - en u doet er steeds meer de bittere ondervinding van op -, hoe verschrikkelijke verwoestingen de oorlog met zijn rampzalige gevolgen heeft aangericht in de sociale moraal van het volk, verwoestingen, heel wat erger dan de onmetelijke materiële schade. De arbeidersstand zou zonder deze christelijke deugden de ergste vijand worden van zichzelf. In de strijd tegen dit gevaar leveren de christelijke verenigingen aan de andere bonden en instellingen van hulpverlening voor de arbeidersklasse een waardevolle steun. Want als ze werkelijk kweekscholen zijn van sociale deugden, van rechtschapenheid, trouw, onkreukbare plichtsbetrachting, zullen zij aan de andere instellingen de beste leden, de meest vertrouwde leiders bezorgen, mannen en vrouwen, die de geest van verantwoordelijkheid en saamhorigheid weten te wekken en levend te houden; zonder deze geest immers kan geen enkel onderling hulpbetoon, geen sociale voorziening bloeien; dat is de geest, die de apostel Paulus tekent in de heerlijke woorden: "Draagt elkanders lasten." (Gal. 6, 2) [b:Gal. 6, 2]

Gaan wij nu in het kort de betrekkingen na tussen de christelijke verenigingen en de vakbonden. In tegenstelling met het vroegere systeem werd onlangs in Italië de eenheidsvakbeweging in het leven geroepen. Wij kunnen slechts hopen en wensen, dat de offers, ook door de katholieken gebracht door er zich bij aan te sluiten, hun zaak niet zullen schaden, maar de voor alle arbeiders verhoopte vrucht zullen afwerpen. Dit veronderstelt als fundamentele voorwaarde, dat het vakverbond zich binnen de grenzen houdt van zijn wezenlijk doel, nl. het vertegenwoordigen en verdedigen van de belangen van de arbeiders bij de arbeidscontracten. Binnen het kader van deze taak oefent het vakverbond vanzelf invloed uit op de politiek en op de openbare mening. Maar zij kan deze grens niet overschrijden zonder zichzelf ernstig nadeel te berokkenen. Zou ooit het vakverbond als zodanig ten gevolge van de politieke en economische ontwikkeling er toe komen zich een soort patronaat of recht toe te eigenen om vrij over de arbeider, zijn krachten en goederen te beschikken, zoals dat elders gebeurt, dan zou het karakter zelf van het vakverbond er door veranderen en verloren gaan; het is immers een bond tot eigen hulp en verdediging. Dit vooropgesteld, streven vakverbond en christelijke arbeidersverenigingen naar een gemeenschappelijk doel, nl. de levensvoorwaarden van de arbeider omhoog te brengen. De leiders van het nieuwe eenheidsvakverbond hebben "de grote geestelijke steun die de katholieke arbeiders aan het werk van de confederatie geven", erkend en hulde gebracht aan de "geest van de evangelische spiritualiteit", die zij de confederatie instorten "tot welzijn van heel de arbeidersbeweging". God geve, dat deze uitingen bestendig mogen zijn en iets uitwerken, en dat de geest van het Evangelie naar waarheid de basis moge vormen van de actie van het vakverbond. Want als we ons niet mot holle leuzen tevreden willen stellen, deze geest van het Evangelie bestaat praktisch hierin, dat men de beginselen van de gerechtigheid, volgens de orde door God in de wereld vastgesteld, laat gelden boven de zuiver mechanische kracht van de organisaties, en de weldoende liefde boven de klassenhaat. U begrijpt dus, welk een belangrijke plicht en taak rust op de christelijke arbeidersverenigingen met betrekking tot het werk van het vakverbond: initiatief, waakzaamheid, voorbereiding en verbetering.

De uitvoering van deze taak brengt ons tot de bespreking van een vierde punt: welk aandeel zullen de christelijke arbeidersverenigingen hebben bij het vestigen van de nieuwe sociale orde? Wij laten hier de tegenwoordige toestand buiten beschouwing; die is abnormaal en laat voor het ogenblik alleen de mogelijkheid om overeenkomstig de regels van rechtvaardigheid en billijkheid het respectieve aandeel te bepalen van werkgevers en werknemers, rekening houdend met de verschillende categorieën van werknemers, in het dragen van de gestegen kosten van het levensonderhoud. Overigens, de christelijke verenigingen weten dat het ook in normale omstandigheden niet aangaat om de eenvoudige schikking of overeenkomst tussen de twee partijen, werkgevers en werknemers tot duurzaam beginsel te maken van de sociale orde, ook al zou deze door de zuiverste geest van billijkheid zijn ingegeven. Dit beginsel zou immers falen zodra de overeenkomst, in strijd met haar eigen betekenis, de rechtvaardigheid zou prijsgeven, wanneer zij nl. zou veranderen in onderdrukking of ongeoorloofde uitbuiting van de arbeider; of ook wanneer zij bijv. datgene wat men tegenwoordig nationalisatie of socialisatie van het bedrijf en democratisering van de economie noemt, zou maken tot een wapen van strijd en worsteling tegen de particuliere werkgevers als zodanig.

