De interpretatie van het dogma

Informatie over dit document

Internationale Theologische Commissie

1 oktober 1989

Curie - Documenten

1990, Libreria Editrice Vaticana / Stg. InterKerk / Nederlandse Bisschoppenconferentie / Kerkelijke Documentatie 1990, nr 5, p. 21-45

Vert. vanuit het Duits
Zie de gebruiksvoorwaarden van de documenten

1990

prof. dr. J. Ambaum m.m.v. prof. dr. L. Elders s.v.d.

31 oktober 2022

2607

Toon meer

Inhoudsopgave

Uitklappen

- Inhoud

Dit document van de Internationale Theologische Commissie werd onder leiding van Mgr. Water Kasper, destijds professor aan de universiteit Tübingen en momenteel bisschop van het diocees Rottenfeurg-Stuttgart, door een subcommissie voorbereid. Daartoe behoorden de professoren Ambaum, Colombo, Corbon, Gnilka, Léonard, Nagy, de Noronha Galvao, Peter, Schönborn en Wilfred. De tekst werd besproken tijdens de plenaire vergadering van 3 tot 8 oktober 1988 en tijdens de plenaire vergadering van oktober 1989 met grote meerderheid in forma specifica goedgekeurd. Volgens de statuten van de Internationale Theologische Commissie wordt deze tekst hier met instemming van Kardinaal Joseph Ratzinger, de voorzatter van de commissie, gepubliceerd. Deze vertaling is gemaakt op basis van de Duitse originele tekst.

Referenties naar deze alinea: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

- === Presentatie

Altijd al is voor de mens de interpretatie van zijn wezen, van zijn eigen geschiedenis en van de wereld een belangrijk probleem geweest. In onze tijd worden wij geconfronteerd met een nieuwe dimensie van de interpretatie : de hermeneutische cirkel. Als concrete mensen hebben wij in feite nooit toegang tot een objectiviteit in de strikte zin van het woord. De realiteit bestaat altijd binnen een bepaalde historische en culturele context Dit vraagstuk over de betrekkingen tussen het subject en het object wordt bestudeerd in de hermeneutiek. In een soms positivistische, soms antropocentrische benadering dreigt de hermeneutiek over te hellen ofwel naar een miskenning van de menselijke subjectiviteit ofwel naar een uitgesproken subjectivisme. Sommige stromingen binnen de hedendaagse theologie die zich geroepen zien de hermeneutische beweging te volgen, concentreren hun aandacht op het probleem van de betekenis van de dogma’s, terwijl zij de vraag naar hun onveranderlijke waarheid grotendeels buiten beschouwing laten. Dat is het geval bij de bevrijdingstheologie en bij de radicale feministische theologie. Zij behandelen dé interpretatie van het dogma vanuit sociaal-economische en culturele gezichtspunten. De sociale vooruitgang en de emancipatie van de vrouw worden dan de criteria die moeten beslissen over de betekenis van de dogma’s.

Het belang en de actualiteit van het hermeneutische probleem hebben de Internationale Theologische Commissie [d:132] bewogen tot een nadere bestudering. Zij beoogde de centrale gegevens van de interpretatie van de dogma’s te laten zien, zoals de katholieke theologie deze verstaat.

Referenties naar alinea 1: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

Het werk van de Internationale Theologische Commissie
Zoals al het geval was bij bepaalde onderwerpen die de Internationale Theologische Commissie [d:132] in vorige quinquennia onderzocht heeft, werd de vraag naar de interpretatie van het dogma aan de Commissie gesteld door verschillende instanties aan het begin van het vierde quinquennium. Professor Kasper, destijds verbonden aan de universiteit van Tübingen, werd aangewezen als voorzitter van de subcommissie die nader de vraag diende te bestuderen en de beraadslagingen van een volgende plenaire vergadering moest voorbereiden. Met instemming van Kardinaal Ratzinger, voorzitter van de Internationale Theologische Commissie [d:132], heeft professor Kasper daarna deze subcommissie samengesteld, waarvan ieder lid een inleiding over een nader onderdeel van de kwestie diende uit te werken. Zelf werkte hij het gedeelte uit dat de titel droeg: „Wat is een dogma? Historische en systematische overwegingen”, en leidde bovendien de verschillende redacties van het ontwerp, dat het document geworden is dat wij nu publiceren. De andere voorbereidende teksten van de subcommissie behandelden de volgende onderwerpen: „De interpretatie van de dogma’s volgens het kerkelijk leergezag vanaf Trente tot Vaticanum II” (Prof. Ambaum); „Het probleem van de interpretatie van het dogma” (Prof. Colombo); „Het dogma in de traditie en de communio van de Kerk” (Prof. Corbon); „Nieuwtestamentisch-exegetische thesen over de juiste interpretatie van dogma’s” (Prof. Gnilka); „De moderne hermeneutiek, haar filosofische draagwijdte en haar theologische uitwerkingen” (Prof. Léonard) ; „De actuele problematiek bij de legitieme interpretatie van het dogma” (Prof. Nagy); „De uitleg van het geloof in de theologie van de bevrijding” (Prof. de Noronha Galvao); „De eenheid en de pluraliteit van het geloof” (Prof. Peter); „Dogma en geestelijk leven” (Prof. Schönborn); „Dogma en inculturatie” (Prof. Wilfred).

Tijdens de plenaire zitting van 1988 hebben de leden van de subcommissie hun eigen teksten gepresenteerd en vonden gedachtewisselingen plaats gedurende een hele week. Uitgaande van de debatten en de schriftelijke aanbevelingen heeft professor Kasper - bijgestaan door de subcommissie - een ontwerp van de tekst uitgewerkt dat verschillende keren herzien is en tenslotte met meerderheid van stemmen in forma specifica werd goedgekeurd door de Commissie bij haar plenaire vergadering van oktober 1989.

Referenties naar alinea 2: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

Kerngedachte van het document
In een eerste gedeelte legt de tekst de nadruk op het belang van de geschiedenis, d.w.z. van de traditie, om het dogma te verstaan. In de westerse wereld van onze tijd is men gekomen tot een nieuwe evaluatie van het heden, zodat men het verleden als een vervreemding ging beschouwen. Een bepaalde hermeneutiek tracht de afstand die ons scheidt van het verleden te overbruggen ; zij kent verschillende richtingen, vaak met een reducerende strekking. Het is nodig deze te boven te komen om een metafysieke hermeneutiek te bereiken die steunt op het feit dat de waarheid zichtbaar wordt in en door het menselijk verstand. Wat is dan de verhouding tussen waarheid en geschiedenis? Ondanks alle bindingen van ons denken veronderstellen wij dat er een absolute waarheid bestaat. Er bestaan universele waarheden die altijd hun waarde behouden.

Ten aanzien van het theologische probleem van des interpretatie is bekend dat de Kerk uitgaat van de veronderstelling dat de geopenbaarde en door haar onderwezen waarheid universeel geldig en onveranderlijk in haar substantie is. Toch ontstaan er moeilijkheden wanneer men de dogma’s moet overdragen aan mensen die onder invloed van andere culturen leven, b.v. de Afrikaanse of Aziatische cultuur. Hoe moet men dan het geloof „interpreteren”? Sommigen geven radicale antwoorden: men dient het geloof te interpreteren in het kader van het marxisme ; ook wordt een bepaald idee van emancipatie wel gehanteerd als sleutel voor het lezen van de Bijbel.

Het tweede gedeelte van het document laat zien hoe de Kerk onder inwerking van de heilige Geest getuigt over de openbaring. De geschiedenis van het dogma belicht het ononderbroken proces van de overdracht van het geloof. De tekst herinnert vervolgens aan de verklaringen van het leergezag met betrekking tot de interpretatie van de dogma’s (Trente, Vaticanum I, Pius X, Pius XII, Paulus VI) en gaat uitvoeriger in op de leer van Vaticanum II. Ook wordt de aandacht gevestigd op het belang van de theologische kwalificaties. Er bestaat ook de praktijk van het leergezag dat, ten overstaan van nieuwe ontwikkelingen, bepaalde vroegere stellingnames interpreteert (b.v. met betrekking tot de godsdienstvrijheid).

Bij de behandeling van een systematische bezinning op het dogma zoals dit in de paradosis leeft, legt het document uit hoe de Traditie een diepere betekenis geeft aan woorden en denkbeelden van de menselijke taal, wanneer zij zich daarvan bedient om het geloof tot uitdrukking te brengen. In de loop van de geschiedenis voegt de Kerk niets nieuws aan het Evangelie toe, maar zij verkondigt Christus op nieuwe wijze. De plaats van de dogma’s in de evangelisatie en ook hun theologische betekenis dienen in deze zin opgevat te worden.

Het gebruik en de interpretatie van de heilige Schrift worden onderzocht in een derde gedeelte van de tekst onder de titel : „Criteria voor de interpretatie”. Het document onderstreept de eenheid van de heilige Schrift, de Traditie en de Communio van de Kerk om een interpretatie van de dogma’s in het hart van de Kerk te waarborgen. De noodzaak van een actuele interpretatie staat buiten kijf. Het is van belang daarbij de leidende principes te ontdekken. Het document legt nadruk op de blijvende waarde van dogmatische formuleringen, waarbij het suggesties geeft voor de vernieuwing van hun interpretatie. De criteria van J.H. Newman om de ontwikkeling van de dogma’s te beoordelen, kunnen daarbij hulp bieden. Op dit punt herinnert het document terecht aan de taak van het kerkelijk leergezag, waaraan de authentieke interpretatie van het Woord van God is toevertrouwd. Het is immers de bedoeling van elke geldige interpretatie dat de mensen het eeuwig leven bezitten.

Mgr. Philippe Delhaye
Emeritus secretaris-generaal van de Internationale Theologische Commissie

Referenties naar alinea 3: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

- Inventarisatie

- De algemeen filosofische probleemstelling

A.I.1 Het fundamentele probleem van de interpretatie.
Het probleem van de interpretatie heeft de mens vanouds beziggehouden. Als mensen is ons ten doel gesteld de wereld waarin wij ons bevinden, te verstaan en daarbij ook onszelf te verstaan. Bij deze vraag naar de waarheid van de werkelijkheid beginnen wij nooit bij het punt nul. De werkelijkheid die doorgrond dient te worden, treffen wij immers concreet aan in de uitleg door het symboolsysteem van elke cultuur dat vooral waarneembaar wordt in de taal. Het menselijk begrijpen heeft daarom betrekking op de geschiedenis en op de gemeenschap. Daarom behoort bij een interpretatie ook altijd, dat men zich de bestaande getuigenissen van de traditie eigen maakt.

De samenhang tussen interpretatie en traditie laat blijken dat men zich dient te bevrijden van een naïef realisme. In ons kenproces worden wij nooit geconfronteerd met de naakte werkelijkheid, de werkelijkheid binnen de culturele levenscontext van de mens. Altijd gaat het ook om de interpretatie daarvan door middel van de traditie en de wijze waarop wij ons deze traditie tegenwoordig eigen maken.

Het fundamentele probleem van de interpretatie kan men daarom als volgt formuleren : Hoe kunnen wij de hermeneutische cirkel tussen subject en object serieus nemen, zonder in een relativisme te vervallen’waarin er slechts interpretaties van interpretaties kunnen bestaan, die op hun beurt telkens weer tot nieuwe interpretaties aanleiding geven? Bestaat er - niet buiten, maar juist binnen het historische proces van interpreteren - een waarheid op zich? Maakt de waarheid er m.a.w. aanspraak op absoluut te zijn? Bestaan er misschien uitspraken die in alle culturen en historische situaties beaamd, resp. ontkend dienen te worden?

Referenties naar alinea 4: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

A.I.2 - De dubbele actualiteit van het probleem.
Tegenwoordig wordt het probleem van de interpretatie toegespitst geformuleerd. Op grond van de culturele veranderingen is de afstand tussen de getuigenissen van de traditie en onze hedendaagse culturele situatie groter geworden. Dat heeft vooral in de westerse wereld veelal geleid tot een gewijzigde houding ten opzichte van de overgeleverde waarheden, waarden en opvattingen, tot een eenzijdige revaluatie van het moderne tegenover het overgeleverde en tot een eenzijdige waardering voor het nieuwe als criterium van het denken en doen. In de hedendaagse filosofie is bovendien vooral door Marx, Nietzsche en Freud een hermeneutiek van verdachtmaking overheersend geworden. Zij beschouwt de traditie niet meer als medium dat de oorspronkelijke werkelijkheid naar de tegenwoordige tijd toe brengt, maar voelt haar aan als een vervreemding en onderdrukking. Zonder telkens nieuwe kracht te putten uit de traditie levert de mens zich evenwel uit aan het nihilisme. De huidige wereldwijde crisis van de traditie vormt daarom een van de meest fundamentele geestelijke uitdagingen.

