Eerste Vespers van het Hoogfeest van de Heilige apostelen Petrus en Paulus

Mijne heren kardinalen,
Vereerde broeders in het Bisschops- en priesterambt
Beste broeders en zusters,

Tijdens deze Eerste Vespers aan de vooravond van het Hoogfeest van de heilige Petrus en Paulus herdenken we met dankbaarheid deze beide Apostelen, wier bloed tezamen met vele andere getuigen voor het Evangelie, de Kerk van Rome verrijkt hebben. Denkend aan hun verheug ik mij, u allen, geliefde broeders en zusters, te begroeten, te beginnen met de Kardinaal-aartspriester en de andere aanwezige Kardinalen en Bisschoppen, Vader Abt en de Benedictijnse gemeenschap, aan wie de zorg voor deze basiliek is toevertrouwd, en vervolgens de hier verzamelde priesters, religieuzen en leken. Een bijzondere groet richt aan de delegatie van het Oecumenische Patriarchaat van Constantinopel, die de aanwezigheid van een delegatie van de Heilige Stoel in Istanboel bij gelegenheid van het feest van de H. Andreas beantwoorden. Zoals ik enige dagen geleden reeds zei, zijn deze ontmoetingen en initiatieven niet alleen een uitwisseling van hoffelijkheden tussen onze Kerken, maar u wilt de gemeenschappelijke inzet tot uitdrukking brengen, al het mogelijke te doen om de volle gemeenschap tussen het christelijke Oosten en Westen tot stand te brengen. Na deze vaststellingen richt ik me eerbiedig tot de metropoliet Emmanuel en Gennadios, die door de geliefde broeder Bartholomaios I - hem geldt mijn dankbare en hartelijke gedenken - hierheen gezonden zijn. Deze basiliek, die reeds zoveel gebeurtenissen van belangwekkende oecumenische uitingen heeft gezien, herinnert ons eraan, hoe belangrijk het is, met elkaar te bidden om het geschenk van de eenheid, die eenheid, waarvoor de H. Petrus en de H. Paulus hun leven hebben gegeven tot aan de bloedige martelaarsdood.

Een zeer oude overlevering, die teruggaat tot de apostolische tijd, bericht dat niet ver van hier de plaats is van hun laatste ontmoeting voor het martelaarschap: de beiden hebben elkaar omarmd en elkaar gezegend. Boven het hoofdportaal van deze basiliek zijn zij beiden voorgesteld met scènes van hun martelaarschap. De christelijke traditie heeft ook vanaf het begin Petrus en Paulus onlosmakelijk voorgesteld, ook al had ieder een andere zending te vervullen: Petrus beleed als eerste het geloof in Christus, Paulus ontving de gave de rijkdom van het geloof te verdiepen. Petrus stichtte de eerste gemeenschap van Christenen, die uit het beloofde volk voortkwamen, Paulus werd de apostel van de heidenen. Met verschillende charismen werkten ze beiden voor dezelfde zaak: de opbouw van de Kerk van Christus. In het getijdengebed biedt de liturgie een bekende tekst van Augustinus ter overweging aan: "Op één dag herdenkt de Kerk de marteldood van twee apostelen. Maar deze twee waren één; ook al stierven zij niet op dezelfde dag, toch waren zij één. Petrus is voorgegaan, Paulus is gevolgd. Wij vieren een feestdag die voor ons geheiligd is door het bloed van deze apostelen" 295, 7.8 [[880]]. En de H. Leo de Grote becommentarieert: "In hun verdiensten en deugden, dat zich niet in woorden laat uitdrukken, mogen we geen enkel onderscheid accepteren; ze werden namelijk op dezelfde wijze gekozen, hebben hetzelfde geleden en vonden tezamen de dood" 69, 6-7 [[2291]].

