De gesel van het analfabetisme bestrijden

"De geest des Heren is over mij gekomen, omdat Hij mij gezalfd heeft. Hij heeft mij gezonden om aan de armen de blijde boodschap te brengen... om aan blinden bekend te maken dat zij zullen zien...” (Lc. 4, 18) [b:Lc. 4, 18].

Dierbare broeders en zusters in Christus,

Tijdens de veertigdagentijd zou ik met u allen willen nadenken over een verborgen kwaad tengevolge waarvan zeer veel armen nauwelijks uitzicht hebben op een beter bestaan; een kwaad ook, waardoor zij niet in staat zijn, een volwaardige plaats in de maatschappij te veroveren en ware vrijheid te verkrijgen. Ik doel hierbij op het analfabetisme. Paus Paulus VI wees ons er reeds op dat “honger naar onderwijs nier minder bitter is dan honger naar voedsel: een analfabeet heeft in feite een ondervoede geest”. Populorum Progressio [[266|35]]

Mede tengevolge van deze gesel blijven grote aantallen mensen onderontwikkeld, met al de schandelijke ellende die daar het gevolg van is. Talrijke getuigenissen vanuit de verschillende delen van de wereld, evenzeer als de ontmoetingen die ik mocht hebben tijdens mijn apostolische reizen, bevestigen mij in mijn overtuiging dat in gebieden waar analfabetisme heerst, meer dan elders honger, ziekten, kindersterfte heersen, alsook vernedering, uitbuiting en allerlei soorten van leed.

Voor iemand die niet lezen of schrijven kan, is het zeer moeilijk, zich de moderne arbeidsmethoden eigen te maken. Zo iemand kan zijn rechten en plichten onmogelijk kennen en is in de ware betekenis van het woord een arme. Wij moeten beseffen dat honderden miljoenen volwassenen analfabeet zijn, dat tientallen miljoenen kinderen niet naar school kunnen gaan, omdat er geen school in de buurt is of omdat ze te arm zijn om daarheen te kunnen gaan. Zij kunnen zich daardoor in hun leven moeilijk ontplooien en zij worden erdoor belemmerd in het uitoefenen van hun grondrechten. Deze massa’s mensen strekken hun handen naar ons uit en vragen ons om een broederlijk gebaar.

Wij weten dat individuen, gezinnen en gemeenschappen op ieder gebied beter vooruitgang kunnen boeken als hun de mogelijkheid wordt geboden tot onderricht, opvoeding en opleiding op verschillende niveaus. Wanneer iemand kan lezen en schrijven, kan hij zijn aanleg ontwikkelen, zijn talenten verbreden, zijn relaties verrijken. Het Tweede Vaticaans Concilie [d:4] bevestigt: “Het behoord tot de aard van de menselijke persoon om alleen door cultuur ... de menselijkheid tot een waarachtige en volkomen voltooiing te brengen” 1 [[575|53]]. De intellectuele vorming is van doorslaggevende betekenis voor het ontwikkelen van een menselijke cultuur die iemand tot groter zelfstandigheid en vrijheid doet komen. Daarnaast bevordert zij een betere gewetenvorming, en geeft zij beter inzicht in de eigen verantwoordelijkheden op zedelijk en geestelijk gebied. Ware opvoeding is immers tegelijkertijd geestelijk, intellectueel en moreel van aard.

Onder de problemen die in onze tijd zorgen baren wijst men vaak nadrukkelijk op de bevolkingsaanwas in de wereld. Wat dat betreft dienen gezinnen te worden aangemoedigd,hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. In het Consistorie van juni 1994 hebben de gezamenlijke kardinalen eenstemmig verklaard dat “opvoeding en ontwikkeling veel doeltreffender antwoorden zijn op de groeiende wereldbevolking dan alle gedwongen en kunstmatige vormen van het beheersen van de bevolkingsgroei.” Tot het buitengewoon Consistorie [[1186]] Het gezin zelf als instituut wordt versterkt als de leden ervan schriftelijk kunnen communiceren; zij zijn dan niet langer passief onderworpen aan programma’s die hun worden opgelegd ten koste van hun vrijheid en van het verantwoordelijk beheersen van hun voortplantingsvermogen; ze nemen hun ontwikkeling in eigen hand.