Behalve de crisis van de traditie is tegenwoordig een universele ontmoeting van de verschillende culturen en hun telkens eigen tradities tot stand gekomen. Het probleem van de interpretatie heeft daarom nu niet slechts het karakter van een overdracht van het verleden naar het heden, maar tevens houdt het de opdracht in een brug te slaan tussen de telkens eigen culturele tradities. Zo’n hermeneutiek die de culturen te boven gaat, is in onze tijd tot een uitgesproken voorwaarde geworden, opdat de mensheid in vrede en vrijheid kan overleven.

Referenties naar alinea 5: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

A.I.3 - Drie genres van de hermeneutiek
Men kan verschillende genres binnen de hermeneutiek onderscheiden.

De positivistisch ingestelde hermeneutiek heeft vooral aandacht voor de objectieve pool. Zij heeft een grote bijdrage geleverd tot een betere kennis van de werkelijkheid. Zij vat de menselijke kennis echter eenzijdig op als een functie van de natuurlijke, biologische, psychologische, historische en sociaal-economische voorwaarden en miskent dus de betekenis van de menselijke subjectiviteit in het kenproces.

De antropologisch ingestelde hermeneutiek compenseert dit gebrek. Voor deze richting is echter eenzijdig de subjectieve pool van belang. Zo herleidt zij de kennis van de werkelijkheid tot de kennis van haar belang voor de menselijke subjectiviteit. De vraag naar de waarheid van de werkelijkheid wordt dus gereduceerd tot de vraag naar haar zin voor de mens.

De culturele hermeneutiek verstaat de werkelijkheid door middel van haar objectieve culturele vormgeving in menselijke instellingen, zeden en gebruiken, vooral in de taal alsook in het subjectieve zelf- en wereld-verstaan dat door de betreffende cultuur en haar waardensysteem beïnvloed is. Ondanks de waarde van dit uitgangspunt blijft de vraag open naar de trans-culturele waarden en naar de waarheid van het humanum dat de mensen met elkaar verbindt boven alle culturele verschillen uit.

In tegenstelling tot de hierboven behandelde min of meer reductionistische vormen vraagt de metafysieke hermeneutiek naar de waarheid van de werkelijkheid zelf. Zij gaat ervan uit dat dé waarheid zich openbaart in de menselijke rede en door middel van de menselijke rede. Dan wordt in het licht van de menselijke rede de waarheid van de werkelijkheid zelf zichtbaar. Omdat de werkelijkheid echter steeds groter en dieper is dan alle historische en cultureel bepaalde voorstellingen en begrippen die wij van haar hebben, ontstaat de noodzaak telkens weer een nieuwe kritische en verdiepende interpretatie van de culturele traditie te geven.

De fundamentele taak waarvoor wij staan, houdt dus in dat wij in contact en confrontatie met de moderne hermeneutiek, de menswetenschappen en de culturele wetenschappen trachten te komen tot een scheppende vernieuwing van de metafysiek en van haar vraag naar de waarheid van de werkelijkheid. Het fundamentele probleem dat daarbij aan de orde komt, is de verhouding van waarheid en geschiedenis.

Referenties naar alinea 6: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

A.I.4 - De fundamentele vraag: waarheid in de geschiedenis
Bij de verhouding tussen de waarheid en de geschiedenis is al gebleken dat er in principe geen menselijke kennis vanaf het punt nul bestaat. Elke vorm van menselijke kennis of taal is getekend door de structuur van de vooronderstelling of voorafgaande oordelen. Bij de historisch bepaalde kennis en taal of bij het historisch bepaalde handelen grijpt de mens echter ook vooruit naar iets laters, definitiefs en absoluuts. In al ons zoeken en onderzoeken van de waarheid veronderstellen wij altijd al dat er waarheid is en er ook bepaalde fundamentele waarheden bestaan (b.v. het contradictie-principe). De waarheid wordt altijd al van meet af aan zichtbaar, resp. zij verschijnt in objectieve evidentie in onze rede als zij in contact komt met de werkelijkheid. Zulke bedoelingen en voorwaarden werden al in de antieke Stoa aangeduid als dogma’s. Inzoverre kan men - in een nog zeer algemene zin - spreken over een dogmatische basisstructuur bij de mens.

Omdat onze kennis, ons denken en streven altijd maatschappelijk getekend zijn door de eigen cultuur en vooral door de taal, heeft deze dogmatische basisstructuur niet slechts betekenis voor het individu, maar ook voor de menselijke samenleving. Geen enkele samenleving kan op de duur blijven voortbestaan zonder gemeenschappelijke basisovertuigingen en basiswaarden die de cultuur beïnvloeden en ondersteunen. De eenheid en het wederzijdse doorgronden en ook de vreedzame samenleving veronderstellen bovendien, dat er ondanks alle diepgaande verschillen tussen de culturen een aan alle mensen gemeenschappelijk humanum bestaat en zo ook een aan alle mensen gemeenschappelijke waarheid. Deze overtuiging komt tegenwoordig vooral tot uitdrukking in de algemene en aan elke mens toekomende mensenrechten.

Deze waarheid is universeel in ruimte en tijd en daarom bezit zij algemene gelding. Toch komt zij als zodanig pas tot bewustzijn binnen bepaalde historische situaties en conflicten, vooral in de ontmoeting van de culturen. Deze toevallige cognitieve voorwaarden en de context voor de ontdekking ervan dienen echter onderscheiden te worden van de onvoorwaardelijke gelding van de gekende waarheid zelf. De waarheid zelf kan volgens haar wezen slechts de éne en daarom algemene waarheid zijn. Wat ooit als waarheid is erkend, moet daarom blijvend geldend als waar erkend worden. Bij deze historische en tevens universeel open aard van de menselijke rede kan de Kerk aansluiten bij haar verkondiging van het éne historisch geopenbaarde Evangelie dat bestemd is voor alle volkeren en tijden. Zij kan deze rede zuiveren en haar tot de diepste vervulling brengen.

Referenties naar alinea 7: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

- De huidige theologische probleemstelling

A.II.1 - Een onderdeel van de problematiek van evangelisering en herevangelisering
De katholieke theologie gaat uit van de geloofsovertuiging dat de traditie (= paradosis) van de Kerk en de daarin overgeleverde dogma’s van de Kerk treffend de waarheid bevatten die God in het Oude en Nieuwe Testament heeft geopenbaard. Bovendien aanvaardt zij dat de geopenbaarde waarheid die in de traditie van de Kerk is overgeleverd, universeel geldig en naar haar wezen onveranderlijk is.

Met betrekking tot de dogma’s werd deze overtuiging al in de Reformatie van de 16e eeuw ter discussie gesteld. In een veel toegespitster vorm en onder heel andere voorwaarden kwam die overtuiging helemaal ineen crisis terecht door de Verlichting in de moderne tijd en door het recente vrijheidsdenken. In de moderne tijd stond het dogmatische denken vaak zonder meer onder de verdenking van een dogmatisme en werd daarmee afgewezen. In de moderne geseculariseerde cultuur lijkt - in tegenstelling tot de in het Westen vrij algemeen geldende christelijke cultuur uit vorige eeuwen - het overgeleverde dogmatische taalgebruik van de Kerk ook voor vele christenen niet meer direct begrijpelijk of zelfs voor misverstanden vatbaar. Sommigen beschouwen het zelfs als een hinderpaal voor een levende overdracht van het geloof.

Dit probleem krijgt nog een toespitsing, als de Kerk met haar dogma’s die - zuiver historisch beschouwd - in de context van de Grieks-Romeins-westerse cultuur zijn ontstaan, binnentreedt in de verschillende culturen van Afrika en Azië en daar wortel tracht te slaan. Daarvoor is méér nodig dan een getrouwe vertaling van de dogma’s. Om tot een echte inculturatie te komen, dient de oorspronkelijke zin van het dogma binnen een andere culturele context opnieuw inzichtelijk te worden. Het probleem van de interpretatie van het dogma is tegenwoordig dan ook tot een universeel probleem van de evangelisering en van de herevangelisering geworden.

Referenties naar alinea 8: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

A.II.2 - Onvolwaardige pogingen tot een oplossing in de hermeneutische theologie
De modernistische theologie uit het begin van onze eeuw wilde komen tot een positiebepaling ten opzichte van dit probleem. De pogingen tot een oplossing bleven echter onbevredigend, o.a. vanwege het gebrekkig openbaringsbegrip en de pragmatische opvatting over het dogma.

De huidige hermeneutisch georiënteerde theologie probeert de kloof tussen de dogmatische overlevering en het moderne denken eveneens te overbruggen. Daartoe stelt zij de vraag naar de zin of de betekenis van het dogma voor ons in onze tijd. Daardoor wordt echter de afzonderlijke dogmatische formulering uit het verband van de traditie gerukt en raakt zij geïsoleerd van het geloof dat in de Kerk geleefd wordt. Het dogma krijgt zo een bijna zelfstandige plaats. Bovendien gaat daarbij de vraag naar de waarheid van het dogma verloren, omdat men bovenal belangstelling koestert voor de vraag naar de praktische, existentiële of sociale betekenis van het dogma.

Dit bezwaar blijft ook bestaan, als het dogma slechts conventioneel wordt gezien, d.w.z. als men het beschouwt als een functie die weliswaar noodzakelijk is voor de eenheid, maar toch in principe een voorlopig en tijdelijk taalspel van de Kerk is. Dan heeft men geen oog meer voor het dogma als een uitspraak die de waarheid van de openbaring verplichtend overdraagt.

Referenties naar alinea 9: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

A.II.3 - Rechtmatigheid en grenzen van de nieuwere benaderingen in het kader van theorie en praxis
De theologie van de bevrijding ziet het probleem van de hermeneutiek van het dogma tegen de achtergrond van de armoede en de ellende, van de situatie van sociale en politieke onderdrukking zoals zij in vele delen van de derde wereld heersen. Hier gaat het om de vraag naar de verhouding van theorie en praxis. Daarmee wordt een belangrijk aspect van het Bijbelse begrip van de waarheid uitgedrukt, volgens welke de waarheid gedaan dient te worden. (Joh. 3, 21) [[b:Joh. 3, 21]] Evident bestaat er een theologie van integrale bevrijding die overeenstemt met het Evangelie en die kerkelijk legitiem is. Zij gaat uit van de prioriteit van de geestelijke zending van de Kerk, maar bedenkt ook haar sociale voorwaarden en gevolgen. vgl: in:Commissio Theologica Internationalis, Documenta 1969-1985, Libreria Editrice Vaticana, Città del Vaticano 1988, 161-203 [[[7026]]]

In de radicale theologie van de bevrijding wordt daarentegen de economische, sociale en politieke bevrijding tot een overheersende voorwaarde. Men vat de verhouding van theorie en praxis op in een ideologisch-marxistische zin. Hier verdwijnt de boodschap van de genade en van het eschatologisch doel van het leven en van de wereld. Het geloof en de dogmatische geloofsformuleringen worden niet beschouwd volgens hun eigen waarheidsgehalte; zij worden geïnterpreteerd vanuit de sociaal-economische werkelijkheid die binnen deze benadering allesbepalend is, en zij dienen nog slechts als motor voor de revolutionaire politieke bevrijding.

Ook bestaan er tegenwoordig nog andere hermeneutische benaderingen, die ondanks alle verschillen toch gemeenschappelijk hebben, dat zij het hermeneutische centrum van de waarheid van het zijn, resp. van de openbaring als oorsprong van zin, verleggen naar een op zich wel rechtmatig, maar toch particulier element dat dan tot centrum en criterium van het geheel gemaakt wordt. Dat geldt bij voorbeeld ook voor de radicale feministische theologie. Daarin zijn namelijk niet meer de getuigenissen van de openbaring de grondslag en de norm voor de aandacht voor de waardigheid van de vrouw. Het is legitiem en belangrijk op deze laatste te wijzen. In een radicale feministische theologie wordt daarentegen veeleer een bepaalde visie van emancipatie tot de uitsluitende en uiteindelijk geldende hermeneutische sleutel voor de interpretatie van de heilige Schrift en de traditie.

