In de waarheid dat God liefde is bereikt het geloof van de Kerk het hoogtepunt

"God is liefde ": die woorden vinden we in een van de laatste boeken van het Nieuwe Testament. De eerste brief van Sint-Jan (1 Joh. 4, 16) [b:1 Joh. 4, 16] bevat het sluitstuk van de waarheid over God: de waarheid die zich door vele boodschappen en gebeurtenissen een weg baande tot de uiteindelijke volle waarheid van het geloof in de komst van Christus, vooral door zijn Kruis en Verrijzenis. Die woorden zijn de getrouwe echo van de bevestiging van Christus zelf: "Zozeer immers heeft God de wereld liefgehad, dat Hij zijn eniggeboren Zoon heeft gegeven, opdat al wie in Hem gelooft niet verloren zal gaan, maar eeuwig leven zal hebben" (Joh. 3, 16) [b:Joh. 3, 16]. Het geloof van de Kerk bereikt in deze verheven waarheid het hoogtepunt: God is liefde! God heeft zich definitief als Liefde geopenbaard in het Kruis en de Verrijzenis van Christus: "Zo hebben wij de liefde leren kennen die God voor ons heeft, en wij geloven in haar", zo gaat de apostel Johannes verder in zijn eerste brief. "God is liefde: wie in de liefde woont, woont in God en God is met hem" (1 Joh. 4, 16) [b:1 Joh. 4, 16].

De waarheid dat God liefde is, vormt het hoogtepunt van alles wat geopenbaard werd. Zoals Sint-Paulus schrijft in zijn brief aan de Hebreeën: "Nadat God eertijds vele malen en op velerlei wijzen tot onze vaderen had gesproken door de profeten, heeft Hij nu, op het einde der tijden, tot ons gesproken door de Zoon " (Heb. 1, 1) [b:Heb. 1, 1]. Die waarheid werpt een licht op heel de goddelijke Openbaring, en vooral op de geopenbaarde werkelijkheid van de schepping en van het Verbond. Wanneer de schepping de almacht van de God-Schepper openbaart, dan verwijst de uitoefening van die almacht tenslotte naar de liefde. God schiep omdat Hij daartoe de macht had, omdat Hij almachtig is; maar zijn Almacht werd geleid door de Wijsheid en opgewekt door de Liefde. Zo voltrok zich het scheppingswerk. In het Verlossingswerk is die liefde nog overtuigender en levert zij een nog radicaler bewijs: tegenover het kwaad en de zonde van het schepsel stond de liefde als uitdrukking van de Almacht. Alleen de almachtige Liefde is in staat, het goede te plaatsen tegenover het kwaad, en het nieuwe Leven tegenover zonde en dood.

De liefde, als de kracht die het leven geeft en opwekt, is in heel de Openbaring aanwezig. De levende God is de God die het leven geeft aan al wat leeft. Over Hem spreken de Psalmen: "En zij allen wachten op U, dat Gij ze voedsel geeft op zijn tijd. Geeft Gij het hun, dan nemen zij het; opent Gij uw hand: zij verzadigen zich met wat goed is. Verbergt Gij uw gelaat, dan zijn zij vol schrik; neemt Gij hun geest weg, dan sterven zij en worden weer het stof dat zij waren" (Ps. 104, 27-29) [b:Ps. 104, 27-29]. Het beeld is genomen uit het scheppingsverhaal. Al vertoont het antropomorfistische trekken (zoals trouwens op vele andere plaatsen in de H. Schrift), dan heeft dit antropomorfisme een Bijbelse motivatie: geschapen naar Gods beeld en gelijkenis vindt de mens juist daarin de reden om ook over God te spreken naar het beeld en de gelijkenis van de mens. Dat antropomorfisme versluiert geenszins Gods transcendentie: God wordt daardoor niet teruggebracht tot de dimensie van de mens. We moeten er alleen maar op letten dat alle regels van de analogie en van het analogisch taalgebruik en zelfs die van de analogie van het geloof bewaard blijven.

In het Verbond doet God zich kennen aan de mensen, vooral aan het volk dat Hij zich heeft uitverkoren. De God van het Verbond openbaart de eigenschappen van zijn wezen volgens een vooropgezet plan; het gaat om de eigenschappen die men gewoonlijk de attributen noemt. Het zijn vooral de morele attributen, waardoor de God-Liefde zich trapsgewijze openbaart. Wanneer Ged zich openbaart - vooral in het verbond op de Sinaï - als Wetgever, als hoogste Bron van de Wet, dan krijgt die wetgevende autoriteit haar volle ontplooiing en bevestiging in de attributen van 'het goddelijk handelen', dat wij door de H. Schrift leren kennen. De geïnspireerde boeken van het Oude Testament openbaren ze. Zo leren we bijv. in het boek Wijsheid: "Want uw kracht is de bron van de gerechtigheid en uw heerschappij over allen maakt dat Gij allen spaart. .. Gij echter die de kracht onder uw heerschappij hebt, Gij oordeelt met zachtheid en met mildheid regeert Gij over ons, want wanneer Gij maar wilt, staat U de macht ten dienste" (Wijsh. 12, 16-18) [b:Wijsh. 12, 16-18].