In Rome heeft de band, die Petrus en Paulus in hun zending heeft verenigd, al vanaf de eerste eeuwen een zeer specifieke betekenis gekregen. Zoals de legendarische broers Romulus en Remus, waarop de geboorte van Rome teruggaat, zo werden Petrus en Paulus als de stichters van de Kerk van Rome gezien. Daarover zegt de H. Leo de Grote, waarmee hij zich tot de stad Rome richt: "Dat zijn uw heilige vaderen, de ware herders, die, om u waardig te maken voor het hemelrijk, veel beter en met veel meer overgave gebouwd hebben dan diegenen, die ervoor zorg hebben gedragen dat de eerste fundamenten van uw muren zijn gelegd." 82, 7 [[913]]. Zo zeer als ze menselijk van elkaar verschilden en hoewel hun onderlinge verhoudingen niet zonder spanningen was, toonden dus Petrus en Paulus zich als de stichters van een nieuwe stad - als concretisering van een nieuwe en geloofwaardige wijze van het broederlijke samenzijn, die door het Evangelie van Jezus Christus mogelijk gemaakt werd. Men kan dus zeggen, dat de Kerk van Rome vandaag de dag van haar geboorte viert, omdat de beide apostelen haar fundament hebben gelegd. Bovendien is Rome vandaag het duidelijker bewust, wat haar zending en grootsheid is. De H. Johannes Chrysostomus zegt: "De hemel is, wanneer de zon haar stralen verdeeld, niet zo stralend als de stad Rome, wanneer de glans van de beide brandende fakkels (Petrus en Paulus) over de gehele wereld straalt... Dat is de reden, waarom we van deze stad houden... Vanwege de beide zuilen van de Kerk" 32 [[2045]]

De Apostel Petrus zullen we morgen in het bijzonder gedenken, wanneer wij de liturgie in de Vaticaanse basiliek zullen vieren, die gebouwd is over de plek waar hij zijn martelaarschap geleden heeft. Vanavond richt zich onze blik op de H. Paulus, waarvan de stoffelijke resten met grote eerbied in deze basiliek bewaard worden. Aan het begin van de Brief aan de Romeinen groet hij, zoals we zojuist gehoord hebben, de gemeenschap van Rome en stelt zichzelf voor als de "knecht van Christus Jezus, geroepen tot Apostel" (Rom. 1, 1) [b:Rom. 1, 1]. Hij gebruikt het woord knecht, in het Grieks doulos, dat verwijst naar een relatie van volledige en onvoorwaardelijke toebehoren aan Jezus, de Heer, en een vertaling is van het Hebreeuwse 'ebed is, dus een toespeling op de grote knecht, die God voor een belangrijke en bijzondere zending heeft uitgekozen en geroepen. Paulus is zich bewust "tot Apostel geroepen" te zijn, dat betekent, hij is Apostel noch op grond van eigen kandidatuur, noch op basis van een menselijke opdracht, echter volledig door goddelijke roeping en verkiezing. In zijn brieven herhaalt de Volksapostel meermalen, dat alles in zijn leven vrucht van het onverschuldigde en barmhartige initiatief van God is (1 Kor. 15, 9-10; 2 Kor. 4, 1; Gal. 1, 15) [[b:1 Kor. 15, 9-10; 2 Kor. 4, 1; Gal. 1, 15]]. Hij werd uitgekozen, "het Evangelie van God te verkondigen" (Rom. 1, 1) [b:Rom. 1, 1], de boodschap van de goddelijke genade te verbreiden, die de mensen in Christus met God, met zichzelf en met de anderen verzoent.