De vraag naar de interpretatie van het dogma plaatst ons voor de fundamentele vragen van de theologie. Op de achtergrond staat uiteindelijk de vraag naar de theologische visie op de waarheid en de werkelijkheid. Ook in theologische zin wordt deze vraag toegespitst op de verhouding tussen de universele en blijvend geldige waarheid enerzijds en de historiciteit van de dogma’s anderzijds. Concreet gaat het daarbij om de vraag hoe de Kerk haar verplichtende geloofsleer tegenwoordig zó kan overdragen, dat uit de herinnering aan de traditie hoop ontstaat voor de tegenwoordige tijd en voor de toekomst. Ten aanzien van de verschillende sociaal-culturele situaties waarin de Kerk tegenwoordig leeft, gaat het bovendien om de vraag naar de eenheid en de pluraliteit bij de dogmatische uitleg van de waarheid en de werkelijkheid van de openbaring.

Referenties naar alinea 10: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

- Theologische grondslagen

- Bijbelse grondslagen

B.I.1 - Traditie en interpretatie in de Schrift
De in de heilige Schrift vervatte openbaring kwam tot stand door woord en daad in de geschiedenis van God met de mensen. Het Oude Testament is een proces van voortdurende herinterpretatie en van aanhoudende herlezing. Het krijgt pas in Jezus Christus zijn eschatologisch-definitieve interpretatie. Voorbereid in het Oude Testament krijgt de openbaring immers haar vervulling in de volheid van de tijd, d.w.z. in Jezus Christus. (Heb.1, 1-3; Gal. 4, 4; Ef. 1, 10;Mc. 1, 15) [[b:Heb.1, 1-3; Gal. 4, 4; Ef. 1, 10;Mc. 1, 15]] Als mensgeworden Woord van God is Jezus de exegeet van de Vader (Joh. 1, 14.18) [[b:Joh. 1, 14.18]], de waarheid in persoon (Joh. 14, 6) [[b:Joh. 14, 6]], Hij is in zijn hele bestaan door woorden en tekenen, vooral door zijn dood, verrijzenis en verheffing en door de zending van de Geest der waarheid (Joh. 14, 17) [[b:Joh. 14, 17]] de volheid van genade en waarheid. (Joh. 1, 14) [[b:Joh. 1, 14]] vgl: Dei Verbum [[[576|4]]]

De waarheid die in Jezus Christus eens voor altijd openbaar is, kan alleen in het geloof dat een geschenk van de Heilige Geest is, gekend en aanvaard worden. Dit geloof is, zoals de Schrift zegt, de persoonlijke overgave van de mens aan de Zich openbarende God. vgl: Dei Verbum [[[576|5]]] Het geloof houdt in dat men instemt met de woorden en daden van de openbaring en ze belijdt. Dat geldt vooral voor Jezus Christus en het door Hem geschonken nieuwe leven. Het is daarom een handeling (fides qua) en tevens een inhoud (fides quae creditur). Het is „een vaste grond van wat wij hopen, het overtuigt ons van de werkelijkheid van onzichtbare dingen” (Heb. 11, 1) [b:Heb. 11, 1].

In de Kerk wordt het eens voor altijd door de apostelen overgeleverde geloof als depositum fidei (1 Tim. 6, 20; 2 Tim. 1, 14) [[b:1 Tim. 6, 20; 2 Tim. 1, 14]] getrouw bewaard. Zij is het door de Heilige Geest vervulde lichaam van Christus en heeft van Jezus Christus de belofte ontvangen, dat de heilige Geest haar zal brengen tot de volle waarheid. (Joh. 16, 13) [[b:Joh. 16, 13]] Zo is aan de Kerk als het volk van God onderweg het „Evangelie van de waarheid’’ toevertrouwd. (Ef. 1, 13) [[b:Ef. 1, 13]] Zij dient door haar leven, haar belijdenis en haar liturgische vieringen voor de wereld getuigenis af te leggen van het geloof. Zij kan zelf als „pijler en grondslag van de waarheid” aangeduid worden (1 Tim. 3, 15) [b:1 Tim. 3, 15]. Nu kennen wij uiteraard de waarheid nog slechts als in een spiegel en in contouren, maar eschatologisch zullen wij God zien van aangezicht tot aangezicht zoals Hij is (1 Kor. 13, 12; 1 Joh. 3, 2) [b:1 Kor. 13, 12; 1 Joh. 3, 2]. Zo staat onze kennis van de waarheid ook in de polariteit tussen het „reeds” en „nog niet”.

Referenties naar alinea 11: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

B.I.2 - Perspectieven van de hermeneutiek in de Schrift
De manier van uitleg volgt uit het wezen van de Bijbelse boodschap zelf. De waarheid van de openbaring die door de heilige Schrift wordt overgeleverd, is Gods historische waarheid van trouw (emeth). Uiteindelijk is zij de zelfmededeling van de Vader door Jezus Christus, opdat zij in de heilige Geest bestendig aanwezig zou zijn. Zij wordt door woorden alsook door daden en door het hele leven van de Kerk uitgedragen. Voor een christen is daarbij Jezus Christus het ene Woord te midden van de vele woorden. Vanuit Hem en naar Hem toe moeten alle uitspraken van het Oude en Nieuwe Testament gezien worden in hun innerlijke eenheid. Daarom dienen christenen het Oude Testament vanuit zijn nieuwtestamentische vervulling uit te leggen en het Nieuwe Testament op zijn beurt te zien vanuit de oudtestamentische belofte.

Zowel het Oude als het Nieuwe Testament moeten uitgelegd en geactualiseerd worden in de heilige Geest die in de Kerk tegenwoordig is. Ieder dient zijn genadegave volgens „de bijzondere genade die ieder van ons is geschonken” tot opbouw van het lichaam van Christus, de Kerk, bij te dragen (Rom. 12, 4-8) [b:Rom. 12, 4-8] (1 Kor. 12, 4; e.v.) [b:1 Kor. 12, 4vv]. Daarom waarschuwt al 2 Petr. 1, 20 (2 Pt. 1, 20) [b:2 Pt. 1, 20] voor een eigenmachtige uitleg van de Schrift.

De geopenbaarde waarheid wil haar stempel zetten op het leven van de mensen die haar aanvaarden. Volgens Paulus moet de indicatief van het zijn in Christus en in de Geest uitgroeien tot een imperatief om nu ook volgens het nieuwe leven te handelen. Het is daarom van belang in de waarheid te blijven en er niet slechts een steeds betere kennis van te verkrijgen, maar haar ook telkens dieper in het leven te betrekken en ernaar te handel (Joh. 3, 21) [b:Joh. 3, 21]. De waarheid blijkt dan absoluut betrouwbaar te zijn als het dragend fundament voor het menselijk bestaan. Vooral zijn de liturgie en ook het gebed belangrijke hermeneutische milieus voor de kennis en overdracht van de waarheid.

Referenties naar alinea 12: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

B.I.3 - Bijbelse belijdenisformules
Wat zojuist gezegd werd, geldt niet op de laatste plaats voor de homologieën, belijdenis- en geloofsformules, die men al in de vroegste lagen van het Nieuwe Testament aantreft. Zij belijden o.a. Jezus ais de Christus (Mt. 16, 16; par.) [b:Mt. 16, 16], als de Kyrios (Rom. 10, 9; 1 Kor. 12, 3; Fil. 2, 11) [b:Rom. 10, 9; 1 Kor. 12, 3; Fil. 2, 11] en als de Zoon van God (Mt. 16, 16; Mt. 14, 33; Joh. 1, 34.49; 1 Joh. 4, 15) [b:Mt. 16, 16; Mt. 14, 33; Joh. 1, 34.49; 1 Joh. 4, 15] (Joh. 5, 5; e.a.) [b:Joh. 5, 5]. Zij getuigen van het geloof in de dood en verrijzenis van Jezus (1 Kor. 15, 3-5; 1 Tess. 4, 14; Rom. 8, 34) [b:1 Kor. 15, 3-5; 1 Tess. 4, 14; Rom. 8, 34] (Rom. 14, 9; e.a.) [b:Rom. 14, 9], zijn zending en geboorte (Gal. 4, 4) [b:Gal. 4, 4], zijn overgave (Rom. 4, 25; Rom. 8, 32) [b:Rom. 4, 25; Rom. 8, 32] (Gal. 2, 20; e.a.) [b:Gal. 2, 20] en zijn wederkomst (1 Tess. 1, 10) [b:1 Tess. 1, 10] (Fil. 3, 20; ) [b:Fil. 3, 20]. In hymnen wordt Jezus’ godheid, zijn menswording en zijn verheffing geprezen (Fil. 2, 6-11; Kol. 1, 15-20; 1 Tim. 3, 16; Joh. 1, 1-18) [b:Fil. 2, 6-11; Kol. 1, 15-20; 1 Tim. 3, 16; Joh. 1, 1-18]. Daarin komt tot uitdrukking dat het geloof van de nieuwtestamentische gemeenten niet berust op het particulier getuigenis van enkelingen, maar op de gezamenlijke, voor allen verplichtende en openbare belijdenis.

Deze belijdenis treffen we in het Nieuwe Testament uiteraard niet in een monotone uniformiteit aan. De ene waarheid komt veeleer in een grote pluriforme rijkdom tot uitdrukking. In het Nieuwe Testament bestaan ook al formules die getuigen van een voortschrijdend inzicht in de waarheid. Daarbij kunnen de beleden waarheden elkaar eerder aanvullen en verdiepen, echter nooit tegenspreken. Altijd gaat het om het ene heilsmysterie van God in Jezus Christus, dat in veelvuldige vormen en onder verschillende aspecten tot uitdrukking komt.

Referenties naar alinea 13: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

- Uitspraken en praktijk van het kerkelijk leergezag

B.II.1 - Magisteriële uitspraken over de interpretatie van het dogma
De historische weg van Nicea (325) naar Consiantinopel I (381), van Efeze (431) naar Chalcedon (451), Constantinopel II (553) en de volgende oud-kerkelijke concilies toont dat de dogmageschiedenis een proces van voortdurende en levende uitleg van de traditie is. Het Tweede Concilie van Nicea (787) vatte de eensluidende leer van de Vaders samen, volgens welke het Evangelie in de door de Heilige Geest gedragen traditie (paradosis) van de catholica Ecclesia wordt doorgegeven. vgl: (vgl. DH 600 ; 602) [[[965|0.2]]] vgl: (vgl. DH 609) [[[7027|(6)]]]

Het Concilie van Trente (1545-1563) verdedigde deze leer. Het waarschuwde voor een particuliere uitleg van de Schrift en voegde eraan toe dat het aan de Kerk toekomt over de ware zin van de Schrift en haar interpretatie te oordelen. vgl: (vgl. DH 1501) [[[391|1]]] vgl: DH 1507 [[[666|2]]] Het Eerste Vaticaans Concilie (1869-1870) herhaalde de leer van Trente. vgl: (vgl. DH 3007) [[[115|9]]] Het erkende bovendien een ontwikkeling van het dogma, voorzover deze in dezelfde zin en in dezelfde inhoud plaatsvindt (eodem sensu eademcjue sententia). Zo leerde het concilie dat bij de dogma’s de zin die eenmaal door de Kerk is vastgelegd, blijvend vastgehouden dient te worden. Daarom veroordeelde het concilie iedereen die: daarvan afwijkt onder de schijn en in naam van een hoger inzicht, een zogenaamde diepere interpretatie van dogmatische formuleringen of van een vooruitgang in de wetenschap. vgl: (vgl. DH 3020; 3043) [[[115|22.40]]] Deze eigenschap van de geloofsuitspraken dat zij nooit ongedaan gemaakt kunnen worden; en niet-hervormbaar zijn, wordt bedoeld met; de door de heilige Geest geleide onfeilbaarheid van de Kerk en vooral van:de paus in zaken van geloof en zeden. vgl: (vgl. DH 3074) [[[116|25]]] Dat steunt op het feit dat de Kerk in de heilige Geest deelt in de waarachtigheid en waarheid van God (qui nec falli nec fallere potest). vgl: (vgl DH 3008) [[[115|10]]]

Tegenover het zuiver symbolische en pragmatische: begrip van het dogma bij de modernisten heeft het kerkelijk leergezag deze leer verdedigd vgl: (vgl. DH 3401-3408) [[[2497|1-8]]] vgl: (vgl. DH 3420-3426) [[[2497|20-26]]] vgl: (vgl. DH 3458-3466) [[[2497|58-66]]] vgl: (vgl. DH 3483) [[[447|19]]] Paus Pius XII waarschuwde in de encycliek „ Humani Generis [470]” (1950) nogmaals tegen een dogmatisch relativisme, dat afwijkt van de traditionele kerkelijke manier van spreken om de geloofsinhoud te verwoorden in een historisch wisselende terminologie. vgl: (vgl. DS 3881-3883) [[[470|14-17]]] Eveneens waarschuwde paus Paulus VI in de encycliek „ Mysterium Fidei [392]” (1965) dat men aan de exacte en vastgelegde uitdrukkingswijze moest vasthouden.