En elders: "De macht van zijn majesteit, wie meet ze? En wie zal dan al de blijken van zijn barmhartigheid verhalen?" (Sir. 18, 5) [b:Sir. 18, 5].

De geschriften van het Oude Testament leggen de nadruk op Gods gerechtigheid, maar ook op zijn mildheid en barmhartigheid.

Zij onderstrepen vooral de trouw van de God van het Verbond, dat een aspect is van zijn 'onveranderlijkheid' (Ps. 145, 7-8; Jes. 65, 1-2.16-19) [[b:Ps. 145, 7-8; Jes. 65, 1-2.16-19]]. Als zij Gods toorn opwekken, dan is die toorn altijd de rechtvaardige toorn van een God die "traag is in toorn en rijk aan ontferming (Ps. 145, 8) [b:Ps. 145, 8]. Indien nu in de antropomorfistische conceptie waarover wij reeds hebben gesproken, die teksten altijd verwijzen naar 'de naijver' van de God van het Verbond tegenover zijn Volk, dan is die naijver steeds een attribuut van de liefde: "de ijverzuchtige liefde van Jahwe der legerscharen " (Jes. 9, 6) [b:Jes. 9, 6]. Eerder hebben we reeds gezien dat de attributen van God niet los staan van zijn wezen; daarom is het juister, niet zozeer te spreken van de rechtvaardige, trouwe, milde God, maar liever over een God die rechtvaardigheid, trouw, mildheid en barmhartigheid is - zoals Johannes doet wanneer hij schrijft: "God is liefde" (1 Joh. 4, 16) [b:1 Joh. 4, 16].

Het Oude Testament effent door tal van geïnspireerde teksten de weg van de definitieve openbaring van God als Liefde. In een daarvan lezen we: "Maar Gij ontfermt U over allen, omdat Gij alles vermoogt. Want alles wat bestaat hebt Gij lief en Gij verafschuwt niet van wat Gij gemaakt hebt; ja, als Gij iets gehaat hadt, zoudt Gij het niet geschapen hebben. En hoe zou iets in stand zijn gebleven als Gij het niet gewild hadt? Gij echter spaart alles, omdat het van U is, Gij Heer, die al wat leeft bemint" (Wijsh. 11, 23-26) [b:Wijsh. 11, 23-26]. Zou men niet zeggen dat die woorden uit het boek Wijsheid de God-Liefde duidelijk doen uitkomen tegenover het scheppend 'Wezen' van God?

Maar nemen we andere teksten, zoals bijv. die uit het boek Jona. "Ik wist immers dat Gij een medelijdende en barmhartige God zijt, lankmoedig en rijk aan liefde, altijd geneigd om spijt te krijgen over aangezegd onheil" (Jona 4, 2) [b:Jona 4, 2].

En in Psalm 145: "Genadig de Heer en barmhartig, lankmoedig, rijk aan ontferming. De Heer geeft wat ieder behoeft: alle schepselen omvat zijn erbarmen" (Ps. 145, 8-9) [b:Ps. 145, 8-9].

Hoe meer we ons verdiepen in de geschriften van de grote profeten, des te meer openbaart zich het gelaat van de GodLiefde. Luister hoe de Heer tot Israël spreekt door de mond van Jeremia: "Mijn liefde voor u duurt eeuwig, Ik blijf u altijd trouw" (Jer. 31, 3) [b:Jer. 31, 3].

En dan de woorden van Jesaja: "Sion zei: 'Jahwe heeft mij verlaten, de Heer heeft mij vergeten'. Zal een vrouw haar zuigeling vergeten, een liefhebbende moeder het kind van haar schoot? En zelfs als die het zouden vergeten, Ik vergeet u nooit!" (Jes. 49, 14-15) [b:Jes. 49, 14-15].

Hoe vol betekenis is in die woorden de verwijzing naar de liefde van de moeder! De barmhartigheid van God laat zich niet alleen kennen door het vaderschap, maar ook door de niet te evenaren tederheid van het moederschap. Ik citeer nogmaals Jesaja: "AI wijken de bergen en wankelen de heuvelen, mijn trouw wijkt niet van u, en mijn vredesverbond wankelt ncoit, dat zegt Jahwe, die zich over u erbarmt" (Jes. 54, 10) [b:Jes. 54, 10].

Die wonderlijke voorbereiding door God in het Oude Verbond, vooral door de stem van de profeten, wachtte op haar definitieve vervulling. En het definitieve Woord van de God-Liefde is gekomen met Christus. Het werd niet alleen uitgesproken, maar ook werkelijkheid in het paasmysterie van het Kruis en van de Verrijzenis. De apostel verkondigt het zo: "Maar God, die rijk is aan erbarming, heeft wegens de grote liefde waarmee Hij ons heeft liefgehad, ons met Christus ten leven gewekt, hoewel wij dood waren door onze zonden; aan zijn genade dankt gij uw redding" (Ef. 2, 4-5) [b:Ef. 2, 4-5]. Wij kunnen dus werkelijk ons volle vertrouwen schenken aan de geloofsbelijdenis in "God de almachtige Vader, Schepper van hemel en aarde", met de wonderbare definitie van Johannes: "God is liefde".