Wij weten uit zijn brieven, dat Paulus alles anders dan een geweldige redenaar was; hij deelt eerder met Mozes en Jeremias het gebrek aan redenaars talent. "Zijn persoonlijk optreden is mat, en zijn woorden armoedig" (2 Kor. 10, 10) [b:2 Kor. 10, 10], zegt een tegenstander van hem. Zijn buitengewone apostolische successen, die hij bereikte, zijn dus niet toe te schrijven aan een glansvolle retoriek of geraffineerde apologetische en missionaire strategie. Het succes van zijn apostolaat heeft vooral te maken met zijn persoonlijke engagement bij de verkondiging van het Evangelie en met zijn totale overgave aan Christus. Een overgave waarbij hij niet bang was voor gevaren, moeilijkheden en vervolging: "Want ik ben mij bewust: Noch de dood, noch het leven" - zo schrijft aan de Romeinen -, "noch engelen, noch boze geesten, noch wat is noch wat zal zijn, en geen macht in den hoge of in de diepte, noch enig wezen in het heelal ons zal kunnen scheiden van de liefde Gods, die is in Christus Jezus onze Heer" (Rom. 8, 38-39) [b:Rom. 8, 38-39]. Daaruit kunnen we een zeer belangrijke lering trekken voor iedere Christen. Het handelen van de Kerk is alleen in die mate geloofwaardig en werkzaam, wanneer allen, die haar toebehoren, bereid zijn in iedere situatie voor haar trouw aan Christus persoonlijk in te staan. Waar deze bereidheid ontbreekt, zal het beslissende argument van de waarheid, waarvan de Kerk zelf afhankelijk is, niet vervuld worden.

Beste broeders en zusters, zoals in de beginperiode heeft Christus ook nu apostelen nodig, die bereid zijn zichzelf op te offeren. Hij heeft getuigen en martelaren zoals de H. Paulus nodig. Eenmaal was hij een gewelddadige vervolger van Christenen, ging echter zonder te twijfelen aan de zijde van de Gekruisigde staan, nadat hij op de weg naar Damascus door het goddelijke licht verblind ter aarde was gestort, en hij volgde Hem, zonder er teleurgesteld over te zijn. Hij leefde en werkte voor Christus, voor Hem leed hij en stierf hij. Hoe actueel is zijn voorbeeld tegenwoordig!

Daarom ben ik blij officieel aan te kondigen dat wij vanaf 28 juni 2008 tot en met 29 juni 2009 aan de Apostel Paulus een bijzonder jubileumjaar zullen wijden bij gelegenheid van de viering van tweeduizend jaar van zijn geboorte, die door historici tussen 7 en 10 na Christus geplaatst wordt. Dit " Paulusjaar [d:165]" zal bij voorkeur in Rome plaatsvinden, waar sinds 2000 jaar onder het pausaltaar van deze basiliek de sarcofaag bewaard wordt, die, naar eensluidende mening van geleerden en volgens een niet bestreden traditie, de stoffelijke resten van de Apostel Paulus bevat. In de pauselijke basiliek en in de aangrenzende gelijknamige Benedictijner abdij zullen daarom een reeks van liturgische, culturele en oecumenische bijeenkomsten, zowel als verschillende pastorale en sociale initiatieven, die zich door de spiritualiteit van Paulus laten inspireren, gehouden worden. Bijzondere aandacht zal gegeven worden aan de pelgrimages: de uit verschillende gebieden komende pelgrims zullen in een geest van boete naar het graf van de apostel komen, om spirituele ondersteuning te vinden. Aanmoedigingen zal gegeven worden aan vakcongressen en speciale publicaties over de paulinische teksten, om de onmetelijke rijkdom van de erin opgenomen leer steeds beter te leren kennen. Een echte erfenis van de door Christus verloste mensheid. Daarnaast zullen wereldwijd gelijke initiatieven in de diocesen, in de heiligdommen en in de gebedshuizen plaatsvinden vanuit religieuze instituten, die de naam van de H. Paulus dragen of die zich door zijn figuur en zijn leer laten inspireren. Tenslotte is er nog een aspect dat gedurende de verschillende bijeenkomsten van de aan Paulus gewijde viering van 2000 jaar met bijzondere aandacht uitgevoerd moet worden. Ik bedoel de oecumenische dimensie. De volksapostel was in het bijzonder bezorgd de Blijde Boodschap aan alle volkeren te brengen en heeft zich daartoe volledig opgeofferd voor de eenheid en eendracht onder alle Christenen. Moge hij ons gedurende deze 2000 jaar viering leiden, beschermen en ons helpen deemoedig en oprecht te zoeken verder te komen in de volle eenheid van alle leden van het mystieke lichaam van Christus.

Amen!