Referenties naar alinea 14: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

B.II.2 - De leer van het Tweede Vaticaans Concilie
Het Tweede Vaticaans Concilie heeft de voorafgaande leer van de Kerk in een omvattende samenhang gebracht en daarbij ook de historische dimensie van het dogma tot haar gelding laten komen. Het leerde dat het volk van God aandeel heeft in het profetische ambt van Christus vgl: Lumen Gentium [[[617|12]]] en dat er onder de bijstand van de Heilige Geest in de Kerk een vooruitgang in het begrip van de apostolische overlevering optreedt. vgl: Dei Verbum [[[576|8]]] Het concilie hield eraan vast dat binnen de allen gemeenschappelijke zending en verantwoordelijkheid er een authentiek leergezag is dat alleen aan de bisschoppen toekomt vgl: Dei Verbum [[[576|8.10]]]; ook bevestigde het opnieuw de leer over de onfeilbaarheid van de Kerk. Lumen Gentium [[617|25]] Het concilie ziet de bisschoppen echter op de eerste plaats als verkondigers van het Evangelie en brengt hun dienst als leraren in verband met de dienst der verkondiging. vgl: Lumen Gentium [[[617|25]]] vgl: Christus Dominus [[[646|12-15]]] Dit accent op het pastorale karakter van het leergezag richtte de aandacht op het verschil tussen de onveranderlijke geloofsgegevens, resp. de geloofswaarheden en de manier waarop zij in taal worden uitgedrukt. Dat betekent dat de leer van de Kerk - uiteraard in dezelfde zin en dezelfde inhoud - overgedragen dient te worden in een levende wijze die ook voldoet aan de vereisten van de tijd. vgl: Gaudium et Spes [[[575|62]]] vgl: Gaudet Mater Ecclesia [[[126|30]]]

De verklaring „ Mysterium Ecclesiae [437]” (1973) sloot bij dit onderscheid aan en heeft dit verder uitgewerkt. Ze wijst erop dat het niet misverstaan mag worden als dogmatisch relativisme. Dogma’s zijn weliswaar in die zin historisch dat hun betekenis „ten dele afhankelijk is van de zeggingskracht van de taal die in een bepaalde tijd en onder bepaalde voorwaarden wordt gebruikt”. Latere uitspraken bewaren en bevestigen de vroegere, verhelderen ze echter ook en maken ze - meestal in confrontatie met nieuwe vraagstukken of met dwalingen - levend en vruchtbaar binnen de Kerk. Dat betekent echter niet dat men de onfeilbaarheid mag reduceren tot een principieel blijven in de waarheid. De dogmatische formuleringen duiden de waarheid niet slechts onbepaald, niet-veranderlijk en slechts approximatief aan en al helemaal niet veranderen of verdraaien zij deze. Wat beoogd wordt is de waarheid vast te houden in een bepaalde gestalte. Doorslaggevend is daarbij de historische zin van de dogmatische formuleringen. vgl: Mysterium Ecclesiae [[[437|5]]] Onlangs heeft Paus Johannes Paulus II in de apostolische brief „ Ecclesia Dei Adflicta [280]” (1988) het op deze wijze verstaan van een levende traditie nogmaals bekrachtigd. De verhouding tussen de formulering en de inhoud van het dogma dient echter nog verder verhelderd te worden. (vgl. daarvoor C III, 3) [[al:32]]

Referenties naar alinea 15: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

B.II.3 - Theologische kwalificaties
Uit het levend karakter van de traditie volgt een grote pluriformiteit aan magisteriële uitspraken met verschillend belang en met een verschillende graad van verplichting. Voor een juiste inschaling en interpretatie is in de theologie de leer over de theologische kwalificaties ontwikkeld. Ten dele werd zij ook door het leergezag overgenomen. Helaas is zij de laatste tijd enigszins,in vergetelheid geraakt. Zij is echter dienstig voor de interpretatie van het dogma en zou daarom vernieuwd en verder ontwikkeld dienen te worden.

Volgens de leer van de Kerk geldt dat men slechts datgene, maar ook al datgene „met goddelijk en katholiek geloof moet geloven, wat in het geschreven of overgeleverde Woord van God vervat is en door de Kerk in een plechtige beslissing of door het gewone en algemene leergezag als door God geopenbaard, wordt voorgelegd om te geloven”. (DH 3011) [[115|13]] Daartoe behoren zowel geloofswaarheden (in engere zin van het woord) alsook de zedelijke waarheden die in de openbaring hun neerslag hebben gevonden. vgl: (vgl. DH 1501) [[[391|1]]] vgl: (DH 3074: fides et mores [[[116|25]]] vgl: : fides credanda et moribus applicanda [[[617|25]]]

Natuurlijke waarheden en natuurlijke zedenleer kunnen middellijk tot de verplichtende leer van de Kerk behoren, als zij in een noodzakelijke innerlijke samenhang met geloofswaarheden staan. vgl: : "tantum patet quantum divinae Revelationis patet depositum, sancte custodiendum et fideliter exponendum" ; "Deze onfeilbaarheid strekt zich zo ver uit als nodig is om het pand van de goddelijke openbaring heilig te bewaren en getrouw uit te leggen" [[[617|25]]] Het Tweede Vaticaans Concilie onderscheidt evenwel duidelijk tussen de geloofsleer en de principes van de natuurlijke zedelijke ordening, doordat het bij de eerstgenoemde spreekt over „verkondigen” en „authentiek onderwijzen”, maar bij de laatstgenoemde over „gezagvol verklaren” en „bevestigen”. Dignitatis Humanae [[702|14]]

Omdat het geloof een levend geheel is, kan de instemming van de gelovigen niet beperkt blijven tot de formeel gedefinieerde openbarings-waarheden. Ook andere magisteriële uitspraken die geen bindende definitie vormen en die van de paus, van zijn Congregatie voor het geloof of van de bisschoppen afkomstig zijn, dienen met gradaties in godsdienstige gehoorzaamheid (religiosum obsequium) aanvaard te worden. Zulke uitspraken behoren tot het authentiek leergezag, als daarin de bedoeling tot uitdrukking komt om te onderrichten, een intentie die „uit de aard van de documenten, ofwel uit het herhaalde voordragen van dezelfde leer, ofwel uit de manier van spreken” vooral zichtbaar wordt. Lumen Gentium [[617|25]] vgl: (vgl. DS 3044 e.v.) [[[115|41-42]]] De nauwkeurige betekenis van deze uitspraak van het concilie moet nog verder theologisch verhelderd worden. Het zou vooral wenselijk zijn dat het kerkelijk leergezag telkens zelf de verschillende vormen en graden van verplichting bij zijn uitspraken aangeeft om te voorkomen dat zijn gezag door onnodig gebruik zijn kracht verliest.

Referenties naar alinea 16: 1

Theologie vandaag: perspectieven, principes en criteria ->

Open uitgebreid overzicht

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

B.II.4 - De praktijk van het leergezag
In de praktijk zocht het kerkelijk leergezag aansluiting bij het pastoraal karakter van zijn taak. Deze taak authentiek te getuigen van de waarheid van Jezus Christus staat binnen het omvattender kader van de zielzorg. Het gaat overeenkomstig zijn pastorale wezen met voorzichtigheid en terughoudendheid in op nieuw opgekomen maatschappelijke, politieke en kerkelijke ontwikkelingen en problemen.

In de afgelopen eeuwen kan men van de kant van het kerkelijk leergezag een interpretatie van reeds bestaande uitspraken ten aanzien van nieuwe ontwikkelingen steeds dan vaststellen, wanneer de verschillende factoren en stromingen die in een complexe situatie meespelen, voldoende onderkend en geanalyseerd zijn. Dat blijkt uit de positie die het ingenomen heeft ten opzichte van sociale vraagstukken, in de verhouding tot de resultaten van de moderne natuurwetenschappen, tegenover de mensenrechten, vooral tegenover de godsdienstvrijheid, tegenover de historisch-kritische methode, de oecumenische beweging, de waardering van de oosterse Kerken, sommige fundamentele overtuigingen van de reformatoren, e.a.

In een veelzijdig gestructureerde samenleving en binnen een Kerk die een gedifferentieerde gestalte aanneemt, vervult het leergezag zijn pastorale dienst in toenemende mate in overleg. Binnen deze situatie kan het erfgoed van de geloofsoverdracht slechts dan vruchtbaar worden doorgegeven, als het leergezag evenals de overige dragers van pastorale en theologische verantwoordelijkheid bereid zijn tot een samenwerking en overleg, vooral bij de voorbereiding van definitieve positiebepalingen van het leergezag. Ten overstaan van het wetenschappelijk en technisch onderzoek uit de meest recente tijd lijkt het dienstig niet te snel bepaalde dingen vast te leggen en de voorkeur te geven aan richtingwijzende en genuanceerde beslissingen.

Referenties naar alinea 17: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

- Fundamentele systematisch-theologische bezinning

B.III.1 - Het dogma binnen de traditie van de Kerk
De fundamentele uitspraak van het christelijk geloof bestaat in de belijdenis dat de Logos, die Zich anticiperend en fragmentarisch manifesteert in de hele werkelijkheid, in het Oude Testament op concrete wijze beloofd werd en in Jezus Christus in zijn hele volheid in een historisch-concrete gestalte verschenen is. (Vgl. Joh. 1, 3; e.v.) [[b:Joh. 1, 3vv]] (Joh. 14) [[b:Joh. 14]] In de volheid van de tijd woont de godheid in heel haar volheid lijfelijk in Jezus Christus. (Kol. 2, 9) [[b:Kol. 2, 9]] In Hem zijn alle schatten van wijsheid en kennis geborgen. (Kol. 2, 3) [[b:Kol. 2, 3]] Hij is in zijn persoon de weg, de waarheid en het leven. (Joh. 14, 6) [[b:Joh. 14, 6]]

De tegenwoordigheid van de Eeuwige in een concreet historische gestalte behoort daarom tot de wezenlijke structuur van het christelijk heilsmysterie. In Hem wordt de onbepaalde openheid van de mens van Godswege concreet bepaald. Deze concrete, onmiskenbare keuze en beslistheid moet ook richtingwijzend zijn voor de belijdenis van Jezus Christus: Het christendom is daarom als het ware in zijn structuur dogmatisch getekend.

De waarheid van God zou in Jezus Christus niet eschatologisch-definitief in de geschiedenis zijn binnengetreden, als zij niet in de heilige Geest - die ons telkens weer opnieuw Jezus in herinnering brengt en ons in de hele waarheid binnenleidt (Joh. 14, 26; Joh. 16, 13) [[b:Joh. 14, 26; Joh. 16, 13]] - door de gemeenschap van gelovigen definitief was aanvaard en openlijk zou worden beleden. In Maria en in haar onbeperkt en voor de hele mensheid plaatsbekledend uitgesproken ja-woord op Gods heilswil ziet de Kerk het grote model voor haar eigen ja-woord in het geloof. De Kerk is in de Heilige Geest het Lichaam van Christus waarin en waardoor de veelvormige wijsheid van God - die in Jezus Christus is verschenen - aan heel de wereld wordt verkondigd. (Vgl. Ef. 3, 10; e.v.) [[b:Ef. 3, 10vv]] (Vgl. Rom. 16, 25; e.v.) [[b:Rom. 16, 25vv]] (Vgl. Kol. 1, 26; e.v.) [[b:Kol. 1, 26vv]] In haar traditie (paradosis) schenkt de Vader Zich door de Logos in de Heilige Geest op veelvuldige wijze door woord en daad, door haar liturgie en haar gebed en door haar hele leven blijvend aan de mensen. vgl: Dei Verbum [[[576|8]]] De dogmatische uitspraken zijn slechts één element binnen deze veel meer omvattende paradosis, d.w.z. het voortdurend doorgeven van leer en leven.

Wij „bezitten” de werkelijkheid en waarheid van Christus slechts door de traditie van het kerkelijk getuigenis dat door de heilige Geest wordt bezield. Zonder de Kerk „bezitten” wij geen Christus, geen Evangelie en geen bijbel. Een ondogmatisch christendom dat zou afzien van de kerkelijke traditie, zou een vierkante cirkel zijn.