De christelijke verenigingen geven aan socialisatie alleen in die gevallen hun goedkeuring, waarin zij werkelijk een eis blijkt te zijn van algemeen welzijn, als zij nl. het enig werkelijk afdoende middel is om een mistoestand te verhelpen of een verspilling van 's lands productieve krachten te vermijden en om de organische ordening van deze krachten veilig te stellen en ze te leiden ten voordele van de economische belangen van de natie; d.w.z. het doel moet zijn: door de regelmatige en vreedzame ontwikkeling van de nationale economie de weg te banen tot stoffelijke welvaart van het gehele volk, een welvaart, die tevens een gezonde basis vormt van het culturele en religieuze leven. In ieder geval nemen zij aan, dat socialisatie de plicht meebrengt tot een passende schadeloosstelling, d.w.z. berekend volgens wat in de concrete omstandigheden voor alle belanghebbenden rechtvaardig en billijk is.

Wat de democratisering van de economie betreft, zij wordt niet alleen bedreigd door het monopolie, d.i. door het economisch despotisme van een anonieme massa privaatkapitaal, maar evenzeer door de overmacht van georganiseerde massa's, die er gemakkelijk toe komen hun macht te gebruiken ten nadele van de rechtvaardigheid en de: rechten van anderen.

De tijd is nu gekomen om op te houden met holle frasen en om met Quadragesimo Anno [652] aan een nieuwe ordening van de productiekrachten van het volk te gaan denken. Boven het onderscheid tussen werkgevers en werknemers, moeten de mensen die hogere eenheid weten te zien en te erkennen, die alle deelnemers aan het productieproces onderling verbindt, d.w.z. hun verbondenheid en saamhorigheid in de plicht die ze hebben om samen blijvend te voorzien in het algemeen welzijn en de noden van de gehele gemeenschap. Deze saamhorigheid moet zich uitstrekken tot alle productietakken, zij moet het fundament worden van een betere economische orde, van een gezonde en rechtvaardige autonomie en zij moet aan de arbeidende klassen de mogelijkheid geven om eerlijk hun deel van verantwoordelijkheid te krijgen in de leiding van de nationale economie! Zo zal de arbeider, dank zij deze harmonische ordening en samenwerking, dank zij deze sterkere eenheid tussen de arbeid en de andere factoren van het economisch leven, in zijn werk een veilig bestaan vinden en een loon, dat voldoende is voor het onderhoud van zich en zijn gezin; verder een ware voldoening voor zijn geest en een machtige prikkel om hoger op te klimmen.

Laten dan de christelijke Italiaanse arbeidersverenigingen in deze tijd van ellende de eenheid en solidariteit van de mensen in heel het economisch leven bevorderen! Dan groeit een nieuwe geest, waardoor de nationale arbeid de moeilijkheden zal kunnen overwinnen, die het gevolg zijn van gebrek aan ruimte en tekort aan middelen.

De krachtigste, - ja we mogen wel zeggen de enig krachtige -, zuurdesem voor het verwekken van dit solidariteitsbesef, dat een zekere waarborg is voor rechtschapenheid en sociale vrede, ligt in de geest van het Evangelie en vloeit u toe uit het Hart van de God-mens, de Zaligmaker van de wereld. Geen enkele werkman is ooit zo volmaakt en zo diep hiervan doordrongen geweest, als hij, die in de grootste vertrouwelijkheid en de intieme eenheid van gezin en arbeid met Christus heeft geleefd, zijn voedstervader, de H. Jozef.

Onder zijn machtige bescherming stellen wij derhalve uw katholieke werkliedenverenigingen, opdat het hun gegeven zij in een uur van zo ernstige beslissingen en gevaren voor heel de arbeiderswereld volledig aan hun providentiële zending te beantwoorden. Inmiddels geven wij als onderpand van de overvloedigste goddelijke genaden aan u, aan alle leden van uw verenigingen, aan uw gezinnen en aan alle personen, die u dierbaar zijn, uit heel ons hart onze vaderlijke apostolische zegen.