Gezien de ernst van de levensomstandigheden waarin onze broeders en zusters verkeren die ver worden gehouden van de moderne cultuur, is het onze plicht hun te laten zien dat we volledig solidair met hen zijn. Ondernomen initiatieven tot bevordering van het leren lezen en schrijven zijn een eerste voorwaarde om de armen te helpen bij het ontplooien van hun verstandelijke vermogens zodat zij op zelfstandiger wijze hun leven kunnen leiden. Alfabetisering en scholing zijn wezenlijk een plicht en een investering voor de toekomst van de mensheid, voor “de integrale ontwikkeling van de hele mens en van alle mensen”, zoals Paus Paulus VI heeft gezegd. Populorum Progressio [[266|42]]

Naarmate er binnen de volken meer mensen zijn die een voldoende opleiding genieten, zal het volk beter zijn lot in eigen hand kunnen nemen. Zo gezien bevordert de alfabetisering de samenwerking onder de volkeren en de vrede in de wereld. De gelijkwaardigheid van mensen en volken eist dat de internationale gemeenschap haar krachten bundelt tot het uitbannen van de schadelijke ongelijkheid die er op velerlei gebied bestaat en die bij miljoenen mensen het gevolg is van hun ongeletterdheid.

Ik ben alle mensen en organisaties dankbaar die bij het leren lezen en schrijven van ongeletterden betrokken zijn: het is een werk van solidariteit. Ik richt mij in het bijzonder tot de sociale en religieuze organisaties, tot hen die onderwijs geven, tot de scholieren en studenten, tot alle mensen van goeder wil, en ik nodig hen uit, nog meer dan tot dusver anderen te doen delen in hun materiële en culturele goederen. Ik hoop dat zij dat zullen doen in hun omgeving, en dat zij het werk zullen steunen van de organisaties die zich in het bijzonder bezighouden met het leren lezen en schrijven in de verschillende delen van de wereld.

Toenemende vaardigheid op dit gebied zal ook bijdragen tot het verdiepen van de evangelisering, inzoverre zij onze broeders en zusters in staat stelt om de christelijke boodschap op persoonlijker wijze te leren kennen, en om het luisteren naar het woord van God te versterken door het zelf te lezen. Wanneer de heilige Schrift, liefst in de eigen taal, direct toegankelijk wordt gemaakt voor meer mensen, kan dat alleen maar een verrijking betekenen voor alle mensen die in bezinning en overweging op zoek zijn naar de zin en richting van hun eigen leven.

Ik spoor de herders van de kerk dringend aan, deze grote dienst aan de mensheid ter harte te nemen en te stimuleren. Want het gaat erom, de verkondiging van de Blijde Boodschap te verbinden met het overdragen van een kennis die onze broeders en zusters in staat stelt om zich die boodschap in heel haar draagwijdte persoonlijk eigen te maken, haar volle rijkdom te smaken, en haar tot een integrerend deel te maken van hun cultuur. Kan men niet zeggen dat in onze tijd het werken aan alfabetisering een bijdrage vormt aan het opbouwen van de gemeenschap in een waarachtige en actievere broederlijke naastenliefde?

Door de voorspraak van de heilige Maagd Maria, de Moeder van Jezus en onze moeder, bid ik God dat Hij onze stem wil horen en de harten wil raken, opdat deze heilige Veertigdagentijd van 1995 een nieuwe etappe mag betekenen in de voor alle volken bestemde bekering die Onze Heer Jezus Christus vanaf het begin van zijn messiaanse zending heeft gepredikt (Mt. 4, 12-17) [[b:Mt. 4, 12-17]].

In vertrouwen hierop schenk ik u van ganser harte de apostolische zegen.

Vanuit het Vaticaan, 7 september 1994.

Paus Johannes Paulus II