De overgeleverde leer van de Kerk sluit aan bij de openheid en de universaliteit die in de menselijke taal, haar beelden en begrippen vervat liggen. Zij geeft daaraan hun definitieve bestemming, doordat zij deze tevens zuivert en verandert. Zo komt met de werkelijkheid van de nieuwe schepping een nieuwe taal overeen waarin alle volkeren elkaar kunnen en, moeten, verstaan en de eschatologische eenheid van de nieuwe mensheid wordt voorbereid. Dit vindt plaats, doordat de leer en het leven die overgeleverd zijn, vlees worden in de symbolen en talen van alle volkeren en hun schatten, gezuiverd en veranderd worden opgenomen in de oikonomia van het ene heilsmysterie (Ef. 3, 9) [[b:Ef. 3, 9]] In dit historisch proces voegt de Kerk niets nieuws (non nova) toe aan het Evangelie, maar zij verkondigt de nieuwheid van Christus op een steeds nieuwe wijze (noviter). Zij haalt telkens weer iets nieuws naar boven dat met het oude overeenstemt. vgl: Dignitatis Humanae [[[702|1]]]

De continuïteit binnen dit proces van de levende traditie bestaat uiteindelijk hierin dat de Kerk het subject van het geloof is, dat ruimte en tijd omvat. Daarom moet de telkens levende Kerk haar hele voorafgaande geschiedenis van het geloof in haar door de Heilige Geest gedragen gedachtenis bewaren. Op profetische wijze dient zij die voorafgaande geschiedenis tevens levend en vruchtbaar te maken ten behoeve van de tegenwoordige tijd en van de toekomst.

Referenties naar alinea 18: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

B.III.2 - De leer van de Kerk (dogma’s in ruimere zin)
Binnen het geheel van de kerkelijke traditie verstaat men onder dogma in ruimere zin het verplichtende en lerarende getuigenis van de Kerk over de in het Oude Testament beloofde, door Jezus Christus definitief en in haar volheid geopenbaarde en in de Heilige Geest blijvend in de Kerk aanwezige heilswaarheid van God. Dit onderrichtende element behoort in het Nieuwe Testament blijkbaar van meet af aan tot de verkondiging van het geloof. Jezus zelf trad op als leraar (rabbi) en werd als zodanig aangesproken. Hij onderwees zelf en zond zijn leerlingen uit om te onderwijzen. (Mt. 28, 20) [[b:Mt. 28, 20]] De vroege gemeenten hadden eigen leraren. (Rom. 12, 7; 1 Kor. 12, 28; Ef. 4, 11) [[b:Rom. 12, 7; 1 Kor. 12, 28; Ef. 4, 11]] Vooral met het doopsel schijnt al vroeg een bepaalde vorm van onderricht verbonden te zijn. (Rom. 6, 17) [[b:Rom. 6, 17]] In de latere apostolische geschriften treedt het belang van de leer nog duidelijker naar voren. (1 Tim. 1, 10) [[b:1 Tim. 1, 10]] (Vgl. 2 Tim. 4, 2; e.v.) [[b:2 Tim. 4, 2vv]] (Vgl. Tit. 1, 9; e.a.) [[b:Tit. 1, 9]]

In de leerstellige uitleg van de waarheid van de openbaring wordt getuigenis afgelegd over Gods Woord in en door een woord van mensen. Daarom deelt hij zowel in het eschatologische en definitieve karakter van de waarheid die in Jezus Christus is verschenen, als in de historiciteit en beperktheid van elke menselijke taal. De leer van de Kerk kan slechts; binnen het geloof juist begrepen en uitgelegd worden. Daaruit volgt.

Dogma’s dienen als een verbum rememorativum geïnterpreteerd te worden. Zij dienen als anamnese en herinnerende interpretatie van de magnalia Dei gezien te worden, waarover de getuigenissen van de openbaring berichten. Daarom moeten zij op de Schrift en de traditie betrokken worden en vandaar uit uitgelegd worden. Zij dienen binnen de grote context van het Oude en Nieuwe Verbond geïnterpreteerd te worden conform de analogie van het geloof. vgl: Dei Verbum [[[576|12]]]
Dogma’s dienen als een verbum demonstrativum gezien te worden. Zij spreken niet slechts over heilsdaden uit het verleden, maar zij willen het heil hier en nu werkzaam verkondigen en tegenwoordig stellen. Zij willen licht en leven zijn. Daarom dienen zij als heilswaarheid geïnterpreteerd te worden en aan de mensen van elke tijd levend, aansprekelijk en op uitnodigende wijze voorgehouden te worden.
Dogma’s dienen als een verbum prognosticum geïnterpreteerd te worden. Als getuigenissen over de eschatologische waarheid en werkelijkheid van het heil zijn dogma’s eschatologisch-anticiperende uitspraken. Zij dienen hoop te wekken en moeten daarom met het oog op het laatste doel en de voltooiing van de mens en de wereld geïnterpreteerd vgl: Dei Filius [[[115|18]]] en als doxologie opgevat worden.

Referenties naar alinea 19: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

B.III.3 - Dogma’s in engere zin
Het leerstellig getuigenis over de waarheid van de openbaring kan in verschillende vorm, met verschillende nadruk en graad van verplichting plaatsvinden. vgl: Lumen Gentium [[[617|25]]] Het dogma in engere zin (een pas in de loop van de nieuwe tijd volledig ontwikkelde betekenis) is een leerstuk waarin de Kerk een waarheid van de openbaring op definitieve en universeel-kerkelijk verplichtende wijze zo verkondigt dat de loochening ervan als ketterij verworpen en met anathema (uitsluiting) wordt gesanctioneerd. Bij het dogma in engere zin komen dus een leerstellig en een juridisch, resp. disciplinair element bij elkaar. Zulke leerstellingen van heilig recht hebben onmiskenbaar een Bijbelse grondslag, vooral in de opdracht tot binden en ontbinden die door Jezus Christus aan de Kerk werd toevertrouwd en die ook in de hemel, d.w.z. bij God geldigheid heeft. (Mt. 16, 19; Mt. 18, 18) [[b:Mt. 16, 19; Mt. 18, 18]] Ook het anathenia (de uitsluiting) heeft reeds een grondslag in het Nieuwe Testament (1 Kor. 16, 22) [[b:1 Kor. 16, 22]] (Vgl. Gal. 1, 8; e.v.) [[b:Gal. 1, 8vv]] (1 Kor. 5, 2-5) [[b:1 Kor. 5, 2-5]] (Vgl. 2 Joh. 10; e.a.) [[b:2 Joh. 10]]

Deze leerstellige en juridische toespitsing op een enkele formule stemt overeen met de concreetheid en beslistheid van het christelijk geloof. Toch ligt er ook het gevaar van een dogmatisch positivisme in besloten alsook dat van een dogmatisch minimalisme. Om beide gevaren uit te bannen is een dubbele integratie van de dogma’s noodzakelijk.

De integratie van alle dogma’s in het geheel van de kerkelijke leer en van het kerkelijk leven. De Kerk geeft immers „in haar leer, leven en eredienst alles wat zij zelf is, alles wat zij gelooft en geeft dit door aan alle geslachten”. Dei Verbum [[576|8]] Daarom moeten de dogma’s in de grote context van de leer en het leven van de Kerk worden geïnterpreteerd.
De integratie van de afzonderlijke dogma’s in het geheel van alle dogma’s. Zij kunnen alleen vanuit hun innerlijke samenhang (nexus mysteriorum) (DS 3016) [[115|18]] en vanuit hun omvattende structuur verstaan worden. Daarbij dient men vooral op de ordening of de „hiërarchie van de waarheden” in de katholieke leer te letten. Deze volgt uit de verschillende mate waarin een waarheid samenhangt met het christologische fundament van het christelijk geloof. vgl: Unitatis Redintegratio [[[618|11]]] Ofschoon zonder enige twijfel alle geopenbaarde waarheden met hetzelfde goddelijk geloof moeten worden aanvaard, verschilt hun betekenis en belang naargelang zij betrokken zijn op het mysterie van Christus.

Referenties naar alinea 20: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

B.III.4 - De theologale betekenis van de dogma’s
De hele openbaring is uiteindelijk zelfopenbaring en zelfmededeling van God de Vader door de Zoon in de Heilige Geest, opdat wij gemeenschap zouden hebben met Hem. vgl: Dei Verbum [[[576|2]]] God is daarom het ene en alomvattende voorwerp van het geloof en van de theologie (Thomas van Aquino). Daarom geldt: „actus credentis non terminatur ad enuntiabile sed ad rem”. „de geloofsact van de gelovige vindt zijn eindpunt niet in de zin van de uitspraak, maar in de werkelijkheid (erdoor aangeduid)” [[t:II-II, q. 1, a. 2 ad 2]] Daarom geldt ook voor het artikel van het geloof volgens middeleeuwse traditie: „articulus fidei est perceptio divinae veritatis tendens in ipsam”. „een geloofsartikel is een zekere kennis van de goddelijke waarheid, die naar die waarheid streeft” [[t:II-II, q. 1, a. 6 s. c.]] Dat betekent: het artikel van het geloof is een werkelijke en ware kennis van Gods waarheid; het is een leerstellige gestalte voor de overdracht, die de waarheid bevat waarvan de Kerk getuigenis aflegt. Maar juist omdat een geloofsartikel waar is, wijst het boven zichzelf uit en gaat over naar het mysterie van Gods waarheid. De interpretatie van het dogma is daarom - evenals iedere poging het te doorgronden - een weg die loopt van het uiterlijke woord naar zijn innerlijke betekenis en uiteindelijk naar het ene en eeuwige Woord van God. De interpretatie van het dogma verloopt daarom ook niet slechts van het éne woord en van één bepaalde formulering naar een ander ; zij gaat veeleer van de woorden, beelden en begrippen naar het wezen van de inhoud zelf die daarin vervat is. Uiteindelijk is daardoor elk geloofsinzicht een vooruitlopen op de eeuwige aanschouwing van God van aangezicht tot aangezicht. Uit deze theologale betekenis van de dogma’s volgt.

Dogma’s dient men evenals elke menselijke uitspraak over God analoog te verstaan, d.w.z. er bestaat ondanks iedere overeenkomst een groter verschil: (DH 806) [[764|4]] De analogie voorkomt dat men dogma’s en het geloof als objecten en dingen ziet en dat men dus uiteindelijk het mysterie prijsgeeft. Tevens voorkomt de analogie een overdreven negatieve theologie, waarin de dogma’s nog slechts beschouwd worden als loutere formules voor een uiteindelijk ongrijpbaar blijvende transcendentie. Dan miskent men de historische concreetheid van het christelijk heilsmysterie.
Het analoge karakter van de dogma’s dient onderscheiden te worden van een verkeerd opgevat symbolisch zicht op het dogma. Dan ziet men het dogma als een latere objectivering, zij het van een meer oorspronkelijke existentiële religieuze ervaring, zij het van een bepaalde maatschappelijke of kerkelijke praxis. Dogma’s dienen veeleer beschouwd te worden als een verplichtende leerstellige gestalte van Gods heilswaarheid die ons werd toevertrouwd. Zij zijn de leerstellige gestalte waarvan de inhoud het woord en de waarheid van God zelf is. Zij dienen daarom primair theologisch uitgelegd te worden.
De theologische uitleg van de dogma’s is volgens de leer van de vaders geen puur intellectueel proces, maar wordt ten diepste geestelijk, d.w.z. door de Geest van de waarheid bezield en geleid, hetgeen niet zonder zuivering van de ogen van het hart mogelijk is. Zo’n uitleg veronderstelt het licht van het geloof dat door God geschonken wordt en een door de Heilige Geest bewolkte deelneming aan en geestelijke ervaring met de werkelijkheid van het geloof. In deze diepere betekenis is de interpretatie van het dogma vooral een probleem op het vlak van de theorie en de praxis. Zij is immers onlosmakelijk verbonden met het leven binnen en uit der gemeenschap met Jezus Christus in de Kerk.

Referenties naar alinea 21: 1

Theologie vandaag: perspectieven, principes en criteria ->

Open uitgebreid overzicht

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

- Criteria voor de interpretatie

- Dogma en heilige Schrift

C.I.1 - De principiële betekenis van de heilige Schrift
De geschriften van het Oude en Nieuwe Testament zijn onder inspiratie van de Heilige Geest geschreven, opdat zij dienstig zouden zijn ter onderrichting, wederlegging, verbetering en opvoeding in een rechtschapen leven. (2 Tim. 3, 16) [[b:2 Tim. 3, 16]] Deze geschriften werden samengevat in de canon. De Kerk heeft met haar leergezag in deze canon het apostolische geloofsgetuigenis de authentieke en betrouwbare uitdrukking van bet kerkelijk geloof uit de begintijd erkend en zich altijd daartoe bekend. vgl: (vgl. DH 1502-1504 [[[391|2-4]]] vgl: (vgl. DH 3006 en 3029) [[[115|8.31]]] „De Kerk heeft de goddelijke geschriften steeds zo vereerd als ook het lichaam: van de Heer. Want zij neemt, vooral in de heilige liturgie; voortdurend van de tafel van het woord van God en van het lichaam van Christus het brood des levens en biedt dit aan de gelovigen aan”. Daarom dient elke kerkelijke verkondiging „door de heilige Schrift... gevoed en beheerst” te worden. Dei Verbum [[576|21]] De bestudering van de heilige Schrift moet als het ware de ziel van de theologie en van elke verkondiging zijn. vgl: Dei Verbum [[[576|24]]] vgl: Optatam Totius Ecclesiae [[[675|16]]] Het getuigenis van de heilige Schrift moet daarom ook uitgangspunt en grondslag: voor de uitleg van het dogma zijn.

Referenties naar alinea 22: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

C.I.2 - De crisis en de positieve resultaten van de moderne exegese
Het conflict tussen de exegese en de dogmatiek is een modern verschijnsel. In de geest van de Verlichting werden de methoden en inzichten van de historische kritiek ook ontwikkeld om gebruikt te worden voor de emancipatie uit het kerkelijk-dogmatisch gezag. Deze kritiek ging steeds verder. Weldra vormden niet alleen de Schrift en het dogma partij in dit conflict, maar ook de tekst van de Schrift zelf werd kritisch „onderzocht” en er werd kritiek uitgeoefend op de „dogmatische inkleuring” in de Schrift zelf. De verdere ontwikkeling van de historische kritiek door de sociaal-politieke en psychologische kritiek onderzocht de tekst op sociaal-politieke tegenstellingen of op verdrongen psychische gevoelens. Gemeenschappelijk aan al deze verschillende stromingen van kritiek is dat het dogma van de Kerk en ook de Schrift zelf onder de verdachtmaking gesteld worden, een oorspronkelijke werkelijkheid te verbergen, die pas door kritische bevraging kan worden ontsloten.

Men mag uiteraard de positieve bedoeling en het resultaat van de „verlichte” kritiek op de traditie niet over het hoofd zien. De historische Bijbelkritiek kon namelijk duidelijk: maken, dat de Schrift zelf van de Kerk is ; zij heeft haar plaats binnen de kerkelijke traditie en de fixering van haar canonieke grenzen een kerkelijk proces van oordeelsvorming. Zo wees de exegese de weg terug naar ket dogma en naar de traditie.

De historische kritiek kon vooral niet voorbijgaan aan ket feit dat Jezus zelf klaarblijkelijk helemaal niet „ondogmatisch” was. Zelfs bij toepassing van de strengste historische kritiek blijft er een zinnigerwijze niet loochenbare historische kern van de aardse Jezus bestaan. Tot deze kern behoren de aanspraken die Jezus in zijn optreden en woorden liet gelden ten aanzien van zijn zending zijn persoon, en zijn relatie tot God, d.w.z. tot zijn "Abba”. Deze aanspraken impliceren de latere, al in ket Nieuwe Testament beginnende dogmatische ontwikkeling en zij vormen de kern van alle dogmatische uitspraken. De oorspronkelijke vorm van het dogma is daarom de belijdenis die voor het Nieuwe Testament centraal is: Jezus Christus is de Zoon van God. (Mt. 16, 16) [b:Mt. 16, 16]

Referenties naar alinea 23: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

C.I.3 - De leer van het Tweede Vaticaans Concilie over de interpretatie van de Schrift
Het Tweede Vaticaans Concilie heeft de positieve bedoeling van de moderne historische kritiek opgenomen. Het leert dat het bij de uitleg van de heilige Schrift erom gaat zorgvuldig te onderzoeken ,,wat de gewijde schrijvers werkelijk hebben bedoeld uit de drukken en wat God door hun woorden heeft willen bekendmaken”. Om dit te zien moet men de historische situatie alsook de denk-, spreek- en vertelvormen van de toenmalige tijd kennen. De historisch-kritische uitleg moet uiteraard dienstbaar zijn en in een theologische en kerkelijke uitleg opgenomen kunnen worden. „Omdat de heilige Schrift ook in dezelfde Geest moet worden gelezen en verklaard waarin zij is geschreven”, is het even onontbeerlijk dat men ,,met niet minder ijver... op de inhoud en de eenheid van de gehele Schrift” Dei Verbum [[576|12]]

De theologische Schrifuitleg moet uitgaan van Jezus Christus als centrum van de Schrift. Hij is de enige exegeet van de Vader (exegesato) (Joh. 1, 18) [[b:Joh. 1, 18]] Van meet af aan verleent Hij aan zijn leerlingen aandeel in deze Schriftuitleg, doordat Hij ken betrekt in zijn manier van leven, kun zijn woorden toevertrouwt en hen toerust met zijn volmacht en zijn Geest die hen in de hele waarheid zal binnenleiden. (Joh. 16, 13) [[b:Joh. 16, 13]] In de kracht van deze Geest hebben zij en hun leerlingen het getuigenis van Jezus opgeschreven en doorgegeven. De uitleg van ket getuigenis over Jezus is daarom onlosmakelijk verbonden met de werkzaamheid van zijn Geest in de continuïteit van zijn getuigen (apostolische successie) en in de geloofszin van het volk van God.

Bij het dogma van de Kerk gaat het dus om de juiste uitleg van de Schrift. Bij zo’n dogmatisch verplichtende uitleg van de Schrift staat het leergezag niet boven het Woord van God, veeleer is het eraan dienstbaar. vgl: Dei Verbum [[[576|10]]] Het leergezag oordeelt namelijk niet over het Woord van God, maar over de juistheid van de interpretatie ervan. Een latere tijd kan niet teruggaan achter datgene wat in het dogma onder bijstand van de Heilige Geest als sleutel ter lezing van de Schrift werd geformuleerd. Dat sluit niet uit dat in een latere tijd nieuwe gezichtspunten naar voren kunnen komen en dus ook nieuwe formuleringen gezocht zullen worden. Niet op de laatste plaats wordt het oordeel van de Kerk in geloofszaken altijd opnieuw toegespitst door de voorbereidende werkzaamheden van de exegeten en door hun zorgvuldig onderzoek naar de bedoeling van de Heilige Schrift. Dei Verbum [[576|12]]

Referenties naar alinea 24: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

C.I.4 - De gerichtheid van de heilige Schrift op Christus als criterium
De gerichtheid van de heilige Schrift op Christus als criterium. Ondanks al het nieuwe van de nieuwe tijd, ondanks de radicaliteit van de geestelijke, maatschappelijke en culturele omwenteling ten gevolge van de Verlichting dient men er toch aan vast te houden, dat Christus de definitieve openbaring van God is en dat geen enkel nieuw heilshistorisch tijdperk dat van Jezus Christus kan vervangen. Er valt geen ander Evangelie te verwachten. De tijd tot de wederkomst van Christus blijft constitutief gebonden aan het heilshistorische moment van destijds (het „eens voor altijd”: ephapax), waarop Jezus Christus en de over Hem getuigende traditie van de Schrift en van de kerkelijke overlevering gestalte kregen. Zijn actuele, zij het ook verborgen heerschappij, is de maatstaf en het oordeel waaraan ook nu vandaag waarheid en leugen gescheiden worden. Met het oog op Hem komt ook de scheiding tot stand tussen datgene waarin het de nieuwe methodes van Schriftuitleg „werkelijk om Christus gaat” ("Christum treibet”) en datgene wat Hem miskent of zelfs vertekent.

Veel van datgene wat de historisch-kritische methode of nieuwe methoden (godsdienstgeschiedenis, structuralisme, semiotiek, sociale geschiedenis, dieptepsychologie) aan nieuwe visies opleveren, kan ertoe bijdragen dat de gestalte van Christus duidelijker naar voren komt voor onze hedendaagse tijd. Toch blijven deze methoden slechts zolang vruchtbaar, als zij worden toegepast in de gehoorzaamheid van het geloof en geen zelfstandige rol gaan vervullen. De communio Ecclesia (gemeenschap van de Kerk) blijft het milieu waarin de Schriftuitleg behoed wordt tegen een funeste aanpassing aan de heersende stromingen van de tijd.

Referenties naar alinea 25: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

- Het dogma in de traditie en in de gemeenschap van de Kerk

C.II.1 - De samenhang van Schrift, traditie en communio van de Kerk
Het éne Evangelie dat als vervulling van de beloften van het Oude Testament door Jezus Christus in volheid eens voor altijd is geopenbaard, is blijvend de bron voor alle heilswaarheid en zedenleer. vgl: Sessio IV - Recipiuntur Libris Sacris et de traditionibus recipiendis [[[391|1]]] Het werd door de apostelen en hun leerlingen onder bijstand van de heilige Geest door mondelinge prediking, door voorbeeld en onderrichtingen doorgegeven alsook onder inspiratie van dezelfde heilige Geest opgeschreven. vgl: Dei Verbum [[[576|7]]] Zo vormen Schrift en Traditie samen het éne apostolische erfgoed (Depositum fidei) dat de Kerk getrouw dient te bewaren. (1 Tim. 6, 20; 2 Tim. 1, 14) [[b:1 Tim. 6, 20; 2 Tim. 1, 14]] Het Evangelie is aan de Kerk echter niet slechts in de vorm van aan het papier toevertrouwde levenloze letters overgeleverd, maar het is door de Heilige Geest in de harten van de gelovigen geschreven. (2 Kor. 3, 3) [[b:2 Kor. 3, 3]] Daarom is het door de heilige Geest blijvend in de communio van de Kerk, in haar leer, haar leven en vooral in haar liturgie aanwezig. vgl: Dei Verbum [[[576|8]]]

De heilige Schrift, de overlevering en de gemeenschap van de Kerk mag men daarom niet van elkaar losmaken ; zij vormen één innerlijke eenheid. vgl: e.v. [[[576|9]]] vgl. B.I.1 [[al:11]] C.I.2 [[al:22]] De diepste reden voor deze eenheid ligt in het feit dat de Vader zijn Woord en zijn Geest tezamen zendt en overdraagt. De Geest brengt de heilsgebeurtenissen tot stand, Hij roept en inspireert de profeten die deze gebeurtenissen voorspellen en uitleggen en Hij verzamelt een volk dat ze in geloof belijdt en getuigenis ervan aflegt. In de volheid van de tijd bewerkt Hij de menswording van het eeuwige Woord van God (Mt. 1, 20; Lc. 1, 35) [[b:Mt. 1, 20; Lc. 1, 35]] en door het doopsel bouwt Hij het lichaam van Christus, de Kerk op. (1 Kor. 12, 13) [[b:1 Kor. 12, 13]] Hij herinnert haar telkens opnieuw aan het woord, het werk en de persoon van Jezus Christus en leidt haar binnen in de hele waarheid. (Joh. 14, 26; Joh. 15, 26) [[b:Joh. 14, 26; Joh. 15, 26]] (Vgl. Joh. 16, 13; e.v.) [[b:Joh. 16, 13vv]]

Door de werkzaamheid van de Geest wordt het uiterlijke Woord „geest en leven” in de gelovigen. Zij zijn door de zalving door God zelf onderricht. (1 Joh. 2, 20.27; Joh. 6, 45) [[b:1 Joh. 2, 20.27; Joh. 6, 45]] De Geest verwekt en voedt de sensus fidelium, d.w.z. die innerlijke fijngevoeligheid waardoor Gods volk onder leiding van het leergezag bij de verkondiging niet het woord van mensen, maar Gods woord verneemt, beaamt en standvastig onderhoudt. vgl: Lumen Gentium [[[617|12.35]]]

Referenties naar alinea 26: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

27

33

C.II.2
De ene Traditie en de vele tradities. De Traditie (paradosis) is uiteindelijk de gave van God de Vader zelf door Jezus Christus in de heilige Geest ten behoeve van een voortdurend nieuwe tegenwoordigheid ervan in de gemeenschap van de Kerk. De levende overlevering krijgt in de Kerk van meet af aan velerlei gestalten door afzonderlijke overleveringen (traditiones). Haar onuitputtelijke rijkdom komt tot uitdrukking in een veelheid van leerformules, liederen, symbolen, riten, disciplines en instellingen. De traditie toont haar vruchtbaarheid ook door het feit dat zij in de afzonderlijke plaatselijke kerken „incultureert” naargelang de aanwezige culturele situatie. Deze veelvormige tradities zijn orthodox in de mate dat zij getuigenis afleggen van de éne apostolische traditie en haar doorgeven.

De onderscheiding van de geesten maakt deel uit van dat grotere geheel waarin de heilige Geest binnenleidt in de hele waarheid. (1 Kor. 12, 10; 1 Tess. 5, 21; 1 Joh. 4, 1) [[b:1 Kor. 12, 10; 1 Tess. 5, 21; 1 Joh. 4, 1]] Het is stelregel om de van de Heer ontvangen traditie (1 Kor. 11, 23) [[b:1 Kor. 11, 23]] te onderscheiden van de overleveringen van de mensen (Mc. 7, 8; Kol. 2, 8) [[b:Mc. 7, 8; Kol. 2, 8]] Ook al kan de apostolische traditie in de Kerk geen wezenlijk bederf ondergaan dank zij de voortdurende bijstand van de heilige Geest die de Kerk voor ontrouw en afval bewaart, toch kunnen in de Kerk die als de heilige Kerk tevens de Kerk van zondaren is, menselijke tradities binnendringen die de apostolische traditie beknotten of afzonderlijke aspecten buiten alle proporties vergroten, zodat zij het centrum overschaduwen. Daarom heeft de Kerk ook met betrekking tot haar tradities steeds behoefte aan zuivering, boete en vernieuwing. vgl: Lumen Gentium [[[617|8]]] De criteria voor zo’n onderscheiding van de geesten volgen uit het wezen van de Kerk zelf.

— Omdat de éne Geest in de hele geschiedenis van het heil, in de Schrift, in de traditie en in het hele leven van de Kerk door alle eeuwen heen werkzaam is, vormt de innerlijke samenhang van de traditie een fundamenteel criterium. Zij komt voort uit het centrum van de openbaring in Jezus Christus. Jezus Christus zelf is daarom het punt van eenheid in de overlevering en in haar veelvuldige gestalten. Hij is hét criterium voor de onderscheiding en voor de interpretatie. Vanuit dit centrum dienen Schrift en traditie alsook de afzonderlijke tradities in hun complementaire functie beschouwd en geïnterpreteerd te worden.

— Omdat het geloof eens voor altijd werd overgeleverd. (Jud. 3) [[b:Jud. 3]], is de Kerk blijvend gebonden aan het apostolische erfgoed. De apostoliciteit is daarom een wezenlijk criterium. De Kerk moet zich steeds weer vernieuwen door een levende herinnering aan haar oorsprong en in het licht van deze oorsprong ook de dogma’s interpreteren.

— Het éne apostolische geloof dat aan de Kerk als zodanig is toevertrouwd, krijgt gestalte in veelvuldige overleveringen van de plaatselijke Klerken. Een wezenlijk criterium is de katholiciteit, d.w.z. de overeenstemming binnen de communio van de Kerk. Een overeenstemming in een geloofsleer die gedurende lange tijd onweersproken bleef, is een kenmerk voor de apostoliciteit van deze leer.

— De samenhang van de traditie met de communio van de Kerk wordt vooral bij de viering van de liturgie gemanifesteerd en geactualiseerd. Daarom is de lex orandi tevens de lex credendi. (((3318|9|(vgl. DS 246)))) De liturgie is de levende en omvattende locus theologicus (theologische vindplaats) van het geloof, niet slechts in de uiterlijke zin dat liturgische en leerstellige uitspraken elkaar dienen aan te vullen. De liturgie actualiseert juist het „misterie van het geloof”. De gemeenschap bij het eucharistische lichaam van Christus dient tot opbouw en groei van het ecclesiale lichaam van de Heer, de gemeenschap van de Kerk. (1 Kor. 10, 17) [[b:1 Kor. 10, 17]]

Referenties naar alinea 27: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

C.II.3 - De interpretatie van het dogma binnen de communio van de Kerk
De Kerk is als het ware het sacrament, d.w.z. het milieu, het teken en instrument van de overlevering (paradosis). Zij verkondigt het Evangelie van het heilswerk van God (martyria), zij geeft de geloofsbelijdenis aan de dopelingen. (Rom. 6, 17) [[b:Rom. 6, 17]], zij belijdt haar geloof bij het breken van het brood en bij het gebed. (Hand. 2, 42) [[b:Hand. 2, 42]] (leiturgia) en zij dient Jezus Christus in de armen, vervolgden, gevangenen, zieken en stervenden. (Mt. 25) [[b:Mt. 25]] (diakonia) De dogma’s brengen dezelfde gelovige overtuiging op leerstellige wijze tot uitdrukking. Zij mogen daarom niet van de context van het kerkelijk leven geïsoleerd en als zuiver begrippelijke formuleringen geïnterpreteerd worden. De betekenis van de dogma’s en de interpretatie ervan is veeleer soteriologisch gericht : zij dienen de gemeenschap van de Kerk te beschermen tegen dwaling, zij dienen de wonden van de dwaling te genezen en moeten dienstbaar zijn aan de groei in een levend geloof.

De dienst aan de paradosis en haar interpretatie is toevertrouwd aan de Kerk als geheel. Binnen de Kerk behoort het tot de verantwoordelijkheid van de bisschoppen als opvolgers van de apostelen vgl: Lumen Gentium [[[617|19]]] de overlevering van het geloof authentiek te interpreteren. vgl: Dei Verbum [[[576|10]]] Zij kunnen in gemeenschap met de bisschop van Rome aan wie de dienst aan de eenheid in bijzondere wijze is toevertrouwd, op collegiale manier dogma’s definiëren en authentiek interpreteren. Dit kan plaatsvinden zowel door de gemeenschap van de bisschoppen samen met de paus als door de paus alléén als hoofd van het college van bisschoppen. vgl: Lumen Gentium [[[617|25]]]

Binnen de Kerk komt aan getuigen en leraren die in gemeenschap met de bisschoppen staan, de taak toe het dogma te interpreteren. Van bijzonder belang is het eensluidend getuigenis van de kerkvaders (unanimis consensus patrum) vgl: (vgl. DH 1507) [[[666|2]]] vgl: (vgl. DH 3007) [[[115|9]]], het getuigenis van de martelaren ter wille van het geloof en van andere door de Kerk erkende (gecanoniseerde) heiligen, vooral van heilige kerkleraren [d:328].

Referenties naar alinea 28: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

C.II.4 - Ten dienste van de consensus fidelium
Een wezenlijk criterium voor de onderscheiding van de geesten is de opbouw van de eenheid in het lichaam van Christus. (1 Kor. 12, 5-11) [[b:1 Kor. 12, 5-11]] Daarom blijkt de werkzaamheid van de Heilige Geest in de Kerk ook uit de wederzijdse receptie (aanvaarding). De heilige Schrift en de traditie tonen hun betekenis vooral, als zij in de liturgie gerealiseerd en geactualiseerd worden. Zij zijn ten volle opgenomen door de gemeenschap van de Kerk, als zij binnen de „mysteries van het geloof” gevierd worden.

De interpretatie van het dogma is een vorm van dienstbaarheid aan de consensus fidelium (overeenstemming van de gelovigen), doordat het volk van God „van de bisschoppen tot aan de laatste gelovige leek” (Augustinus) zijn algemene overeenstemming in zaken van geloof en zeden tot uitdrukking brengt. vgl: Lumen Gentium [[[617|12]]] De dogma’s en de interpretatie van het dogma dienen deze consensus fidelium te versterken bij de belijdenis van datgene wat wij van meet af aan gehoord hebben. (1 Joh. 2, 7.24) [[b:1 Joh. 2, 7.24]]

Referenties naar alinea 29: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

- Het dogma en de hedendaagse interpretatie

C.III.1 - De noodzaak van een hedendaagse interpretatie
De levende traditie van Gods volk dat door de geschiedenis pelgrimeert, is niet op een bepaald punt in de geschiedenis afgesloten. Ze dringt binnen in de tegenwoordige tijd en gaat door naar de toekomst. De definitie van een dogma is daarom nooit slechts het eindpunt van een ontwikkeling, maar altijd ook een nieuw begin. Door de dogmatisering wordt een waarheid van het geloof definitief opgenomen in de voortschrijdende paradosis. Op de definitie volgt de receptie, d.w.z. de levende toeëigening van een dogma in het hele leven van de Kerk en het diepere doordringen in de waarheid die erdoor geleerd wordt. Het dogma dient immers geen levenloos stukje herinnering uit vervlogen tijden te zijn, maar het dient vruchtbaar te worden in het leven van de Kerk. Daarom mag een dogma niet slechts in zijn negatief afbakenende betekenis gezien worden. Het moet uitgelegd worden overeenkomstig zijn positieve betekenis volgens welke het de waarheid onthult.

Bij zo’n hedendaagse interpretatie van het dogma dient men rekening te houden met twee op het eerste gezicht tegenstrijdige principes : de blijvende geldigheid van de waarheid en de actualiteit van de waarheid. Men mag noch de traditie verwaarlozen of verraden, noch onder de schijn van trouw nog slechts een verstarde traditie overleveren. Het is onze taak uit de herinnering van de traditie hoop te laten ontstaan voor de tegenwoordige tijd en voor de toekomst. Voor de tegenwoordige tijd kan een leer slechts van belang zijn, voorzover zij waar is. De blijvende geldigheid van de waarheid en de hedendaagse actualiteit zijn dus van elkaar afhankelijk. Alleen de waarheid maakt vrij. (Joh. 8, 32) [[b:Joh. 8, 32]]

Referenties naar alinea 30: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

C.III.2 - De voornaamste principes van de hedendaagse interpretatie
Omdat de hedendaagse interpretatie van het dogma deel uitmaakt van de voortschrijdende traditie- en dogmageschiedenis, wordt zij geleid en bepaald door dezelfde principes die gelden voor de hele geschiedenis.

Dat betekent vooral dat zo’n actualiserende interpretatie geen zuiver intellectueel, maar ook niet enkel een existentieel of sociologisch proces is. Zij bestaat ook niet slechts uit een nauwkeurige definitie van afzonderlijke begrippen, uit logische conclusies of uit loutere herformuleringen of nieuwe verwoordingen. Zij wordt begonnen, gedragen en geleid door de werkzaamheid van de Heilige Geest binnen de Kerk en in de harten van de afzonderlijke Christenen. Zij vindt plaats in het licht van het geloof en zij wordt geleid door de charisma’s en door het getuigenis van de heiligen, die Gods Geest aan de Kerk in een bepaald tijdperk schenkt. In dit kader hoort ook het profetisch getuigenis van geestelijke bewegingen en het uit geestelijke ervaring voortkomende innerlijke inzicht van leken die vervuld zijn van Gods Geest. vgl: Dei Verbum [[[576|8]]]

Evenals de hele paradosis van de Kerk vindt ook de actualiserende interpretatie van het dogma plaats binnen en door het gehele leven van de Kerk. Dat gebeurt in de verkondiging en de catechese, in de viering van de liturgie, in het gebedsleven, in de diakonie, in het alledaagse getuigenis van de christenen en ook in de juridisch-dïsciplinaire ordening van de Kerk. Het profetische getuigenis van afzonderlijke christenen of groepen moet gemeten worden aan het criterium, of en in welke mate het in gemeenschap staat met het leven van de hele Kerk, resp. daardoor in een eventueel langduriger, soms pijnlijk proces opgenomen en aanvaard kan worden.

Het geloof en het inzicht in het geloof zijn ook ten volle menselijke handelingen die alle vermogens van de mens, zijn hart, ziel, verstand en kracht aanspreken. (Vgl. Mc. 12, 30; par.) [[b:Mc. 12, 30]] Het geloof dient voor alle mensen antwoord (apologie) te geven op de vraag naar de redelijkheid van de hoop (logos). (1 Pt. 3, 15) [[b:1 Pt. 3, 15]] Daarom zijn voor de hedendaagse interpretatie van het dogma ook de werkzaamheid van de theologie, het historisch onderzoek van de bronnen en de dialoog met de mens- en cultuur-wetenschappen, de hermeneutiek en de linguïstiek alsook de filosofie van groot belang. Zij kunnen het getuigenis van de Kerk stimuleren en voorbereidend werkzaam zijn om het voor de Kerk te vergemakkelijken dit getuigenis voor het forum van de rede te vertolken. Daarbij staan zij uiteraard op de grondslag en onder de norm van de verkondiging, de leer en het leven van de Kerk.

Referenties naar alinea 31: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

32

15

C.III.3 - De blijvende geldigheid van dogmatische formuleringen
De vraag naar de eigentijdse interpretatie wordt toegespitst op het probleem van de blijvende geldigheid van dogmatische formuleringen. vgl: in: Commissio Theologica Internationalis, Documenta 1969-1985, Libreria Editrice Vaticana, Città del Vaticano 1988, p. 36 [[[5656|10]]] Evident moet men de blijvend geldige inhoud van de dogma’s onderscheiden van de wijze van hun formulering. Het Christus-mysterie gaat de mogelijkheden van formuleringen in elk historisch tijdperk te boven en is daardoor onttrokken aan iedere afsluitende systematisering. (Ef. 3, 8-10) [[b:Ef. 3, 8-10]] vgl: in : Commissio Theologica Internationalis, Documenta 1969-1985, Libreria Editrice Vaticana, Città del Vaticano 1988, p. 32 [[[5656|1]]] In contact met de verschillende culturen en met de veranderende tekenen van de tijd laat de Heilige Geest het éne Christusmysterie telkens weer in zijn nieuwheid tegenwoordig komen.

Toch kan men de inhoud en de vorm van de formulering niet nauwkeurig van elkaar losmaken. Het symboolsysteem van de taal is niet slechts een uiterlijke bekleding, maar in zekere zin de incarnatie van een waarheid. Dat geldt tegen de achtergrond van de incarnatie van het eeuwige Woord vooral voor de geloofsverkondiging van de Kerk. Zij neemt een essentieel concrete, formuleerbare vorm aan, die als reëel-symbolische uitdrukking van de geloofsinhoud bevat en actualiseert wat zij aanduidt. Haar beelden en begrippen kan men daarom niet willekeurig door andere vervangen.

De bestudering van de dogmageschiedenis maakt duidelijk dat de Kerk in de dogma’s niet gewoonweg een al bestaande stelsel van begrippen heeft opgenomen. Zij heeft veeleer bestaande begrippen die meestal stamden uit de voorname omgangstaal, onderworpen aan een proces van zuivering, omvorming en vernieuwing. Zo heeft zij gezorgd voor een taal die aangepast is aan de boodschap. Men kan hier bij voorbeeld denken aan het verschil tussen wezen (resp. natuur) en hypostase en aan de ontwikkeling van het persoonsbegrip dat als zodanig niet in de Griekse filosofie voorkwam, maar het resultaat was van de reflectie op de werkelijkheid van het christelijke heilsmysterie en de Bijbelse taal.

De dogmatische taal van de Kerk is daarom ten dele weliswaar in uitwisseling met bepaalde filosofische systemen ontstaan, maar beslist niet gebonden aan een bepaald filosofisch systeem. In een proces van verwoording van het geloof heeft de Kerk haar eigen taal geschapen en daarin de realiteiten vertolkt die voorheen niet verwoordbaar waren en die nu juist door deze vertolking tot de paradosis van de Kerk en daardoor ook tot het historische erfgoed van de mensheid behoren.

Als gemeenschap van het geloof is de Kerk een gemeenschap in het woord van de belijdenis. Daarom behoort tot de eenheid van de Kerk in diachroon en synchroon opzicht ook de eenheid in de fundamentele woorden van het geloof. Men kan ze niet achter zich laten, omdat men anders de daarin vertolkte „inhoud” uit het oog verliest. Wel dient men deze woorden in een veelheid van verkondigingsmogelijkheden telkens opnieuw terug te halen en te proberen ze breder en nader uit te leggen. Vooral de inculturatie van het christendom in andere culturen kan daartoe een aanleiding en een verplichting zijn. Toch blijft de waarheid van de openbaring altijd dezelfde, „niet alleen in haar inhoudelijke substantie, maar ook in haar fundamentele taalkundige formuleringen” vgl: in : Commissio Theologica Internationalis, Documenta 1969-1985, Libreria Editrice Vaticana, Città del Vaticano 1988, p. 37 [[[5656|12]]]

Referenties naar alinea 32: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

C.III.4 - Criteria voor de hedendaagse interpretatie
Voor dit proces van de paradosis die doorgaat tot in onze tijd, gelden alle criteria die al in de voorafgaande hoofdstukken ontwikkeld zijn. Fundamenteel is vooral dat de „christologische spil” bewaard wordt, zodat Jezus Christus het uitgangspunt, het centrum en de maatstaf voor iedere interpretatie blijft. Om dit te garanderen, is vooral het criterium van de oorsprong, resp. van de apostoliciteit en het criterium van de gemeenschap (koinonia), resp. van de katholiciteit van belang. (vgl. boven C.II.2) [[al:27]]

Voor de eigentijdse interpretatie speelt naast de beide reeds behandelde criteria ook het „antropologische criterium” een belangrijke rol. Daarmee wordt vanzelfsprekend niet bedoeld dat de mens, bepaalde behoeften, belangen of zelfs modeverschijnselen de maatstaf voor het geloof en voor de interpretatie van het dogma kunnen zijn. Dat is al om die reden uitgesloten, omdat de mens uiteindelijk voor zichzelf een onopgehelderde vraag is, waarop alleen God het volledige antwoord is. vgl: Gaudium et Spes [[[575|21]]] Pas in Jezus Christus wordt het mysterie helder ; in Hem, de nieuwe mens, heeft God aan de mens ten volle de mens geopenbaard en hem zijn zeer hoge roeping laten zien. vgl: Gaudium et Spes [[[575|22]]] Daarom is de mens geen maatstaf, maar wel de bestemming voor de uitleg van het geloof en ook van de dogma’s. Hij is de weg van de Kerk, ook bij de uitleg van haar dogma’s. vgl: Redemptor Hominis [[[237|14]]]

Het Eerste Vaticaans Concilie leerde al dat een dieper inzicht in de geloofsmysteries mogelijk is, doordat men ze in analogie met de natuurlijke kennis beschouwt en ze in relatie brengt met het laatste doel van de mens. vgl: (vgl. DS 3016) [[[115|18]]] Het Tweede Vaticaans Concilie spreekt over de „tekenen van de tijd”, die enerzijds moeten worden geïnterpreteerd vanuit het geloof, anderzijds ook tot een verdiept inzicht in het overgeleverde geloof kunnen leiden. vgl: Gaudium et Spes [[[575|3-4.10-11.40.42-43.44.62]]] Zo wil de Kerk in het licht van Christus het mysterie van de mens verhelderen en een bijdrage leveren om een oplossing te vinden voor de meest dringende vragen van de tijd. vgl: Gaudium et Spes [[[575|10]]]

Referenties naar alinea 33: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

C.III.5 - Zeven criteria volgens J.H. Newman
Een criteriologie voor de ontwikkeling van het dogma, die uitgaat boven de voorafgaande behandeling en haar aanvult, werd ontwikkeld door J.H. Newman. Ze is met enige verandering ook van toepassing op de interpretatie van het dogma die op de ontwikkeling van het dogma voortbouwt en haar actualiseert. Newman noemt zeven principes, resp. criteria.

Behoud van het genre, d.w.z. van de principiële gestalte, van de proporties en relaties tussen de delen en aspecten van het geheel. Als de omvattende structuur blijft bestaan, kan het genre bewaard blijven, ook al veranderen afzonderlijke begrippen. De omvattende structuur kan echter ook aangetast worden, als de begrippen hetzelfde blijven, maar binnen een volledig andere context of binnen een ander coördinatensysteem worden opgenomen.
Continuïteit van de principes. De verschillende leeruitspraken vertegenwoordigen telkens dieper, liggende principes, ook al worden die vaak pas achteraf zichtbaar. Eenzelfde leer kan verschillend geïnterpreteerd worden en tot tegengestelde conclusies leiden, als men haar losmaakt van het principe dat haar draagt. De continuïteit van de principes is dus een criterium voor de onderscheiding tussen een juiste en een verkeerde ontwikkeling.
Assimilatievermogen. Een levenskrachtig idee bewijst zijn levenskracht door het feit dat het in staat is de werkelijkheid te doordringen, andere ideeën te integreren, het denken te stimuleren en zich te laten ontvouwen zonder zijn innerlijke eenheid te verliezen. Deze integrerende kracht is een criterium voor een legitieme ontwikkeling.
Logische samenhang. De ontwikkeling van het dogma is veel te omvattend om haar slechts op te vatten als een logisch-consequente uitleg en deductie uit bestaande premissen. Achteraf moet zij echter logisch consistent blijken te zijn. Omgekeerd kan men een ontwikkeling beoordelen aan haar consequenties en aan haar vruchten kan men zien of ze legitiem of illegitiem geweest is.
Anticipatie op de toekomst. Tendensen die pas later ten volle tot ontwikkeling komen en hun uitwerking tonen, kunnen soms en ook onduidelijk al tamelijk vroeg bemerkbaar zijn. Zulke anticipaties zijn een teken dat de latere ontwikkeling met de oorspronkelijke idee overeenstemt.
Conserverende uitwerking ten aanzien van het verleden. Een ontwikkeling is corruptief, als zij de oorspronkelijke leer of vroegere ontwikkelingen tegenspreekt. Een ware ontwikkeling bewaart en conserveert de voorafgaande ontwikkelingen en formuleringen.
Aanhoudende levenskracht. Corruptie leidt tot verval en kan niet lang standhouden. Aanhoudende levenskracht is daarentegen een criterium voor een getrouwe ontwikkeling.

Referenties naar alinea 34: 0

Geen referenties naar deze alinea

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

C.III.6 - De betekenis van het leergezag voor de eigentijdse interpretatie
De in het voorafgaande opgestelde criteria zouden onvolledig zijn, als wij niet afsluitend zouden herinneren aan de functie van het kerkelijk leergezag, waaraan de authentieke interpretatie van het geschreven en overgeleverde Woord van God is toevertrouwd en dat zijn gezagvolle zending uitoefent in naam van Jezus Christus en onder de bijstand van de Heilige Geest. vgl: Dei Verbum [[[576|10]]] Zijn taak is niet slechts zogezegd als opperste notaris het proces van interpretatie in de Kerk afsluitend te legitimeren. Het leergezag dient dit proces ook te stimuleren, te begeleiden, te sturen en aan dit proces - in de mate dat het tot een positieve afsluiting komt - door de ambtelijke bevestiging een objectieve en algemeen-verplichtende autoriteit te verlenen. Zo geeft het aan de afzonderlijke Christen een oriëntatie en zekerheid te midden van het verwarrende pluralisme van stemmen en te midden van een nooit aflatend theologisch dispuut. Dit kan in zeer veelzijdige wijze en met verschillende graden van verplichting plaatsvinden, te beginnen met de alledaagse verkondiging, de vermaning en bemoediging tot aan de authentieke of zelfs onfeilbare leerstellige formuleringen.

„Als de christelijke leer in een ernstig twijfelachtige wijze of zelfs op een manier wordt voorgehouden die helemaal niet verenigbaar is met het kerkelijk geloof, heeft de Kerk het recht de dwaling als zodanig aan te duiden ; zij heeft dan de plicht de dwaling uit te sluiten en haar zelfs formeel te verwerpen als laatste middel om het geloof van Gods volk te beschermen”. „Een christendom dat eenvoudig niet meer zou kunnen zeggen wat het is en wat het niet is of waar zijn grenzen lopen, zou niets meer te zeggen hebben”. De apostolische functie van het anathema is ook tegenwoordig het recht van het kerkelijk ambt en het kan tot zijn plicht worden. Commentaar, in: Die Einheit des Glaubens und der theologische Pluralismus, Einsiedeln 1973, p. 48 ; 50 e.v.) [[5656]]

Elke interpretatie van het dogma moet dienstbaar zijn aan het ene doel: uit de letter van het dogma dient „geest en leven” voort te komen in de Kerk en bij de afzonderlijke gelovige. Zo dient uit de herinnering aan de traditie van de Kerk in elke tijd opnieuw hoop te ontkiemen. Te midden van de veelheid van menselijke, culturele, raciale, economische en politieke situaties dient de eenheid en de katholiciteit van het geloof als teken en instrument voor de eenheid en de vrede in de wereld versterkt en bevorderd te worden. Het gaat erom dat de mensen door de kennis van de ene ware God en zijn Zoon Jezus Christus het eeuwig leven bezitten (Joh. 17, 3) [b:Joh. 17, 3].

Referenties naar alinea 35: 1

Theologie vandaag: perspectieven, principes en criteria ->

Open uitgebreid overzicht

Extra opties voor deze alinea

Kopieer alinea-URL naar klembord Reageer op deze alinea Deel op social media

Referenties naar dit document: 5

Open uitgebreid overzicht

De interpretatie van het dogma

Informatie over dit document

Referenties naar dit document: 5

Referenties naar dit document van thema's en berichten

Extra opties voor dit document

Inhoudsopgave

Referenties naar deze alinea: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 1: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 2: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 3: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 4: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 5: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 6: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 7: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 8: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 9: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 10: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 11: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 12: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 13: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 14: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 15: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 16: 1

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 17: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 18: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 19: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 20: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 21: 1

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 22: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 23: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 24: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 25: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 26: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 27: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 28: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 29: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 30: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 31: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 32: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 33: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 34: 0

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar alinea 35: 1

Extra opties voor deze alinea

Referenties naar dit document: 5

Reageer